Клиникалық белгілер
|
Аурулар
|
Себебі/шағымдары
|
Белгілері
|
Алғашқы көмек
|
|
Жүрек тұсы аурулары
|
Жүрек ауырсынуының бірнеше себептері бар. Олар жүрек қан тамыр аурулары, атап айтқанда стенокардия, жүрек инфаркті, жүрек және оның қабықтарының қабынуы, ревмотологиялық зақымдар. Бірақ көп жағдайларда жүректің ауруына ағзаның басқада да аурулары себеп болады. Мысалы, невроз, қабырға ауруларында, асқазан-ішек жолдары ауруы және т.б.
|
Лоқсу, ентігу, құсу , тахикардия, әлсіздік, бас ауруы, жұмыс қабілетінің төмендеуі,ұйқысының бұзылуы.
|
Дереу барлық қозғалыстарды, физикалық жаттығуларды тоқтату керек.
Содан соң аяқтары жерге тимейтіндей етіп отырғызу керек. Бұл жүрекке түсетін салмақты азайту үшін қажет.
Ары қарай киімдерінің алдын ағытып, таза ауа кіруі үшін терезені, есікті ашу керек.
Содан кейін нитроглицериннің бір таблеткасын немесе нитроспрейдің дозасын қабылдау керек. 5 минут күтіп, егер ауру басылмаса, дәріні тағы бір рет қабылдау керек.
Жедел жәрдем шақырып, ол келем дегенде тыныштық күйінде болуы керек.
Ең алдымен, басқа өмірлік маңызды органдардың қауіпті ишемиялық зақымдануын
болдырмау үшін пациенттің толық тыныштығын жасау керек.
Жедел жүрек жеткіліксіздігіне күдік туындаған кездегі міндетті әрекеттер алгоритмі:
науқастың жағдайын сипаттау арқылы жедел жәрдем шақырыңыз;
адамды отырғызуға тырысыңыз немесе артқы және иықтың астына бүктелген киім
немесе көрпе қойып, аяқтарын төмен қаратып қойыңыз;
шалбардағы киімді, жағаны және белдікті ашыңыз;
тыныс алуды жеңілдету үшін желдеткішті, кондиционерді қосыңыз немесе
терезелерді ашыңыз;
адаммен үнемі сөйлесіп, бәрі жақсы болады деп сендіріп, ол жақсарады.
Мүмкіндік болса, онда көрсете отырып, бірінші медициналық көмек көрсету
(қысқаша — АМК) мұқият жылытып, білезік және табан пайдалана отырып, жылы су
немесе сочидегі отандық спортшыларды мата, қан қысымдарын өлшейді.
|
Жаңа басталып келе жатқан кезде науқас мазасызданады.Жүрек соғуы жиілейді,науқас түрегеліп отыруға мәжбүр бола бастайды.Ауа жетпей жүрегі қысылады.Басы қатты ауырады.Кейін жүрегі айнып құсқысы келеді,тіпті құсуы да мүмкін.Науқастың тілі күрметіліп,сөздері түсініксіздеу бола бастайды.Науқастың қан қысымы қатты көтерілгені байқалады.ЭКГ тексергенде QRS тісшесінің кеңейгенін,ST сегментінің төмен түскеніп,оның терістігін байқауға болады.
|
Гипертониялық криз
|
темекі шегу
алкогольді теріс пайдалану
ісіктер, басындағы ісіктер,
преэклампсия,
бас сүйегінің жарақаттары.
Аурудың себептері:
Денедегі артық тұз.
Жиі стресстік жағдайлар.
Әйелдердегі гормондық бұзылулар.
Простата аденомасы.
Қан қысымын төмендетуге арналған есірткіден бас тарту.
Церебральды ишемия.
Артық жаттығу.
Көптеген адамдар тым майлы тағамдарды жегенді жөн көреді, бұл қысымның кенеттен өзгеруіне әкеледі. Аурудың негізгі себептері - стресстік жағдайлар мен эмоционалды стресс.
1)науқастың нерв және психикалық жүйесінің зорығуы 2)көп мөлшерде арақ ішу 3)егер қан қысымын түсіретні дәрілерді рұқсатсыз тоқтатып тастатса 4)ауа райының кенеттен өзгеруі
Науқаста бет гиперемиясы, теріде қызыл дақтар, терлегіштік байқалады.Сырттай науқастар қозғыш, мазасыз, бас ауруына,дене қызуына, дененің барлық аумағындағы дерілдер, көз алдындағы тұманға шағымданады.
|
мұрын
жүрек айну, құсу,
әлсіздік жағдайлары
дерманың қызаруы немесе бозаруы,
аяқтың салқындауы
ентігу
кеуде ауырады
құрысулар
қозғыштық тым көп.
Патология айқын белгілері мен көріністерінсіз дамитын жағдайлар бар. Мүмкін, қан қысымының күрт секіргенін көрсететін қосымша белгілердің пайда болуы.
|
Бірінші ереже - жедел жәрдем бригадасын шақыру. Ол келгенге дейін науқасты жатып, тынығу керек. Төменгі аяқтар кеуде деңгейінен төмен болуы керек. Келесі қадам: барлық тығыз киімді шешіңіз. Үйде бөлмені желдету үшін желдеткіштерді ашыңыз. Сіз науқасты ыстық аяқ ваннасына айналдыруға немесе жәбірленушінің аяғына қойып, бөтелкедегі суды қолдануға болады.
Егер үйде қыша сылақтары болса, біреуін оксипальды аймаққа бекітіңіз. Науқасқа дәрі-дәрмектерді өз бетімен беруге тыйым салынады. Сіз тек дәрігер тағайындаған дәрілерді ғана қолдана аласыз. Егер ауру жеңіл түрде жүрсе, бәрі көктамыр ішіне немесе көктамыр ішіне енгізіледі. Емханаға барудың қажеті болмайды. Ауыр түрі және асқынулар пайда болған жағдайда науқасты шұғыл госпитализациялау қажет.
|
|
Өкпе шемені
|
Ентігу,жүректік астма, өкпедегі сырылдар, қан қақыру, өкпеден қан кету, жөтел,тынымсыз, тері жабындары бозғылт, ылғалды.
|
|
1.Науқастың аяғын түсіріп,ыңғайлап отырғызу(ортопноэ)
2.Ең бірінші тұншығуды жою,оттегін спирттік буымен жұтады
3.Өкпе тамырларындағы қай айналымды азайту үшін аяқ-қолдарға жгут байлай 15 мин- өкпе айналымын босату үшін
|
|
Жедел іш ауруы
|
Іш қуысы ағзаларының зақымдануы
Париеталды іш астардың қабынуы
Іш қуысы мүшелерінің деструкциялық немесе жіті
қабынуы
(жіті аппендицит, жіті холецистит, жіті
панкреатит, панкреонекроз, тесілген жара, аппендикстің,
ішектің перфорациясы, жамбас мүшелерінің бактериалық
қабынуы, іш қуысының іріңдігі, дивертикулит, Крон
ауруы, жаралы колит).
Іш қуысы мүшелерінің тарылуы (ішек түйілуі,
копростаз, өт шаншымасы, обструкциялық панкреатит,
бүйрек шаншымасы).
Іш астардың тітіркенуі: эндогенді интоксикация және
метаболизм
бұзылысы
(диабеттік,
алкогольды
кетоацидоз, уремия, бүйрек үсті безі жеткіліксіздігі,
порфирия).
Іш қуысының жарақаты.
Іш қуысы мүшелерінің перфузиялы бұзылысы:
қолқаның және іш астар артериясының эмболиясы,
тромбозы, жыртылуы, тарылуы немесе жаншылуының
әсерінен пайда болады (жіті ишемиялық колит, ішектің
созылмалы
ишемиялық
ауруының
асқынуы,
жіті
мезентериалды тромбоз, қолқа аневризмасының жыртылуы
немесе сылынуы, қосалқы кистасы, жұмыртқа қосалқысы,
қысылған жарық, ішек көктамырының инфаркті).
Іш қуысы мүше капсуласының созылуы: паренхималық
мүшелердің ісігі немесе жіті қабыну кезінде (жіті
алкогольды гепатит, көк бауырдың жіті тромбозы,
бауырлық немесе қақпа көк тамырының жіті тромбозы —
Бадда-Киари синдромы, жүрек жеткіліксіздігі (бауырлық
іркілу), нефролитиаз.
Иммунологиялық бұзылыс (анафилаксиялық шок,
ангионевроздық ісік, васкулиттер).
Инфекциялық
себептер:
гастроэнтерит,
гепатит,
инфекциялық мононуклеоз, герпес, сепсис т,б.
Жедел немесе созылмалы экзогенді интоксикация (сынап
және қорғасын мен созылмалы улану, метил спиртімен
улану, улы өрмекшілердің шағуы, т.б.).
|
Субфеврильді қызба
|
Жедел жәрдем шақыру,Жатқызамыз, қозғалтпай,мұз басамыз (аппендицит),
|
Аурулар
|
Клиникалық көрінісі
|
Себептер/шағымдар
|
Белгілері
|
Алғашқы көмек
|
Экзогенді уланулар
|
|
Бактериялар және басқа да тағамдық жұқпа қоздырғыштары әр түрлі себептермен тағам өнімдеріне түседі, мәселен олар өнімді сатып алып жатқан кезде де сонда болуы мүмкін. Пластикке оралған өнімдердің өзі зақымдалуы ықтимал. Сатушылардың лас қолдары немесе өнімдер жатқан ыдыстардың таза болмауы жұқпаның негізгі көзі болуы мүмкін. Жеткілікті түрде термиялық өңдеуден өтпеген (шикі немесе жартылай шикі) сонымен бірге тоңазытқышта немесе бөлме температурасында ұзақ уақыт бойы сақталынатын тағамдар қауіпті.
|
Ішек жұқпасының симптомдарына жүректің айнуы, құсу, диарея, іштің жиі ауруы мен түйіліп ауруы жатады. Кейде бұл сипаттар бір екі күнге созылып, арнайы терапияны қажет етпеуі мүмкін. Егер бірнеше күн бойы аталған белгілер кетпесе, (ауыз қуысы құрғаса, бас айналса, несептің түсі сарғыштау болса немесе оның көлемі үлкен болса, жиі дәретке бара берсе) дәрігерге қаралу қажет.
|
Сізге аз тамақтану керек. Үйде қалып, демалу қажет. Сұйықтықты көп пайдаланыңыз, спирттік ішімдіктер, кофе, сүт, шай және газдалған сусындарды мүмкіндігінше ішпеңіз.
Егер, сізде симптомдар үш немесе одан көп уақыт бойы сақталынса, аурудың барысы барған сайын күрделене бастаса, ішіңіз ұзақ уақыт бойы түйіліп ауырса дәрігерге тез арада қаралыңыз. Диареяға қарсы дәрі қабылдамаңыз, себебі олар сіздің организміңізден бактериялардың шығуын тежеуі мүмкін. Егер бала ауырса, онда уақытты жіберіп алмай, тез дәрігер шақырыңыз
|
Гипертермиялық жағдай
|
|
Негізгі себебіне түрлі жұқпалы індеттер мен қабынбалы аурулар жатады. Әсіресе, вирустар арқылы жұғатын аурулар басым. Кейде бактериялар мен саңырауқұлақтардың әсерінен де дене қызуы көтеріледі. Кейбір екпелерден соң дене қызуы көтеріледі. Оны дененің вакциянаға жауапты белгісі деп түсінуге болады. Егілген дәрінің құрамындағы заттардан да дене қызады.
|
|
Егер дене қызуы 38°С-ден аспаса, оны түсірудің қажеті жоқ. Ал егер одан асып кетсе, дәрігердің тексеруі мен кеңесі арқылы температураны түсіруге болады. Гипертермия кезінде дене қызуын бірнеше сағат сайын тексеріп, жазып отыру керек. Дәрігер гипертермияның себептерін анықтау үшін сұрағанда неден күдіктенетіндігіңізді және дене қызуының жазып алған көрсеткіштерін айтасыз. Гипертермия барысында бала қалтырап-дірілдеп жатса, үстіне жамылғы жабыңыз. Егер жиі терлей берсе, терін сүртіп, суланған киімі мен төсегін ауыстырыңыз. Дәрігер айтқан қызуды түсіргіш дәріні қабылдаған соң жарты сағат уақыт өткенде дене қызуын тағы бір мәрте тексеруге болады. Олай ету арқылы қабылдаған дәрінің қагшалықты тиімді әсер еткендігін біле аласыз.
Балалардың дене қызуын дәрі-дәрмексіз төмендетуге болады. Ол үшін денесін жылы суға малынған губкамен сүрту керек. Алдымен, беті мен мойнын сулы губкамен ысқылап шығыңыз, кейін қолдарын, арқасын және басқа да мүшелерін ысқылаңыз. Дене қызуы көтеріліп тұрғанда спиртпен, сірке суымен ысқылауға болмайды. Ондайда температура жоғарылап, улы заттардан тітіркену болуы мүмкін. Ал сумен ысқылағанда жылы судың булануы арқылы денедегі қызу сыртқа шығады. Суды көп мөлшерде ішудің қызуды төмендетуге тигізер оң әсері бар.
|
Жылылық әсері мен күн тию
|
• Дене температурасының жоғарлауы.
• Терінің қызаруы.
• Тер шығуының ұлғаюы.
• Тамыр соғуы және дем алысы жиілеуі.
• Бас ауруы, әлсіздік.
• Құлақ шулау.
• Жүрек айну, құсық.
• Жылудың ұзақ уақыт әсер етуі кезінде
температура 40 С-тан асуы, естен тану, тырысу
болуы мүмкін.
• Жиі терінің I және II деңгейлі күйігі болады.
|
|
- самайлар пульсациясын сезіну;
- терінің, әсіресе, беттің қызаруы;
- жүрек соғысы жиілігінің минутына жүз немесе одан да көпке дейін өсуі.
Сондай-ақ, болуы мүмкін жағдайлар:
- дене қызуының 40°С дейін көтерілуі;
- әлсіздік, ұйқышылдық;
- бастың айналуы, құлақта түрлі шулар;
- жүрек айнуы, құсу.
|
1) зардап шегушіге қолайлы жағдайлар жасау - көлеңкелі салқын жерге апару, белдігін босату, жағасындағы түймесін ағыту, галстугін, аяқ киімін шешу, ауа айналымын қамтамасыз ету: желдеткішті, кондиционерді қосу, қолда бар нәрсеменжелпу.
2) ағзаны тез салқындату: зардап шегушіні салқын ваннаға жатқызу немесе салқын сумен дымқылданған сүлгімен орау. Жылынып кеткен сүлгіні ауыстырып отыру. Басына, алақанына, шаптың арасына, қолтық арасына мұз салынған пакетті, автокөліктегі медициналық қорапшадағы термопакетті, болмаса мұздатқыштағы мұздатылған кез келген затты қою керек. Адам ағзасын кем дегенде 38,5°С-қа дейінсалқындатукерек, әріқарайағзаөзікүреседі.
3) Жоғалғансұйықтықмөлшерінқалпынакелтіру: қарапайым немесе минералды су ішу, лимон қосылған тәтті шай да болады. Қажет болған жағдайда жүрекке тікелей емес массаж және жасанды тыныс алу сияқты жедел реанимациялық шараларды жүргізу үшін дайын болу керек. Қолда нашатыр спирті болғаны жөн. Барлық жағдайларда, егер жағдай қауіп төндірмейтін болса да, зардап шегушіні аурухананың қабылдау бөлмесіне жеткізу немесе 103 қызметіне жүгіну қажет.
|
Қансырау
|
Жедел қан кетулердің клиникалық белгілері (жедел қансырау)
тері және кілегейлі қабықтарының бірден бозаруымен
басталады. Беті қуарып,жүдеу тартады, көздері шүңірейеді, қан
қысымы төмендейді, жиі және толымсыз пульс, тынысалудың
жиілеуі, ауыр жағдайда тыныс Чейна-Стокс типінде, ОКҚ және АҚ
төмендеуі, жалпы әлсіздік, шөлдеу, көздерінің қарауытуы, жүрегі
айнып, кейде құсық пайда болады.
|
|
|
1. Жарақат алушының басын сәл шалқайтып жатқызыңыз, бұл шошынуды азайтады, жүрек соғысын тыңдап, дема алуын қадағалаңыз.
2. Жарақат алған жерін жүректің деңгейімен сәл биіктетіп қойыңыз, егер, «сынды-ау» деген ойыңыз болса, тиіспеңіз.
3. Қан тоқтаған соң, жарақат бетіндегі лас жерлерді мұқият, ауыртпай алыңыз. Егер лас заттар үлкендеу болса (әйнек, ағаш, т.б.), алмаңыз. Бірақ жарақаттың айналасын дәкемен таңып тастаңыз.
4. Дәкемен немесе таңғыш, матамен таңған соң, қанды тоқтату үшін қолыңыздың көмегімен жарақат алған жерді қысыңыз.
5. Қан тоқтамай жатса, жаңағы қысымды үдетіп, баумен байлаңыз. Шап немесе тағы да байлауға ыңғайсыз дене мүшелерін қолыңызбен не қалың таңғыштармен қысыңыз.
6. Қанды тоқтатын күретамырларды қысу нүктелері:
Егер жарақат қолда болса, шынтақтан жоғары, қолтықтан сәл төмен жерді, ал аяқта болса, тізе мен шаптың ортасын басыңыз. Осы аталған тұстағы сүйектерге қарама-қарсы күре тамырдан қысыңыз. Саусақтарыңызды тік ұстап, екінші қолыңызбен барынша салмақ түсіріп, қаттырақ қысыңыз
Таңғыш қысып байлау.Қысып таңғыш салу және аяқ-қолдардың
көтеріңкі жағдайлары көк тамырлардан және жіңішке артерия
тамырларынан қан кетуінің уақытша тоөтатудыі жақсы әдісі
болып табылады.Жараға зарарсыздандырылған марліні бірнеше
қабаттап,оның үстіне зарарсыздандырылған мақта салынады,ол
марлімен бірге аяқ-қолдарды орап бинттеу арқылы бекітіледі.
| |
Скачать 37.47 Kb.