Ғылыми жоба. азастан республикасыны білім жне ылым министрлігі м.Уезов атындаы оТстік азастан мемлекеттік университеті
 Скачать 0.8 Mb.
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІМ.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІАқпараттық жүйелер және моделдеу кафедрасыҒылыми жоба Тақырыбы: Rad Studio программалық өнімі Орындаған: Сейілханов Н.К Тобы:ИП19-3к3 Жетекшісі: Ботаева С.Б. Шымкент-2020 жыл Жоспар Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3 Rapid Application Development ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5 Қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7 RAD әдіснамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8 Программалық қамтамасыз ету құрылымы ... ... ... ... ... ... 12 Қолданушыға нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы ... ..... ...19 Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27 Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... .. ... ... ... ... ...... .... ... ..29 Кіріспе Қазіргі кезеңнің ерекшелігі, үлкен көлемдегі материалдық және шикізаттық қорларға негізделген индустриалды экономикадан ақпараттың негізгі қоры болып есептелетін "ақпараттық экономикаға" ауысу болып отыр. Осы айтылып отырған ақпараттың қоғамда алатын орнының зор екендігін ақпарат мамандары растауда. Бұған дәлел ретінде Республика Парламентінің "Қазақстан Республикасының ақпараттандыру заңын" қабылдағанын жатқызуға болады. Кез келген қоғамның ақпараттандыру деңгейі ақпараттық қызметтің даму дәрежесімен және онымен айналысып қызмет көрсететін мамандардың санымен, біліктілігімен анықталады. Сондай-ақ ақпараттандыру, қазіргі ақпараттық технологияларды көп мөлшерде шығарумен оларды соңғы уақыттарда жиі пайдаланып жүрген телекоммуникациялы жүйелерге қосу мәселелерін шешуді қарастырады және де оның алдағы уақыттарда дамуын болжайды. Әрине, бұл жағдайларда ақпарат жүйелері экономикадағы басқарудың қажетті таптырмас құралына айналады. Қазіргі уақыттарда ақпарат жүйелері есептеу техникасынсыз қолмен жасалатын ақпарат жүйелері және автоматтандырылған ақпарат жүйелері болып жіктеледі. Ақпараттық жүйе (АЖ) - Экономикалық объектіні басқаруға қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жаңарту, өңдеу және шығарып беру жүйесі. АЖ - ақпараттық жүйе жобасы мен ақпаратты есептеу жүйесінен (АЕЖ) тұратын күрделі жүйе. Ақпараттық жүйе жобасы деп - ақпараттық жүйе тұрғызу мен жұмыс істету шешімдерін сипаттап жазылған техникалық құжат, ал ақпаратты есептеу жүйесі АЖ жобасын жұмыс істетуге бағытталған ұйымдастыру техникалық кешен деп түсінуге болады. АЕЖ мәліметтерді жинауды, өткізіп беруді, өңдеуді, сақтауды, жинақтап толтыруды және шығарып беруді АЖ жобасындағы шешімдерге сәйкес қамтамасыз етеді. Нарықтық экономиканың функционалды құрылымының ақпарат жүйесіне негізінен экономикадағы ақпарат жүйесі кіреді - бұл экономика бағытындағы қызметкерлерді, техникалық және программалық жабдықтарды, мәліметтерді өңдеу амалдары мен әдістерді, сондай-ақ нақты бір саладағы ақпараттық жүйені қосатын жоғарғы деңгейде арнайы тұрғызылған ақпарат жүйесі. Экономикадағы ақпарат жүйелерінің кіріс құжаттарына ішкі және сыртқы ақпарат жатса, ал шығыс құжаттарына басқару шешімдерін қабылдауға арналған ақпарат жатады. Нарықтық қатынасқа көшудегі қаржы және банктік механизмдегі қайта құрулар осы банктік және қаржы ұйымдарының ақпараттық жүйе қызметтерінің бөлімдеріне айтарлықтай әсер етті. Банктік мекемелердің ақпараттық жүйесін құру принципі банктік органдардың иерархиялық құрылымын құрудан көрінеді. Ұсынылып отырған ғылыми жұмысының мақсаты - банк қызметіндегі тәуекелдікті оқып-үйренуде жалпы банктың, оның элементтері және нақты операциялары мен келісім шарттарының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған, міндетті ақпарат негізінде іс-жүзіндегі шараларды өңдеуге негізделген. Аталған шаралар мүліктерге, инфрақұрылымдарға және банктың өзінің өміріне қауіп төндіретін әрекеттер мен оқиғаларды ескертуге, жағымсыз зардап ауыртпалығын төмендетуге немесе олардың пайда болу ықтималдылығын азайтуға бейімделген. Теорияда және іс-жүзінде мұндай қауіптер "тәуекелдік", ал тәуекелдікті алдын алу шаралары және олардың зиянды зардаптарын азайту-"басқарылатын тәуекелдік" деп атау қабылданған. RAD (Rapid Application Development) RAD (ағылш. rapid application development - қосымшалардың тез әзiрлеуi )-тездiк программалық өнiмдердi әзiрлеудiң құрал-жабдықтарын жасаудың тұжырымдамасы, бағдарламашы компьютер бағдарламаларын барынша тез жасауға технологиялық үдерiстiң программалаудың колданушыға ыңғайлығы. XX ғасыр соңында RАD технолониясы үлкен сұранысқа ие болды. RAD 1970-шi жылы көптеген программалар алдына шықты - 1980 жыл басында модель водопада (англ.Waterfall model) программасына бағдарламамен қамтамассыз етті. Бұл әдiстер көбiнесе бағдарламаның орындалуында өте аз жылдамдықта жұмыс жасадыi, тiптi бағдарламаға әзiрлеудiң аяқталуына дейiн бастапқы күйге өзгеріп үлгердi. RAD негізін қалаған 1980 жылы Мартин Джеймс осыған дейін IBM қызметкері жұмысын атқарған ,RAD негiзгi принципі Бойма Барри және Шульцтiң Скоттың ойы болып табылатын. Ал 1991 жылы Мартин RAD тұжырымдамасын толық мазмұндайтын белгiлi кiтап жариялады RAD қазiргi уақытта программалық өнiмдердi әзiрлеудiң құрал-жабдықтарын жасау үшiн белгiлi сұлба болады. RAD негiзделген қаржының әзiрлеу өзi бағдарламашыларды ара-арасындалар шектi мәлiмдiлiгi болады. RAD негiзгi позициялар: - Құрал-сайман әзiрлеудiң уақытының минимизациялауына бағыттауы керек. - Тапсырушының талаптарын анықтау үшiн түп тұлғаның жасалуы. - Циклді әзірлеуi: өнiм әр жаңа түрі тапсырыушыны алдыңғы жұмыстың нәтижесiн бағада негiзделедi. - Бағдарламашының бағдарлама әзiрлеу уақытының минимизациялауы, дайын модульдердің тасымалдау есебiнен және жаңа болжамға функционалдықтың қосымшасы. - Бағдарламашылар бір-бірімен жақсы ынтымақтасуы керек, әр жұмысшы бiрнеше мiндеттер орындауы керек. - Жобаларды басқару әзiрленудiң циклы ұзақтық минимизациялауы керек. RAD ерекшелiк өңдеушi дайындық деңгейі төмен талаптарда болып көрiнедi. Кейбiр шектеумен де, ақшалар да оңайлыққа функционалда төлеуге болып келедi. RAD әдісі алайда, жақсы жағыда анық және сәйкесiнше жұмыстың тақырыбының өзектiлiгi күмән келтiрмейдi. Жұмыстың мақсаты - RAD талдау. Зерттеу нысаны - RAD (қосымшалардың тез әзiрленуi). Зерттеу заты - RAD мәні және тәсiлі, ұйымның технология қолдануы және пайдалануы, ерекшелiгiнің әдiстемелiгі. Зерттеудiң мiндетi қойылған мақсаттардан ығысады: - ортақ ұғым берсiн және тәсiл RAD ерекшелiгiн қарап шығу - технологияны қарап шықсын және RAD әдiстемелiктi - RAD нақты жобаларда қолдану методологий тәжiрибесiн талдау. RAD тәсiлі қосымшаларды өндеуге тез жұмыс істеуге мүмкіндік бередi. Және де бұл абсолюттi әр түрлi қосымшалар бола алады - оңай ойындардан мәтiндiк процессорға дейiн. Бұл мәлiметтерлердi ашық жүйе үшiн клиент бағдарламалары бола алады немесе көп түйiндi жүйелер элементтерімен жұмыс жасайды. Мысалы, электрондық почтаның қарап шығу бағдарламасы жүйелік клиенттерi немесе жүйелік серверлер айтсақ Web - серверлер. Қолданылуы RAD технологиясы көптеген бағыттарда жобалар жасауда нақты қолданылады. RAD және Каскад әдісітерін салыстыру Қысқа мерзiмде жобаның орындалуы керек. Жобаның жылдам орындауы бүгiнгi күнде талаптарға сәйкес құруға мүмкіндік бередi. Яғни, егер жобаның орындалуы көп уақыт алса, онда ол қосылмастан өшіп қалады. 2.Көп жағдайларда тапсырушы болашақ программалық өнiм жұмысын барлық талаптарға сәйкес болуын барлық мүмкiндігін айқын сипаттау керек. (GUI ) қолданушы интерфейсi бұл басты фактор. RAD - технология түп тұлғада интерфейстiң көрсетуге мүмкiншiлiк бередi. RAD - жүйесінде "Rapid Application Development" жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу жұмыстың көп бөлігін өзіне алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлама тілі қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады. Delphi әр түрлі программалар құруға мүмкіндік береді: қарапайым біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен, мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша ерекшелігі .NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады. RAD әдіснамасы. ОЦ- дің спиральді моделінің шеңберінде АЖ-ді әзірлеудің мүмкін тәсілдерінің бірі болып соңғы уақыттарда кеңінен таралған. RAD (Rapid Application Devolopment) - қосымшаларды жылдам жасаудың әдіснамасы болып табылады. Бұл термин бойынша 3 элементті құрайтын АЖ - ді әзірлеудің процесі түсіндіріледі: oo програмисттердің үлкен емес командасы (8-10 адам); oo қысқа, бірақ тиянақты атқарылатын ойында график (3 ай); oo қайталанатын цикл. RAD әдіснамасы бойынша АЖ-дің ОЦ-і 4 кезеңнен тұрады: 1) талаптарды талдау және жоспарлау кезеңі; 2) жобалау кезеңі. 3) жобаны жүзеге асыру кезеңі; 4) жобаны енгізу кезеңі. 1-кезең талаптарды талдау және жоспарлау кезеңінде жүйені пайдаланушулар жүйені орындайтын функцияларды анықтайды, олардың ішінен алғашқы болып өңдеуді талап ететін неғұрлым приоритетті функциаларды ерекшелейді, ақпараттық қажеттіліктерді сипаттайды. Жоба масштабы шектеледі, келесі кезеңдердің әрбіреуі үшін уақыт шектеулі анықталады. Осы кезеңнің нәтижесінде болашақ АЖ-нің функциаларының тізімі мен приоритеттілігі, функцианалдық және ақпараттық моделдері нақтыланады. Жобалау кезеңінде пайдаланушылардың бөлігі әзірлеуші-мамандардың жетекшілігімен жүйенің техникалық жобалауына қатысады. Қосымшалардың (бағдарламалардың) жұмыс істейтін прототиптерін жылдам алу үшін сәйкес инструменталды құралдар (CASE-құралдар) қолданылады.Пайдаланушылар әзірлеушілермен тікелей байланыс жасай отырып, алдыңғы кезеңде анықталмаған талаптарды (жүйеге қатысады) нақтылайды, толықтырады. Осы кезеңде мынандай әрекеттер орындалады: жүйенің процестері нақты қарастырылады; 2) қажетті болса әр қарапайым процесс үшін жекелеме прототиптер жасалады: экрандық форма, диалог, анық емес немесе бір мәнді еместіліктерді жоятын есептер. 3) мәліметтерге қатынау шектеу талаптары анықталады. Осыдан кейін әзірленетін жүйенің функционалды нүктелерінің (function point) саны бағаланады және АЖ-ні ішкі жүйелерге бөлу шешімі қабылданады (RAD-жоба уақытында (3 айға дейін) әзірлеуші топтың жүзеге асыра алатын ішкі жүйелеріне) функционалды нүкте деп әзірленетін жүйенің мына әлементтерінің түсіндіріледі: қосымшаның кіріс элементі (кіріс құжат немесе экрандық форма)\ қосымшаның шығыс элементі (шығыс құжат немесе экрандық форма) сұраныс ("сұрақ жауап" жұбы) логикалық файл, яғни қосымшаның ішінде қолданылатын мәліметтер жазуларының жиынтығы. Қосымшаның интерфейсі, яғни басқа қосымшаға берілетін немесе одан алынатын мәліметтер жазбаларының жиынтығы. CASE-құралдар. Жалпы мінездемесі және жіктелуі. CASE-құралдарына АЖ-дің өмірлік циклінің процестерінің жиынтығын автоматтандыратын бағдарламалық құрал жатады және мынандай негізгі мінездемелік ерекшеліктерімен сипатталады: Әзірлеушімен ыңғайлы интерфейсті қамтамасыз ететін және оның шығармашылық мүмкіндіктерін дамытатын АЖ-ді сипаттау және құжаттау үшін қуатты график құралдар; АЖ-ді әзірлеудің үрдісін қамтамасыз ететін CASE-құралдарының жекелеме компоненттерінің интеграциясы. Жобалық метамәліметтердің (репозитория) ұйымдастырған қоймасын арнайы қолдану; Интеграцияланған CASE-құрал мынандай компоненттерден тұрады: CASE-құралдың негізі болатын репозиторияны.Ол жоба версияларын сақтауды және оның жекелеме компоненттерін, топтық әзірлеуде әртүрлі әзірленушіден түскен ақпаратты синхронизациялануды және қарама-қайшы еместігіне бақылауды қамтамасыз етуі керек; АЖ-дің моделін құрайтын иерархиялық байланысқан диаграммаларды (абциссаны DFD,DRD...) жасауды және редакторлауды қамтамасыз ететін талдау мен жобалаудың графиктік құралдары; 4GL тілдерін және кодтар генераторларын қамтитын қосымшаларды әзірлеудің құралдары; Конфигурациялық басқару құралдары; Құжаттау құралдары; Тестілеу құралдары; Жобаны басқару құралдары; Реинжиниринг құралдары; Қазіргі барлық CASE құралдары типі және категориясы бойынша жіктелуі. Типі бойынша жіктелу CASE-құралдардың ОЦ-дің әрбір үрдістерінің функционалдық бағытын көрсетеді. Категориясы бойынша жіктелу орындалатын функциялар интеграциялану дәрежесін анықтайды және үлкен емес автономды есептерді шешетін жекелеме локальді құралдарды, АЖ-дің ОЦ-інің кезеңдерінің мейлінше көбін қамтитын жартылай интеграцияланған құралдардың жиынын қамтиды. CASE-құралдары мынандай белгілері бойынша да жіктеуге болады: 1)қолданылатын әдіснамасы және модельдері және МҚ бойынша; 2)МҚБЖ-мен интеграциясы дәрежесімен; 3)қолданылатын платформасы бойынша; Қазіргі метологиялар және оларды іске асыратын технологиялар CASE құралдарымен бірге электрондық түрде көрсетіледі және методология бағытталған БҚ-дың жүйелерін құруға арналған процестер кітапханасынан, шаблонардан, әдістерден, модельдерден және басқа да компоненттерден тұрады. Электрондық методологиялар нақты пайдаланушылар үшін бейімделуді және нақты объекттерді орындау нәтижелері бойынша методологияның дамуын қамтамасыз ететін құралдарды қамтиды. Бейімделу процесі ӨЦ-дің қажет емес процестерін, әрекеттері мен методологияның басқа да компоненттерін жою, сәйкес келмейтін процестер мен әрекеттерді, сонымен қатар, әтістерді, модельдерді, стандарттарды өзгерту болып табылады. Методологияны реттеу келесі аспектілер бойынша іске асырылады: ӨЦ - дің кезеңдері мен операциялары, жоба әзірлеушілері, ӨЦ - дің қолданылатын моделдері, концепциялар және т.б. Электрондық методологиялар мен технологиялар (және CASE құралдары) АЖ - ні құру ортасының ұйымдастырылған аспаптық құралдар комплексінің ядросын жасайды. Программалық қамтамасыз ету құрылымы Программалық қамтамасыз етудің құрылымы ортақ жүйелі және арнайы программалық қамтамасыз етуден тұрады. Ортақ жүйелі программалық қамтамасыз ету - программалар бірлігінен тұратын кең қолданушылар көлеміне бағытталған есепті ұйымдастыруда және ақпаратты өңдеуге арналған программалық қамтамасыз ету бірлігі. Операционды жүйе есептеріне жүйенің барлық ресурстарын басқаруға жауап береді. Операционды жүйе дербес компьютерлердің аппарат құралдарының ақпараттық қабықшасының ең төменгі деңгейінен тұрады. Дербес компьютер үлгілерінде, архитектуралары, мүмкіндіктері әр түрлі операциондық жүйе ресурстары қажет. Қолданушыға программалық өңдеу және қолдану үшін ұсынылатын қызметтер әр түрлі болады, яғни операционды жүйе ядросы белгілі қызметтік программалар көмегімен жүзеге асады. Осы программалар көмегімен дискінің бастапқы белгіленуі, диск құрылғыларының параметрлерін орнату, жедел жадыны тестілеу, компьютердің басқа да компоненттерін, ақпараттық баспада жіберу локальды желілермен байланыс орнатуды жүзеге асырады. Осылай операциондық жүйе аппарат құралдарын толықтырып, дербес компьютердің бөлінбейтін бөлігі болып табылады. Windows 7 Professional операциондық жүйесінің сипаттамасы: Windows тек қана файлдар мен операция үшін ыңғайлы интерфейспен қамтамасыз етпейді, сонымен қатар Windows ортасында жұмыс істейтін программалар үшін жаңа мүмкіндіктер береді. Программалар мүмкіндіктерін қолдану үшін Windows талаптарына сәйкес жобалануы тиіс, сондықтан оларды Windows программасы немесе Windows қосымшалары деп атайды. Windows DOS– та өңделген қарапайым программаларды орындайды, бірақ мұндай программалар Windows-тың басымдылықтарын қолданбайды, осыған байланысты баяу жұмыс істейді. Windows-қа келесі сипаттамалар тән: қолдану мен игеру өте қарапайым; өнімділік өте жоғары; желілік құрылғыларымен жұмыс істейтін әмбебап желілік клиент рөлін атқарады. Бұл операциондық жүйе ішінде таратылған желілер, электрондық пошта, мультимедиа құралдары бар. Windows 2000 операциондық жүйесі Microsoft фирмасымен Microsoft Office деп аталатын программалар пакетінен құралған, оған келесі программалар кіреді: Microsoft Word мәтіндік редакторы; Microsoft Excel электрондық кесте; Microsoft Power Point презентация редакторы; Microsoft Acces мәліметтер базасын басқару жүйесі; Microsoft Schendule күнделік редакторы. Windows 2000 аппарат бөлігін қолданған кезде қойылатын талаптар: 486DX және одан жоғары процессор; 6 Мб кем емес жедел жады; сәйкес келетін VGA видеоадаптері; Windows 7 Professional толығымен орнату үшін қатты дискінің көлемі 70 Мб болуы керек. Арнайы программалы қамтамасыз ету – нақты ақпараттық жүйені құруда және оның функцияларын жүзеге асыру үшін өңделген программалар бірлігі. Программалық қамтамасыз ету құрылымы көрсетілген            “Несиелік тәуекелді басқарудағы” АЖ-ң ПҚ Жүйелік программалық қамтамасыз етуҚарыз алушы туралы ақпарат Кәсіпорын менеджментін талдау Қаржылық жағдайын талдау Төлем қабілетін талдау Қарыз алушының рейтингін анықтау Макроэкономикалық талдау МҚ  Windows 2000 операциондық жүйесі Delphi программалау ортасы  Қолданбалы программалық қамтамасыз ету  Басты меню модульдері Қолданушыға нұсқауБанк қызметіндегі тәуекелдікті басқарудағы ақпараттық жүйесін пайдалануда ыңғайлы, әрі қарапайым жүйе болып табылады. Қолданушыға онымен жұмыс істеу үшін көп үйрену мен машықтану қажет емес. Программа ыңғайлы меню мен қалып (форма) көрсетілген, оған деректерді енгізу, қарыз алушының төлем қабілетін анықтау кіреді. Бір терезеден екінші терезеге өту үшін экранда тиісті батырманы басу арқылы жүзеге асады.  Терезенің оң жағында қарыз алушының аты-жөнін, туған жылын, РНН, СИК, қызметін, несие түрін, соммасын және Банк атын толтыруға мүмкіндік береді. Ал терезенің сол жақ бұрышындағы екі жақты батырмасын басу арқылы қарыз алушыға қажетті талдаулар жүргізуге болады: Макроэкономикалық талдау, салалық талдау және нарықты талда ; Кәсіпорынның менеджментін талдау; Қарыз алушының қаржылық жағдайын талдау; Қарыз алушының төлем қабілеттілігін талдау; Қарыз алушының рейтингін анықтау.  Төмендегі “Просмотр и поиск данных” батырмасын басу арқылы толтырылған мәліметтер қоймасын көруге болады. Оған кіру үшін алдымен енгізілген мәліметтерді міндетті түрде сақтау қажет.  Қарыз алушының қаржылық жағдайын есептеуде қосымша терезе ашу арқылы жүзеге асады.   Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және қолдануы Ақпараттық жүйені жасап шығаруға кететін шығындарды бағалау жүйені жасаудың нәтижелерін шығаруда маңызды критерий болып табылады. Шығындардың есептік деректері 15-кестеде көрсетіліп, анықтамалар берілген. Есептеуге арналған алғашқы мәліметтер
Сатып алуға кететін шығындарды құрушы есептейді және ол техникалық тапсырма, техникалық жұмыс жобаларын жасауға кететін шығынжар соммасы болып табылады. Жобаны енгізуге кететін шығындар енгізу уақыты бойынша жобаны құраушылардың жалақысын ескерумен есептеледі. Байланыстыру шығындары жобаны енгізу шығындарына ұқсас жасалынады: дербес компьютерлердің құны “Прайст-лист” құжатынан алынады; жылдық пайдалану шығындары (16-кесте ); берілген есептеумен шұғылданатын жұмысшылар саны; жұмысшылардың орташа жылдық мөлшерлемесі; жобаны енгізілетін кәсіпорынның бухгалтериясы есептейді; дербес коипьютерді пайдалану коэффициенті жасалатын есептер үшін 1-ден аспауы керек; дербес компьютерге берілетін жұмыстардың алғашқы көлемінен пайыз ескеретін коэффициенті автоматты түрде есептелетін есептер көлемінің пайыз қатынасын біліреді; дербес компьютердің жылдық жұмыс уақытының қоры 17-кестеде есептелінген; Дербес компьютердің жылдық жұмыс уақытының қоры 16-кесте
есептердің шығарылу уақыты эмприкалық түрде өңделетін формалар санын ескерумен есептелінеді; енгізілетін ақпарат көлемі әрбір енгізілген форма бойынша ақпарат көлемінің қосындысы ретінде есептелінеді. Бір форма бойынша ақпара көлемі келесідей анықталады: бір жолдағы максималды белгілер саны бір құжаттағы жылдың санына және бір жылдағы құжаттар саны көбейтіледі; белгілердегі өңделетін ақпарат көлемі енгізілетін ақпарат көлемі мен есептер кешенін шешу үшін пайдаланатын мәліметтер қорында сақталынатын ақпарат көлемінің соммасы болып табылады. Өңделетін ақпарат көлемін Кбайтқа айналдыру үшін алынған қосындыны 6-ға көбейтіп 8-ге бөлу керек; шығатын ақпарат көлемі әрбір форма бойынша шығатын ақпараттар көлемінің қосындысы ретінде алынады. Әрбір форма бойынша ақпарат көлемі келесідей анықталады: бір жолдағы белгілер саны құжаттағы жолдар санына көбейтіледі. Бір жұмысшының жылдық жұмыс уақытын есептеу
Фбр = (жылдағы жұмыс күндерінің нақты саны – мейрам алды күндерінің саны) * 8,2 – мейрам алды күндерінің саны 7= (270-8)8,2+8*7= 2204,4 сағат. Жұмысшылардың жобаны енгізбестен бұрын істейтін жұмыстарының еңбек сыйымдылығы (До) келесі формуламен анықталады: До = Ч * Фбр (1)Мұндағы, Ч – жұмысшылар саны, адам Фбр – бір жұмысшының жылдық жұмыс уақытының қоры, сағат Яғңи, До = 5 * 2204,4 = 11022,0 сағат Жоба енгізілместен бұрын жұмысшы жасайтын жұмыстар құны (Со), келесі формуламен анықталады: Со = До * З [(1+д) * (1+с) + н] (2) Мұндағы, До – жоба енгізбестен бұрын жұмысшының жұмыстарының еңбек сыйымдылығы; З – бір жұмысшының орташа сағаттық тарифтік мөлшерлемесі; Д – қосымша жалақыны ескеретін коэффициент; С – зейнетақы қорларына аударымдарды ескеретін коэффициент; Н – қосымша шығындарды ескеретін коэффициент. Со = 11022,0 * 0,85 * [(1+0,7) * (1+0,14) + 0,33] = 21248,2116 = 21,25 мың тг Ақпаратты автоматты түрде өңдеу жағдайында жұмыстардың еңбек сыйымдылығы жұмысшыларға қалған жұмыстардан және ДЭЕМ пайдаланудан тұрады. Жобаны енгізуден кейін жұмысшыларға қалған жұмыстардың жылдық еңбек сыйымдылығы (Дост) келесі формуламен есептелінеді:Дост = До * (1 – р / 100) (3)Мұндағы, До – жұмысшылардың автоматты жұмыс орнын енгізуден бұрын жұмыстарының жылдық еңбек сыйымдылығы, сағат;Р – бастапқы көлемнен ДЭЕМ-ге берілетін жұмыстардың процентін ескеретін коэффициент.Дост = 11022,0 * (- - 75 / 100) = 2755,5 сағатЖобаны енгізгеннен кейін жұмысшыларға қалған жұмыстар құны (Сост) келесі формуламен септелінеді:Сост = Дост * 3 * [(1 + д) * (1 + с) + н] (4)Сост = 2755,5 * 0,85 * [(1+1,7) * (1+1,14) + 0,33] = 5312,0529 тг = 5,3 мың тгДЭЕМ-ның жылдық пайдалану шығындары 18-кестеде келтірілген.ДЭЕМ-ның жылдық пайдалану шығындары
Автоматты жұмыс орны жобаның жұмыс істеуімен байланысты жылдық пайдалану шығындарының үлесі (Свц) келесі формула бойынша есептелінеді:Свц = Р реш * Т реш * Зэ / Тэем (5)Мұндағы, Р реш – жыл ішіндегі есептер шешілуінің периоды;Зэ – жылдық пайдалану шығындары, мың тг;Тэем – ДК жылдық жұмыс уақытының қоры, сағат;Т реш – есепті шешу уақыты.Егер жобадағы есептерді шешу периоды әртүрлі болса, онда ол екі қосылғыштың қосындысы болып табылады, яғни:Свц = Свц1 + Свц2Свц1 = (60 * 15 * 21,060) / 2214 = 8,5609 мың тгСвц2 = (17 * 15 * 21,060) 2214 = 2,4256 мың тгСвц = 8,5609 + 2,4256 = 10,9856 мың тгЖобаны енгізген жағдайда ақпаратты өңдеуге шығатын жылдық шығын (Савт) келесі формуламен есептелінеді:Савт = Свц + Сост (6)Мұндағы, Свц – жобаны енгізу жағдайында ақпаратты өңдеудің пайдалану шығындары, мың тг;Савт = 10,9856 +5,3 = 16,2865 мың тгАвтоматтандырылған жұмыс орнын енгізуден түсетін жылдық үнем (Сажо):Сажо = Со – Савт (7) Мұндағы, Со – автоматтандырылған жұмыс орнын енгізуден бұрынғы ақпаратты өңдеу шығындары, мың тг;Савт – автоматтандырылған жұмыс орнын енгізген жағдайдағы ақпаратты өңдеу шығындары, мың тг.Сажо = 21,25 – 16,2865 = 4,9635 мың тгҚорытынды Қолданбалы программаларды өңдеу үшін программалау тілдері және программалау жүйесі қажет. Осы мақсаттарға байланысты Delphi-Borland, C++ және т.б. тілдер кеңінен тараған, осы аталған тілдердің өздерінің ерекшеліктері бар, осыған байланысты олар негізгі программалау құралы ретінде саналады. Құралдар жабдығының категориясына жоғарғы деңгейдегі тілдер трансляторы ғана емес, сонымен қатар Ассемблер, компоновщиктер және т.б. жүйелік программалар жатады. Құралдар жабдығының көмегімен қолданбалы программалар, жаңа құрал жабдықтары да, операциялық жүйелер де қарастырылады. Бұл программалық қамтамасыз ету түрі қолданушыны компьютер ресурстарын басқарудан босатып, аппаратура ортасымен басқаруды қамтамасыз етеді, яғни ДЭЕМ-де нақты жұмыс істетуге дайындайды. Жүйелік қамтамасыз ету операциялық жүйелерден, МББЖ-дан, МБ-ның дистанциондық өңдеуінен тұрады. Жүйелік қамтамасыз ету қолданбалыдан машина тәуелділігі бойынша ажыратылады. Қолданбалы программалар кейбір есептерді шешу тұрғысынан қарастырғанда тиімді болып келеді, осыған байланысты ЭЕМ құрал ретінде пайдаланады,яғни есептегіш жүйеге емес жұмыстың пәндік жағына көңіл бөлінеді. ДЭЕМ программалық қамтамасыз ету нарығы күтпеген функционалдық мүмкіндігі бар әр түрлі коммерциялық МББЖ және программалау тілдері бар. Осы құралдар әр түрлі болғандықтан кез келген қолданушының, білікті маман сұраныстарын қанағаттандырады. Көптеген коммерциялық программалар ЭЕМ-ге арналған Cobol-e, Pascal, C++, Borland Pascal 7.0, FoxPro 2.0 мәліметтер базасы тілдерінде жазылған. Есептеуіш техника мен программалау технологияларының дамуы Borland фирмасының жаңа программалық Delphi өнімін алып келді. Delphi - бұл Windows-та жұмыс істейтін программаларды, қосымшаларды тез өңдейтін (Rapid Application Development - RAD) интегрирленген орта болып табылады. Ол генератор кодынан, визуалды дизайнерлер және мәліметтер базасын жүргізу құралдарының және жақсы интерфейсінің болуы, сондай-ақ үйренуге қарапайымдылығымен сипатталады. Delphi негізінде визуалды жобалау технологиясы және програмалаудың объектілі-бағытталған әдісі бар. Delphi-дің бірінші версиясы, Windows 3.1 ортасында жұмыс істеген. Windows 95 шыққаннан кейін, Borland 16 разрядты Delphi екінші версиясын шығарды. Одан кейін 32 разрядты Delphi-дің үшіншісі шықты. Delphi программасында Borland-пен өңделген Object Pascal тілі қолданды, оның негізі ретінде классикалық осы тіл алынған. Қолданылған әдебиеттер 1. “Методические рекомендации по организации систем корпоративного управления и управления рисками в банках второго уровня, утвержденные постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан” 20 сәуір 2001ж. № 116. 2. Принципы управления кредитным риском. Методические рекомендации Базельского Комитета по банковскому надзору, Базель, 2000. 3. Велисава Т., Севрук А. Банковские риски, М.,1995. 4. Вольравен К.Д. Управление рисками в коммерческих банках, М., 1997. 5. Автоматизированные информационные технологии в банковской деятельности. Под ред. Титоренко Г.А.,-М.:Финстатинформ, 1997. 6. Банки и банковское дело. Под ред. Д.э.н. профессора И.Т. Балабанова.-СПб:Питер,2001-304б 7. Н.Б.Бралиева, Л.А. Байбулекова, А.И.Тилегенов Бизнестегі ақпарат жүйелері. – Алматы: Экономика Баспасы, 1998. 8. Н.Л.Гагарина. Банк ақпарат жүйесін өндіру/ “Экономикадағы ақпарат жүйелері” мақалалар жинағы. Алматы: Экономика. 9. С.Б. Мақыш, А.Ә.Ілияс Банк ісі: оқу құралы – Алматы: Қазақ университеті, 2004. 10. Смирнова Г.Н. и др. Проектирование экономических информационных систем. М: Финансы и статистика, 2000-352б. 11. Солянкин А.А. Компьютеризация финансового анализа и прогнозирования в банке. М:Финстатинформ,1998. 12. Фаронов В.В. Delphi 4. Учебный курс.-М: “Нолидж”,1998. 13. Финансово-кредитный словарь, т. 1-3. |