Тамерлан Курсовая Строй.машины. азастан республикасы білім жне ылым министрлігі л. Н гумилев атындаы еуразия лтты университеті сулетрылыс факультеті
 Скачать 214.89 Kb.
|
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС ФАКУЛЬТЕТІ «Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс технологиялар» кафедрасы КУРСТЫҚ ЖҰМЫС «Құрылыс машиналары және жабдықтары» пәні бойынша (пән аты) ____________________«Бульдозер»_____________________ (курстық жұмыс тақырыбы) Орындаған: Хаби Т.Е._______ (студенттін аты – жөні) (қолы) ТПГС-23 5В072900 __________ (тобы) (шифр) (күні) Жетекші: Уркинбаева Ж.И. __________ (жетекшінің аты-жөні) (қолы) _____________ (бағасы) Астана, 2018 Мазмұны: 1.Кіріспе 2.«Бульдозер» туралы жалпы түсінік 3.«Бульдозер» жұмысының жобасын құруға қажетті негізгі деректер 4.«Бульдозер» жұмыстарының қажеттілігін тексеру 5.Құрылысқа қажетті «Бульдозердің» өнімділік қуатын есептеу 6.Құрастырғыш машина – механизмдерді іріктеу және олардың негізгі техникалық параметрлерін есептеу. 7.Жұмыс орнын ұйымдастыру және кешендік нұсқаларын жасау 8.Қоршаған ортаны қорғау 9.«Бульдозерді» құрылыста қолданудың экономикалық тиімділігі 11.«Бульдозерді» қолданудан қауіпсіздік ережелерін сақтау шаралары 12.Қорытынды 13.Қолданылған әдебиеттер тізімі Кіріспе Құрылыста құрылыс машиналарының мыңдаған типоразмерлері тағайындалуына, жұмыс істеу принципіне, өлшемдеріне, күштілігіне, өнімділігіне байланысты пайдаланылады. Құрылыс машиналары классификацияланады: тағайындалуына (технологиялық түріне) байланысты; жұмыс істеу режиміне; қондырғының күш алу түріне; жүру дәрежесіне және әмбебаптылығына. Атқаратын жұмыс түріне қарай Құрылыс машиналары қазғыш, топырақ таптауыш, бұрғылау, қада қағу, тиеу-түсіру әрі тасымалдау, ұсақтау-сұрыптау, араластырғыш, бетон төсегіш, өңдеуіш, жол құрылыс машиналары, т.б. механикаландырылған құралдарға топталады. Жер қазғыш машиналар топырақ қазу, карьерлерден құрылыс материалдарын алу жұмыстарына арналған. Бұларға экскаваторлар, топырақ қазып тасығыш, гидромех. машиналар жатады. Таптауыш машиналар топырақ, т.б. жер қыртыстарын нығыздау жұмыстарын атқарады. Салмағы 100 тонналық қарапайым таптауыш машина қалыңдығы 40 – 50 см, ал салмағы 12 т дірілдемелі таптауыш машина қалыңдығы 80 – 120 см жер қыртысын нығыздай алады. Тастақ қабаттарды бұзу және құрылыстық тастар алу, қопарылыс жұмыстарындағы ұңғыма бұрғылау үшін бұрғылау машиналары пайдаланылады. Қада қағу жұмыстарында арнайы жабдықтар қолданылады. Құрылыстардағы монтаждау, көтеру-тасымалдау, тиеу-түсіру жұмыстары көтергіш кран, шығыр, домкрат, т.б. қондырғылар арқылы іске асырылады. Асфальт, бетон төсемді жолдар салу үшін асфальт не бетон төсегіш шынжыр табанды машиналар қолданылады. Темір жол салу және жөндеу жұмыстарында балластер, жол төсегіш, т.б. машиналар пайдаланылады. Өңдеуіш машиналар сылақ және сырлау, бояу жұмыстарына арналған машиналарға ажыратылады. Құрылыс машиналарының тағайындалуына байланысты келесі топтарға бөлінеді: тасымалдау, тасымалдаушылар және арту-түсіру; жүк көтеру; жер жұмыстарына арналған; қада қағу жұмыстарына арналған; әрлеу жұмыстарына арналған; бетон және темірбетон жұмыстарына арналған; қол машиналары (механизацияланған құрал-саймандар). Машиналардың әр тобы топшаларға бөлінеді (мысалы, жүк көтеру машиналары төрт топшадан тұрады – домкраттар, тебедкалар, подъемниктер және крандар). Әр топша машиналардың бөлек-бөлек типтерін құрайды. Олар бөлек түйіндерінің конструкцияларының айырмашылығы немесе бүтін машиналардың айырмашылығы (мысалы, подъемниктер, мачталы, шахталы, скипті және ішекті (струнные) болып бөлінеді). Машиналардың әр типі бірқатар типтік өлшемдерден (модельдерден), конструкциялары ұқсас, бірақ өзарапараметрлерінің айырмашылығынан тұрады (мысалы, ковштың сыйымдылығы, жүккөтергіштігі, өлшемі және массасы, өнімділігі, қуаттылығы және с.т.б.). Құрылыс машиналары өзінің тағайындалуына сәйкес болуы керек және өнімділік мүмкіншілігін максималды қамтамасыз етіп және сол өндіріс жағдайларында жұмыс өнім бірлігінің құнын минимумға келтіру, сонымен қатар ауыспалы пайдалану жағдайына көндігуі. машина минимальді массасы, қарапайым, берік, құрыстырылған жатқан және тасымалдау уақытында ыңғайлы, сыртқы күштер әсеріненаударылып кетпеуіне орнықты талаптарына жауап беру керек. Машина үлкен сенімділік және шыдамды, оңай техникалық қызмет көрсету және жөндеу, пайдалы уақытында тиімді, жұмыс істеу жағдайын қауіпсіз қамтамасыз ету, жұмыс істеуге ыңғайлы болуы керек. Машинаның сыртқы түрі соңғы техникалық эстетикаларға талаптарға жауап беру керек. Машиналар қоршаған ортаны ластамау керек. Жұмыс істеу принципіне байланысты машиналарды периодтық іске асыруы (циклдық), бір жұмысты бірнеше периодта қайталау жолымен және өнімді циклды беру түрі (құрылыс крандары, бір шөмішті эксковаторлар және погрузчиктер, бульдозерлер, скрекерлер және т.б.), және үзіліссіз іске асыру машиналары (конвейерлер, көп шөмішті эксковаторлар және артқыштар, ерітінді тасымалдайтын насостар және т.б.) болып айырылады. Қондырғының күш алу түрі бойынша машиналар іштен жанатын двигательдер, электрлік, гидравликалық және пневматикалық двигательдер болып айырады. Көп құрылыс машиналары аралас тарту түріне жатады, мысалы дизель-электрлік және дизель-гидравликалық (көп тарағандар), дизель-пневматикалық, электрлігидравликалық, электрліпневматикалық және с.т.б. Жүру дәрежесіне байланысты машиналар стационарлы, көшіп-қондырылатын және жылжымалы болып бөлінеді. Ең соңғылар жұмыс уақытында немесе тасымалданғанда жүреді және олар өздігінен жүретін, прицепті және жартылай прицепті болуы мүмкін. Әмбебаптық дәрежесіне байланысты машиналар көп мақсатқа пайдаланылатын әмбебап, әртүрлі ауыстырылатын қондырғылар жабдықталған және арнайландырылған, жұмыс қондырғысының бірақ түрімен жабдықталған және бір технологиялық жұмысты орындауға арналған (қада қағу балғалары, бетонды насостар) болып айырылады. Өздігінен жүретін машиналар үлкен маневрылығымен және өту мүмкіншілігі (проходимость) жоғары болуы керек. Маневрылығы – машинаның жүру мүмкіншілігі және тар кіші минимальды радиустарда бұрылуы. Өту мүмкіншілігі – машинаның әртүрлі қыр-ой жерлерден және кіші су бөгеттерінен өту, әлсіз көтергіш қабілетті топырақтардан жылжыуы. Барлық шығарылған құрылыс машиналарына бірыңғай индексация жүйесі бекітіліп таралған, сол себепке байланысты әр машинаға шығарылған орыннан индексация (марка) беріледі. Бұл индексация әріптік және сандық белгілеулерден тұрады. Сандардың алдында орналасқан индекстің негізгі әріптері машинаның түрін белгілейді. Мысалы, ЭО– бір шөмішті эксковатор (эксковатор одноковшовый), ЭТР – роторлы траншейлі эксковатор (эксковатор траншейных роторных), ЭТЦ – роторлы шынжырлы эксковатор (эксковатор траншейно-цепных), ДЗ – жер қазу тасымалдау машиналары (землеройно-траншейные машины), ДП – дайындау жұмыстарына арналған және тоңған топырақтарды өңдейтін машиналар (машины для подготовительных работ и разработки мерзлых грунтов), ДУ – топырақтарды және жол жабындарын тығыздайтын машиналар (машины для уплотнения грунтов и дорожных покрытий), КС - өздігінен жүретін жебелі крандар (краны стреловые самоходные), КБ – мұнаралы құрылыс крандары (строительные башенные краны), СП – қадаларды ендіруге арналған қондырғылар (оборудования для погружения сваи), БМ – бұрғылау және бұрғылау-кранды машиналар (бурильные бурильно-крановые машины), СО- әрлеу жұмыстарына арналған машиналар (машины для отделочных работ), ТЛ – лебедкалар (лебедок), ТМ – көп шөмішті артқыштар (погрузчики многоковшовые), ТО – бір шөмішті артқыштар (погрузчики одноковшовые), ТП – подъемниктер (подъемники), ТК – конвейерлер және питожелдар (конвейеры и питожели), ИЭ – электрлі қол машиналары (ручные машины электрические), ИП – пневматикалық қол машиналары (ручные пневматические машины), ИВ – вибраторлар (вибраторы) және т.б. Индекстің сандық бөлігі негізгі машинаның техникалық сипаттамасы келтіріледі. Индекстің сандық бөлігінен кейін қосымша әріп қосылуы мүмкін, ол машинаның реттік модернизациясы, оның арнайы климаттық орындалу түрін белгілейді. «Бульдозер» туралы жалпы түсінік Бульдозер – қалқаны бар өздігінен жүретін жер қазғыш трактор. Бульдозерді құрылыс алаңынан дайындау кезінде грунттың құнарлы бет қабатын алу үшін қолданады; оның отвал немесе транспорт құралына тиеу кезінде бір шөмішті экскаватордың әсер ету аймағында грунттың орын алмастыруы; отвалда грунтты тасымалдаумен терең емес арналарды өңдеу жолақты еңістерді тазалау; резервтен тұратын себінділерді құру кезінде; жобалау жұмыстарында ғимарат және құрылыстың фундаменттерінің астын және аудандарды және трассаларды жобалауда негіздерін тазалау кезінде қолданылады. Бульдозер жұмысының тиімділігі негізгі трактор мен оның тартып – ілу қасиеттерінің өткізгіштігіне тәуелді. Бульдозерлерді 1-4 категориялық қабат топырақ торын өңдеу және тасымалдауға, сонымен қатар жортасты және тоңған топырақтарды босатуға қолданылады. Олардың көмегімен құрылыс алаңын жоспарлауға, үйінді жасауға, ойпандарды және қазан шұңқырларды өңдеуге, топырақтарды тегістеу, басқа машиналар төккен, фундаменттер және коммуникациялар астына траншейлер қазу, шұңқырларды, траншейлерді, қазан шұңқырларды және ғимарат іргетасының айналасын көму, алңды қардан, тастардан, өсімдік қабаттарынан, түбірлерден, майда талдардан және құрылыс қоқыстарынан тазалайды. Бульдозерлердің құрылыс өндірісінде кеңінен қолданылуы олардың конструкциялардың қарапайымдылығын, беріктілігін және пайдаланылуда тиімділігі, жоғарғы өнімділігі, қозғалмалығы және әмбебаптылығымен анықталады. Бульдозер мыналардан тұрады: - базалық трактордан; - пышақты, шарнирлі және екі итергіш брусты аспалы жұмысшы органынан; - сүру органын басқаратын гидрожүйеден. Айналмайтын сүргішті бульдозердің жұмыс циклі мыналардан тұрады: - топырақтарды қазу; - топырақты төсеу орнына сүргіш құралымен тасымалдау; - үймені түсіру; - алғашқы позицияға қайтып келу. Сүргіш құралдардың қосымша құрылғылары: маңдайша қалқандар, кеңейткіштер, ашқыштар – жұмыс өнімділігі 1,7-1,8 есе артады. Барлық уақытта бульдозердің алдына қойылған негізгі тапсырма – қысқа ара қашықтыққа үлкен көлемдегі топырақтарды тасымалдау. Бульдозер тасымалдауды тасымалдайтын массаны жерден көтермей-ақ, яғни жылжыту арқылы орындайды. Ол аз іс-әрекеттерді атқара отырып, ысырылыс арқылы топырақты анықталған, нақты белгіленген деңгейде кесуі арқылы жұмысты айтарлықтай тез орындайды. Жұмыс процесі екі өзіндік режимнен тұрады: тарту және транспортты. Негізгі қызметі: топырақты жер бетімен сүргіш органы арқылы азғана арақашықтыққа (150м) жылжыту арқылы қабаттап өңдеу. «Бульдозер» жұмысының жобасын құруға қажетті негізгі деректер Бульдозер тағайындалуы бойынша, тарту класы бойынша және базалық машинаның жүру қондырғыларының типі бойынша жұмыс органының конструкциясы және отвалды басқару жүйесінің типі бойынша класификациланады. Тағайындалуы бойынша бульдозерлер жер қазу – тасымалдаудың негізгі түрлерін атқаруға қолданылатын жалпы және әртүрлі топырақтарда жұмыс жасайтын қосалқы тағайындалулары және арнайы қаситтері ерекше топырақтар немесе технологиялық жағдайларда арнайы жұмыстарды орындауға арналған болып бөлінеді. Соңғылары (арнайы) итергіш бульдозерлер, жер асты және су асты бульдозерлер жатады. Тарту класына байланысты базалық машиналар кіші габарит (класс 0,9 дейін), жеңіл (класс 1,4...4), орташа (класс 6....15), ауыр (класс 25...35), және өте ауыр (класс 35-тен жоғары) болып бөлінеді. Жүру қондырғылардың типі бойынша шынжыр табанды және доңғалақты болып бөлінеді. Жұмыс органдарының конструкциясы бойынша бульдозерлер жоспар отвалының бұрылмайтын және бұрылатын отвалымен ол тракторға перпендикулярлы немесе 53 градусқа дейін екі жаққа продольді оске бұрышпен орналасуы мүмкін. Басқару жүйесінің типі бойынша бульдозерлер гидравликалық және механикалық басқару болып бөлінеді. Бульдозерлер қуаттылығына байланысты былай ажыратылады: - кішігабаритті тарту күші 25кН-ға дейін және қуаты 45кВт-қа дейін; - жеңіл – 25-135кН, 45-120кВт; - орташа – 135-200кН, 120-150кВт; - ауыр – 200-300кН, 150-225кВт; - аса ауыр –300кН жоғары, 225кВт жоғары. «Бульдозер» жұмыстарының қажеттілігін тексеру  Сурет 1. Бульдозер сұлбасы Жұмыс процесі екі өзіндік режимнен тұрады: тарту және транспортты. Негізгі қызметі: топырақты жер бетімен сүргіш органы арқылы азғана арақашықтыққа (150м) жылжыту арқылы қабаттап өңдеу. Мына жағдайларда қолданылады:
 Сурет. 2. Топырақты даярлау кезіндегі бульдозердің жұмыс схемасы: а - кесу; б – кесумен бірге тасымалдау; в - төгу; г – артқа қайту (жай жүріс) Бульдозердің жұмыс үрдісі келесі операциялардан тұрады: бульдозердің ысырылысын тіректі беткі қабаттан төмен түсіріп, машинаның түр-өлшеміне байланысты 50...200 мм тереңдетеді. Машина алдыға белгілі бір жылдамдықпен қозғалған кезде, тереңдетілген ысырылыс беткі қабатты белгілі бір t қалыңдыққа кеседі. Ысырылыстың алдында топырақтың призмасы пайда болғаннан кейін оны алдыға жүру кезінде қашықтыққа тасымалдайды және бір мезетте материалды кеседі. Кесу арқылы призмадан шеткі валиктарға шашылатын топырақтың шығымы өтелінеді. Топырақты тастайтын орынға келген кезде ысырылысты машина қозғалысымен бір мезетте көтереді. Топырақ призмасы штабель құрып шашылады. Бұдан кейін көтеріліп тұрған ысырылысы бар бульдозер артқы жүріспен жылдамдығымен кесуді қайталау үшін бастапқы жағдайға қайтып оралады. Топырақты кесу үрдісі, материалды кесумен бірге тасымалдау және топырақты төгу үрдістерін жұмыс жүрісі деп атайды, ал машинаның артқа қозғалысын – жай жүріс деп атайды. Барлық уақытта бульдозердің алдына қойылған негізгі тапсырма – қысқа ара қашықтыққа үлкен көлемдегі топырақтарды тасымалдау. Бульдозер тасымалдауды тасымалдайтын массаны жерден көтермей-ақ, яғни жылжыту арқылы орындайды. Ол аз іс-әрекеттерді атқара отырып, ысырылыс арқылы топырақты анықталған, нақты белгіленген деңгейде кесуі арқылы жұмысты айтарлықтай тез орындайды.  Сурет 3. Бульдозерлермен атқарылатын негізгі жұмыстың түрлері Бульдозерлармен атқарылатын негізгі жұмыстың түрлері: ағаштарды қазу, топырақтарды тасымалдау, каналдарды құру және т.б. Құрылысқа қажетті «Бульдозердің» өнімділік қуатын есептеу Грунтты игеру және тасымалдау кезіндегі бульдозер өнімділігін анықтаймыз: П =  , м3/ сағМұндағы: Kp – грунтты қопсыту коэффициенті a – үйінді алдындағы грунт призмасының ені. Ол мына формуламен анықталынады: a=  n – бір сағат ішіндегі кранның жұмыс циклінің саны. Бұл мына формуламен есептеледі:  18-нұсқа П= = = 6.78 м3/ саға= = = 3.03 = =2,7 цикл/сағҚұрастырғыш машина – механизмдерді іріктеу және олардың негізгі техникалық параметрлерін есептеу Жер қазу – тасымалдау машиналары деп жұмыс органдары пышақ, екі жұмысшы бірдей атқаратын – массивтерден қабаттар айырып және сол екпінімен төсеу орнына топырақты тасымалдайды. Бұл группаларға келесі машиналар жатады: бульдозерлер, скреперлер, автогрейдерлер және грейдерлер. Бұл машиналардың бульдозерлержәне скреперлер өнеркәсіптік және азаматтың құрылыста кеңінен қолданылады. Жер қазу - тасымалдау машиналарының әр моделінің индексі болады, онда әріптік және сандық белгілеулер ендірілген. Индекстің бастапқы екі әріпі машинаның группасын белгілейді, қалған сандық – модельдің тіркелген реттік номері, индекстің сандық бөлімінен кейін әріптер – реттік модернизациясын (А,Б,В,....) және машинаның климаттық атқаруы. Жоғарыда көрсетілген әріптерден басқа өздігінен жүретін скреперлердің модернизацияланған индексіне М және П әріптері мүмкін. Автоматтандырылған басқару жүйесі бар бульдозерлер және скреперлер индексіне соңғысына 1 деген сан қойылады, келесі индекстің үш негізгі санынан кейін, ал модернизацияланған машиналарда әріптен кейін қойылады. Автогрейдерлердің индексіне жоғарыда көрсетілген саннан және әріптенкейін тере арқылы үш сан қойылады. 1,2,4,6, олардың модернификациясын белгілейді. Жұмыс орнын ұйымдастыру және кешендік нұсқаларын жасау Бульдозер (1 сурет) негізгі пневмодөңгелекті немесе гусеничті трактордан 8 және универсальды рама 3 ( 1 сурет ) немесе итеретін екі қырлы бөрене арқылы 2 шарнирмен 1 негізгі тракторға жалғанған, оның төменгі бөлігінің пышақтарымен 2 және цилиндрлі жұмыс жазықтығымен отвал 5 түріндегі ілінуші жұмыс құрылғысынан, отвалмен басқарылатын гидравликалық жүйеден тұрады.  Д-160 қалыпты механизмі Мұндағы: 1,6 – втулка 2 – шестернь 3 – шайба 4,12 – штиф 5 – валик 7 – сақина 8 – бұранда 9,10 – салмақсыздық дене 11 – корпус 13 – поддон Бульдозер негізгі машинадан (трактордан) және рамасы немесе итергіш арқалықтары бар үйінді түріндегі арнайы аспалы жабдықтан тұрады. Бульдозердің жұмыс органы-үйінді. Ол қажетті қаттылықты беретін табақ болаттан, жоғарғы және төменгі арқалықтардан, сондай-ақ бүйір қабырғалардан немесе жоталардан жасалған алдыңғы қабырғадан тұрады. Кейбір үйінділердің конструкцияларында жақ алдыңғы қабырғаға алға бірнеше шығады. Үйінді-трактордың алдында орналасқан металл иілген қырғыш. Қырғыштың төменгі бөлігі тегіс, ал жоғарғы бөлігі цилиндрлік пішінді учаскені құрайды. Үйіндінің жоғарғы бөлігі оны үйіндіден ауыстырып тиеуге жол бермей, алға қарай бұрып, топырақ арқылы көтерілуге мәжбүр етеді. Үйіндінің төменгі бөлігіне пышақтар болттармен бекітіледі. Олар, әдетте, үш: екі бүйірлік және орташа. Пышақтар жоғары сапалы болаттан жасалған және екі жақты қайрауы бар. Пышақтың бір жағы тозған кезде оны екінші жаққа айналдырады. Үйіндіні орнату тәсілі бойынша трактордың осіне қатысты қайтарылмайтын және бұрылатын бульдозерлер бөлінеді. Қайтарылмайтын үйіндіде трактордың осіне перпендикуляр орналасқан, бұрылыста ол 5-6 градус бұрышпен тік жазықтықта бұрылуы мүмкін. Кері емес түрдегі үйінді көлбеу және қиғаш арқалықтардың көмегімен құрастырылады,екі итергіш арқалықтарға арналған қатты кеңістіктік құрылымды қалыптастырады. Итергіш арқалықтардың бос ұштары топсалы трактордың шынжыр табанды арбаларының рамаларына бекітіледі,ол арқылы үйіндінің тік жылжуын қамтамасыз етеді.Бұрылыс түріндегі үйінді әмбебап итергіш рамада және топсалы екі итергіште орнатылған. Итергіш раманың брустарының бос ұштары бірінші жағдайда шынжыр табанды арбалардың рамаларына бекітіледі. Үйіндінің қажетті жағдайын итергіш рамаға қатысты бекіту итергіштермен орындалады. Олар реттелетін кронштейндер болып табылады, олар бүйір жағынан және раманың бөренелеріне бекітіледі. Әрбір бруста әрбір итергішті бекітудің бірнеше ережесі қарастырылған, бұл үйіндіні орнату бұрышын тура (90) бастап өткір (60-62) оңға немесе солға өзгертуді қамтамасыз етеді. Итергіш рама әмбебап деп аталады, өйткені ол бұта кескішті немесе зәкір жабдығын үйіндінің орнында орнату үшін пайдаланылуы мүмкін. Үйіндіні басқарудың қазіргі заманғы конструкцияларында гидравликалық жүзеге асырылады. Үйінді гидроцилиндрлердің көмегімен,ал өз салмағының әсерінен және гидроцилиндрлердің күшімен көтеріледі. Бір-бірімен топсалы қосылыстың екі немесе үш бөлігінен тұратын үйінділердің конструкциялары белгілі. Әрбір бөлік өзінің гидроцилиндрімен іске қосылады, сондықтан үйіндінің геометриясын өзгертуге болады. Үйінділер қалақтарды немесе сынақтарды қабылдай алады, үйіндінің ортаңғы бөлігін төмен жылжытады, мұндай машиналар жөндеу кезінде кеңінен қолданылады Қоршаған ортаны қорғау Айналадағы ортаны қорғау мағынасына рациональды қолдану іс- шарасы бойынша айналадағы ортаны бұзу және табиғи ресурстарды қорғау т.б. жатады: табиғи ресурстарға атмосфералық ауа, су, пайдалы қазбалар, жерлер, табиғат, өсімдіктер, жануарлар әлемі жатады. Табиғатты қорғау мақсатында бірқатар анықталған ережелер мен ұйымдастырылған бақылаулар, жер және су ресурстарын қолдану, ауа тазалығын сақтау, сонымен қатар айналадағы ортаның жағдайына жауапкершілігі бойьшша қаулылар қабылданды. Конституцияда табиғатты қорғаудың соңғы мақсаты мемлекетімізде өмір сүретін адамдардың жақсы өмір сүруіне жағдай жасауға, шаруашылықтың дамуына, барлық халықтардың білімі мен мәдениетінің дамуынан тұрады. Жасыл желектердің, өзендердің, бұлақтардың, таудың, орман, жазық даланың жанында шығырандарды қолдануға болмайды. Табиғатты қорғау қаулысын орындау мақсатында жүргізуші шығыранды пайдалану кезінде уақытша ешқандай кедергі келтірмеу керек. Мына жұмыстар рұқсат етілмейді: -шығыранға берілген нормадан тыс ауа газдарының көбеюіне; -пневможүйедегі өңделген газдың жоқ болуы және жұмыс аумағында газдың болуы; - сигналдардың жиі- жиі берілуі; - ақауы бар глушитель және жиынтық бірлігі үстіндегі майланбаған сомдарды мен ақаулы саймандарды жерге, су ағындарына шығырандарды жууға және қондыруга болмайды. - Шығырандарды жұмыс аумағынан бөлек жерге соташақтарды тазалауға; - тазаланған су қоймалары арқылы өтуге; - шығыранды майлау және жанар май толтыру үшін жерге, су ағындарына, өзен.көлдерге ағызуға; - шығыранды жұмыс жіберу және техникалық камтамасыз ету кезінде ашық отты қолдануға, шығыранды ағаштарға таптатуға, орман алқаптарымен жүруге болмайды. «Бульдозерді» құрылыста қолданудың экономикалық тиімділігі Құрылыстың белгілі бір жағдайларында бір жұмыс конструкциялық-техникалық параметрлері бойынша ерекшеленетін әртүрлі машиналармен орындалуы мүмкін екені белгілі. Бұл өндірістің тиімділігі сипатталатын әр түрлі нәтижелерге әкеледі: жұмыстарды орындау ұзақтығы, олардың өзіндік құны, еңбек сыйымдылығы және т.б. сонымен қатар, әр түрлі учаскелерде (объектілерде) бір жұмысты орындау шарттары айтарлықтай өзгеруі мүмкін, бұл нақты машинамен бұл жұмысты орындау тиімділігіне сөзсіз әсер етеді. Жұмыс өндірісінің шарттарын өзгерту әртүрлі маркалы машиналармен олардың орындалу тиімділігіне әсер етеді. Сондықтан механизацияның өзара алмасатын құралдарын тиімді қолдану саласын белгілеу міндеті әрбір нақты машина үшін оны пайдалану басқалармен салыстырғанда неғұрлым тиімді жұмыс өндірісінің шарттарын анықтау болып табылады. Алдыңғы үйіндісі бар бульдозердің тиімділігі оның ең аз ресурсты шығындарда әртүрлі беріктіктегі топырақта созудың үлкен призмасын тез алу қабілеттілігімен анықталад .Әр түрлі механизация құралдарын қолдану тиімділігін болжау, бұл жұмыс өндірісінің шарттарын, машиналардың техникалық мүмкіндіктерін, шығындар мен басқа да факторларды ескеретін тиісті техникалық-экономикалық модельдерді пайдалана отырып жүзеге асырылуы мүмкін. тиімділік өлшемі ретінде, мұндағы: Зі — бір жолғы және қосымша шығындарды есепке алмағандағы келтірілген үлестік шығындар; Е - күрделі шығындар тиімділігінің коэффициенті: То - машинаның өтелу мерзімі, жыл; См - бульдозер құны - пайдалану өнімділігі, м3/сағ; Фг-машинаның жыл ішіндегі жұмыс уақыты, сағ; СМ-сағ-машина құны. \ «Бульдозерді» қолданудан қауіпсіздік ережелерін сақтау шаралары 1. Жұмысқа бульдозермен жұмыс жасайтын, пайдалану ережесін білетін тракторшылар алынады. 2. Тракторшы- бульдозерші арнайы киіммен жұмыс жасауы керек. 3. Ауысым басталғанға дейін бульдозерші жұмыс аймағын қарау керек.Жер асты құрылыстары жүргізіліп жатқан орынға әкімшілік арнайы ескерту белгісін орнату қажет. 4. Электр желісінің маңына бульдозермен топырақты үйуге тыйым салады. 5. Түнгі мезгілде жұмыс атқарылған кезде жұмыс аймағы жарықтандырылуы тиіс. 6. Жұмыс кезінде бульдозерші қайырманы (отвал) үнемі бақылап отыруы керек; пышағы соққы алған кезде машина тоқтатылады. 7. Трактор жылдамдығы орындалатын операцияға сәйкес болуы керек. 8. Кабина болмаған кезде бульдозерші шаңнан қорғану үшін арнайы күннен қорғайтын көзілдірік киуі шарт. 9. Жұмыс кезінде бульдозерге тыйым салынады: • Жұмыс уақытында қозғалтқыш тетіктерін реттеуге, бекітуге, майлауға; • Қозғалыс кезінде машинадан шығуға . 10. Жарылыс жұмыстары кезінде бульдозер қауіпсіз алаңда болуы керек. Жұмыс орнына "тоқтатылды "деген сигналдан кейін оралады. 11. Халық шоғырланған аймақта бульдозермен жұмыс атқарылғанда қоршаулар орнатылуы тиіс. 12. Сақтандырғыш сорғы клапанын реттеу тек манометр көмегімен рұқсат етіледі. 13. Егер трактор қозғалтқышы жұмыс істеп тұрған жағдайда, тракторшы машинаны қалдырып кетуіне тыйым салынады. 14. Жер қазатын машиналар дыбысты сигнал берумен жабдықталу керек. Машина жүргізушілеріне байланысты барлық жұмысшыларға сигнал мағынасы түсіндірілген болу тиіс. 15. Жұмыс жасап жатқан бульдозерға бөгде тұлғалардың жақындауына тыйым салынады Қорытынды Бульдозер және қопсыту жабдығын басқарудың гидрожетектерімен жабдықталады, бұл үйіндіні немесе қопсытқыштың тістерін едәуір тереңдетуге, сондай-ақ берік топырақты әзірлеуге мүмкіндік береді. Үйіндінің көтерілуін және қисаюын тәуелсіз басқару үшін қазіргі заманғы бульдозерлерде бөлек гидрожетектер көзделеді. Бульдозердің жұмыс процесі топырақты кесуден және оны салыстырмалы түрде аз қашықтыққа тасымалдау 100 м-ден аспайтын қашықтықта қалыптасады. Бульдозерлермен бұталарды, ағаштарды, ірі тастарды, өсімдік қабатын, қарды және т. б. аластай отырып, бөлу жолағын тазартуды; жол құрылысы объектілерін қоса алғанда, әртүрлі құрылыс алаңдарын жоспарлауды; басқа машиналар төгілетін үйінділерде топырақты ауыстыру және тегістеу; экскаваторлық және скреперлік үйінділерді кавальерлерге ауыстыруды; кавальерлерге Профильді ойықтарды әзірлеуді, ал мүмкін болған жерлерде және үйінділерде орналастыруды; бүйірлі резервтерден топырақты ауыстыру кезінде үйінділерді салуды; шұңқырлар мен жыраларды себуді; уақытша жолдар мен өтпе жолдарды; карьерлер мен қоймаларда Сусымалы материалдарды (құм, қиыршық тас, қиыршық тас және т.б.) ауыстыру және тиеу. Қоймалардағы құрылыс материалдарын іріктеу және қатарлау жөніндегі жұмыстарды иневмокольеспен жүретін бульдозерлермен орындаған жөн,себебі шынжыр табанды жүрістегі бульдозерлер трактордың шынжыр табанды шынжыр табандарымен материалды ластайды. Бульдозерлер-маневрлік және жоғары тиімді машиналар. Жол құрылысындағы бульдозерлердің үлесіне жер жұмыстарының жалпы көлемінің кемінде 50% тиесілі. Қазіргі уақытта механикалық жетектің алдында теңдесі жоқ артықшылығы бар гидравликалық жетектің таралуы басымдыққа ие. Автомобиль жолдары құрылысының өсіп келе жатқан көлемдеріне байланысты, бульдозерлер орындайтын жер жұмыстарының едәуір көлеміне сәйкес бульдозерлерді перспективалық шығару олардың бірлі — жарым қуатын ұлғайтуға, сондай-ақ базистік тракторларды жабдықтардың екі түрі-Бульдозер және бульдозер-қопсыту арқылы пайдалануды үйлестіруге бағытталған. Қазіргі уақытта отандық өнеркәсіп шығаратын Бульдозер және қопсыту жабдықтары монтаждалатын шынжыр табанды тракторлардың бірлі-жарым қуаты 368 кВт-қа жетеді, ал жақын болашақта бұл қуат 1178 кВт-қа жетеді. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Бауман В. А., Клушанцев Б. В., Мартынов В. Д. Механическое оборудова¬ние предприятий строительных материалов, изделий и конструкций. М., 1981. Добронравов С. С., Сергеев В. П. Строительные машины, М., 1981. Добронравов С. С., Дронов В. Г. Машины для городского строительства. М„ 1985. 2. Домбровский Н. Г., Гальперин М. И. Строительные машины. М., 1985. Константопуло Г. С. Механическое оборудование заводов железобетонных изделий. М., 1982. 3. Суворов А. В., Левинзон А. Л. Машины для свайных работ/ Под ред. С. П. Епифанова и др. Справочное пособие. М., 1982. 4. Севрюгин В. И. и др. Ручные машины/ Под ред. С. П. Епифанова и др. М., 1982.Гоберман А. Л., Степанян К. В., Яркин А. А. и др. Теория, конструкции и расчет строительных и дорожных машин. М„ 1979. 5. Быховский И. И., Гольдштейн Б. Г. Основы конструирования вибробезопас¬ных ручных машин. М., 1982. • 6. Степанов А. П., Косарев А. И. Устройство и монтаж дробильно-обогатительного оборудования. М., 1982. 7. Лончаков Э.Т. Путевые машины. Задание на курсовый проект с методическими указаниями для студентов Vкурса, спец. СМ Ч.1 и 11.-м., ВЗИИТ, 1985 8. Путевые машины и механизмы. Справочник. - М.: Транспорт, 1968, 301 с. Авт.: Гуленко Н.Н., Гора В.Е., Овчаренко Н.В., Фомин В.П. 9. Дорожные машины. Ч. 11. Машины для устройства дорожных покрытий. Учебник для вузов по спец. “Строительные и дорожные машины и оборудование”. Авт.: К.А. Артемьев, Т.В. Алексеева, В.Г. Белокрылов и др. М.: Машиностроение, 1982. 396 с. 10. Машины для земляных работ. Учебник. Авт.: Гаркави Н.Г., Аринченков В.И., Карпов В.В. и др./Под ред. Н.Г. Гаркави. М.: Высшая школа, 1982. 335 с. 11. Домбровский Н.Г., Гальперин М.И. Строительные машины. Ч. 11 Учебник для вузов по спец. “строительные и дорожные машины и оборудование”. М.: Высшая школа, 1985. 224 с. 12. Жарылгапов С.М., Курманиязова Н.Ж., Құрылыс машиналары және жабдықтары пәні бойынша 3-курсқа арналған әдістемелік нұсқаулық |