1 ва 2. 1. асосо назариявии моделиронии эконометрикии вобастагии фоидаи корхона аз хароОТои истесол
 Скачать 156.69 Kb.
|
|
1.3 Усулҳои баҳодихии моделсозии эконометрикии вобастагии фоидаи корхона аз хароҷотҳои истеҳсолӣ Таҳлили арзиши маҳсулот, кор ва хизмат имкон медиҳад, ки тамоюли ин нишондиҳанда, иҷрои нақша аз рўи сатҳи он муайян карда шавад, таъсири омилҳо ба афзоиши он муайян карда шавад ва дар ин асос ба кори ташкилот баҳо дода шавад. имко-ниятхоро истифода бурда, захирахои арзон кардани арзиши аслии махсулотро ба вучуд оваранд. Арзиши аслии маҳсулот нишондиҳандаи иқтисодии фаъолияти корхонаҳои саноатӣ ва иттиходияҳо буда, тамоми хароҷоти субъекти хоҷагидориро, ки бо истеҳсол ва фуруши маҳсулот алокаманданд, бо пули пул ифода мекунад. Нархи хароҷот нишон медиҳад, ки ташкилот чӣ гуна маҳсулоти худро истеҳсол мекунад. Ба арзиши хароҷот дохил мешаванд: 1) хароҷоти мехнати гузаштаи ба махсулот додашуда (амортизацияи фондхои асосй, арзиши ашьёи хом, масолех, сузишворй ва дигар ресурсхои моддй); 2) арзиши музди мехнати кормандони ташкилот (музди мехнат). Нархи арзиш лимити поёнии нарх буда, лимити манёври имконпазирро хангоми татбики сиёсати муайяни нарх хангоми ичрои вазифаи хавасмандгардонии онҳо муайян мекунад. Он ҳамчун таносуби арзиши умумии истеҳсол ва фурӯши маҳсулот ба арзиши маҳсулоти бозоргонии истеҳсолшуда бо нархҳои ҷорӣ ҳисоб карда мешавад. Ба сатҳи он ҳам омилҳои объективӣ ва хам субъективӣ, кӣ ба он омилҳои берунӣ ва ҳам дохилӣ таъсир мерасонад (расми 4).       Тағйирёбии сатҳи хароҷоти тағирёбандаи воҳид          Тағйир додани ҳаҷми хароҷоти доимӣ Тағйирёбии нарх дар робита бо таваррум Тағйир дар сифати махсулот Тағйир дар бозорҳо Тағйирёбии арзиши захираҳои истеъмолшуда Тағйирёбии сатҳи захираҳои маҳсулот Расми 4. Муносибати омилҳое, ки сатҳи хароҷотро ба як воҳиди пулии маҳсулоти бозорӣ муайян мекунанд Таҳлили хароҷот аз таҳлили динамикаи арзиши ҳама маҳсулоти тиҷоратӣ оғоз меёбад. Дар баробари ин хароҷоти хакикй бо хароҷоти планй ё бо хароҷоти давраи асосй мукоиса карда мешавад. Дар чараёни тахлил маълум мешавад, ки барои кадом моддахои хароҷот бештар зиёд сарф шудааст ва ин тагйирот ба тагйирёбии маблаги умумии хароҷоти тагйирёбанда ва доимй чи гуна таъсир кардааст. Нишондиҳандаи муҳими умумикунонии арзиши аслии маҳсулот арзиши як суми маҳсулоти бозоргир мебошад, ки аз он ҷихат фоиданок аст, ки дар навбати аввал он хеле универсал аст: онро дар ҳама гуна соҳа хисоб кардан мумкин аст ва дуюм, он алоқаи бевоситаи байни истеҳсолотро равшан нишон медиҳад - арзиш ва фоида. Кам кардани хароҷот ба як воҳиди пулӣ ҳаҷми маҳсулотбарорӣ муваффауияти кори ташкилотҳоро дар бобати чорй намудани техникам нав, баланд бардоштани хосилнокии меҳнат, риоя намудани реҷаи сарфаи сарфи захираҳои моддӣ, мехнатӣ ва молиявӣ, ошкор ва истифода бурдани захирахои дохилӣ тавсиф мекунад. Аммо бояд гуфт, ки истифодаи амалии усули таҳлили омилҳои арзиши аслии махсулот аз сабаби мавчуд набудани маълумоти зарурй душвор аст. Дар бисьёр корхонаҳо ҳисобот ва сметаи арзиши аслии баъзе навъхои махсулот мавчуд нест. Аз ин лиҳоз, таҳлили омилҳои хароҷот одатан ба омӯзиши унсур ба унсури таркиби хароҷоти истеҳсолот табдил дода мешавад. Барои чукуртар омухтани сабабҳои тағйир ёфтани арзиши аслӣ сметаҳои муҳандисии маҳсулоти алоҳидаро таҳлил мекунанд, дараҷаи хакикии хароҷотро ба воҳиди махсулот бо маълумотхои плании солҳои гузашта умуман ва аз рӯи моддаҳои арзиши аслӣ муқоиса мекунанд. Омӯзиши сохтори хароҷоти истеҳсолот ва тағирёбии он дар давраи ҳисоботӣ аз рӯи унсурҳои алоҳидаи хароҷот, инчунин таҳлили моддаҳои арзиши аслии маҳсулоти истеҳсолшуда марҳилаи навбатии таҳлили хароҷотро ташкил медиҳанд. Таҳлили сохтори хароҷот дар самтҳои зерин амалӣ карда мешавад: - тахлили таркиби арзиш дар асоси мукоисаи маблаг ва вазни хоси хар як модда ва унсурхои арзиш; - тахлили харочоте, ки вобаста ба накши функсионалии онхо дар раванди истехсолот гурухбанди шудаанд. Хароҷот вобаста ба робита бо истеҳсолот, ташкил, нигоҳдорӣ, идоракунӣ ва фурӯш ба моддаҳои хароҷот гурӯҳбандӣ карда мешаванд, яъне. аз рӯи ҷои пайдоиши онҳо; - таҳлили хароҷоти бевоситаи моддӣ ва меҳнатӣ; - таҳлили хароҷоти ғайримустақим бо тақсим ба тағйирёбанда ва собит. Таҳлили сохтори хароҷот бо роҳи муқоисаи таносуби унсурҳои алоҳида бо нақша ва динамика анҷом дода мешавад. Таҳлили динамика ва иҷрои нақша аз рўи сохтор ва сатҳи хароҷот ба шумо имкон медиҳад, ки дар сари вақт ба дуршавӣ аз нишондиҳандаҳои пешбинишуда, стандартии арзиш вокуниш нишон диҳед, тамоюли манфии тағйироти арзишро муайян кунед ва қарорҳои мушаххаси идоракуниро барои рафъ кардан ё рафъ намудан ва ё қабул кардани қарорҳои мушаххаси идоракунӣ таъмин намоед. онҳоро ҳамоҳанг созад. Муайян кардани чӣ гуна хароҷот бо истеҳсолот ё дигар омилҳои фаъолият як ҷанбаи хеле муҳим дар қабули қарорҳо, банақшагирӣ ва идоракунӣ мебошад. Пеш аз он ки мо ба усулҳои гуногуни эконометрикие, ки барои ҳисоб кардани хароҷот истифода мешаванд, бубинем, бояд фаҳмем, ки баъзе истилоҳоте, ки дар чизҳои минбаъда истифода мешаванд. Муодилаи регрессия муносибати интизоршавандаро байни тағирёбандаи вобаста (дар ин ҳолат, хароҷот) ва як ё якчанд тағирёбандаҳои мустақил (яъне ченаки фаъолият ё омили хароҷот) дар асоси мушоҳидаҳои қаблӣ нишон медиҳад. Вақте ки муодила танҳо як тағирёбандаи мустақилро дар бар мегирад, дар бораи регрессияи оддӣ сухан меравад, ки дар ин ҳолат муодилаи регрессияро ҳамчун хати рости регрессионӣ кашидан мумкин аст. Агар танҳо як тағирёбандаи мустақил мавҷуд бошад ва муносибат хаттӣ бошад, хати регрессияро метавон ҳамчун муодилаи хати рост тавсиф кард: у = а + bх, (1) ки дар ин ҷо у - хароҷоти умумии давраи ҳисоботӣ дар сатҳи фаъолият дар х; а - хароҷоти умумии ғайритағйирёбанда (собит) дар давраи ҳисоботӣ; b - хароҷоти миёнаи тағйирёбанда барои як воҳиди фаъолият; х - ҳаҷми намуди фаъолият ё омили хароҷот дар давраи ҳисоботӣ. Фарз мекунем, ки мо мехоҳем муносибати байни тағирёбандаи вобаста (харҷ) ва тағирёбандаи мустақил (намуди фаъолият) -ро ифода кунем. Ин усул хатти регрессияро ба таври математикӣ муайян мекунад, ки ба ҳама натиҷаҳо беҳтарин мувофиқат мекунад. Он ба принсипи зерин асос ёфтааст: маҷмӯи инҳирофҳои амудии квадратии ҳамаи арзишҳои инфиродӣ аз хати интихобшуда бояд аз маблағи инҳирофҳои амудии квадратӣ аз ҳар як хати дигар, ки дар байни нуқтаҳо кашидан мумкин аст, камтар бошад. Ин ҳисобкуниро дар шакли формулаҳои зерин ифода кардан мумкин аст:  = Na + b  (1) = a + b  Ҳалли системаи муодилаҳо а ва b-ро меёбем. Бо иваз кардани арзишҳои a ва b ба муодилаи регрессионии y = d a + bx, шумо метавонед хати регрессияро гиред (функсияи хароҷот) Ҳоло метавонем формулаи натиҷагириро барои пешгӯии хароҷоте, ки дар сатҳҳои гуногуни фаъолият сурат мегирад, истифода баред, аз ҷумла онҳое, ки барои онҳо мушоҳидаҳои қаблӣ вуҷуд надоранд. Ҳар қадар дуршавии амудии мушоҳидаҳои воқеии тарҳрезишуда аз хати рост наздиктар бошад, хароҷоти тахминӣ дар робита бо пешгӯии динамикаи хароҷот ҳамон қадар боэътимодтар мешаванд. Ба ибораи дигар, мушоҳидаҳо ба хатти додашуда наздиктар бошанд, муносибати байни тағирёбандаи мустақил (барориш) ва тағирёбандаи вобаста (хароҷоти умумӣ) ҳамон қадар мустаҳкамтар аст. ТАҲЛИЛИ ЭКОНОМЕТРИКИИ МОДЕЛИ ВОБАСТАГИИ ФОИДА АЗ ХАРОҶОТҲОИ ИСТЕҲСОЛИИ ҶДММ "НУРИ СУҒД" 2.1. Таҳлили ҳолати муосири фаъолияти иқтисодии корхона Ҷамъияти дорои масъулияташ маҳдуди "Нурӣ Суғд" 2 феврали соли 2018 дар минтақаи истеҳсолии шимолу шарқии ш. Хуҷанд таъсис ёфтааст. Корхона ба истеҳсоли тирезаҳои чӯбӣ ва тирезаҳои пластикӣ машғул аст. Мақсади асосии корхона баланд бардоштани сифати маҳсулот ва ба даст овардани фоида ба корхона мебошад. Айни замон маҳсулоти корхона ба стандартҳои байналмилалӣ мутобиқ буда, маҳсулоти худро барои муштариён мувофиқи талаботи онҳо истеҳсол мекунад. Асосҳои идоракунии сифат муҳимтарин нуктаҳоро танзим мекунанд, ки ба муштариён имкон медиҳанд, ки ниёзҳои истеъмолкунандагонро қонеъ кунад ва сатҳи мувофиқи бехатариро таъмин кунад. ҶДММ " Нури Суғд " ба бозори ҷаҳонӣ ворид шуда, маҳсулоти худро ба кишварҳои хориҷӣ содир мекунад. Корхона аз ашёи хоми маҳсулоти ватанӣ низ истифода бурданист. Барои пешбурди минбаъдаи молҳои ҶДММ «Нури Суғд” ба хулосае омадааст, ки бо истифода аз фанновариҳои наву замонавӣ маҳсулот тавлид хоҳад кард. Солҳои охир сохтмони бинохои серошьёна вусъат ёфта, аз он гувохй медихад, ки талабот ба махсулоти корхона зиёд шуда, хачми истехсоли махсулот низ меафзояд. Ашьёи хомро “Нури Суғд" аз Туркия, Олмон, Русия ва ғайра истеҳсолкунандагон харидорӣ мекунад Ин ширкат кафолати истеҳсолии 10-соларо пешниҳод мекунад. Корхона навъхои гуногуни махсулотро пешкаш мекунад, ки шумораи онхо сол аз сол зиёд мешавад. Масалан: дархои чубин, дархои пластики, тирезахои чубин, дархои пластики, тирезахои ороиши ва гайра. Яке аз нуқтахои асосии фаъолият дар корхона дуруст ва оқилона ба вучуд овардани структураи идоракунию истехсолй мебошад. Сохтори системаи менеҷмент системаи стандартишудаи идоракунист, ки робитаи боэътимоди байни идоракуниро ва системаҳои идоракуниро таъмин намуда, ба ноил шудан ба ҳадафи ниҳоии корхона мусоидат мекунад. Дар зер сохтори идоракунии корхона оварда шудааст, ки ба шакли ташкилӣ дохил карда шудааст: - директор; - мудири истеҳсолот; - сармуҳосиб; - муҳосиб; - сармуҳандиси энергетик; - кормандони сехи истеҳсоли пластикӣ; - устохона. Вазъияти хозираи корхона нишондихандахои иктисодии онро инъикос мекунад. Барои муайян кардани мавкеи иктисодии корхона хачми истехсолот, дороихо, ухдадорихо, сармоя, даромад, инчунин харочот ва зиёнро тахлил кунед, ки маълумотхои онхо дар чадвали 5 оварда шудаанд. Аз рӯи натиҷаҳо мо ба хулосае омадем, ки дар натиҷаи таҳлили ҶДММ «Нури Суғд » иттилоъ доданд, ки дороиҳо дар соли 2021 29,58 фоизро ташкил дода, нисбат ба соли 2020 6116 сомонӣ зиёд аст, зеро дар соли 2019 ашёи хом харида шуда буд ва ин барои соли 2018 басанда буд ва ҳамчунин дар соли 2019 пули иҷора пешпардохт шудааст. Дар соли 2021 дороиҳо 1 306 290 сомониро ташкил медиҳад, зеро корхонаҳо таҷҳизоти нав, ашёи хом ва маводи нав хариданд. Ҷадвали 5 - Таҳлили амудии арзиши фурўши захираҳо, корҳо ва хизматрасонии ҶДММ « Нури » Суғд »
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||