№
|
БИОЛОГИЯ ҒАЛЫМДАРЫ
|
АШҚАН ЖАҢАЛЫҚТАРЫ
|
1
|
1892 ж. Д.И.Ивановский
|
«темекі теңбілі» вирусын ашты
|
2
|
1899 ж. М.Бейерник
|
«вирус» терминін ғылымға енгізді
|
3
|
Э.Дженнер
|
Шешекке қарсы емдік сарысуды алды
|
4
|
1915 ж. Ф.Туорт
|
Бактерияларды ерітіп зақымдайтын вирустарды, бактериофагты ашты
|
5
|
1898 ж. Н.Ф.Гамалея
|
Топалаңды қоздыратын бактерияларды ерітіп жіберетін бактериофагты анықтады
|
6
|
1917ж. Д’Эрелль
|
Іш сүзегі бактериясын ерітіп жіберетін бактериофагтарды ашты
|
7
|
Антони ван Левенгук
|
Бактерияларды ашты;
Бактерия туралы алғашқы дерек 1683 ж. Лондондағы Король қоғамына бактерияның көлемін, пішінін, қозғалысын сипаттап жазып жіберген;
Қарапайымдыларды ашты;
Эритроциттер мен сүтқоректілердің сперматозоидардың 1683 ж. зерттеген;
Өзі жасаған микроскоппен аталық жыныс жасушасын зерттегеннен кейін қарапайымдылардың жаңа түрлерін ашты;
1676 ж. пластидтер мен хроматофорларды сипаттаған;
«Анимакульдар» деген болжамды айтқан
|
8
|
1882 ж. Р.Кох
|
Туберкулез таяқшасын анықтады
|
9
|
1929 ж. А.Флеминг
| |
10
|
А.С.Фаминцын, О.В.Баранецкий
|
Қынаның құрылысын анықтады
|
11
|
1831 ж. Р.Броун
| |
12
|
1943 ж. А.Клод
| |
13
|
1978 ж. М.А.Айтқожин
| |
14
|
1945 ж. К.Портер
|
Эндоплазмалық торды тауық балапанының ұлпасынан ашты
|
15
|
1898 ж. К.Гольджи
|
Гольджи жиынтығын анықтады
|
16
|
1850 ж. Р.Келликер,
1894 ж. Р.Альтман,
1897 ж. К.Бенда
|
Митохондрияны жан – жақты зерттеді
|
17
|
1955 ж. Де Дюв
| |
18
|
1630 ж. Ван Гельмонт
|
Өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай, өздері түзетінін дәлелдеген.
|
19
|
1903 ж. К.А.Тимирязев
|
Фотосинтез құбылысын ашты
«Күн, тіршілік және хлорофилл» авторы
Фотосинтездегі хлорофиллдің ролін алғаш сипаттаған ғалым
|
20
|
1898 ж. С.Г.Навашин
|
Гүлді өсімдіктердің қосарынан ұрықтануын ашты
|
21
|
1915 ж. М.С.Навашин
|
Эндоспермнің триплоидты табиғатын ашты
|
22
|
Н.И.Вавилов
|
7 мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын анықтады; «Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар» заңын ашты;
Селекцияның генетикалық негіздерін қалаған;
|
23
|
ХІ ғ. М.Қашқари
|
Республикамызда мекендейтін жануарлар туралы жазба деректер қалдырды
|
24
|
Аристотель
|
Жануарларды тіршілік ортасына байланысты жіктеген ғалым;
Бақалар мен бунақденелілер ылғалды топырақтан пайда болады деп жазды;
Құрттар – топырақтан, шыбындар – шіріген еттен пайда болады деп есептеді;
Жануарларды аңдар, құстар, балықтар, киттер, бунақденелілер деп негізгі топтарға жүйеледі;
|
25
|
П.С.Паллас
|
Құс пен аңның 45 түрін жүйелеген ғалым
1775 ж. ең алғаш Байкал маңындағы жабайы жылқы – құланды сипаттап жазды
|
26
|
1875 ж. Ф.А.Леш
|
Қантышқақ (дизентерия) амебасын ашты
|
27
|
1880 ж. А.Лаверан
| |
28
|
1842 ж. Ч.Дарвин
|
Риф түзілу теориясын жариялады;
Органикалық дүние эволюциясының негізін қалаушы;
Өзі шығарған қолдан сұрыптаудың формасы – методикалық (әдістемелік)
Эволюцияның негізін қалаушы;
Тұқымқуалаушылық, өзгергіштік, сұрыптау эволюцияның қозғаушы күштері екенін ашты;
Тіршілік үшін күрестің негізін қалаған;
1859 ж. «Табиғи сұрыпталу жолымен түрлердің пайда болуы» авторы;
1868 ж. «Үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің өзгеруі» авторы;
1871 ж. «Адамның шығу тегі және жыныстық сұрыпталу» авторы
|
29
|
А.О.Ковалевский
|
Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген ғалым
Тұяқтылардың қаңқасын, тістерін, аяқтарын зерттеді
Жылқының тарихи дамуын (филогенезін) қалпына келтірді
|
30
|
Н.П.Павлов
|
Рефлекс туралы ілімді дамытты;
«Жоғары дәрежелі жүйке қызметі» ұғымын алғаш енгізді;
Тітіркенуді қабылдап, талдайтын сезімтал жүйкелер жиынтығын анализаторлар деп атады;
Анализатор ұғымын енгізді;
Жоғары дәрежелі жүйке қызметінің негізін қалаушы;
1 – ші, 2 – ші сигналдық жүйе туралы ілімді жасады;
Шартты, шартсыз рефлекстер туралы ілімді ашты;
Сілекей безін және қарындағы астың қорытылуын зерттеген;
Итке тәжірибе жасау арқылы шартты рефлекстерді зерттеумен шұғылданды;
Таза асқазан сөлін алған;
Ұйқы рефлекстерін ашқан;
Асқорыту процестерін зерттеген, Нобель сыйлығының иеленушісі;
«Жануарлар мен адамның шартты рефлекстер туралы» авторы;
Жануардағы жоғары дәрежелі жүйке жүйесінің мінез – құлық физиологиясының негізін қалаушы;
Қарын сөлі бөлінуінің гуморальдық жолмен реттелуін көрсетті;
- Жүрек бұлшықеттерінің жиырылуын тездететін, екіншісі – бәсеңдететін, үшіншісі – жиырылу күшін өзгертетін арнайы жүйкелердің болатындығын дәлелдеді.
|
31
|
И.М.Сеченов
|
«Ми рефлекстер» авторы,
Ми қыртысының рефлекстік қызметін анықтады;
Физиологияның атасы;
1862 ж. орталық жүйке жүйесіндегі қозу мен тежелуді ашты;
Бұлшықеттердің босаңсуын зерттеген;
Қанда еріген газды алғаш рет зерттеген ғалым.
|
32
|
И.И.Мечников
|
Иммунитеттің негізін қалаған және фагоцитоздың қорғаныштық рөлін ашқан ғалым;
Лейкоциттердің қызметін толық зерттеген;
Фагоцитозды ашты;
Қантұрғынның споралыларға жататынын дәлелдеген;
- Зерттеулері тікентерілілердің төменгі сатыдағы желілілерге жалпы байланысты екенін дәлелдейді.
|
33
|
1880 ж. Н.И.Лунин
| |
34
|
1838 – 1839 ж. Т.Шванн, М.Шлейден
|
Жасуша теориясының негізін қалады
Өсімдіктер мен жануарлардың ағзасы жасушадан тұратындығын тұжырымдаған.
|
35
|
1868 ж. Ф.Мишер
|
Ядроның құрылысынан нуклеин қышқылын тапты
|
36
|
1951 ж. Э.Чаргафф
|
ДНҚ молекуласына 4 нуклеотид кіретінін тапты
|
37
|
1950 ж. М.Уилкинс
|
ДНҚ – ның кристалдық рентгенграммасын алды
|
38
|
Р.Франклин
|
ДНҚ молекуласының рентгенграммалық суретін бірінші түсірген ғалым
|
39
|
1953 ж. Дж.Уотсон, Ф.Крик
|
ДНҚ молекуласының құрылымдық моделін жасады
|
40
|
1930 ж. Г.Кребс
|
Лимон қышқылының айналымын ашты
|
41
|
1939 ж. Роберт Хилл
|
Су фотолизі реакциясын ашты
|
42
|
С.Н.Виноградский
|
Күкіртті бактерияларды зерттеді;
хемосинтез процесін ашты;
|
43
|
Ф.Мюллер, Э.Геккель
|
Биогенетикалық заңның авторлары
|
44
|
И.В.Мичурин
|
Ментор әдісімен шығарған алма іріктемесі – бельфлер – қытай, кадиль – қытай сорттарын шығарған;
Антоновка мен ананас ранетінің оңтүстік іріктемелерін гибридтендіру арқылы славянка алма ағашын алды;
|
45
|
М.Месильсон, Ф.Сталь
|
ДНҚ – ның екі еселену жолдарын болжаған
|
46
|
Грегор Мендель
|
Тұқымқуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын алғаш ашқан ғалым;
1865 ж. тұқым қуалау заңдылықтарын ашты;
Тәжірибелерінде белгілердің тұқымқуалаушылығын зерттеудегі қолданған әдісі – гибридологиялық;
Тәжірибе жасаған өсімдігі – бұршақ;
Оның зерттеуіндегі асбұршақтарға тән белгілер – өздігінен тозаңданушы өсімдіктер;
І заңы – бірінші ұрпақтың біркелкілік заңы (фенотипі де, генотипі де біркелкі);
ІІ заңы – белгілердің ажырау заңы;
ІІІ заңы – тәуелсіз тұқым қуалау заңы;
Генетиканың негізін салушы.
|
47
|
1906 ж. У.Бэтсон
|
«Генетика» терминін енгізді
|
48
|
1909 ж. В.Иогансен
|
«Генотип», «Фенотип» ұғымдарын қалыптастырды;
«Популиция» терминін енгізді;
Популяцияның генетикалық құрылымын зерттеген ғалым;
|
49
|
Т.Морган
|
Тіркесіп тұқымқуалау заңын ашты;
1914 ж. тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын ашты;
Генетикалық зерттеулер жүргізуге қолайлы жәндік дрозофила шыбынына тәжірибе жүргізді
|
50
|
Х. Де Фриз
|
«Мутация» терминін қалыптастырды
|
51
|
1908 ж. Г.Харди, В.Вайнберг
|
Популяциядағы генотип пен фенотиптің таралу жиілігін анықтайтын формула ұсынды
Харди – Вайнберг теңдеуі – ешқандай сыртқы факторлар кедергі келтірмейтін еркін будандастырылатын популяция тепе – теңдікті сақтай алады
Харди – Вайнберг формуласы: P2AA+2PgAa+g2aa
|
52
|
1914 ж. Дж.Шелл
|
«Гетерозис» ұғымын енгізді
|
53
|
Н.С.Бутарин, Ә.Есенжолов, А.Жандеркин
|
Қойдың арқар – меринос тұқымын шығарды
|
54
|
В.А.Бальмонт
|
Басшылығымен елімізде алғашқы етті – жүнді бағыттағы қой тұқымы – қазақтың биязы жүнді қой тұқымы шығарылды.
|
55
|
Б.М.Мусин, Н.З.Ғалиакберов
|
Қазақтың ақбас сиырын шығарды
|
56
|
Д.Н.Пак
|
Басшылығымен Алатау сиыры шығарылды
|
57
|
Ф.М.Мұқамбетқалиев
|
Басшылығымен Қазақстанда алғаш рет трансплантациялық жолмен – қозы алынды
|
58
|
К.Корренс, Э.Баур
|
Цитоплазмалық тұқым қуалауды зерттеудің негізін салған
|
59
|
1969 ж. Х.Г.Корана
|
Генді химиялық жолмен қолдан синтездеуді алғаш жүргізген
|
Скачать 39.66 Kb.