СМӨЖ 7. азіргі кездегі олданылатын ісікке арсы препараттар
 Скачать 18.85 Kb.
|
|
Қазіргі кездегі қолданылатын ісікке қарсы препараттар Дәрілік заттарды жасау, соның қатарында ісікке қарсы препараттарды жасау қашан да өзекті мәселе болып келеді. Барлық ісікке қарсы ДЗ әсерінің соңғы нәтижесі ісік жасушаларының көбеюін тежеу не өлуі (ісіктің регрессиясы) болып табылады. Бұл әсерге жасушадағы әртүрлі нысандарға әсер ету арқылы қол жеткізіледі: ол ДНҚ, РНҚ, ДНҚ-ның қалыпты репликациясы үшін қажетті ферменттер, митогендік сигналдардың жасушаішілік берілу жолдары, жасушаның митоздық аппараты болуы мүмкін. Сонымен қатар, бір топтағы әртүрлі препараттар үшін осы әсерлерге қол жеткізудің механизмі өзгеруі мүмкін, әртүрлі болуы мүмкін, бұл осы қосылыстардың химиялық құрылымы мен метаболизмінің ерекшеліктерімен анықталады. Әр түрлі топтардың бірқатар дәрі-дәрмектеріне бірнеше нысанаға әсер ету тән. Барлық ісікке қарсы препараттар нақты таңдамалы әсер етпейді, олар тек ісік жасушаларына ғана емес, сонымен қатар қалыпты, ең алдымен тез таралатын тіндерге (сүйек кемігі, асқазан‐ішек жолдарының шырышты қабаты) әсер етеді. Бұл барлық ісіктерге қарсы дәрілердің уытты, көбінесе өте ауыр әсерінің болуын анықтайды[1]. Сондықтан да ісікке қарсы препараттарды жетілдіру бір орында тұрып қалмауы тиіс. Қазіргі заманғы ісікке қарсы химиотерапияда қолданылатын біршама ісікке қарсы перпараттың ішінен ас қорыту жолдарының ісіктерін емдеуде іс жүзінде тек үш препарат қолданылады. Осы препараттардың бірі – флеомицин тобына кіретін блеомицин, бұл ісіктерде өте шектеулі қолданылады, өңеш қатерлі ісігінің аралас химиотерапиясының кейбір схемаларына енгізілген. Бұл жасушалық ісіктерге арналған препараттың белсенділігіне байланысты. Әсер ету механизміне сәйкес, блеомицин интеркалирлейтін агенттерге, яғни ДНҚ молекуласының екі жіптерінің арасына ДНҚ комплекстерін түзетін заттарға жатады, бұл ДНҚ құрылымының бұзылуына әкеледі, оның жіптерінің үзілуін тудырады және матрицалық функцияны бұзады. Блеомицин РНҚ-ға әсер етпейді. Соңғы жылдары блеомицин енгізілгеннен кейін пайда болған "ДНҚ‐блеомицин – екі валентті темір" кешенінің тотығуы нәтижесінде ДНҚ-ға жақын жерде бос гидроксил радикалдары пайда болады, бұл ДНҚ жіптерінің үзілуіне әкеледі. Жасуша циклінің G2 және М фазаларында орналасқан жасушалар блеомицин әсеріне өте сезімтал[2]. Ісікке қарсы химиотерапияда әртүрлі ісіктерді емдеуде жоғары тиімділігі бар антрациклиндер тобындағы антибиотиктер маңызды. Бұл топтың ең көп қолданылатын препараттарының бірі-доксорубицин (адриамицин) және оның жартылай синтетикалық аналогы эпирубицин (фармарубицин). Ас қорыту жолдарының ісіктерін монохимотерапия үшін бұл антибиотиктер қолданылмайды, бірақ аралас химиотерапияның әртүрлі схемаларына енгізілген. Доксорубицин, басқалармен қатар, Adriamycin брендімен сатылады, бұл қатерлі ісік ауруын емдеу үшін қолданылатын химиотерапиялық дәрі. Бұған сүт безі қатерлі ісігі, қуық қатерлі ісігі, Капоши саркома, лимфома және жедел лимфобластикалық лейкемия жатады. Ол көбінесе басқа химиотерапиялық агенттермен бірге қолданылады. Доксорубицин вена тамырына енгізіледі. Жалпы жанама әсерлерге шаштың түсуі, сүйек кемігін тежеу, құсу, бөртпе және ауыз қуысының қабынуы жатады. Басқа ауыр жанама әсерлерге аллергиялық реакциялар кіруі мүмкін, мысалы, анафилаксия, жүректің зақымдануы, инъекция орнындағы тіндердің зақымдануы, радиацияны еске түсіру және емдеуге байланысты лейкемия. Адамдар жиі бірнеше күн бойы зәрдің қызаруын сезінеді. Доксорубицин антрациклиндер және ісікке қарсы антибиотиктер тұқымдасына жатады. Бұл ішінара ДНҚ функциясын бұзу арқылы жұмыс істейді. Доксорубицин 1974 жылы АҚШ-та медициналық қолдану үшін мақұлданды. Ол Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының негізгі дәрі-дәрмектер тізіміне енгізілген. Липосомаларда пегилденген нұсқалар да бар; дегенмен, қымбатырақ. Доксорубицин бастапқыда Streptomyces peucetius бактериясынан алынған[3]. Ісікке қарсы тағы бір антибиотиктер тобының ішінен тек митомицин с асқазан‐ішек жолдарының ісіктерін химиотерапияда тәуелсіз мәнге ие, өйткені ол тек біріктірілген ғана емес, сонымен қатар монотерапияда да тиімді. Митомицин С-нің жасушаға молекулалық деңгейде әсер етуінің негізгі әсері гуанинді алкилдеу арқылы ДНҚ-ның екі тізбегі арасында көлденең тігістердің пайда болуы болып табылады. Бұл тігістер жоғары тұрақтылыққа ие, бұл олардың коваленттік сипатына байланысты, сондықтан с митомицинін бифункционалды алкилдеуші агент ретінде қарастыруға болады, бірақ антитуморлық препараттарды жіктеуде алу көзіне сүйене отырып, ол антибиотикалық антибиотиктер класына жатады. Митомицин с G1 (әсіресе кеш G1) және жасуша циклінің S‐фазаларында орналасқан жасушаларға әсер етеді[4]. Қатерлі ісікке қарсы дәрі-дәрмектер нарығы - бұл ең табысты фармацевтикалық сектор. Дүние жүзіндегі қартайған халық санының өсуіне байланысты онкологиялық аурулар жиілеп, онкологиялық препараттарға шығындардың артуына әкеледі. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР Корман Д.Б. Алкилирующие препараты и антиметаболиты // Противоопухолевые препараты, применяемые для лечения злокачественных поухолей органов пищеварения: механизмы действия и фармакокинетика. Корман Д.Б.Антибиотики, препараты природного происхождения // Противоопухолевые препараты, применяемые для лечения злокачественных поухолей органов пищеварения: механизмы действия и фармакокинетика. https://www.drugs.com/monograph/doxorubicin.html https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27939675/ |