^Nметотнази Психиатрия (копия) (копия). 1. Тйсік Тйсік
 Скачать 93.16 Kb.
|
|
Вальтер-Бюеля триадасынан тұрады: •Ес бұзылыстары •Интеллектің төмендеуі •Эмоциялық лабильділік 7. Эмоция Эмоция — әр адамға оған әсер ететін тітіркендіргіш пен өз ісінің нәтижелерінің (қанағат болу, қанағаттандырмау) маңыздылығын бейнелейтін, индивидтың субьективті боялған ой-толқулары түріндегі реакциялар. П.К.Анохин жазуы бойынша: “Эмоциялар айқын бейнеленген субьективті боялуы бар және адамның сезімдері мен ой-толқуларының барлық түрлерін қамтитын (терең жарақаттайтын қиналулардан бастап, қуаныш пен әлеуметтік өмірді сезінудің жоғары формаларына дейін) ағзаның физиологиялық жағдайы”. Эмоция түрлері: - Эпикритикалық (қыртысты)- эстетикалық, этикалық, адамгершілік сезімдер. - Протопатиялық (қыртыс асты)- аштық, шөлдеу сезім, жыныстық сезімін қанағаттандыру. - Оң эмоциялар- қуаныш, қанағат болу сезімі. - Теріс эмоциялар- ашулану, тітіркену, уайым, мақсатқа жетудегі кедергілердің болуы. - Стениялық- мақсатқа жетудегі күшті мобилизациялайтын активті белсенділік, күреске бағытталған сезімдер. - Астениялық- төмен белсенділік, сенімсіздік, күдіктену сезімі. Эмоциялардың жіктелуі: Күші мен ұзақтығы бойынша: • Көңіл-күй - ұзақ, біркелкі эмоциональды жағдай; • Құштарлық(әуестік) - күшті, тұрақты және терең эмоциональды жағдай; • Аффект - аса күшті, қысқамерзімді эмоция. Күрделілік бойынша: • төмен, инстинктармен байланысты • жоғары, эмоциялар, қоғамда тәрбиелену нәтижесінде қалыптасады. 1) Эмоционалды көңіл бөлу - әртүрлі жағдайларға жауап ретінде дамитын жедел эмоционалды реакциялар. 2) Эксплозивтілік - жоғары эмоционалды қозғыштық, айқын аффект көріністеріне бейімділік, күші бойынша адекватсыз реакция. 3) Эмоционалды тоқырау - пайда болған аффективті реакция ұзақ уақытқа бекітіліп, адамның ойы мен қимылқозғалысына әсерін тигізетін жағдай. 4) Амбиваленттілік - бір адамға бір уақытта қарама-қарсы сезімдердің дамуы. 5) Сезімдерді жоғалту сезімі - болып жатқан оқиғаларға немқұрайлықпен қарау, психогенді “эмоционалды салдану” кезінде кездеседі. • Гипертимия— жоғары көңілді, қуанышты көңіл-күй, өте жақсы физикалық сезінумен, барлық сұрақтарды шешудегі жеңілілікпен, өз мүмкіндіктерін асыра бағалаумен сипатталады. • Эйфория— көңіл-күйдің өте жоғарылауы, рахаттану, жоғары оптимизм, болып жатқан құбылыстарды толық емес бағалау. • Гипотимия— төмен көңіл-күй, уайымдық, өмірге қанағат болмау сезімдері, қазіргі өмір, өткен шақ пен болашақ сұр тонмен бейнеленеді. • Дисфория— өз-өзіне және қоршаған адамдарға деген қанағатсыздылық сезімімен сипатталатын, себепсіз, айқын басталатын көңіл-күйдің ызалы төмендеуі. • Уайым— ішкі тынышсыздық, қайғыны, жаман нәрселерді, катастрофаны күту сезімі. • Эмоционалды әлсіздік- лабилділік, көңіл-күйдің тұрақсыздығы, оның айқын емес құбылыстардың әсерінен күрт өзгеруі. • Ауырсынатын психикалық сезімнің жоғалуы (anaesthesia psychica dolorosa)- барлық адамдық сезімдердің (жақындарына деген махаббат, қайғы, қуаныш) жоғалуын қатты уайымдау. 8. Әуестік Әуестік – бір нәрсеге қажеттілікке нақты ой және саналы мақсаттармен байланыссыз тікелей талпыныс. Қажеттіліктер: - биологиялық (тамақ, жайлылық, қауіпсіздік және т.б.)/әлеуметтік (байланыс, қарым-қатынас, өзін-өзі қалыптастыру және т.б.) - әуестіктер саналы (тілек) және бейсаналық болуы мүмкін. Тілек – нақты объектке саналы талпыныс. Әуестік ситуацияны ұғыну процесінде тілекке ауысуы мүмкін. Шешім қабылдау жолында тілектер олардың орындалу мүмкіндігіне қарай, таразыға салынып бағаланады. Егер тілектер орындалуына қажетті жағдай жоқ болса, егер олар тұлға ұстанымдарына қарсы немесе басқа себептерге байланысты орындалмаған болса, олар саналы түрде басылады. Әрекет етуге шешім таңдауы мотивтер күресінен өтеді. Мотив тілектерді ой сүзгісінен өткізу нәтижесінде пайда болады. Әуестік патологиясы: 1) Инстинктивті әуестік бұзылуы: - тамақтық - жыныстық - өзін-өзі сақтау инстинкті. Олардың күшеюі, әлсіреуі немесе бұрмалануы. 2) Әуестікті бақылау бұзылысы: -Импульсивті -Обсессивті -Компульсивті 1) Инстинктивті әуестік бұзылуы: Бұндай әуестіктер психикаға әсер ететін биологиялық процестердің көрінісі ретінде туындайтындықтан, олардың бұзылуына байланысты болуы мүмкін: -биологиялық себептер (мысалы, жыныстық құмарлықтың жоғарылауы немесе төмендеуі жыныстық гормондардың деңгейімен байланысты); -әртүрлі психикалық бұзылулар (мысалы, депрессия адамның бүкіл жүйке-психикалық мәртебесін өзгертетін эмоционалды күй ретінде, сол немесе басқа дәрежеде барлық биологиялық қалауларды тежейді); бұл жағдайларда әуестік бұзылыстары негізгі психикалық бұзылуларға қарағанда екіншілік бұзылыстар болып табылады; -негізгі көрінісі әуестік бұзылыстары болып табылатын психиканың тікелей өзінің бұзылысы (әуестіктің біріншілік бұзылысы). 1. Тамақтық әуестік бұзылысы: Тамақтану бұзылысының 4 негізгі бұзылысы бар, олар негізінен ана-мен бала қарым-қатынасының бұзылысынан болады: Регургитациялық және «шайнау» бұзылысы: «Сағыз» симптомы Мерицизм(руминация)- тамақтанғаннан кейін бірнеше минуттан кейін ерікті түрде регургитацияланған тағамды шайнау. Бұл құсу немесе ГЭР емес, жартылай қорытылған тамақтың ерікті регургитациясы. Регургитация құсудан айырмашылығы асқазанның қысылуынсыз, еш қиындықсыз жүзеге асады. Бұл синдром көбінесе нәрестелер мен жас балаларда, кейде ақыл-есі кем(интеллект бұзылысы бар) адамдарда кездеседі. Нәрестелік нервтік анорексия: Инфантильді анорексия- диагностикалық 3 критерийін ажыратамыз, бірінші, активті немесе пассивті тамақтан бастарту, екінші, тамақты талғап жеу, үшіншіден, толық дұрыс тамақтанбау(недоедание). Тамақтан бастарту туылғанан кейін басталады. Бала тамақтануға оянбайды, емуден бас тартады немесе аз ғана емеді. Активті бас тартқанда нәресте жақындаған тамағы бар қасықты мұқият бақылап, оны өзіне жақындатпайды, кейде тамағы бар ыдысты төңкеріп жібереді, тамақты түкіріп тастайды(тағамдық соғыс). Пассивті бас тартқанда нәресте тамақтану процессіне қатысудан бастартады, тамақтануға толық немқұрайлылық танытады және бөтелкеге немесе қасыққа қызығушылығын көрсетпейді. Шайнау және жұту баяулаған, ауызда тағам 45 минуттан астам уақыт кідіреді. Толық дұрыс тамақтанбау емшек жасындағы балаларда жиі кездеседі, себебі аналар баласының қаншалықты емгенің байқамай, толық дұрыстап емізбеуі мүмкін. Жиі бұндай балалар тыныш, сабырлы, ұйқышыл болады, аналарына күтім кқрсетуде қиындық тудыра бермейді. Инфантильді анорекцияға 3 айдан асқан бұзылысты жатқызады, себебі қысқа тәбеттің төмендеуі ол – жаңа тағамды енгізгеннен, отбасылық ауысулардан (бауырының туылуы), күн тәртібінің және бала күтімінің өзгеруіне, стационарға жатқызудан болуы мүмкін. Тұрақты жеуге жарамсыз заттарды жеу: PICA-синдромы(пикацизм, парарексия,аллотриофагия)- дәмнің бұрмалануы немесе тәбеттің бұрмалануы. Әдеттен тыс және жеуге болмайтын заттарды (бор, тіс пастасы, көмір, саз, құм, мұз), сондай-ақ шикі қамырды, тартылған ет, жармаларды жеуге деген басылмайтын қалау. Теміртапшылықты анемияда, жүктілікте, шизофренияда, аутизмде, Клейн-Левин синдромында кездесуі мүмкін. Тағамдық дамымаушылық(пищевое недоразвитие) Балалардың тамақтануының дамымауы олардың жалпы дамуының артта қалуына байланысты жиі байқалады. Мұндай ақау ата-анасында психикалық ақауы бар балаларда жиі кездеседі, сонымен қатар ата-анасының қатты депрессиясына немесе клиникалық депрессиясына, отбасының материальдық жағдайының төмен болуы да балаға әсер етуі мүмкін. Күшейту: булимия (грек тілінен bus – бұқа, limos – аштық) – патологиялық жоғарылау, шамадан тыс, «қасқыр» тәбет, тойымсыз аштық, «ашқақтық». Мидың органикалық зақымдануымен, соның ішінде кейде толық деменциямен, кейбір жағдайларда депрессиялық күйлермен, мазасыздық күйлерімен («стресс»), булимия нервозымен (дене салмағын бақылауға шамадан тыс алаңдаушылықпен қайталанатын шамадан тыс тамақтану ұстамасы; төменде қараңыз), эндокриндік бұзылулар болуы мүмкін. 2. Жыныстық әуестік бұзылысы Жынысының идентификациясының бұзылысына : пациенттің жынысына тән емес тәртіпті айтуға болады(трансвестизм); Жыныстық талғамның бұзылысы:жыныстық ләззат алу тәсілін өзгерту (эксгибиционизм, садизм,мазохизм) немесе объктіні өзгерту (бисексуализм,гомосексуализм,педофилия,геронтофилия,некрофилия) ; 3. Өзін-өзі сақтау инстинкті бұзылуымен жүретін әуестік Сандық бұзылысы: төмендеуі және болмауы- негативті симптоматика; жоғарылауы- позитивті симптоматика. Өзін-өзі сақтау инстинктінің төмендеуінің маңызды белгісі – аутоагрессия (грекше autos – өзі, латынша aggressio – шабуыл) – өзіне зиян келтіретін әрекеттерді жасауға ұмтылу. Аутоагрессивті әрекеттер невротикалық немесе невроз тәрізді рәсімдер сипатында болуы мүмкін. Оларға мыналар жатады: - онихофагия (грекше ісіну - тырнақ; mania - тарту) - тырнақ тістеу; - аутодепиляция (грек. autos – өзі; лат. depilare – түкті алу) немесе трихотилломания (грек. tryx – шаш; tyllo – жұлу; mania – тартылу) – шашты бұрау, тарту, ауыр жағдайда жұлу; - қыртыстарды тазарту, теріні сызу және тарау; - ерінді тістеу; - өзіне жеңіл және онша емес соққылар және осыған ұқсас әрекеттер. Өзін-өзі сақтау инстинктінің жоғарылауы жеткілікті себепсіз мазасыздық деңгейінің жоғарылауымен және осыған байланысты тиісті мінез-құлық реакцияларының пайда болуымен көрінеді. Сонымен қатар, балалар үнемі тым сергек және қоршаған ортада бейтаныс немесе түсініксіз нәрсенің кішкене пайда болуына немесе жағдайдың күтпеген өзгеруіне тез, кейде дүрбелең реакцияларына дайын. Ерте жастан бастап бұл аутисттерде байқалады, невропатияларда кездеседі. 2) Әуестікті бақылау бұзылыстары: 1. Импульсивті әуестік Импульсивті іс әрекет-терең психикалық бұзылыстың белгісі болып табылады.Ол еш себепсіз басталады,сананы қадағалау жоқ,аяқ астынан , күрт басталып, қысқа уақытқа(минут,секунд) созылады.Осы кезде адам агрессивті әрекет жасайды,бір жаққа қашады,өзіне зақым келтіруі мүмкін. Импульсивті әуестіктер адекватсыз ,бір әрекет,іс қимыл жасауға талпыну, тұлға ұстанымына және қызығушылығына жат істер жасау. Дипсомания –арақ ішуге әуестік Дромомания – қаңғыбастыққа әуестік. Клептомания –ұрлыққа деген импульсивтік әуес Пиромания- өртеуге деген әуестік. Суицидомания – суицид жасауға әуестік 2. Жабысқақ (обсессивті) әуестік 3. Компульсиялық әуестік (жабысқақ іс-әрекеттер). Әуес пен ерік бұзылысы СИНДРОМДАРЫ: 1) Депрессивті синдром: гипотимия, идеаторлы тежелу, моторлы тежелу 2) Маниакальды синдром: гипертимия, психомоторлы қозу, ойлау жылдамдауы. 3) Апато-абулиялық синдром: эмоциорналды-еріктік кедейлену- олар білінбейді, гигиеналық процедураларды орындамайды, парыз, ұят сезімі жоқ, ештеңе қызығушылық шақыра алмайды, шағымданбайды, ең қарапайым әуестіктің артуымен жүруі мүмкін: ашкөздік, гиперсексуализм т.б. 9. Ерік Ерік – бұл саналы, мақсатты психикалық бенсенділік. Ерік ең алдымен қажеттілікпен байланысты, ешқашан одан тыс пайда болмайды. Адамның ерік қызметі әрқашан сана қызметіне тәуелді. Сана акты, оның мазмұны мен бағыты адам өмір сүретін нақты әлеуметтік – тарихи жағдайлармен детерминирленген, және адамның сеніміне, көзқарастарына, қызығушылықтарына, ойлары мен сезімдеріне тәуелді. Іс-әрекет бір-біріне тікелей байланысты екі фазадан тұрады: 1. әрекет етуге және шешім қабылдауға саналы талпыныстың дамуы; 2. қабылданған шешімді орындау. Бірінші фаза таңдауға қатысты акт – саналы баға беру және талдау. Бұл фазада қанағаттанбаған қажеттілік сәйкес эмоциональдық күйзелістер мен ойлар туындатады, қажеттілікті қанағаттандыруға талпыныс пайда болады. Талпыныс әуестік немесе тілек түрінде көрініс беруі мүмкін. Екінші фаза – қабылданған шешімді орындау – адамның тәжірибелік қызметіне тікелей қатысты. Соңғысы қимыл арқылы іске асырылады. Еріктік әрекетті іске асыру үшін психикалық функция сақталған күйде болуы керек. Сөз, ойлау ыдырауы кезінде еріктік әрекет мүмкін емес, бұл апраксия деп аталады. Патология еріктік үдерістің кез келген звеносына әсерін тигізуі мүмкін: әуестік және тілек сферасы, мотивация және қозғалыс, толық жүріс – тұрысқа. Сонымен қатар еріктік бұзылыстарға зейін бұзылыстары да жатады. Клиникалық тәжірибеде зейін, әуестік патологиясын, қимылдық бұзылыстарды ажыратады. 10. Қозғалыс сферасы Қозғалыс бұзылыстары элементарлы түрде: гипокинетикалық(ступор), гипер және дискинетикалық(паракинезиялар), яғни, қозғалыс белсенділігінің төмендеуіне, күшеюіне немесе бұрмалануына байланысты бөлінеді. Психиатрия тәжірибесінде ерікті қозғалыстардың бұзылуына көңіл аударылады. 1. Қозу: Қозудың түрлері: - маниакальды, - ажитирленген депрессия, - истериялық, - сана күңгірттенуі, - жедел галлюцинаторлы сандырақтық жағдай, - кататоникалық, - геберфрениялық болып бөлінеді. 2. Ступор: Қозуға қарама-қарсы қозғалыс бұзылуы - ступор жағдайы болып есептелінеді. Ступор түрлері: -депрессивті -апатиялық -истериялық -психогенді -катотониялық Кататониялық ступор кезінде қозғалыс тоқтатылып, ауру бір қалыпта қатып қалады. Психогендік ступор – қатты психикалық зақымданғанда болады. Мидың маңдай бөлімі зақымданғанда ықылассыз, босаң, адинамиялық белгілері бар апатико-адинамикалық ступор кездеседі. •әрбір әрекетті қайталайтын стеротиптік ыңғайсыз жағдайда бір қалыпты тұрып қалатын балауыз иілгіштік каталепсия (восковая гибкость), •әрбір сыртқы әрекетке қарсыласатын – негативизм, •мүлде үндемейтін – мутизм кездеседі, •сыбырлап сөйлегенге жауап беріп, қатты сөйлегенде үндемеу- Павлов симптомы. Паракинезиялар: •біреудің сөзін және әрекетін қайталайтын-эхолалия, эхопраксия •манералық мимика СИНДРОМЫ: Катотониялық синдром: Гипокинезиялар Гиперкинезиялар Паракинезиялар 11. Сана Сана - шындықты бейнелеудің ең жоғарғы формасы. Сана – ми қызметінің өнімі. Адам санасы тарихи даму нәтижесінде қалыптасады, ол объективті дүниенің болып жатқан оқиғаларын бейнелеп қана қоймайды, сонымен қатар білім қорын адам қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қоршаған ортаны қайта құру жолдарын жасауға пайдаланады. Адамның санасының, адамдық ортаның қалыптасуы үшін адам қоғамының болуы қажет. Аңның ұясында өскен балаларда қалыптасқан адам санасының белгілері байқалмайтыны белгілі. Ясперс тетрадасы: 1) Шынайы сыртқы әлемнен алшақтау; 2) Уақыт, орын бойынша бағдардың бұзылуы, жеке тұлғада сирек(кеңістіктік дезориентация); 3) Ойлау үйлесімінің бұзылуы, үйлесімсіздікке дейін; 4) Амнезия – толық немесе жартылай. Сананың бұзылуы барлық осы белгілердің бір мезгілде болуымен ғана дәлелденеді. Бұзылған сана күйлері жедел өтпелі бұзылыстар болып табылады. Сана патологиясы: СИМПТОМДАРЫ: 1. Сананың өшу синдромы: •есеңгіреу(обнубиляция,сомналенция) •сопор •кома 2. Сананың күңгірттену синдромы: •делирий •онейроид •аменция •сананың қарауытқан күңгірттенуі: Сандырақтық нұсқасы Галлюцинациялық нұсқасы Амбулаторлы автоматизмдер: фуга, транс, сомнамбулизм( 12. Эпилепсия Эпилепсия —пароксизмальды бұзылыстар кездесетін психикалык үрдістердің торпидтілігіне және типті мнестико-интеллектуальды акылкемдігінің дамуына байланысты үрдіспен тұлғаның өзіне тән өзгерістері аркылы көрінетін созылмалы үдемелі психикалык ауру. Эпилепсияның клиникалык көрінісі әртүрлі болып келеді, бірак олардың ішінен синдромдардың негізгі үш тобын бөліп алуға болады: • пароксизмальды бұзылыстар - қысқа уақыттық тырысулық және тырысусыз ұстамалар • эпилепсиялық психоздар (жедел, созылыңкы, созылмалы) • тұлғаның эпилепсиялык өзгерістері - мінез-кұлык пен интеллекгінің типті патологиясы. 13. Бас ми жарақаты кезіндегі психикалық бұзылыстар Бас-ми жарақатына тікелей байланысты психикалық бұзылыстар сатылы түзіледі, психикалық синдромдардың полиморфизмімен және олардың регрессивті дамуымен (асқыну жағдайларын есепке алмағанда) сипатталады. Бас-ми жарақаттарын жабық және ашық деп бөлеміз. Ашық жарақат ми жарақаттарының 10%-ын құрайды. Жабық жарақаттарға мидың шайқалуы (commotio cerebri) және мидың соғылуы (contusio cerebri) жатады. Бастың ашық жарақаттары енген және енбеген болып бөлінеді. Енген (ми затының бұзылуымен) жарақаттар бас сүйегінің жарақаттарында болады. Бас-ми жарақатынан кейін психикалық бұзылыстар дамуының 4 сатысын: алғашқы, жедел, реконвалесценция және алыс салдар кезеңдерін ажыратады. 14. Инфекциялық аурулар кезіндегі психикалық бұзылыстар Пайда болуы мен дамуына негізгі себеп инфекциялар болып табылатын, ал психопатологиялык көрінісі әдеттегі экзогенді типтегі реакциялармен аныкталатын психоздар — инфекциялык психоздар деп аталады. Экзогенді тип реакцияларына келесі синдромдар жатады: астениялык, делириоздык, корсаковтык, эпилептиформды козу (карауыткан жағдай) ка татония, галлюциноздык синдромдар. Мұндай психопатологиялык симпто- матикамен жалпы инфекциялар (сүзек, безгек, туберкулез және т.б.) өтуі мүмкін немесе ол мида орналаскан инфекцияның клиникалык көрінісі болуы мүмкін. 15. Аутизм Қоғаммен араласудың бұзылысы Өзінің әлемінде өмір сүретін балалар Айналысындағы өзгерістерге төзе алмайды Стеоротипті қозғалыстар: қолдың қозғалысы(бұл балалардың әлемде біртиптілікті сақтауға тырысуы ) |