ЛЕКСИЯ АЗ ФАННИ ВАСОИТИ РАДИОНАЌЛ. Лексия аз фаннивасоити радионал васоити радиошунавої

• Название: Лексия аз фаннивасоити радионал васоити радиошунавої
• Дата: 02.09.2022
• Размер: 0.61 Mb.
• Имя файла: ЛЕКСИЯ АЗ ФАННИ ВАСОИТИ РАДИОНАЌЛ.docx
• Тип: Документы; #659072

ЛЕКСИЯ АЗ ФАННИВАСОИТИ РАДИОНАЌЛ

ВАСОИТИ РАДИОШУНАВОЇ

Васоити радиошунавои (В.Р) барои њосил намудани нурњои электромагнитї, хизмат мекунанд. Умуман В.Р. аз генератори сигналдињанда (автогенератор), зарбкунандањо ва каскадњои (шалола) таќвиятдињанда (генераторњои бо ангезиши беруна), васоити идоракунандаи лаппиш, васоити антеннањо – фидерњо ва манбаи таъминот иборат мебошанд.



Расми 1. Блок схемаи васоити шунавої

Генератори сигналдињанда барои њосил намудани лаппишњои баландбасомади хомушнашаванда дар диапазони муайяни басомад хизмат мекунад. Зарбкунандањо ва таќвиятдињандањо басомадро зиёд ва тавонии лаппишро ки генератори сигналдињанда ба вуљуд овардааст таќвият медињанд. Васоити идоракунии лаппишњо яке аз параметрњои лаппишњои хомушнашавандаро таѓйир медињад. Васоити антенна-фидерии наќлкунак энергияи лаппишњои электрикиро ба энергияи нурњои электромагнитї табдил медињад.

ИНТИХОБИ БАСОМАДИ ЛАППИШИ БАРАНДА ДАР РАДИОАЛОЌА

Мо пештар ќайд кардем, ки барои наќли ахборот бо ёрии лаппиши модулятсияшуда рахи басомадии зарур аст. Барои МБ бошад . Дар радиошунавои рахи басомад њангоми модулятси

яи амплитудї ва дар телевизион мебошад.

Васеъгии канали радиоалоќа аз адади радиостансия муайян мешавад. Ин стансияњо бояд якдигарро халал нарасонанд. Масалан, њангоми дар интервали 20%-и басомад, њангоми истифодаи МА аз 4 радиостансия зиёдро љой кардан имконнопазир аст.



Гузаштан ба басомадњои баланд сабаби зиёд шудани каналњои радиоалоќа мегардад. Масалан, њангоми дар њамон интарвали 20% басомад, бо истифодаи МБ радиостансияро љой намудан мумкин мегардад.

радиостансия

Барои истифодаи басомадњои баранда байн системањои гуногуни алоќа ва шунавої ризоияти байнанмиллалї мављуд аст, ки мо дар поён таќсимшавии ин каскадњоро дида мебароем.

Девиатсияи басомад – нисбат ба бузургии миёна фарќ кардани басомад (майлон).



Расми 2. Мављи мириаметрї. Расми 3. Мављи детсиметрї.

СПЕКТРИ БАСОМАДХОИ БАРАНДА. ХОСИЯТХОИ ПАХНШАВИИ РАДИОМАВЧХОИ ДИАПАЗОНЊОИ ГУНОГУН

Тараккиёти хозира сабаби зиёд шудани намудхои системаи радиоалока, радиолокатсия, радионавигатсия ва гайра гардид.Классифакатсияи диапазони басомадхои баранда вучуд дорад. Дар чадвали 1 онхо овардашудаанд.Барои хар як дипазон дар чадвал дарозии мавчхо ва басомадхои дахлдор оварда шудаанд. Масъалан барои мавчхои мириаметри ба дарозии мавчи басомади Хс мувофик мебошад.

Номи дипазонхо	Басомадхо	Дарозии мавчхо	Татбики асосї. Сохаи басомадхо.
Мириаметрї (фавкулдароз)	3-30 кХс	100-10км	Алокаи хизмати. Алока бокиштихои зериоби
Мавчхои километрї (дароз)	30-300 кХс	10-1км	Радиошунавои. Радиолакатся
Мавчхои гектометри (миёна)	300кХс-3МХс	1000-100м	Радиошунавои радионавигатсия,алокаи хизмати
Мавчхои декаметри (кутох)	3-30МХс	100-10м	Радиошунавои, алокаи дур
Мавчхои метри	30-300МХс	10-1м	Радиошунавои, телевизион, радиолокатсия, алокаи наздик
Мавчхои детсиметри	300МХс-3ГХс	100-10см	Алокаи радиолакатся, телевизион
Мавчхои сантиметри	3-30ГХс	10-1см	Радиолокатсия, радиоспектроскопия, радиоастрономия
Мавчхои миллиметри	30-300ГХс	10мм-1мм	Радиолокатсия радиоастрономия
Мавчхои дарози инфрасурх	300ГХс-30ТХс	1мм-100мкм	Алокаи космики, , алока
Мавчхои кутохи инфрасурх	30-300ТХс	100мкм-10мкм	татбикоти физикї
Мавчхои наздики инфрасурх, нури ултрабунафши	300-3000ТХс	1мкм-100	таткикоти физики, дастгоххои оптики алока.

дарозии мавч (м)

кутохтарин муддати вакте ки барои то ба холати аввала бозгаштани системаи лаппанда мегузарад.

вакт, даври лаппиш

Азбаски басомад)

Ба дарозии мавчи басомади Хс мебошад. Фаркияти байни басомадхо

Ба мо сохаи басомадхои диалазони 1-умро медихад. Васегии спектри сигнали ахбор Хс

Васегии канали радиоалока аз адади радиостансия муайян карда мешавад. Ин стансияхо бояд ба ягдигар халал нарасонанд. Масъалан хангоми 200кХс дар интервали 20% басомад хангоми истифодаи модулятсияи амплитуди (МА) аз 4 радиостансия зиёдро чоёгир кардан имконнопазир аст.

Гузаштан ба басомадхои баланд сабаби зиёд шудани каналхои радиоалока мегардад. Масалан, хангоми = 200МХс дар хамон интервали 20% басомад, бо истифодаи модулятсия басомади радиостансияро чой намудан мумкин.

Дар пахншавии мавчхои электромагнити ионосфера роли мухимро ичро мекунад. Кабати то 100мкм баланди руи замин. Мавчхое, ки дарозиашон аз 10м хурдаст аз ионосфера кариб инъикос мешаванд.

КЛАССИФИКАТСИЯИ ГЕНЕРАТОРХО

Хамаи генераторхое, ки ба восоити радиошунавои дохил мешаванд энергияи лаппишхои электрикиро ба энергияи нурхои электромагнити табдил медиханд. Инчунин онхо энергияи манбаи чараёни доимиро ба энергияи лаппишхои басомадхои баланд табдил медихад.

Генераторхоро ба намудхои зерин чудо кардан мумкин:

Тавоноии хурд (аз 100Вт хурд;)

Тавоноии миёна (аз 100Вт то 3КВт)

Тавоноии калон (аз 3 то 100КВт)

Тавоноии калонтарин (аз 100 КВт зиёд).

ГЕНЕРАТОРХОИ БО АНГЕЗИШХОИ БЕРУНА

Дар васоити радиошунавои ба сифати генераторхои бо ангезишхои беруна таквиятдихандахои резонанси пурра истифода мешаванд, ки дар режими гайрихатти кор мекунанд ва коэффисиенти кори фоиданокашон (ККФ) кариб 100% ро ташкил медихад. Барои истифодабарии лампахо дар режими гайрихатти ба сифати генератор ба тур дар як вакт бо хамрохии шиддати ангезанда шиддати доимии манфи (омехта) - дода мешавад.



Расми 4. Генератор бо ангезиши беруна

Дар ин холат чараёни анод намуди импулсхои даврии пайдарпайро мегирад, ки ба амплитуда ва кунљи буриши поёни мешавад. Вобаста аз бузургии кунљи буриш режимњои корї гуногун мешавад. А њангоми , АВ њангоми 90 , В њангоми , С њангоми . Бо зиёд намудани муќовимати бор, шиддат дар контур зиёд мешавад. Дар лањзаи камшавии шиддат дар тур, шиддати аноди дар ин лањза кам мешавад. Вобастагии таносуби энергетики аз таѓирёбии муќовимати бор характеристикаи бори генератор номида мешавад. Генераторе, ки бораш аз ду системаи ба њам алоќаманди контурњо иборат мебошад генератори дорои схемаи мураккаб номида мешавад. Њиссаи хурди тавонои ки аз контури аноди ба генератор дода мешавад ККФ контур номида мешавад. …

дар инљо Р- тавоноии пурраи генератор

нисбати тавонии дар бор ба тавоноии истеъмолкунандаи манбаи аввалан анодї ККФ генератори бордор номида мешавад.

Нисбати тавоноии фоиданоки бор ба њамаи тавоноии истеъмолкунандаи манбаи аввалаи таъминот ккф пурра ё ки ккф саноати генератор номида мешавад. Занчирњои даромад ва баромади генератор нуќтаи умуми доранд, ки вобаста ба кадом электроди лампа пайваст мешаванд. схемањо гуногун мавчуд аст. Схе маи катодаш умуми , схемаи анодаш умуми ва схемаи тураш умуми. Усули њисобу китоби генераторњои лампагї дар асоси идеализатсия намудани характерристикањои статикии лампањо сохта шудаанд ва оилаи параметрњои доимиро сохтанд.

Параметрњои доимии лампањо:

Фазои статикї

Нуфузпазирї

Коэф. таќвиятдињи

Муќовимати дохилї

МАЪЛУМОТИ УМУМИ ДАР БОРАИ МОДУЛЯТСЯ

Характеристикаи лаппиши гармоникии ќувваи љараён, шиддат ё майдони электромагнитї аз се параметр иборат аст: амплитуда, басомад ва ибтидои фаза. Масалан баробарии гармоникии ќувваи љараён намуди зеринро дорад.

(1)

Лаппиши бефосила бо амплитудаи доими, басомад ва ибтидои фаза ягон намуди итилоотро нигоњ дошта наметавонад. Барои интиќоли итилоот (итилооти ахбор) таѓийрёби параметри лаппиши электромагнити, антеннаи пањнкунанда олоти радионаќл зарур аст. Протсеси таѓийрёби њамаи параметрњои лаппиши гармоникї дар мувофиќат бо интиќоли итилоот модулятсия номида мешавад.

Њангоми методи бетанафус фиристодани итилоот ахбор модулятсияи амплитуди (МА), басомад (МБ) ва фаза (МФ) шакли импулсиро мегирад. Дар баъзан мавридњо ду параметр лаппиши гармоники дар љои омезиш модулятсяро, таѓир медињад: мисол амплитудаи - фаза (МАФ) ё ин ки басомади амплитуди (МБА). Њангоми методи импулси кори антеннаи фиристанда дар мудати кўтоњ пањн карда људо сохта яке аз дигараш бо давомноки пауза (_п) муќоиса мекунанд. Дар њама олоти радиотехники гузариш, ба табдилоти лаппиши электрикиро во хурдан мумкин. Њангоми ќабули ингуна лаппиш дар асосї таѓирёбанда яке аз параметри лаппиши баландбасомад ё инки давомноки сигнали фиристодашударо љойгир кардан зарур аст. Њангоми руй додани ин раванд таѓийрёби шакл, басомад ё фаза бо давомноки, табдилдињандаи лаппиш номида мешавад.

Њамаи намуди тадилдихандаро бо ду шакли асоси људо мекунанд: хатти ва нохатї. Б а занљири хатти, параметри бевосита аз таъсири љараён ва шиддат алоќаманд аст. Дар занљири нохати бошад, таѓийрёби љараён ва шиддат ба таѓийрёби муќовимати фаъол ва реактиви вобаста аст. Масалан: њангоми истифодаи лампа дар ќитъаи АБ характеристикаи он шакли хаттї шикастаи идеализатсяшударо

Расми 5. Соњаи истифодаибари лампа ба сифати элементи хаттї ва нохатї.

(аз будаш зиёд кардан) мегирад (расми 5), дар ин њолат њамчун элементи хаттї аст. Дар њолати истифодаи он дар ќитъаи БВ лампа њамчун элементи нохати буда бо ёрии он таѓийрёби лаппишро иљро кардан мумкин аст.

МОДУЛЯТСЯ – таљњизот барои модулонии лаппиши электрикї (муофиќи ќонун дар заминаи ваќт таѓийр ёфтани ин ё он пратсеси мунтазами физикї).

М ОДУЛЯТСЯИ АМПЛИТУДЇ

Фарз мекунем, ки сигнали саддои якхелаи (басомад) оддї ва амплитудаи доими дода шуда аст. Пеш аз њама лаппиши акустики (саддои) – ро ба лаппиши электрики табдил додан зарур аст. Барои ин мо аз микрофони оддї исифода мебарем. Аз микафрн шиддати таѓирёбандаи бевосита ё баъд аз пурќувват ва фиристодан бо модулятор ба даст оварда мешавад. Ин шиддат (расми 6.а) ќонунро итоат мекунад.

(1)

Њангоми МА амплитудаи лаппиши баланд басомад дар мувофиќ ба ќонун (расми 6.б) таѓир дода мешавад.

(2)

Дар инљо U – амплитудаи лаппиши баланд басомадї кутоњмудат: U₀ – амплитудаи лаппиши баланд басомад, њангоми иљрои кори модулятор таъсири сигнали саддо ба микрафон ва U_ - майлкуни амплитудаи лаппиши максимали бо мазмуни U_o.

Таѓийрёби амплитудаи максимали лаппиши баланд, коэффисенти (чуќури) модулятор номида мешавад:

U_/U_o=m [%] (3)

Расми 6. Модулятсяи амплитудии лаппиш: а – шиддати модулятсяшуда; б – модулятсяи лаппиш њангоми m<1; в – модулятсяи лаппиш њангоми m=1.

Дар инљо m – коэфисенти модулятся. Аз инљо бар меояд, ки коэфисенти модулятор чунин мешавад:

(4)

Чиќадаре, ки коэфисенти модулятся калон шавад, амплитудаи лаппиш U_max=0 ва U_max=2U₀ таѓйир меёбад. Барои ин дар формулаи (4) m=1 ё m=100%. Графики лаппиш барои ин таѓийрёбанда дар расми 6.в оварда шудааст. Барои ба сифати аъло хондани хаттї садои басомади аз 100 то 3400 Гц, ва аз мусиќи аз 50 то 10000 Гц интиќол медињанд.

МОДУЛЯТСЯИ БАСОМАДЇ

Дар њолати МБ амплитудаи лаппиши баланд басомад доими монда, дар муофиќа ба додани сигнали лаппиши басомади  таѓийр меёбад (расми 7). Таѓийрёби басомади  њангоми вайронкуни модулятся мутаносиб ба амплитудаи сигнали модулятсяшуда бошад. Дар њолати таѓийрёби сигнали модулятсиони бо ќонуни косинуси басомади , кунчи лаппиши басомади модулятсияи таѓир меёюад.

(1)

Дар инљо _о – лаппиши МБ: _max - басомади максимали майкунанда.



Расми 7. Модулятсяи басомадии лаппиш.

Аз расми 7. маълум аст, ки дар даври пурраи сигнали модулятсяи мусбат U_m басомад, бо фазаи МБ лаппиш наздик аст. Дар расми 8. спектри МБ лаппиш њангоми модулятсяи индекси m_f нишон дода шудааст. Чихеле, ки аз расм маълум аст, њангоми m_f  1 спектри сигналит МБ пањнои ќариб 2F_max , чуноне мушоњида шудааст танњо амплитудаи лаппиши якуми басомади пањлуи дорад. Чунин МБ – ро хатборик мегуянд. МБ хатборик сифати ахбори аз нав бавуљудовардаро вайрон мекунад, барои ин дар радиошунавои МБ хатпањнро истифода мебаранд.

П ањнои спектри басомади сигнали МБ њангоми модулятся мазмуни ду басомадаро 2f_max мегирад. Барои радилшунавои МБ бо дубасомад f=80 кГц истифода шудааст. Сигнали модулятори _max 15 кГц баробар њисоб мекунем. Аз формулаи индекси модулятся истифода мебарем.



Расми 8. Спектри МБ лаппиш њангоми индекси модулятсяи гуногун.

Яке аз схемањои одитарини МБ дар расми 9. оварда шудааст. Шиддати модули бо микроэлектроника МКЭ – 3 (333, 389, М1 – А2 «Сосна») бо ёри конденсатори С₁ ба базаи транзистори VT1 дар асоси иљрои кори генератор дода мешавд. Дар контур ѓалтаки индуктиви L1 њамроњ карда, бо басомади баланд байни базаи транзистори VT1 ва конденсатори С₃ ва С₄ гузошта шудааст. Конденсатори С₄ ба занљири алоќаи акси ѓунљоиши сенуќтаги, ки яке аз дохил карда яке аз китфњои таќсимкунандаи С_бз - С₄ бањисоб меравад пайваст карда мешавад, ки аз он шиддати алоќаи акс бардошта мешавад. Ѓунљоиши конденсатори С₄ имкон медињад, ки сатњи барангезиш идора карда шавад. Барои аз байн бурдани муќовимати шунти R₂ дар занљири эмитори транзистор VT1 дар контури лаппиш, ки метавонад ба пвйдошави тасмаи васеъги басомади резонанси сабаб шавад ва муќовимати R₂ пайдарпайи дроссели Др1 пайваст карда мешавад ба ин роњ гузариши љараёнњои басомадии калон бартараф карда мешавад.



Расми 9. Схемаи оддии МБ фиристанда бо яктранзистора.

Индуктивяти ин дросел максимум бояд ба 20мкГн баробар бошад. Ѓалтаки L₁ бояд бо руйпуш бошад. Диаметраш бояд 3мм – ро ташкил дода аз ноќили сими МИСИ РЕВ 0,35 сохта шавад, ва аз 7-8 печаро ташкил дињад. Барои ба даст овардани тавонои максимали элементњои генератсякунанда (транзистори VT1) бояд дурус интихоб карда шавад.

МОДУЛЯТСЯИ ИМПУЛСИ

Дигар методњои асосии МИ вуљуд дорад:

Модулятсяи импулсии амплитуди (МИА).

Модулятсяи васеъгии импулсии (МВИ), дар протсеси таѓирёби васеъгии импулс ва давомноки руй медињад.

Модулятсяи импулсии фазави (МИФ) протсеси таѓирёби ѓељиши фаза ё ваќти афканишоти дохили радиоимпулс дар фосилаи гирифташуда.

Модулятсяи импулсии басомади (МИБ) протсеси руйдодани таѓийрёби басомади радиоимпулс.



Расми 10. Шаклњои гуногуни МИ: Расми 11. Сигнали квантї:

u₁- сигнали модулятсяшуда; u₂- импулсњои u₁- сигнали ибтидої; u₂- модулятся дар њолати МИА; u₃- импулсњои сигнали квантї бо ваќт; u₃-

модулятся дар њолати МВИ; u₄- импулсњои сигнали квантибо

модулятся дар њолати МИФ.

Графики МИ дар расми 10. оварда шудааст. Дар бисёр њолатњо модулятсяи коди импулси истифода бурда мешавад, ки дар ин њолат хаттї мунтазами сигнал ба хаттї зинаги табдил дода мешавад, ин намуди модулятсяро модулятсяи сигнали квантї меноманд. МВИ – сигнали идоракунандаро ба шиддати додашуда генератся мекунад. Барои сигнали импулси алоќамандии зер вуљуд дорад:



S – чуќури; D – коэфисенти пуркунанда; T – даври импулс;  - давомноки импулс. Бо ёрии пурќувваткунандаи дода шуда шиддати миёнаро аз баромади МИА мегирем.



Расми 12. МВИ бо элементњои мантиќї.

Дар расми 12. схемаи МВИ оварда шудааст. Ба элементњои мантиќї U 1,1 ва U 1,2 генератсяи роскунљаи импулси басомадаш 48 кГц, бо U 1,3 ва U 1,4 якларзишдор ѓун карда мешавад, ки чуќуриаш аз шиддати даромади U_in вобаста аст. Хаттї вобастаги модулятор аз 0 то 16 кГц, коэфисенти вайроншави нохаттї 1% муќовимати таѓийрёбанда аз саршавии омехтакунак бо транзистори Q1 ва муќовимати таѓирёбандаи додашуда вобаста аст.

ЛАППИШЊОИ ДЕТЕКТОРИ

Детектори ќабулкунанда барои маълумотњои даркориро аз модулятори лаппиши баланд басомад људо кардани гирифтан пешбини карда шудааст. Ин тавр бошад, дар дектор протсеси руй медињад, ки протсеси акси модуляторро детектирониш мегуянд. Дар приёмники пурќувваткунандаи ростаи детектори баъди пурќуваткуни шиддати баланд басомад гузошта шудааст, дар приёмники супергетеродин бошад пас аз пурќувваткунандаи басомади фосилавии шиддат гузошта мешавад. Инчунин барои детекторо сигнали иљрокунандаи протсеси табдилдињи модулятсяи шиддат баланд ё басомади фосилави шиддати фоиданоки сигнал, барои ќабул ва олоти радионаќл пешбини шуда аст. Детектори аплитудаи барои детектирониши бемодулятся ё лаппиши модулятсяи амплитуди пешбини шудааст. Детектори басомади барои детектирониши лаппиши модулятсяи басомади пешбини карда шудааст бе амплитудаи детектори протсеси табдилдињи , иљро кардан мумкин нест, ва он дар радиопрёмники супергетеродин зарур аст. Детектор аз диод ва транзистор иборат буда. Параметрњои асоси детектор коэфисенти интиќоли шиддат К_и ва муќовимати даромад R_др мебошанд: схемаи садои детектори диоди бо диоди нимноќили дар расми 13. тасвир ёфта аст. Барои муќовимати R_н ва С_н оварда шудааст. Дар таљриба ин элемент пайваст паралел бошад муќовимат ба даромади дигар каскад R_{бр.дигар} (R_бр.сл )дохил мешавад. Муќовимати паралелии бор чуни аст:





Расми 13. Схемаи оддии диоди детектори бо диоди нимноќилї.

Дар дигар њолат детектори каскади лампа аз R_др.бор R_н ва R_п.борR_н агар транзистор бошад R_п.борR_н. Барои муаян кардани сифатноки детектор характеристикаи диодро донистан зарур аст, ва бузургии U_др дар њолати њисобу китоб. Масалан модулятся нашуда. Характеристикаи диоди нимноќили дар расми 14. оварда шудааст. Барои детектирони диоди нуќтаги германиро истифода мебаранд. Диоди кремни бинобар сабаби бузургии муќовимати росаш калон буданаш, истифода намешавад. Њангоми амплитудаи шиддати даромад бузургиаш кифоя бошад (шиддати даркориро дар режиме кор мекунад, ки онро «Хаттї» меноманд). Њангоми амплитудаи шиддати даромади хурд (миливольт) детектор дар режиме кор мекунад, ки онро «Квадрати» - (бадараљабардорї) меноманд. Дар режими «Хаттї» натиљаи назарияви детектирониш вобаста аз шакли характеристикаи диод каљи ва ќитаи роскунља ва муќовимати акси диодро муаян мекунад. Барои ин њангоми детектирони сигнали пурќувваткардаи характеристикаи диод дар шакли њаќиќи меёбем (расми 15).



Расми 14. Навъи характеристикаи Расми 15. Характеристикаи

диоди детектории нимноќилї. идеалии диоди детектории

нимноќилї.

Чи миќдоре, ки таѓийрёби S_ростS_акс бисёр бошад дар њолати детектирониши сигнал коэфисенти интиќоли детектор таќрибан аз 0,5 то 0,8 % - ро ба даст меорем. Дар ин маврид он аз амплитудаи детектиронидашуда вобастаги надорад.

ВАЙРОНКУНИ АХБОРИ ИТИЛООТИ ДАР ДЕТЕКТОРИ ДИОДИ

Ахбори итилооти агар душвор аст, вайронкун нохаттї ва басомадиро истифода мебарем.

а) Тањрифи нохаттї: Сабаби норасои тањрифи нохаттї аз њисоби инерсионии детектор мебошад. Аз расми 16. маълум аст, ки шиддат дар детектори бор U_б протсеси ѓункуни додани заряди аз конденсатори С_б вобаста аст. Заряд бо воситаи диод гузашта, ба воситаи муќовимати R_б безаряд карда мешавад. Агар элементњои С_б ва R_б дуруст интихоб шуда бошад, шиддати U_б ба лаппишњои детектирони хаттї фарогир муофиќ меояд.



Расми 16. Схемаи алоќаи приёмники диоди детектор ива графики

протсеси табдилдињи модулятсияи шиддати баланд басомад дар шиддати басомади саддо.

Дар расми 17. протсеси ташкилёби шиддати U_б њангоми модулятсяи баланд басомад ва чуќурии модул нишон дода шудааст. Аз инљо маълум аст, ки шиддати U_б дар њолати зарядноки конденсатор С_б таѓйир меёбад нисбат ба амплитудаи U_др .



Расми 17. Тањрифи нохаттї дар диоди детекторї.

ДЕТЕКТОРИ БАСОМАДЇ

Радиоалоќа бо ёрии лаппиши модулятсяи басомади дар диапазони УКВ (МУК – мављи ултракутоњ) кор мекунад. Дар ин диапазони мављи назарияви халалрасони атмосфер ива саноати нест. Њисиёти приёмники модулятсяи басомади лаппш дар 1-2мкв ва аз онњам хубтаро ба даст меорем. Коэфисенти пурќуваткуни он аз миллионњам калон аст. Схемаи структури приёмники модулятсяи басомади лаппиш дар расми 18. оварда шудааст.



Расми 18. Схемаи структурии Мб лаппиш.

Протсеси физики приёмники модулятсяи басомади лаппиш дар расми 19. оварда шудааст. Расми 19а. тасвири синусоидали шиддат дар даромади приёмник. Амплитудаи он доими, ва басомадаш бо ќонуни сигнал садое, ки дар расми 19б. нишон дола шудааст таѓир меёбад. Шиддат басомади фосилави дар даромад мањдудкунанда (расми 19в) бо амплитудаи модулятся мебошад. Камбудии асоси ин модулятор халалрасони дохили приёмник њангоми кифоя будани бузургии ПББ – пурќвваткунандаи баланд басомад (УВЧ) ва ПБФ – пурќувваткунандаи басомади фосилави (УПЧ) бинобар сабаби гузориши хати пањнои мешавад.

Ќонуни таѓирёби приёмники басомади фосилави ва инчунин ќонуни таѓирёби басомад бо шиддати даромад дар (расми 19г) оварда шудааст. Дар натиљаи кори мањдудкунанда бартараф кардани паразитњои МА руй медињад ва сигнал дар даромади табдилдињандаи МА доимиро дорад (расми 19д).



Расми 19. Графики шиддат дар ќабулкунандаи МБ лаппиш.

Дар баромад табдилдињи модул шиддат ба даст меорем, ки дар расми 19е. оварда шудааст. Он модулят мешавад ба басомадњо ва инчунин бо басомадњо. Ќонуни таѓирёби амплитуда бо ќонуни таѓирёби басомад мувофиќат мекунад. Модули амплитудаи шиддат детектиронидаи одиро детектиронида сигнали басомади миёнаро људо карда бе даромад пурќувати басомади мобайни мефиристад (расми 19ж).

ДИСКРИМИНАТОР (МАЊДУДКУНИ) БО КОНТУРИ ВАЙРОНКАРДАШУДА

Чунин схема бисёр сода буда, дар расми 20. тасвир ёфтааст. Контури L₁C₁ аз дастгоњи пурќуватикунандаи бор (лампа ё транзистор) ва канали УПЧ иборат мебошад. Шиддат U₁ амплитудаи доими дошта, басомади он бо ќонуни сигнали итилооти таѓир меёбад. Контури L₂C₂ ва L₃C₃ симетри бо контури вайроншудаи L₁C₁ алоќаманд мебошад.



Расми 20. Схемаи дискриминатор бо контурњои вайроншуда.

Характеристикаи резонанси контури дискриминатори дар расми 21. тасвир ёфтааст. Он вобастагии амплитудаи шиддат таѓир дар контури L₂C₂ ва L₃C₃ аз бузургии басомади фосилавии приёмник нишон дода шуда аст. Њангоми f_пр=f₀₁ шиддат дар њама контурњо якхела буда, њангоми гузориши худи басомади фосилавї, шиддат дар контури L₂C₂ баланд ва дар контури L₃C₃ хурд мешавад. Њангоми шиддати басомади фосилави, шиддат дар контури L₂C₂ хурд ва дар контури L₃C₃ калон мешавад.

Аз схемаи дискриминатор маълум аст, ки кутоњмудати шиддат (u₁ ва u₂) амплитудаи шиддат дар контури L₂C₂ ва L₃C₃ мутаносибанд, ва онро чунин менависанд.

u₄ =К_пU_m2 ; u₅ =К_пU_m3

К_п – коэфисенти интиќоли шиддати детектори. Шиддат дар баромади дискриминатор U_бр=U₅U₄ мешавад. Њангоми басомади фосилави преемник f_пр=f₀₁ , U_m3=U_m2 ва U₅=U₄ , U_бр =0 аст.

Расми 21. Характеристикаи резонансии контури дискриминаторї.

Њангоми f_пр01 , U_m3m2 ва U₅4 дар ин њолат шиддати баромади дискирминатор манфи мешавад. Њангоми f_пр>f₀₁ , U_m3>U_m2 ва U₅>U₄ шиддати баромади дискирминатор мусбат мешавад. Ин аз он шањодат медињад, ки каљии характеристикаи басомади контури L₂C₂ ва L₃C₃ компенсиронида шудааст. Барои ба даст овардани характеристикаи дискриминант н ишондињандаи акси (нишондињандаи пункт) контури L₁C₁ дар басомади f₀₃ људо карда ва контури L₃C₃ дар басомади f₀₂ ё ки расиш дар танаи болои баромади фишордињандаи зерин мегузорем.

Расми 22. Бадастори характеристикаи асосии дискриминатор.

Амплитудаи шиддат дар дар контур чи миќдоре бошад МБК – модулятсяи басомадии контур (ЧМК) (расми 22.а) ва шиддат дар бори детектор вобастагии аналоги дорад (расми 22.б). Вобастаги кутоњмудати шиддати баромади дискриминатор аз басомади фосилавии преемник дар контури мањдудкунанда оварда шудааст (расми 22.в).

ДИСКРИМИНАТОР БО ТАЃИЙРЁБИ МОДУЛЯТСЯИ ФАЗАВИ

Схемаи интиќолдињандаи чунин дискриминатор дар расми 23. тасвир ёфтааст. Дар он ду контури алоќаманд истифода карда шудааст, бо он алоќаи байни контури индуктивї – ѓунљоиширо љур мекунанд (полои хаттї). Контур дар басомади миёнаи фосилави приёмник љур карда шудааст. Барои ин амплитудаи шиддат дар њарду контур таѓир намеёбад.



Расми 23. Схемаи дискриминатор бо модули табдилдињандаи фазавї.

Ѓунљоиши конденсаторњои С₃ ,С₄ ва С₅ чунон бояд интихоб кард, ки муќовимати љараёни басомади фосилави хурд бошад. Муќовимати R₁ ва R₂ якљоя мебошанд. Дросели L₃ бари љараёни доими фосилавии диод пешбини шудааст, доимо L₃=(1020) L₁. Диодњои Д₁ ва Д₃ бо љараёни доими паралел пайваст мебошанд. Аз схема маълум аст, ки L₃ ба басомади фосилави паралел ба контури L₁С₁ пайваст мебошанд. Барои ин шиддат дар дросел ва дар ибтидои полои хатии контур якхела буда (бо бузурги ва бо фаза). Амплитудаи шиддати доимиро U₁ каскади охирони канали УПЧ таъмин мекунад, дар режими мањдудкунанда кор мекунад. Каскади шиддати бор метавонад лампави ё транзистори шавад.

ДЕТЕКТОРИ ЉУДОКУНАНДА

Схемаи навъи детектори људосоздар расми 24. оварда шудааст. Шиддати баромади детектор бо кунљи гаризонтали пул људо карда шудааст. Тарафи рости он аз R₁ ва R₂ ва тарафи чаппи он аз конденсаторњои С₃ ва С₄ иборат буда. Шиддат дар кунљи вертикали пул u₃+u₄ доими мебошад. Агар дар даромади детектор сигнали модулятся нашуда таъсир кунад, он гоњ сигнали номиналии (нишошдоди) басомади фосилави ва шиддати u_др1 ва u_др2 амплитудаи якхела доранд. Дар ин њолат шиддати U₃ бо муќовимати R₁ ва шиддати U₄ ба муќовимати R₂ баробар мешавад. Аз инљо маълум мешавад, ки шиддати баромад ба сифр баробар мешавад. Њангоми басомади фосилави преемник калон будан (f_пр> f₀) пас U1_бр> U_бр2, дар муофиќа ба U₃ >U₄ . Чихеле, ки маълум аст шиддат дар муиќовиматњои R₁ ва R₂ собиќ монда дар ин њолат дар баромади детектор шиддати муќобил таъсир мекунад. Бузургии он метавонад аз басомади фосилави дида калот шавад. Њангоми басомади фосилави преемник аз басомади номинали хурд шудан, (f_пр< f₀) пас U1_бр< U_бр2, дар муофиќа ба U₃ 4 . Барои ин дар баромади схема шиддат њам самт таъсир мекунад.



Расми 24. Схемаи детектори људокунанда.

Дар расми 25. схемаи ТПЧ бо генератори људогона тасвир ёфтааст. ОН дорои табдилот аналогии яктураро дорост. Дар схема шиддати ахбори зарарнок дар занљири базаи бошад, дар гетеродин (генератори лампаи камќувват) он дар занљири эмиттер аст. Шиддати (u₁+u₂) пасињам пайваст мекунем. Суммаи шиддатњои u₁+u₂ ба гузариши эмитори транзистор гузаронида шудааст. Транзистор дар режими детектори кор мекунад, ва чунин режимро муќовиматњои R_б1 R_б2 ва R_э таъмин мекунад.



Расми 25. Схемаи ТПЧ бо генератори људогона.