воп экзамен сұрак. Анытамасы
 Скачать 224 Kb.
|
|
72.Оральды контрацептивтер. Оральды контрацептивтерге көрсеткіштер және қарсы көрсеткіштер. Комбинерленген оральды контрацепцияны қолдану рекомендацияланады: Сексуальды активті жас әйелдерге Ерлізайыптыларға:жоспарланбаған жүктіліктің алдын алу үшін Босанбаған әйелдерге Сексуальды активті жасөспірімдерге Босанғаннан кейінгі емізбейтін әйелдерге Аборт жасатқаннан кейін бірден жүктіліктен қорғанғысы келетін әйелдерге Ауырсынумен келетін және регулярлы емес етеккір циклі кезінде Безеулі себіндісі бар қыздарға Анемиясы бар әйелдерге Бұрын жатырдан тыс жүктілігі болған әйелдерге Рецидивирленген функциональды кистасы бар әйелдерге, анамнезінде аналық без рагі бар әйелдерге Гормональды контрацепцияны қолданудың абсолютті қарсы көрсеткіші: Болуы мүмкін жүктілік кезінде Емізу кезінде немесе босанғаннан кейінгі 6айдың ішінде Бауыр ауруларында Жүрек-қан тамыр жүйесінің ауруларында Активті шылым шегуде 35жастағыларда немесе асқан Қант диабетінде Айқын бас ауруларында(мигрень) АГ Сүт безінің рагінде 73.Қосарланған оральды контрацептивтер. Қабылданбаған таблеткаларды қабылдау тәртібі. Комбинерленген оральды контрацепция құрамында 2 гормон бар таблеткадан тұрады: эстроген және прогестин. Әйелдің аналық безінен бөлінетін табиғи жыныс гормонына ұқсас. Таблетка құрамында эстрогенді компонент ретінде қолданылады:этинилэстрадиол және прогестинді компонент ретінде: левоноргестрел немесе норэтиндрон (бұл прогестеронның синтетикалық аналогы). Комбинерленген оральды контрацепцияның контрацептивті эффекті әртүрлі механизмді әсер етуімен түсіндіріеді. Комбинерленген дәрінің әсер етуі: Овуляцияны тоқтатады(аналық без клеткаларының дамуы мен бөлінуі) Жатыр мойны кілегейлі бөлінісінің қоюлануына әкеледі.Ол сперматозойдтың өтуіне кедергі болады. Жатырдың кілегейлі қабығын өзгеріске әкеледі. Ол ұрықтанған аналық без клеткасының жатырдың кілегейлі қабығына бекуін (жабысуын)болдырмайды. Жатыр түтігінде сперматозойдтың қозғалу белсенділігін азайтады Комбинерленген оральды контрацепцияның үш түрі ажыратады: Монофазалы: құрамында бірдей мөлщерлі эстроген мен прогестин бар 21 таблеткадан тұрады Екі фазалы: екі әртүрлі комбинациялы эстроген мен прогестин бар 21 таблеткадан тұрады Үш фазалы: үш әртүрлі комбинациялы эстроген мен прогестин бар 21 таблеткадан тұрады. Және олар түстері бойынша ажыратылады. Гормональды контрацепция артықшылығы: Жоғары эффективтілік Баяу эффект: таблетканы циклдын 7-күніне дейін қабылдаған кезде Қауіп факторы өте аз Жағымсыз әсері өте аз (көп әйелдерге таблетка қауіпсіз) Жыныстық қатынасқа әсер етпейді Дәріні қабылдағанда жеңіл әрі ыңғайлы Қабылдауды жеңіл тоқтатуға болады Комбинирленген дәрілер бедеуліктің кейбір себептерін жояды Комбинирленген таблетканың пайдалы әсері: Қаламаған жүктіліктен қорғау эффективтілігімен қатар , әйел денсаулығына оң мәнді әсер етеді Таблетканы қалай қабылдау керек? Таблетканы күнделікті бір уақытта қабылдау керек, 21-28күн аралығында. 7 кунде 21-таблеткадан кейн етеккір тәріздес реакция болуы мүмкін. Кейбір таблеткалар бір циклға 21таблеткадан тұрады. Онда қабылдауды етеккірдің 1-күні бастауға болады. Күніне 1 таблеткадан күнделікті қабылдау. Таблетка таусылған кезде 7 күн үзіліс жасалады. 7 күндік үзіліс кезінде ешқандай қорғанулар қолданбауға болады. Әрі қарай жаңа қорабын бастау керек. Қалған таблеткалыр 28 таблеткадан тұрады. Оны күнделікті ешқандай үзіліссіз қабылдау керек. Ресейде жиі таралған комбинерленген оральды контрацепциялар: Марвелон, Силест, Овидон, Ригевидон, Нон-Овлон, Фемоден, Антеовин, Тризистон, Триквилар, Три-Регол Бұл дәрілерді дәрігер кеңесі бойынша қабылдау керек, себебі әртүрлі таблеткада әртүрлі дозалы эсроген мен прогестин бар. Әртүрлі таблеткада әртүрлі дозалы гормондар болуы мүмкін. Сондықтан біреуі жақпаса,басқа түрін қабылдауға болады. Комбинерленген оральды контрацепцияны қабылдаудағы жағымсыз әсерлер: Аменорея Қанды бөліністер Депрессия Бас ауруы Қан қысымының жоғарылауы Сүт бездерінің ауырсынуы Дене салмағының жоғарылауы Жыныстық әрекетінің төмендеуі Көру мен сөйлеудің бұзылысы Іш аумағындағы қатты ауырсыну Әлсіздік Жүрек айну,бас айналы,қозғыштық Кеудедегі ауырсыну,ентігу.жөтел Аяқтағы ауырсыну Контарцептивті эффективтілікті төмендететін дәрілік препараттар: Тырысуға қарсы препараттар (фенобарбитал, тегретол, дилантин) Антибиотиктер (гризеофульвин, рифампин, ампициллин и тетрациклин) Бұндай жағдайда жүктіліктен қорғанудың қосымша әдістерін қолдану керек Дәріні қабылдауды жіберіп алған уақытта не істеу керек? Егер сіз бір контрацептивті дәріні қабылдауды ұмытып кетсеңіз бірден есіңізге түскен уақытта қабылданыз,ол күніне 2рет қабылдаған болып есептелседе. Егер сіз екі контрацептивті дәріні қабылдауды ұмытып кетсеңіз онда екі таблетканы бірден қабылдау керек, ал келесі екеуін –келесі күні. Мысалы: егер таблетканы қабылдауды суббота немесе воскресенье умытып кетсеңіз. Онда екі таблетканы бірінші күні келесі екеуін екінші күні қабылдау керек. Бұндай уақытта қанды бөлініс болуы мүмкін. Бұнда қосымша қорғану әдістерін келесі етеккірге дейін қолдану керек. Егер сіз үш контрацептивті дәріні қабылдауды ұмытып кетсеңіз немесе одан көп,онда бірден қосымша қорғану әдістерін қолдану керек. Бұндай уақытта басқа контрацептивті әдісті қолдануды ойлану керек. Ойткені келесіде таблетканы қабылдауды тағы ұмытып кету жағымсыз әсерге әкелуі мүмкін. 74.Жасөспірімдердің, босанған әйелдердің контрацепциясы. Жасөспірімдерге арналған контрацепция Мүшеқап/презватив/ Гормональды оральды контрацепция особенно КОК Инъекционды контрацептивы Босанғаннан кейінгі контрацепция: Лактационды аменорея әдісі Мүшеқап Спермицидтер Жатыр ішілік спираль Ер адамдарда вазектомия Жатыр түтігін байлау Мини-пили (экслютон, чарозетта, микролют) Инъекция (типа Depo-Provera) Имплантанттар (типа Norplant) ВМС прогестеронмен (Мирена) Комбинирленген гормональды таблетка Комбинирленген инъекция ВМС эстрогенмен Лактационды аменорея әдісі-ең тиімді әдіс,уақытша әдіс Әйел жүті болуы мүмкін жағдайларды ескеру керек: Етеккірдің қайта қалпына келуі Балаға қосымша тамақ бере бастағанда Емізу уақытын өзгеркенде. Мысалу түнде емізуді тоқтатқанда Егер бала 6 айдан асқан болса 75.Соматиялық аурулары бар әйелдердің контрацепциясы. Барьерлік әдіс-спермицидтер немесе жатыр ішілік спираль. Бұл әдіс андроген дәрежесіне әсер етпейді. Комбинирленген оральды контрацепция: жүкті болудың алдын алумен қатар, осы патологияға емдік әсер етеді.Бұл әдістің эффективтілігінің көрінісі: гонадотропин синтезінің төмендуі, эндометрииге эстрогеннің пролиферативті эффективтілігінің тежелуі,етеккір циклінің қалыпқа келуі және андроген стимуляциясының төмендеуі. Қант диабетімен зардап шегетін әйелдерге контрацепция қолдану Қант диабеті бар әйелдерде жоспарланбаған жүкті болған кезде жүктіліктің және босанудың асқыну қаупі жоғары:көпсулық,преэклампсия,мерзімінен бұрын босану,босану жолдарының жарақаттануы,ірі ұрық,өлі туылу. Артериальды гипертензия және диабетикалық нефропатия дамид Жатыр ішілік гормональды жүйе Мирена ең тиімді әдіс 76.Аяқтағы тамырлардың қан айналымы бұзылысы кезіндегі науқастарға жалпы тәжірибелік дәрігердің диагностикасы мен жүргізу тактикасы. Функционалды сынақтар. 77.Тромбофлебит. Жалпы тәжірибелік дәрігердің амбулаториялық жағдайда жүргізу тактикасы. Венозды: 1 Көктамырдың варикозды кеңеюі. Көктамырдың бұлшық ет қабырғасы болмағандықтан жиырыла алмайды. Алайда, қанның табиғи тартылыс күші болғандықтан жоғары яғни жүрекке қарай ұмтылады. Бұл көптеген факторлардың арқасында болады. Олардың бірі коммуникативтік (жалғастырушы) веналардағы арнайы клапандар болып табылады. Беткей тамырлардағы қанды терең тамырларға кері өтуіне жол бермейді. Терең көктамырлардан қанның жоғары көтерілуінің себептері:1)артериалық қан қысымы, аяқ бұлшықеттерің жұмысы. Бұлшық ет жиырылған кезде терең тамырларды итереді.2) тромбофлебиттер. Тромбофлебит деп көктамыр қабырғасында тромбтың болуына байланысты қабынуы. Сондықтан бұл ауру бірқатар жағдайларда аяқтың варикозды ауруларының асқануы болып табылады. Қабыну кезінде томбофлебит асептикалық болып табылады, ол микробтардың қатысуынсыз өтеді. Көбіне тромбофлебиті бар науқастар аяқтардың қан айналысының бұзылыстарына әкеліп соғатын аурулары жеткілікті болады. Бұл созылмалы жүрек жеткіліксіздігі, ауыр эндокринологиялық, онкологиялық ауруы бар науқастар. Тромбтың көлеміне байланысты толық немесе жартылай жабылуы мүмкін.Саңылаудың жартылай жабылуы аяқтың созылмалы венозды қанайналымының бұзылысына әкеледі.Аяқтың қан айналамының бұзылуына әкелетін қауіп факторлар: Қант диабеті Темекі шегу Холестерин деңгейінің көтерілуі Липидті баланстың бұзылуы АҚ көтерілуі 1 одан жоғары дәрежедегі семіздік Аз қозғалыс және т.б Аяқтың қан айналымы бұзылысын емдеу. Аяқтың қан айналымы бұзылысын емдеу бұзылыс көлеміне байланысты ем таңдалады. Мамандар қажет зерттеулер жасап, патология себебін анықтап содан кейін кешенді терапия әдісін таңдайды. Аяқтың қан айналымы бұзылысы кезінде қан тамырларының тонусын төмендететін қан айналымын жақсартуға ықпал ететін гомеопатиялық және флеботропты, лимфотоникалық, БАД препарттары тағайындалады. Қосымша емдік терапия ретінде қабынуға қарсы стероидты емес дәрілер, антикоагулянттар, метаболикалық алмасуды түзететін препараттар, гирудотерапия тағайындайды. 78.Аяқтың терең венасының тромбозы. Этиологиясы және патогенезі. Клиникасы, диагностикасы, емі. Антикоагулянттық терапияның принциптері. Операцияға көрсеткіштер. 79.Емхана жағдайында тік ішек аурулары бар науқастарды жүргізу тактикасы. Клиникасы, диагностикасы. Парапроктит ( тік ішек маңы абсцессі) – жедел немесе созылмалы тік ішек маңы шелмайының қабынуы. 30-50 жас аралығындағы ер адамдар әйел адамға қарағанда 2 есе жиі ауырады. Этиология және патогенезі.Парапроктит тік ішек маңы шелмайына микрофлоралардың (стафилакокк,грамоң,грамтеріс таяқшалар) түсуінен пайда болады. Жәй парапроктит көбіне полимкробты флорамен шақырылады. Жедел парапроктиттің классификациясы. 1.Этиологиясы бойынша: анаэробты, спецификалық, спецификалық емес,травматикалық. 2.Іріңдіктердің орналасуы бойынша: тері астылық, ишиоректальды, шырыш асты, пельвиоректальды, ретроректальды; Клиникалық көрінісі және диагностикасы. Тік ішек аймағында немесе тік ішек аралығында қарқынды ауырсынумен, дене температурасының көтерілуімен,қалтырау, әлсіздік, басының ауырсынуы, ұйқысыздық, тәбетінің төмендеуімен көрінеді. Тік ішек мағы флегмонасында айқын интоксикация, өмірлік мағызы бар мүшелердің дисфункция синдромының дамуына, сепсиске әкеледі. Науқастарда әлсіздік, басының ауырсынуы, ұйқысыздық, тәбетінің төмендеуі болады. Тері астылық парапроктит – 50 % парапроктитпен ауыратын науқастарды кездеседі. Жедел дамып, қозғалыс кезінде қатты ауырсыну, дефекация, дизурия байқалады. Дене температурасы 39С жетеді,жиі қалтырау туындайды. Тексеру кезінде анустың айналасында гиперемия, ісік болады, анальды каналдың деформациясы анықталады. Ишиоректальды парапроктит ( шонданай сүйек пен тік ішектің аралығындағы терең жатқан майлы шелмайдың іріңді қабынуы)- 35-40% науқастарда кездеседі. Алғашқыда іріңді процестің көріністері көрінеді, күрт дене температурасының көтерілуі, қалтыраумен, тахикардиямен және тахипноэпен, қанда лейкоциттің жоғарылауы болады. Сонымен қатар, әлсіздік, ұйқы бұзылу, интокскация белгілері байқалады. Тік ішек айналасы солқылдап, шыдатпай ауырады. Шырыш асты парапроктит. 2-6 % науқастарда байқалады. Науқасты ауырсыну сезімі онша қатты мазаламайды. Дене температурасы субфибрильді. Пальпация арқылы ішек арнасының ісініуі, іріңдеген жердің ауырсынуы анықталады . Кейін іріңдеген жердің өздігінен жарылуынан ішектің жазылуы басталады. Пельвиоректальды парапроктит – ағымы өте ауыр, 2-7% науқастарда кездеседі. Алғашқы кезде жалпы әлсіздік, дене температурасының көтерілуі, қалтырау, бастың ауруы, іштің төменгі бөлігінің ауруы болады. Іріндеу кезінде (7-20 күн ауырсынудың басталғанынан) –шаршағыштық, қарқынды ауырсыну, тенезм, іш қату,дизурия болады. Емі: Жедел парапрктит кезінде хирургиялық ем жүргізіледі. Іріңдікті кеңінен тіліп ашып, жараны инфекциядан толық тазартып,мұқият дренаждайды. Параректальды жыланкөз – терең патологялық канал (фистула), тік ішек аралық аймағындағы қабыну ошағын біріктіреді (абсцесс немесе ісік). Клиникалық көрінісі: әдетте науқастар артқы өтістің тері аймағында жыланкөз жараларының болуына шағымданады. Іріннің бөлінуіне байланысты науқастар төсеме салуға мәжбүр болады. Бөліністер теріде қышыну және тітіркенуді шақырады. Тік ішек жыланкөздерінің симптомдары:аналь тесігінің аймағында жараның шығуы, қанды бөлініс, жағымсыз иіс, ауырсыну, қызару және терідегі тітіркену, қозғыштық, ұйқының бұзылуы, дәреттің ,нәжістің бұзылуы; Жүргізілетін тексерулер:биохимиялық анализ, қан анализі, зәр анализі, инфекцияның шақырылуын анықтауға іріңді бөліністің микробиологиялық анализі, зондтау, патологиялық каналдың созылыңқылығымен иілуі анықталады, ирригоскопия (тоқ ішекті рентген әдісмен зерттеу), ультросонография, колоноскопия (тоқ ішекті эндоскопиялық зерттеу), фистулография, ректороманоскопия (тік ішекпен сигма тәрізді тоқ ішекті аспаптық зерттеу), компьютернаятомография Тік ішектегі жараны алып тастау операциясы. Геморрой тік ішек айналасында түйін түзетін геморроидалды көктамырлардың тромбозы, қабынуы, патологиялық кеңеюі және иректелуімен байланысты ауру. Геморрой дамуына итермелеуші факторлар:семіздік, тұқымқуалаушы бейімділік, аз қозғалу (гиподинамия), стресс, темекі шегу, тік ішектегі қан ағысы бұзылысы , жиі іш қату, ішектің және бауырдың қабынулық және ісіктік процестері, инфекция. Клиникалық көрінісі. Біртіндеп дамиды. Бастапқы кезде артқы өтіс аймағында ыңғайсыздық ауырлық және қышу сезімі дамиды, сонымен қатар ауырсыну мен іш қату болады. Бұл сезімдер өткір тағам, алкоголь қабылдағаннан кейін, кейде физикалық жүктемеден кейін күшейеді. ДиагностикаШағымдар, анамнез, жалпы қарау, лабораториялық әдістер. Геморрой диагностикасы геморроидалды түйіндерді анықтауға мүмкіндік беретін саусақпен қарау әдісі жүргізіледі. Сонымен қатар науқастарды ректалды УДЗ - ға немесе ректомоноскопияға жолдайды. Емі Ауру түріне байланысты бірнеше емдеу тәсілдері бар. -Патологиялық іш қатумен күрес -Антигеморроидалды препараттар (жақпа май, гель, балауыз түрінде) -Склеротерапия, инфрақызыл коагуляция -Геморроидалды түйіндерді хирургиялық алып тастау – геморроидэктомия ( классикалық Миллиган – Морган немесе Уайдхед операциялары) -Аз инвазивті операциялар ( ТНД – Трансаналды геморроидалды деартерилизация, Лонго бойыша операция ) -Фитотерапия -Массаж 80.Факультативті және облигатты ісік алды аурулары. Қауіп факторлары Жалпы тәжірибелік дәрігердің диагностикасы мен тактикасы. Ісік алды немесе рак алды аурулар деп қатерлі түзілістірге алып келетін тіндердің туа немесе жүре пайда болған өзгерістерін айтады. Рак алды ауруларға көптеген ағздағы жағдайлар жатады: қабынулық, дисгормоналды, дистрофиялық себепті тіндердің арнамалы емес өзгерістері, қатерсіз, ісіктер, даму ақаулары, жастық өзгерістер. Жасушаның барлық өзгерістері және солардан пайда болатын құрылымдар ізашар клеткалардың дифференцировкасының бұзылуымен байланысты. Облигатты рак алды ауру, негізінен генетикалық немесе туа біткен факторлар әсерінен пайда болып, ерте немесе кеш рак ауруына айналады. Факультативті рак алды ауру, қатерлі түзіліске салыстырмалы түрде сирек айналады. Факультативті рак алды ауру жиі тұқымқуалаушылық және туа пайда болған тіндердің өзгерістерімен байланысты емес. Факультативті рак алды жағдай ұзақ болғанына байланысты, қатерлі ісік даму ықтималдығы жоғары болады. Терінінің облигатты рак алды аурулары Пигментті ксеродерма – ДНҚ репарациясының ақауы нәтижесінде дамитын тұқымқуалаушылық фотодерматоз. Пигментті ксеродерма ерте балалық жаста пайда болып және күн сәулесінің алғашқы әсерінде көрініс береді. Бет терісі қызыл және ісіңкі болады. Біраз уақыттан соң эритема толығымен бетке және дененің ашық жерлеріне таралған дөңгелек пигментацияланған дақтарға ауысады. Осы уақытта тері құрғап, эластикалығын жоғалтады. Әрі қарай теріде ақшыл түсті атрофия ошақтары пайда болады. Біртіндеп нәзік, атрофияланған теріде жаралар, гиперкератоздар және сүйелдер туындайды. Пигментті ксеродерманың малигнизациясының профилактикасы: терінің ашық жерлеріне қамтитын, күннен сақтаушы жақпа майлар Боуэн ауруы, сұрғылт-қанды қабықпен қапталған, көбінесе жекелеген, сирек топталған тегіс, дұрысы емес немесе дөңгелек пішінді зақымдалу ошақтарының баяу дамуымен сипатталады. Өзіне тән ерекешелігі –зақымдалу ошағының шеткеріден біркелкі емес өсуі, оның алуан түрлілігі эрозия аймақтарының алмасып келуімен, беткей атрофиямен, гиперкератоз ошақтары және аймақ шеттерінің сәл көтеріңкілуіне байланысты. Аурудың 2 формасы: біріншісі инсоляцияға ұшыраған ашық аймақтарда пайда болады, екіншісі – терінің жабық жерлерінде дамиды. Бір белігінің айқын басым болуына байланысты ауруды экзематәрізді, гиперкератозды және сүйелдік формаларын ажыратады. Ошақтар жиі денеде, қолдарда, шатаралық және сыртқы жыныс мүшелер аймағында орналасады. Емі: теріде кішкене ошақтарда –криодеструкция, проспидия хлорилпен (30%) жағынды апликациясы. Тері қатпарларындағы кшікене ошақтарды жиі хирургиялық жолмен немесе көмірқышқылды лазерь көмегімен жояды. Педжет ауруы апокринді тер бездері бар кез-келген тері аймағында дамуы мүмкін (қолтықта, шап қатпарында, шатаралықта, вудьвада, ердің жыныс мүшелерінде және т.б.). Жиі сүт безінің емізік аймағында дамиды. Неғұрлым жиі егде және қарттық жаста. Педжет ауруының барлық формасында жалпақ клеткалы ракка айналуы мен инвазивті өсу қаупі жоғары. Зақымдалу ошағы негізінде қыртысты қабықпен мацерирленген бетімен, тегіс емес кескінге ие болып келеді. Жалпақ клеткалы ракқа айналуы. Емі жалпақ клеткалы ракқа сәйкес. Бәрінен жиі – комбинирленген терапия – цитостатикалық препараттар (блеомицин, проспидия хроиді) және сәулелік терапиямен кең хирургиялық тілу. Бастапқы сатыларда проспидия хориді және демеколцинмен жағынды апликация, сонымен қатар лазерлік терапия немесе криодеструкция. Кейра эритроплазиясы жиі ер адамның жыныс мүшелерінің басында, сирек үрпіде орналасады. Негізінен піштірілмеген ер адамдар ауырады. Кейра ауруында зақымдалу ошақтарының шеттері айқын, ашық-қызыл немесе айқын қызғылт-күрең түсті, жылтыр немесе бархатты беткейлі болып келеді. Жалпақ клеткалы ракқа трансформациясы. Емі патологиялық процесстің орналасуына, оның көлеміне, инфильтрация айқындылығына және өрнектер болуына байланысты. Үрпінің зақымдалуында – піштіру. Жыныс мүшесінің басындағы кішкене көлемді ошақтарда – жергілікті анестезиямен криодеструкция. Күнделікті 3 апта бойы проспид хлориді жағындысымен апликация әсері береді. Дюбрей меланозы(лентиго, ескі лентиго, Хатчинсон меланотикалық сепкілі) – орта және егде жастағы адамдар терісіндегі өзіндік пигментация аймақтары. Лентиго невус сияқты іштің төменгі бөлігінде, бөксе аймағында, табанда секілді дененің әр түріл аймағында емес, ол дененің ашық жерлерінде – бет, мойын, қол басында орналасады.Бас пен мойында пайда болатын лентиго үлкен ауданға ие (2-3 см диаметрде) және түсі айқын емес. Дене мен қол аяқта дамитын лентиго, кішілеу көлеммен (0,5-1,5см) және айқындау қаралау түспен ерекшеленеді. Лентигоның ерекеше белгілеріне түсінің біркелкі еместігі (пигментациясы) және шетінің тегіс болмауы (географиялық карта типі бойынша) жатады. Меланомаға айналуы. Профилактика. Тері меланомасы және рақ даму қаупі жоғары тұлғаларды анықтау қажет. Қауіп тобына ұсынады: Күнде болуды шектеу, күннен қорғайтын жақпалар, пигментті дақтардың жарақатын болдырмау, зақымға бейім(киім қажауы, аяқ киім) невустар жою, тобық, табан және тырнақтағы невустарды мұқият бақылау, кәсіби қауіпті жою, рак алды ауруларды уақытында емдеу. Терінің факультативті рак алды аурулары Факультативті рак алды ауру ағзаның ішкі және сыртқы жағымсыз факторлардың сәйкес келуінде ракқа өтіп кетуі мүмкін. Факультативті рак алды ауруына жатады: Қарттық (күндік, актиниялық) кератоз Терініңмүйізгегі Кератоакантома Қарттық (себорейлі) кератома Кеш сәулелік жаралар Трофикалық жаралар Мышьяк тәрізді кератоз Тыртықтар Туберкулез, жүйелі қызыл жегі, сифилис кезінлегі терінің зақымдалуы Қарттық (күндік, актиниялық) кератозжиі 50 жастан асқан ер адамдарда терінің ашық жерлерінде кездеседі. Өзгерістер қабыршақтанған сары-қоңыр түсті қабыршақтардың жинағы, дөңгелек пішінді, диаметрі 1 см артық емес болып көрінеді. Қабыршақтар терімен жабысқасын, оларды жою қиынлау, ауырсынумен. Қатерлі жалпақ клеткалы ракқа ауысуы туралы зақымдалу ошағында қышыну, ауырсыну, ифильтрация, өрнек және қан кетудің пайда болуы ақпарат береді. Терінің мүйізгегі терілік кератоздың бір варианты ретінде қарастырылады. Жарақатқа жиі ұшырайтын тері орнында жиі дамиды. Тығыз цилндр немесе конус тәрізді, терінің бетіне шығып тұратын, сары-қоңыр немесе сұрғылт түсті, астындағы терімен тығыз байланысқан түзіліс. 4-5 см дейін ұзындықта болуы мүмкін, баяу өсуімен сипатталады. Малигнизация кезінде терігің мүйізгегі негізі аймағында қызару, тығыздалу және ауырсу пайда болады. Қарттық (себорейлі) кератома – бұл егде және қарттық жастағы адамдарда жиі кездесетін эпителиальды ісік. Терінің жабық жерлерінде орналасады. Зақымдану ошақтары көптеген, баяу өседі, 1-2см диаметрге жетеді. Қарттық кератома тегіс немесе бұдырлы, овальды немесе дөңгелек пішінді, айқын шеттері бар, қоңыр немесе сұрғылт-қара түсті табақша. Табақшаның беті деңіл алынатын май қыртысымен, қапталған, ұсақ бұдырлы, себебі мүйзгек кисталары бар(бітелген түк фолликулалары). Қарттық кератоманың малигнизациясы сирек болады. Малигнизация үшін бетінде эрозияның пайда болуы және негізінің тығыздалуы тән. |