1-4 сынып математикасын оқытуда тарихи материалдарды пайдалану.. 4 І. Бастауыш сынып оушыларын оытуда тарихи материалдарды олдану ажеттілігі
 Скачать 65.11 Kb.
|
1 2 1-4 сынып математикасын оқытуда тарихи материалдарды пайдалану. МАЗМҰНЫ: КІРІСПЕ..................................................................................................................4 І. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУДА ТАРИХИ МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ..........................................5 1.1 Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдардарға түсінік беру.5 1.2 Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдарды қолданудағы ерекшеліктері мен маңыздылығы........................................................................10 II. БАСТАУЫШ СЫНЫПТА МАТЕМАИТКАНЫ ОҚЫТУДА ТАРИХИ МАТЕРИАЛДАРДЫ САБАҚТА ҚОЛДАНУ.................................................17 2.1 1-2 сыныпта тарихи материалдарды қолдану...............................................17 2.2 3-4 сыныпта тарихи материалдарды қолдану және оның нәтежиесі.........19 ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................23 ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.....................................................................24 КІРІСПЕ Зерттеу өзектілігі: Бастауыш білім берудің әртүрлі пәндерінің сабақта-рында оқушылар қоршаған оқиғалар мен құбылыстар, олардың қасиеттері туралы нақты түсінік алады. Математиканың айрықша ерекшелігі - бұл математика заттық әлемнің және оның кеңістіктегі ең жалпы аспектілеріне жатпайтындардың барлығына қатысты объективті болмысты зерттеумен бір мезгілде зерттелетін оқиғалар мен объектілердің тақырыптық мазмұнынан абстракцияланады. формасы мен қатынастары. Бұл математиканың үлкен күші, яғни ұғымдардың абстракциясы мен жалпылығы, және бұл басқа пәндермен жан-жақты байланыс пен байланыс орнатудың мүмкіндігі. Мұндай байланыстарды орнатуда сандар, арифметикалық амалдар, геометриялық фигуралардың түсініктері мен элементтері, шамалар, пішіндер, әртүрлі дағдылар мен дағдылар, іс-әрекет түрлері, оқыту формалары мен әдістері сияқты жалпы фактілерге негізделуі мүмкін. Математика оқушылардың жаратылыстану, география, тарих, кескінде-ме, сурет, еңбек, дене шынықтыру және басқа пәндер бойынша білімдерін пайдаланады. Осы пәндер туралы ақпарат арифметикалық есептер мен мысалдар үшін материал бола алады. Мысалы, тарихи оқиғалар туралы білу, біздің елдің және басқа елдердің шекараларының ұзақтығы, оккупацияланған территориялардың келбеттері, өзендердің ұзындығы, таулардың биіктігі, теңіз күлінің ұзындығы мен тереңдігі. Ол математика сабақтарында ариф-метикалық есептер мен мысалдарды құрастыруда, сандарды салыстыру мен талдауда негізгі материал бола алады. Зерттеу нысаны: 1-4 сынып математикасын оқытуда тарихи материал-дарды пайдалану. Зерттеу пәні: математика оқыту әдістемесі. Зерттеу мақсаты: 1-4 сынып математикасын оқытуда тарихи мате-риалдарды пайдалану жолдарын анықтау. Зерттеу міндеттері: Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда тарихи материалдарды қолдану қажеттілігі; Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдардарға түсінік беру; Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдарды қолданудағы ерекшеліктері мен маңыздылығы; Бастауыш сыныпта матемаитканы оқытуда тарихи материалдарды сабақта қолдану; Зерттеу әдістері: теориялық (талдау, синтездеу, модельдеу) және эмпирикалық (әдебиеттерді, құжаттарды зерттеу, педагогикалық тәжірибені зерттеу және жалпылау). Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады. І. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУДА ТАРИХИ МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚОЛДАНУ ҚАЖЕТТІЛІГІ 1.1 Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдардарға түсінік беру Интеллектуалды өсудің ішкі қажеттілігін дамытуға бағытталған маңыз-ды педагогикалық құрал танымдық тапсырмаларды, оның ішінде тарихи сипаттағы тапсырмаларды қолдану болып табылады. Ғылым тарихымен танысу негізгі ғылыми ұғымдарды тереңірек игеруге айтарлықтай әсер етеді және таным процесінің диалектикасы, математикалық ғылымның даму заңдылықтары туралы идеяларды дұрыс тұжырымдауға және Оқушыларды мәдени мұраны жағымды қабылдауға эмоционалды түрде бейімдеуге мүмкіндік береді. Әрбір мұғалім пәнге деген қызығушылық бір уақытта оның сәтті өтуі үшін жағдай жасауды, оны оқушылардың жадына берік бекітуді білдіретінін біледі. Тәжірибелі мұғалім ешқашан жаңа тақырыпты, математиканың жаңа бөлімін, оқушылардың қызығушылығы мен назарын аударатын тиісті кіріспе бөлімінсіз ашпайды. Бағдарламамен негізделген жерде мұндай кіріспе бөлігі математика тарихымен байланысты қысқа, қызықты әңгіме болуы мүмкін және болуы керек. Математиканың өткеніне осындай қысқа экскурсиялар оқушылардың қызығушылығын тудырады. Ғылым тарихынан ақпарат беру танымдық тұрғыдан да пайдалы, өйткені ол оқушылардың дүниетанымын қалыптастыруға ықпал етеді. Мұндай экспозиция Оқушыларға әрбір жаңа бөлімді немесе тақырыпты зерттеу кезінде математиканың нақты әлемнің кеңістіктік формалары мен сандық қатынастары туралы ғылым ретінде адам-ның практикалық іс-әрекетіне байланысты пайда болғанын және дамығанын көрсетуге мүмкіндік береді. Мектепте зерттелген қасиеттер, ережелер, теоремалар-адамзаттың мың жылдық тәжірибесін жалпылау. Олар қоршаған әлемді тану нәтижесінде алынған, тәжірибе арқылы тексерілген және дайын емес. Математика тарихы бойынша материалды енгізу оқушыларды ғылымның дамуындағы қозғаушы күш өндірістік қажеттіліктер екеніне сендіреді. Оқушыларға атақты ғалымдардың шығармашылық өмірбаяндарының кейбірін айту пайдалы екені сөзсіз: олар өздерінің зерттеу сұрақтарын қоюға қалай келді, зерттеу әдісін қалай тапты, түпкілікті нәтиже қалай тұжырымда-лды. Бұл шығармашылық атмосфераны қалыптастырады, шығармашылық процесінде ерекше, табиғаттан тыс ештеңе жоқ екенін түсінуге көмектеседі. Сізге тек зерттеу тақырыбына назар аударып, оған әртүрлі көзқарастардан жақындау керек. Ғылым тарихының мысалдары ретінде мұғалім кем дегенде кейбір оқушылардың жаңа және белгісізді іздеуге деген қызығушылығын ояту үшін көп нәрсе жасай алады. Ғалымдардың өмірінен алынған жақсы таңдалған мысалдар бізді қаншалықты белгісіз қоршап тұрғанын, біздің қасымызда екенін көрсете алады, бірақ біз оны байқамаймыз, өйткені біз оған тым үйреніп қалғанбыз және оған жаңа, ерекше позициялардан қарай алмаймыз.1 Тарихи материалды сабақтың кез-келген кезеңінде қолдануға болады. Кейде бұл ақпаратты белгілі бір материалды түсіндірмес бұрын беру, кейде оны сабақ тақырыбының жеке сұрақтарымен органикалық түрде байланыс-тыру, кейде математика курсының кейбір бөлімін, тақырыбын жалпылау немесе зерттеу нәтижесі ретінде беру пайдалы. Бірінші жағдайда, тарихи ақпарат жаңа тақырыптың және жаңа бөлімнің маңыздылығын жақсырақ ын-таландыруға көмектеседі, бұл оқушылардың оларды оқуға деген қызығу-шылығын тудырады. Тарихи материалды таңдау кезінде математика бағдарламасын басшы-лыққа алу қажет. Таңдалған материал математиканың ғылым ретінде дамуы-ның негізгі мәліметтерін көрсетуі керек. Тарихи Материалды ұсыну кезінде оқушылардың жасы, олардың ойлау қабілетінің даму деңгейі, дайындығы ескерілуі керек. Тарихи материалды қайталамау керек, бірақ бағдарламалық материалға шебер тоқып, оны білім беру және білім беру мақсатында пайдалану керек. Математика сабақтарын тарих сабақтарына айналдырмау үшін сабақтарда қолданылатын Тарихи материалдың көлемі үлкен болмауы керек. Оны қолданудың негізгі мақсатын есте ұстаған жөн: тарихи көзқарас математикаға деген қызығушылықты арттыруға, оны тереңірек түсінуге ықпал етуі керек. Тарихи материалды жеткізуде ең көп қолданылатын әдістемелік әдістер: мұғалімнің әңгімесі, эвристикалық әңгіме, проблемалық презента-ция, дәріс, оқушылардың зерттеу жұмыстары. Мұғалім қолданатын әдістеме-лік әдістер Тарихи материалдың ерекшелігіне, мұғалімнің осы материалды беру кезінде қоятын мақсаттары мен міндеттеріне байланысты. Олардың ішінде мұғалімнің әңгімесі ерекше орын алады, ол жеке маңызды тарихи ақпаратты хабарлау үшін жиі қолданылады. Материалды жеткізудің эмоцио-налдылығы оқушылардың оны жақсы игеруіне ықпал етеді. Егер оқушы жаңа материалдың мәтінінде баяндалған оқиғаларды терең сезінсе, онда мұндай материалды зерттеу оның қалыптасуында оң рөл атқарады. Мұндай материал жақсы сіңеді және көбейтіледі. Тарихи материалды хабарлау кезінде проблемалық тәсілді де қолдануға болады. Жаңа материалды түсіндіруді бұрын өткеннен қисынды түрде туын-дайтын және қоршаған әлем туралы білімнің жоғары сатысының қажеттілігі-не әкелетін проблеманы қоюдан бастауға болады. Тарихи материалды ұсыну-дың бұл тәсілі, әдетте, оқушылардың математикаға деген қызығушылығын тудырады. Сабақ барысында белгілі бір ғалымның өмірбаяндық деректері мен шығармашылық қызметін хабарлау үшін оқушылар да тартылады. Тәжірибе көрсеткендей, тіпті математикамен ерекше айналыспайтын Оқушылар де тарихи тақырыптар бойынша хабарламалар дайындауға қуанышты. Сонымен қатар, оқушыларды тәуелсіздікке үйрету үшін хабарлама материалы біртін-деп күрделене түсуі керек. Осылайша, оқушылар анықтамалық және оқу әдебиеттерімен өз бетінше жұмыс істеуге біртіндеп үйренеді. Математика сабақтарына дайындық кезінде сабақтағы оқу іс – әрекеті-нің түрлерін барынша әртараптандыру, екінші сынып оқушыларының осы пәнге деген қызығушылығын арттыруға көмектесетін қызықты тарихи мате-риалды пайдалану міндеті қойылды. Тарихи компоненті бар 6 математика сабағы өткізілді, осы бағыттағы үй тапсырмалары таңдалды, оларды өз қалауыңыз бойынша орындауға бола-ды.2 Сабаққа дайындық кезінде оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру үшін тарихи материалды пайдалану мүмкіндігі бар сабақтарға дайындықтың жалпы жоспары қолданылды: - тақырыпты зерттеу кезінде тарихи материалдың орнын анықтаңыз; - тарихи материалды пайдалануды осы тақырыптың немесе тақырып-тар тобының қандай элементтерімен байланыстыруға болатындығын анықта-ңыз; - сабақтағы Тарихи материалдың орнын, оны бүкіл сабақ бойы немесе үзінді түрінде пайдалану мүмкіндігін анықтаңыз; - осы сабақта неғұрлым тиімді пайдаланылуы мүмкін іске асырудың белгілі құралдарының ішінен таңдау; - осы мәселелер неғұрлым толық талқылануы мүмкін сыныптан тыс сабақтарды белгілеу. Тарихи-математикалық материалды қосу формаларын да ұсынамыз. Оларға мыналар жатады: - сабақтағы Тарихи шегіністер (әңгіме 2-7 минут); - бағдарламалық материалмен органикалық байланысты тарихи мәліметтерді хабарлау; - қызықты көне тапсырмалар мен басқатырғыштар; - шығармашылық үй тапсырмасы. - "халық математикасын" жинау бойынша жұмыс; - презентацияларды дайындау. Тарихи-математикалық сипаттағы танымдық тапсырмалар құрылатын негізгі принциптерді бөліп көрсетейік. Олар: - мектеп математика курсының негізгі тақырыптарын қамту; - еліміздің тарихы үшін тақырыптың өзектілігі; - ғылымның тарихи дамуындағы жалпы заңдылықтарды, отандық математиканың даму ерекшеліктерін ашу; - танымдық тапсырмалардың формасы мен мазмұны бойынша, оларды орындаудағы қиындық дәрежесі бойынша әртүрлілігі; - оқушылардың қызығушылықтарын есепке алу. Танымдық тапсырмаларды қолдану орын алған кезде оң нәтижелерге әкеледі: - тапсырмаларды жүйелі түрде қою; - олардың біртіндеп және дәйекті орналасуы; - оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту үшін тапсырмалардың рөлі мен маңыздылығын түсіну; - тапсырмаларды оқушылардың зияткерлік дамуының қажеттіліктері мен негізгі тенденцияларына барынша жақындату. Тарихи сипаттағы танымдық тапсырмалар жүйесін дамытуға қойылатын талаптарды қарастырыңыз. Оларға мыналар жатады: - тапсырма материалының терең ғылымы; - математика бағдарламасымен органикалық байланыс; - тапсырмаларды жаңа білім алуға, оларды қайталауға және бекітуге, Дағдылар мен дағдыларды дамытуға, әртүрлі зерттеу көздері мен әдістерін қолдануға бағыттау; - тапсырмалар мүмкіндігінше проблемалық сипатта болуы керек, өзін-өзі іздеуге, зерттеуге бағдарлануы және қызығушылықты арттыруы керек. Тарихи материал сабақтың әртүрлі кезеңдерінде қолданылды: ауызша есеп шеңберінде ойын-сауық сұрақтары мен кроссворд түрінде, білімді ашу кезеңінде проблемалық жағдай туғызу ретінде; тақырыпты бекіту кезеңінде анықтамалық-танымдық материал түрінде, сондай-ақ шығармашылық үй тапсырмасы түрінде. Сабақтан тыс жұмыстарда әр түрлі өлшем бірліктері туралы тарихи фактілер "ойын-сауық математикасы" және "қағаз геометриясы"курстарында үнемі қолданылып келді. Өз бастамасы бойынша бірнеше екінші сынып оқушылары өз жобаларын құруға сабақтан тыс уақытта және сабақтан тыс уақытта пайдаланылған тарихи мәліметтерді алуға шешім қабылдады. Қалыптастырушы эксперимент барысында Оқушылар математика сабақтарына айтарлықтай қызығушылық танытып қана қоймай, тарихи ақпаратты іздеуге белсенді қатыса бастады, сабақ тақырыбы бойынша шағын хабарламалар мен презентациялар дайындады, шығармашылық үй тапсырмаларын қызығушылықпен орындады. Оқушылардың математикамен қызығушылықпен айналысуына қалай қол жеткізуге болады, оларды есептерді шешуге қалай үйретуге болады, математика күнделікті өмірде ғана емес, басқа пәндерді үйрену үшін де қажет екеніне қалай сендіруге болады? Ғылым тарихынан алынған ақпарат оқушылардың көкжиегін кеңейтеді, пәннің диалектикасын көрсетеді. Сондықтан Тарихи мотивтердің математика сабағының бір бөлігіне шебер енуі, балаларды осы жан-жақты ғылымның ең бай тарихына таң қалдыруы, ойлауы және таңдануы өте маңызды. Бастауыш сыныптарда математика сабақтарындағы Тарихи аспект міндетті түрде көңілді болуы керек, ақпаратпен шамадан тыс жүктелмеуі керек, жарқын және бейнелі түрде ұсынылуы керек, жақсырақ оқушылардың жеке тәжірибесімен байланыста болуы керек. Тарихи экскурсия үнемі өткізіліп тұратын екінші сыныптағы матема-тика сабақтарында мақсатты жұмыс жүргізу балалардың "Математика" пәніне деген қызығушылығын арттырды, ал оқыту сапасы да оң динамикаға ие болды. Төрт айдағы математикадан оқыту сапасының көрсеткіштері оң дина-мика береді: Төрт айдағы негізгі пәндер бойынша орташа айлық балл екінші сынып оқушыларының оқу пәні ретінде математикаға деген қызығушылығының арту тенденциясын растады. Тақырып бойынша қайта тексеру жұмысы: "ұзындық өлшем бірліктері, миллиметр, метр, "қалыптастырушы эксперимент жүргізу кезінде оқу мате-риалын игеру деңгейіне айқын көрініс берді. Жұмыстың орындалуын талдау 100 пайыздық үлгеріммен сапаның 73% құрағанын көрсетті. М.Р. Гинсбург әдістемесі бойынша оқу мотивациясының қалыптасу деңгейінің бақылау мониторингі де оң динамиканы көрсетті. М.Р. Гинсбург әдістемесі бойынша диагностика нәтижелері Осылайша, осы сыныптың проблемасы шешілу сатысында, бұл матема-тика бойынша оқытудың сапасына тікелей әсер етеді, бұл математика сабақтарын өткізудің тиімділігін осы жас тобына қол жетімді ойын-сауық түрінде Тарихи компонентті қосумен растайды.3 Оқушылардың математикамен қызығушылықпен айналысуына қалай қол жеткізуге болады, оларға есептерді қалай шешуге үйрету керек, матема-тика тек күнделікті өмірде ғана емес, басқа пәндерді үйрену үшін де қажет екеніне қалай сендіруге болады? Бастауыш мектептегі математика сабақтары нақты өмірмен тығыз бай-ланысты, балаларды жеке тәжірибеге жүгінуге, оқу материалын жіктеуге және жалпылауға, ұқсастықтар мен салыстырулар жасауға, әртүрлі ақпарат көздеріне жүгінуге үнемі ынталандырады. Бұл тұрғыда арифметика, санау және өлшеу жүйелерінің дамуының тарихи аспектісі бастауыш мектеп жасындағы балаларға арналған білім беру процесін ұйымдастыруда үлкен сұранысқа ие болады. Осылайша, бастауыш сыныптарда математика сабақтарында Тарихи материалды енгізу мәселесі бүгінгі күні өте өзекті. Өйткені, математика тари-хы оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру құралы, демек, жалпы оқу мотивациясын арттыруға күшті ынталандыру болып табылады. Математика-ны оқытуда тарихи ақпаратты жоспарлы және мақсатты пайдалану сонымен қатар оқу процесін әртараптандыруға мүмкіндік береді, оны оқушылар үшін мазмұнды және қызықты етеді, оның даму функциясын арттырады. Қарасты-рылып отырған ғылымның тарихын зерттеу әртүрлі ұғымдарды неғұрлым толық және терең игеруге ықпал етеді, белгілі бір тұжырымдаманың даму заңдылықтары туралы да, жалпы ғылым туралы да түсінік береді, оқушы-ларды мәдени мұраны, әсіресе Қазақстанды қабылдауға эмоционалды түрде бейімдейді, осылайша тәрбиелік маңызы бар. Б. Гнеденко ғылым тарихының маңыздылығы туралы айтып, осы ойды дамыта отырып, ғылым тарихы – бұл жаңа ұрпаққа одан әрі даму жолын жарықтандыратын және оларға Птоломейдің қасиетті отын беретін, оларды жаңа ашылуларға, мәңгілік ізденістерге, қоршаған әлемді, соның ішінде өздерін тануға итермелейтін алау екенін атап өтті. Мектептегі ғылым тарихы оқытудың маңызды мақсаттарын жүзеге асыру үшін қажет: ғылыми және теориялық ойлауды, эмоционалды-мотива-циялық саланы және оқушылардың құндылықтар жүйесін қалыптастыру. Математика сабақтарында Тарихи материалды қолдану оқу материа-лын едәуір дәрежеде әртараптандырды, балалардың бағдарламаның ұсыныл-ған бөлімдерін оқуға деген қызығушылығын арттырды, бұл өз кезегінде жалпы математика сабақтарында оқу мотивациясын арттыруға және артты-руға ықпал етті.4 1.2 Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдарды қолданудағы ерекшеліктері мен маңыздылығы Математикалық білім беруде Тарихи материалды пайдалану туралы сауалнаманы Н.А. Медникова В.В. Бобынин, Ю.А. Дробышев, О.Н. Макара, В.Ф. Ефимов және басқалар жүргізді. Олар оқушыларды тереңірек және толық болу үшін математика саласындағы тарихи фактілермен таныстыруды ұсынды Тарихи материалды қолдана отырып, С.А. Васи, Н.С. Наумчик атап өткендей, білімнің екі саласы - математика және тарих байланыстырылады. Тарихи ақпарат осы пәндерді жақындастырады, тарих математиканы гумани-тарлық және эстетикалық мазмұнмен байытады, оқушылардың бейнелі ойла-уын дамытуға ықпал етеді. Математика өз кезегінде логикалық және дерексіз ойлауды дамыта отырып, тарихты жақсы түсінуге көмектеседі. В.Ф. Ефимов атап өткендей, тақырыптық сабақтарда тарихи материал-ды пайдалану келесі міндеттерді шешуге ықпал етеді: - ел тарихы, әлемдік тарих және математика тарихы арасында өзара байланыс орнату; - тақырыптық процестің себеп-салдарлық байланыстары мен заңдылық-тарын ашу; - математикалық білімді тереңдету, нақтылау және бекіту; - оқушылардың оқу-зерттеу қызметін жандандыру, оларды дербес ақпарат іздеуге, білім алуға баулу. Математика сабақтарына тарихи материал оқушыларды математиктердің дамуына әртүрлі халықтар мен жалпы матема-тиктер үлес қосқанын түсінуге жетелейді. Математикалық тарихи ақпаратты ойын-сауық түрінде ұсынуға бола-ды. Бұл қысқаша әңгімелер, Ежелгі Грецияда математиканың дамуының басталуы туралы, Киев Русінің математикасы туралы, сондай - ақ ежелгі математикалық ойындарды қолдану түріндегі әңгімелер болуы мүмкін. Мұғалім мүмкін - ескі математикалық есептерді шешу процесін бейнелеу, оны бейне фрагменттерді немесе суреттерді көрсетумен сүйемелдеу. Тарихи материал келесі түрде ұсынылуы мүмкін тапсырмалардың түрлері: - қазіргі сандардың, белгілердің және арифметикалық әрекеттердің атауларының шығу тегі туралы хабарламалар дайындау; - есептеу құралдарын зерттеу; - арифметикалық әрекеттердің ескі кестелерін зерттеу; - оқушылардың ескі алгоритмдер мен есептеу әдістерін меңгеруі; - есептеу әдістерін салыстыру; - ұлы математиктермен танысу; - ескі мәселелерді шешу.5 Отандық математиканың тарихы оқушыларға оның күнделікті өмірдегі маңыздылығын жақсырақ түсіндіруге көмектеседі. Отандық тарихтан алынған тарихи мәліметтердің элементтерін қосу (мысалы, біздің жерлесіміз, Мәскеу университетінің профессоры С.А. Рачинский туралы әңгіме, ол XIX ғасырда шаруа балаларына арналған мектепті өз қаражатына ұйымдастырып, "ақыл-ой есебі үшін" арнайы міндеттер әзірледі) оқушылардың патриоттық сезімін, био - ны зерттеуге деген қызығушылығын дамытуға көмектеседі- ұлы математиктердің графикасы. Оқушылар үшін шағын тарихи экскурсиялар, ма - тақырыптар тарихымен байланысты әңгімелер ұйымдастырылуы мүмкін. Олар презентацияларды көрсетумен бірге хабарламаларды өздері дайындай алады. Сіз ежелгі математикалық ойындарды қолдана аласыз, оларды сабақтан тыс жұмыстарға қоса аласыз. Математика тарихынан қосымша материал тарту, белгілі бір тапсырма-лар жүйесін қолдана отырып, тарихи сөздердің мағынасын ашу, сонымен қатар қызықты Қосымша ақпарат ұсыну қажет. Мұғалімнің басты қиындығы-сабақтың тақырыбымен тығыз байланыс-ты тарихи фактіні ұсына білу. Яғни, мұғалім белгілі бір тарихи материалды таңдап қана қоймай, оның оқушыларын қол жетімді түрде ұсынуы керек. Ис бастауыш мектебіндегі математика сабақтарындағы мұғалімдер ұлы математиктер туралы әңгімелерді пайдаланады. (Архимед, Жаңа тон, Пифагор және т.б.). Сонымен қатар, әңгімелерді бейне фрагменттермен, сахналармен сүйе-мелдеуге болады. Практикалық жаттығуларды қолдану жақсы. Мысалы, мұғалім: "бұрын адамдар саусақтарымен санауға мәжбүр болды, көптеген адамдар санауға тартылды". Егер балалар санаудың ең көне әдісін практикалық жолмен қол-дануға тырысса, бұл есептеу дағдыларын әлі жақсы меңгермеген қызықты үлгерімі төмен оқушыларға көрсетуі мүмкін. Әрі қарай мұғалім проблемалық диалог жүргізеді: "балалар, саусақ-тарда сандарды бейнелеу ыңғайлы болды ма?». Оқушылар өз бетінше қорытынды жасайды. Оқушыларды ежелгі шамалармен, атап айтқанда ұзындық өлшемдері-мен таныстырған кезде әңгімені сұрақтардан бастауға болады. Бір нұсқа болуы мүмкін: "сіз қандай антикварлық ұзындық өлшемдерін білесіз?». Содан кейін мұғалім практикалық жұмысты орындауды ұсынады, оқушылар тобына таспалар таратады және тапсырма береді - таспаның ұзын-дығын оның өлшемімен өлшеу (шынтақ, аяқ, аяқ). Тапсырмалар орындал-ғаннан кейін мұғалім сұрайды: - Неліктен нәтижелер әртүрлі болды? Оқушылар әртүрлі адамдардың қолдары әртүрлі ұзындықта болады деген қорытынды жасайды. Мұғалім ежелгі шаралар әдеби шығармаларда, мақал-мәтелдерде кездесетінін айтады. Қазіргі уақытта әдіскерлер (Ю.А. Дробышев, О.Н. Макара, В.Ф. Ефимов, И.В. Мусихина, З.У. Колокольникова, О.Б. Лобанова, А.В. Тихоненко және т.б.) математика сабақтарында тарихи есептерді қолдану мәселесіне жүгінеді. Негізгі құзыреттіліктерді, танымдық қабілеттерді және әмбебап оқу әрекеттерін дамыту үшін FGOS шеңберінде әртүрлі тарихи фактілерді қамтитын математикалық есептер қолданылады.6 Мұндай мәселелерді шешу оқушылардың ой-өрісін кеңейтеді, олардың ойлау процестерін қалыптастырады. Тарихи есептерге жүгіну оқушылардың математиканы терең үйренуге деген ұмтылысын тудырып қана қоймайды, сонымен қатар олар үйренгендеріне мұқият болуға, мате - матиканың өмір-мен байланысын көруге мәжбүр етеді. Тарихи міндеттер, З.У. Колокольникова, О.Б. Лобанова атап өткендей, математикалық қабілеттерді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Оқушы-лар тарихи өткенмен танысады, бұл өз елінің тарихына, мәдениетіне құрмет-пен қарауды қалыптастыруға, жетілдіруге, өзін - өзі жүзеге асыруға деген қажеттілікті дамытуға әсер етеді. Н.С. Наумчик, С.А. Васи тарихи міндеттер ғылыми білімнің бірегей құралы және бастауыш сынып оқушыларының математикаға деген танымдық қызығушылығын ояту ретінде анықталады. Авторлардың пікірінше, матема-тиканың бастапқы курсына Тарихи есептерді енгізу оқу мәселелерін шешуге, танымдық қызығушылықты дамытуға мүмкіндік береді. Ежелгі міндеттер, әр түрлі авторлар атап өткендей, бізге ғасырлар тереңінен, ата-бабаларымыздан келді. Біздің планетамыздың және еліміздің бірнеше халықтары оларды ойлап тауып, тапсырмалардың логикасын жетіл-дірді. Олар тапқыр және ынталы, өйткені оларда ұрпақ тәжірибесі жинақтал-ған. Әдістемелік құралдарға, оқулықтарға енгізілген кейбір міндеттердің тарихи маңызы бар (П.С. Гурьев, С.А. Рачинский, Л.Х. Толстой және т.б. міндеттері). Жалпы, математика сабақтарында тарихи есептерді қолдану матема-тикалық материалдың мазмұнын әртараптандыруға, оны танымдық етуге мүмкіндік беретінін атап өтуге болады. Тарихи фактілер оқушыларды математикалық жаңалықтармен, заңдар-мен байланысты қызықты мәліметтерді өз бетінше табуға, оларды сыныптас-тарымен бөлісуге итермелейді. Топтық жұмысты математикалық ашылулар тарихынан, геометрия тарихынан тақырыптар бойынша жобалық қызметті пайдалануға болады. Жоба бойынша жұмыс мектеп оқушыларын ынтымақ-тастыққа, бірге оқуға, өз сенімдерін қорғауға үйретуге ықпал етеді. Осылайша, Тарихи материалды қолдану бастауыш сынып оқушыла-рына математика пәнінің маңыздылығын, ақыл - ой қабілеттерін дамытуда ғана емес, сонымен бірге қоғамдық өмірде де математикалық білімнің рөлін көрсетуге көмектеседі. Математиканы оқытуда тұрақты міндеттер мен тари-хи ақпаратты жүйелі пайдалану, оларды оқу материалымен интеграциялау сабақты әртараптандыруға, оны қызықты, білімді, дамытушы етуге мүмкіндік береді.7 Біздің уақытымыз ғылымдардың интеграциясымен, әлемнің үлкен бейнесі туралы мүмкіндігінше дәлірек түсінік алуға ұмтылуымен сипаттала-ды. Бұл идеялар қазіргі мектептегі білім беру тұжырымдамасында көрініс табады. Бірақ мұндай мәселені бір оқу пәні аясында шешу мүмкін емес. Сондықтан оқыту теориясы мен практикасында оқушыларға пәнаралық жалпылауға қол жеткізуге және өмірдің жалпы көрінісінің моделін құруға жақындауға мүмкіндік беретін оқу пәндерін (интеграцияланған курстар, интеграцияланған сабақтар) интеграциялау үрдісі байқалады.Қазіргі ғылымда білім синтезіне, таным объектілерінің ортақтығын тануға және ашуға бейімділік барған сайын артып келеді. Ғылыми білімді синтездеу қажеттілігі адамзат алдында тұрған күрделі мәселелердің көбеюіне байланысты: оларды шешу ғылымның әртүрлі салаларынан білімді тарту арқылы ғана мүмкін болатын мәселелер. Қазіргі адамға тән және қажет ойлаудың жаңа, интеграцияланған әдісін қалыптасты-ру туралы сұрақ туындайды. Оқытудағы бұл тәсіл білім жүйесін дамытуға ықпал етеді, оларды беру қабілетін дамытады. Әртүрлі оқу пәндерінен сұрақтарды біріктіру және әртүрлі салалардағы білімді бір тапсырмада біріктіру оқытудағы пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру болып табылады. Олар оқушылардың қоршаған шындық, адам, табиғат және қоғам туралы нақты идеяларын нақтылау және байыту мәселе-сін және олардың негізінде әртүрлі ғылымдарды зерттеу объектісі болып табылатын әртүрлі оқу пәндеріне ортақ ұғымдарды қалыптастыру міндетін тиімді шешеді. Оларды бір сабақта игере отырып, оқушы тірек ұғымдарының белгілері туралы білімдерін тереңдетеді, оларды жалпылайды, себеп-салдар-лық байланыстар орнатады. Қоршаған әлем сабақтарымен байланысы. Адам табиғаттан бөлінбейді. Ол табиғаттан үйренеді. Бұл кітаптың соңғы беті жоқ екенін түсіну өте жақсы. Жазушы Леонид Леоновтың керемет жолдары еске түседі: "табиғатты түсінетін адам асыл, таза. Ол жаман әрекет жасамайды, жан университетінен өтті". Мектеп балалар үшін табиғат ашық кітап болуы және оны шебер пайдалануы үшін қажет нәрсенің бәрін жасауы керек. Сондықтан табиғаттану сабақтарында ғана емес, экологиялық білімді енгізу бойынша жұмыс істеу керек. Экологиялық тақырыптағы мәселелерді шешу оқушылардың табиғатқа деген қызығушылығын дамытады, адамның табиғаттың бір бөлігі екенін және адам денсаулығы табиғатқа байланысты екенін түсінетін ізденімпаз, ізденімпаз адамдарды тәрбиелейді. (Мысал келтірейік: тәулігіне автомобиль ауаға шамамен 20 кг пайдаланылған газды шығара алады.10 күнде 8 көлік ауаға қанша пайдаланылған газ шығара алады?). Математика сабақтары мен қоршаған әлем арасындағы байланысты мақсатты түрде жүзеге асыру осы пәндер бойынша білімді тереңдетуге мүмкіндік береді және сонымен бірге математика сабақтарының тәрбиелік және дамытушылық функцияларын арттыруға мүмкіндік береді. Тапсырмаға сурет салу үшін әртүрлі масштабтарды қолдана отырып, оқушылар масштабты пайдалану дағдыларын игеріп қана қоймайды, соны-мен қатар шамалардың кіші өлшем бірліктерін үлкенді – кішілі етіп көрсету қажеттілігінің практикалық маңыздылығын түсінеді. Математика сабағында қоршаған әлем сабағында "жер бетінің форма-лары" тақырыбымен танысқаннан кейін, мазмұны оқушыларды таулардың атауымен ғана емес, сонымен қатар олардың сандық сипаттамасымен де та-ныстыратын есептер шығаруға жағдай жасалады. Оқушылар келесі тақырып-тармен танысқаннан кейін, Математика сабақтарында сіз осы тақырыптар туралы білімді тереңдететін бірқатар есептер жасай аласыз. Сабақта оқушылар алгоритмдерді тағайындау мен сипаттаудың әртүрлі әдістерін қолдана отырып, математикалық әрекеттерді орындайды, бұл жұ-мысты Жануарлар, оқиғалар, туған өлке туралы әңгіме түрінде ақпарат алумен ауыстырады. Бұл тәрбиелік әсерді күшейтуге, пәнаралық байланыс-тарды жүзеге асыруға, балалардың танымдық белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бағдарламада оқушыларды кейбір шамалармен және олардың өлшем-дерімен таныстыру қарастырылған. Шамаларсыз табиғатты, нақты шындық-ты зерттеу мүмкін емес. Шамалар мен олардың өлшемдері туралы білім табиғаттың объективті заңдарының көрінісі болып табылады. Оларды тереңі-рек түсіну, олардың материалдық бастауларын түсіну үшін біз кейбір шама-лардың өлшеу тарихына жүгінеміз. Математика сабақтарында балалар табиғатпен қиын диалогта адам алыс тарихи кезеңдерде санау өнерін ғана емес, сонымен бірге өлшеуді де біртіндеп түсінуге мәжбүр болғанын біледі. Қарапайым құралдарды өндіруге, тұрғын үй салуға және ежелден бері тамақ өндіруге байланысты қашықтықты, содан кейін аумақты, сыйымдылықты, массаны, уақытты өлшеу қажет. Санау кезінде адам алдымен саусақтары мен саусақтарын қолданғаны сияқты, қашықтықты өлшеу кезінде ол қолдар мен аяқтарға жүгінді. Сонымен қатар, ешқашан сынбаған немесе тоқтамаған ең көне "сағаттар" күн болып шықты, ал түнде жұлдыздар арқылы уақытты анықтады, адамдар жұлдыздардың Бір жұлдыздан басқа баяу қозғалатынын байқады, содан кейін ол полярлық деп аталды. Бастауыш мектепте оқушылар математика тілімен алғаш рет танысады. Сондықтан оның белгілерімен жұмыс істеуге ерекше назар аудару керек. Сонымен қатар, математикада, кез-келген басқа тілдегідей, синтаксис пен Семантиканың белгілі бір ережелері бар. Синтаксис математикалық белгілер-ді өрнектерде, теңдіктерде, теңсіздіктерде және математикалық тілдің басқа сөйлемдерінде қолдану ережелерін белгілейді. Семантика әр математикалық белгінің семантикалық мағынасын анықтайды.9 Математиканы бастауыш оқытудағы басты назар бастауыш сынып оқушыларының математикалық ұғымдардың мағынасын түсінуіне, ұғымдар, терминдер мен символдар арасындағы семантикалық қатынастарды орната білуіне аударылуы керек. Математикалық белгілердің көпшілігі математика-лық ұғымдардың мағынасын айқын көрсетеді. Мұндай белгілерді талдау осы Тұжырымдаманың белгілі бір белгіленуінің себептерін түсінуге, математика-лық белгіні қалыптастыру негіздерін анықтауға ғана емес, сонымен қатар математикалық ұғымдардың мазмұнын тереңірек және берік игеруге ықпал етеді. Математикалық белгінің мәнімен жұмыс әр математикалық ұғымды зерттеу кезінде болуы керек. Ол әр түрлі формада жүзеге асырылуы мүмкін. Олардың кейбіреулері-математикалық шығармалар, ертегілер жазу және жұмбақтар жасау. Шығармалар белгілі бір математикалық объектінің немесе құбылыстың белгілерін, қасиеттерін ашуға, сондай-ақ математикалық қыз-меттің қандай да бір актісін сипаттауға бағытталған. Шығармалар оқушылар-дың бақылауларына, олардың жеке әсерлеріне немесе анықтамалық және көркем емес әдебиеттерді талдауға негізделуі мүмкін. Ертегілер математикалық ұғымдардың мағынасын терең талдауды, маңызды қасиеттерден есептеуді, математикалық объектілердің мүмкін бола-тын өзгерістерін болжауды және т.б. қажет етеді. Математикалық ертегі бойынша жұмыс оның кейіпкерлері мен сюжетін таңдаудан басталады. Математикалық ертегілердің кейіпкерлері-әртүрлі математикалық Нысандар: геометриялық фигуралар, сандар, сандар және басқалар. Ертегі кейіпкерлері ретінде таңдалған математикалық объектілердің қасиеттерін талдау олардың ықтимал шытырман оқиғаларын бағалауға ықпал етеді. Мәселен, мысалы, Колобоктың шытырман оқиғалары форманың, атаудың өзгеруімен, оның шамасын сипаттайтын сандық мәндерді табу процесімен байланысты болуы мүмкін (ауданы, периметрі және т.б.). Сандар кейбір ертегі арифметикалық әрекеттерін жасай алады, олардың "сыртқы түрін" (сандық белгілеуін) және басқаларын өзгерте алады. Жұмбақтардың мақсаты-математикалық объектіні, оның қасиеттерін сипаттау, осылайша берілген объект оның терминін немесе символын көрсете алады. Ол үшін оқушылардан сипатталған ұғымның немесе математикалық объектінің маңызды қасиеттерін бөліп көрсету керек, содан кейін оларға объектіні атамай-ақ ауызша сипаттама беру керек. Мысалы: бұл санды "аяғынан ""басына" қоюға болады, бірақ санның мәні өзгермейді. Қарастырылған жұмыс формалары бастауыш сынып оқушысының өз тәжірибесіне жүгінуін, математикалық ұғымдардың мәнін тереңірек түсінуге ықпал ететін математикалық терминдер мен символдардың семантикалық мағынасын түсінуін көрсетеді. Жұмыстың бұл түрлері шығармашылық қабілеттерін, қиялын дамытуға, жағымды эмоциялар мен математиканы оқытудың мотивациялық саласын қалыптастыруға бағытталған. Математика сабақтарының технологиямен байланысы Тәжірибе көрсеткендей, оқушыларды алдағы сабаққа материалдар (Оқу құралдары) дайындауға қосу жақсы нәтиже береді. Балалар бұл материал--дарды технология сабақтарында жасайды. Ең маңызды міндеттердің бірі – оқушыларда конструкторлық білім, Дағдылар мен қабілеттердің элементте-рін қалыптастыру. Олардың дамуы, конструкторлық қызметтің сәттілігі үшін объектілердің пішіндерін жақсы білу, Күрделі фигураларды қарапайымға бөлу және, керісінше, осы формаларды әртүрлі типтегі өнімдер мен құрылғыларда – жазықтық пен көлемділікте қолдану туралы түсінік алу қажет. Алға қойылған мақсаттарға жету үшін ең қолайлы жағдайлар математи-каны оқытуды және жазықтық пен көлемдік модельдеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін қағаз бен картонмен жұмысты органикалық түрде біріктіру арқылы жасалуы мүмкін. Экономикалық тәрбие әсіресе қазіргі жағдайда маңызды. Экономика-лық ақпарат өнеркәсіптегі, ауыл шаруашылығындағы, сауда қатынастары саласындағы және т.б. еңбек ерекшеліктерін жақсы түсінуге, сонымен қатар мамандықтардың маңыздылығын түсінуге көмектеседі. Оқу процесіне пәнаралық байланыстарды қосу оқушының оқу-таным-дық іс-әрекетінің барлық компоненттеріне сапалы ерекшелік береді; оқушы-лардың білімін жүйелеуге, тереңдетуге ықпал етеді.8 1 2 |