1 Генетикалы зерттеулер дістері. Масаты Негізгі генетикалы зерттеулер дістерін оып тану. Жалпы млімет
 Скачать 231.5 Kb.
|
|
Есептуе мен қорытынды: Тапсырма 4. Өздерін құрған (30 нуклеотид) ДНҚ молекуласының жартылайконсервативті репликациясын өткізіндер. Тапсырма 5. Келесі есепті шығарындар: ДНҚ молекуласында 880 гуанин нуклеотиді анықталған немесе жалпы ДНҚ молекуласының нуклеотидтерінің 22 проценті. Басқа нуклеотидтердің саның және жалпы молекуланың ұзындығын анықтандар. 1.6.Генетикалық код. Мақсат: Генетикалық код оның триплеттілігі, бірін бірі жаба алмайтындығы, өзіне тән сипаттығы және универсалды екені жөнінде ұғым, ген (цистрон) жөнінде, оның мутацияларға мүмкіншілігі жөніде ұғымды дамыту. Жалпы мәлімет: Генетикалық кодтың структурасының болатын варианттарын қараған теориялық жұмыстар 1953 жылы Д. Ж. Уотсон мен Ф. Крикнің ДНҚ структурасына арналған статьяса жарияланған соң басталды. Сол кезеңнің ең маңызды жетістігі болып, кейін эксперимантальді дәлелденген, код триплетті, бірін-бірі жаба алмайтындығы өзіне тән сипаттығы және универсальдығың анақтағаны болды. Тапсырма 1. 200, 300, 400 аминқышқылынан тұратын белок тізбегін кодтайтын нуклелтидтер мен кодондар саның анақтандар. Тапсырма 2. Генетикалық кодтың бірнеше кодондармен анықталу мүмкіндігін біле отырып, келесі полипептидті тізбекке сәйкес келетін РНҚ молекуласының мүмкін варианттарың құрындар. ФЕН – ТИР – МЕТ – ЦИС – ТРИ – Тапсырма 3. Генетикалық кодтың бірін-бірі жаба алмайтының біле отырып 27, 75, 2973 нуклеотидтен тұратын ДНҚ молекуласымен кодталған полипептид тізбегіндегі амин қышқылының саның анықтандар. Тапсырма 4. Генетикалық кодтың универсалдығың біле отырып, әртүрлі түрлердің бір полипептидті тізбегін кодтайтын ДНҚ молекуланы құрындар. фен-сер-тир-цис-лей-про-глу-гли- Адам қой тауық лосось шегіртке 1.7.Белоктің синтезінің генетикалқ механизімі. Мақсат: Белоктің синтезі геннің ең маңызды жұмысы, өзіндегі информацияны белоққа айналдыру жөнінде ұғымды қалыптастыру. Жалпы мәлімет: Ген – ол ДНҚ молекуласының бөлгі. Геннің өзі өзі көбейту және өз жұмысын атқаруы тікелей көшіру процестермен, ДНҚ, РНҚ, белоктар – макромолекулалар синтезімен байланысты. Генеитикалық информацияны өзін өзі көбейтуге репликация процесі, ішінде сақталған информацияны балокқа айналдыруға – транскрипция, немесе иРНҚ синтезі және трансляция немесе белок синтезі жауап береді. Транскрипцияда үш стадия ажыратады: инициация, элонгация және терминация. Трансляцияда амин қышқылдарының активациясы, тРНҚ аминоацилденуі және тікелей трансляция стадияларын ажыратады. Тапсырма 1. Транскрипция процесінің барысын оқып танып оның схемасын салындар. Тапсырма 2. тРНҚ-нің құрылысың оқып-танып тирозин тРНҚ-ның екінші структурасының схемасын салындар. Тапсырма 3. Өз еркілерін бойынша 30 нуклеотидтерден тұратын ДНҚ молекуласын құрып оның транскрипциясың мен трансляциясын өзіткізіндер. ДНҚ триплеттердің орналасу реті: иРНҚ-да триплеттердің орналасу реті: Белокта аминқышқылдарының орналасу реті: Тапсырма 4. Келесі полипептидтеріне сәйкес ДНҚ молекуласының структурасын анықтандар: а) –ала-тре-лиз-асп- б) – гли-илей-вал-глу-тир- в) –тре-сер-цис-асп-трп- Тапсырма 5. Молекулярдық салмағы 1500 белокті кодтайтын геннің молекулярды салмағын анықтандар. Анықтама: бір нуклеидтің орташа молекулярды салмағы 345 маңайында, аминқышқылының - 150 маңайында. Семинар. Нуклеин қышқылдарының құрылымы және биологиялық ролі. ДНҚ-нің жартылай консервативті репликациясы. Ген – тұқым қуалаушылық пен тұқым қуалаудың бірлігі. Генетикалық код және оның негізгі қасиеттері. Тұқым қуалаушылық информацияның іске асуы. Гендердің құрделі жүйесің ашу. Қолдынуға негізгі әдебиет: С. Ж. Стамбековв «Жалпы генетикаң, Алматы, 1993. 90-114 т, 230-233т. Студенттірдің дербес жұмысына тапсырма. Келесі терминдердің сөздігін жазындар: ДНҚ, ДНҚ-нің нуклеотидтік ерекшелік коэфициенті, ген, ДНҚ репликациясы, ДНҚ репарациясы, нуклеотид, генетикалық код, комплементарлық, локус, транскрипция, трансляция, кодон, антикодон, риюосома. Келесі тақырыптар бойынша реферат жазындар: а) ДНҚ-нің химиялық құрылымы мен құрылысы. б) РНҚ-нің химиялық құрылымы мен құрылысы. в) Нуклеин қыщшқылының өзін-өзі қайталауы г) Генетикалық информацияның беру жолдары немесе транскрипция. д) Генетикалық код. е) Белок синтезі немесе генетикалық информацияның трансляциясы. ж) Генетикалық инженеияның проблемалары мен әдістері. Бақылау сұрақтары. ДНҚ мен РНҚ-нің құрылымының айырмашылығы неде? Өз функцияларын атқаруға ДНҚ-нің қандай құрылым ерекшеліктері себеп? ДНҚ молекуласының моделінің негізгі көрсеткіштерің айтыныз? ДНҚ молекуласының химиялық құрылымы жөнінде Чаргоффтың заңдылығы нені көрсетеді? Қендай механизмдер арқылы ағза әртүрлі белоктарды аминқышқылдардың негізін өзгертпей түзеді? Генетикалық код дегеніміз не және оның қасиеттері қандай? ДНҚ-ның редупликациясы неге жартылай консервативті деп атайды? Редупликация, транскрипция және трансляция процестеріне не принципиальді келеді? Тақырып 2. Дрозофила-генетикалық зерттеу обьектісі.. 2.1. Дрозофила шыбынының биологиялық және морфологиялық ерекшеліктері. Мақсат: Дрозофиланың биологиялық және морфологиялық ерекшеліктерімен танысу, лупамен қарап расаның аналығымен аталығын ажырата білу, шыбынға керекті азық орта рецептерімен, оны дайындау мен шыбынның мутантті линиялары мен олардың генетикалық номенклатурасынмен танысу. Жалпы мәлімет: Ең бірінші экспериментальді зерттеулерде дрозофила Т. Морган мен оның шәкірттері пайдаланған. Жеміс шыбыны өзінің ыңғайлы қасиеттері арқасында - қысқа даму циклі, жоғары көбеюшілігі, мутантты линияарының көбіне (170 артық) және хромосомалырының санының азына (2п =8) - генетикалық зерттеулердің сондай-ақ оқыту мақсатпен пайдаланудың өте маңызды объектісі болып табылады. Тапсырма 1. Дрозофиланың даму циклің танып жазындар. Тапсырма 2. Дрозофиланың аналық пен аталығының құрылыс ерекшеліктерін оқып танып оны салындар. Тапсырма 3. Дрозофиланы өсіретін азық орта рецептерін және көбейту техникасын оқып танып жазындар. Тапсырма 4. Дрозофиланың қалыпты рассасың және жиі кездесетін мутантты линияларын, олардың генетикалық номенклатурасын және хромосомаларды анықтайтын гендердің локализациялануын оқып танып жазыңдар. Тапсырма 5. Тәжерибе хаттамасын жазып көрсетіндер. Тақырып 3. Гибридологиялық талдау. 3.1.Моногибридттік будандастыру. Мақсат: Моногибридттік будандастыру кезіндегі тұқым қуалаушылық заңдылықтрын оқып тану, гибридологиялық талдаудың, гаметилар тазалық гипотезасының негізіне жету. Дрозофиламен тәжірибе қою барысында Мендельдің І-ші және ІІ-ші заңдарың ұғу. Жалпы мәлімет: Тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарының ашылуына гибридологиялық талдау болып табылатын Г. Мендельдің тәжірибелерінде қолданған бірнеше әдістері себеп болды. Тұқым қуалаушылық заңдылықтарын талдауды Мендель моногибридті будандастырудан бастады. Осындай будандастыру нәтижесінде F1 гибридтерде ата-аналықтарының біреуінің ғана белгілері пайда болды. Осы бір бн-елгінің ғана пайда болу қасиеті доминанттылық деп аталады. Екінші, жоғалып кеткендей болған белгі, рецессивті деп аталады. F1 гибридтерін өзара будандастырған кезде блгілі бір сандық қатыста: ү доминантты, ө рецессивті белгі, ажырау өтеді. Сыртқы белгілері бойынша ұқсас даралар әртүрлі тұқым қуалаушылық қасиеттермен бейнеленуі мүмкін. Бұл жағдайды генотип және фенотип, гомозигота және гетерозигота, гаметилардың тазалық гипотезасы ұғымдарын пайдалана отырып түсіндіруге мүмкін. Тапсырма 1. Гибридологиядық талдаудың негізгі әдістерін анықтап жазындар. Тапсырма 2. Моногибридті, кері-қайтара, реципрокті, анализдеуші будандастыруларға есептер шығарындар. Тапсырма 3. Берілген шыбын линияларымен танысындар: қалыпты расса және мутанттіқара денелімен, осы мутацияны қамтамасыз ететін ген қай хромосомада, қай локуста орналасқанын көрсетіп, келесі будандастыру түрлерін жүргізіп тәжірибе хаттамасын жазындар. ♀қалыпты (ВВ) х ♂black (вв) ♀ black (вв) х ♂ қалыпты (ВВ) ♀ден (Вв) х ♂ F1 ден (Вв) ♀ден (Вв) х ♂ қалыпты (ВВ) ♀ден (Вв) х ♂ black (вв) Керекті заттар мен саймандар: азық ортамен бес пробирка, пробиркамн брідген шыбындар, алдын ала алынған гибридтері, лупалар, шыбынмен жұмыс істеуге керекті саймандар. Методикалық нұсқау: Будандастыруды қою үшін берілген линиялардан 2-3 наркотикаланған вергильді аналықты және сондай аталықтардыалып бірге азықтық орта бар пробиркаға жібереді. Содан кейін ата-аналық формаларының түрлері, тәбірибе қойған күн, студенттің фамилиясы, тобын жазған этикеткасы бар пробиркаларды белгілеп термостатқа қояды. Контролді байқауды будандастырудан 5-6 күннен кейін жүргізеді. Куколкалары пайда болса ата-аналықтрды пробиркадан алады. 10-12-ші күні пайда болған гибридті ұрпақты зерттеп қандай белгілері пайда болғанын анақтайды: көрінетін фенотиптердің саны, сандық ажырауын, теория бойынша мүмкіндікпен салыстырады және хи –квадрат көрсеткішін табады (приложение). Тәжірибе хаттамасы. Студенттің фамилиясы, аты Будандастыру қою күні. Ата-аналық формаларды бөліп алу күні.
| |||||||||||||||