ОКУГА МАТЕРИАЛ 2. Б класы эпидемиологиялы ауіпті алдытар, жтыран жне жтыру ытималдыы бар алдытар. В класы

Название	Б класы эпидемиологиялы ауіпті алдытар, жтыран жне жтыру ытималдыы бар алдытар. В класы
Дата	14.11.2022
Размер	1.28 Mb.
Формат файла
Имя файла	ОКУГА МАТЕРИАЛ 2.docx
Тип	Документы #787149

Қалдықтардың класстарға бөлінуі:

А класы – қатты тұрмыстық қалдықтарға ұқсас, биологиялық сұйықтықтармен жанаспайтын қауіпті емес қалдықтар

Б класы – эпидемиологиялық қауіпті қалдықтар, жұқтырған және жұқтыру ықтималдығы бар қалдықтар.

В класы – өте эпидемиологиялық қауіпті қалдықтар

G класы – улы қалдықтар, құрамы өндірістік қалдықтарға жақын

D класы - радиоактивті (радиоактивтілік белгісі)

Одан кейін өрт кезіндегі іс-әрекеттер туралы ақпарат берді.
Лабораториядағы қауіпсіздік техникасы:

Зертханалық қауіпсіздік бағдарламасының қызметі қауіпсіздіктің корпоративтік бағдарламасымен және инфекциялық бақылау бағдарламасымен келісіледі
Клиникалық зертханада кездесетін қауіптер мен қауіптерге сәйкес келетін тұрақты қауіпсіздік бағдарламасы бар.
Зертханаларда Қағидалардың сақталуын қамтамасыз ету, сондай-ақ олардың орындалуына жауапкершілік зертхананың Зертханалық қызметінің басшысына (жетекшісі) жүктеледі. Фельдшерлер бағынысты қызметкерлердің ережелердің тиісті талаптарын мүлтіксіз орындауына жауапты.
Бөлім меңгерушісі және зертханашы дәрігерлер (өз құзыреті шегінде):
а) заманауи қауіпсіздік ережелерін енгізу, қолайлы санитарлық-гигиеналық еңбек жағдайларын жасау, санитарлық-тұрмыстық үй-жайлардың тиісті санитарлық жағдайын, алғашқы медициналық көмек көрсету үшін дәрілік заттар жиынтығы бар алғашқы медициналық көмек қобдишасының болуын бақылау;

б) барлық зертхана қызметкерлерін тиісті арнайы киіммен, санитарлық қорғау құралдарымен, қорғаныс құралдарымен уақытылы қамтамасыз ету

қолданыстағы стандарттарға сәйкес оларды дұрыс сақтауды, уақтылы жууды және жөндеуді ұйымдастыру;

в) зертхана қызметкерлерін тамақтандыру үшін арнайы бөлме бөлуге және жабдықтауға;

г) режимнің, қауіпсіздік және өндірістік санитария ережелері мен нормаларының, ішкі еңбек тәртібі ережелерінің, сондай-ақ осы Қағидалардың талаптарының сақталуына тұрақты бақылауды жүзеге асыруға;

д) биологиялық материалды зерттеу үшін жеткізетін адамдардың зертханаға келу тәртібін әзірлеу және сақтауын қамтамасыз ету;

5. Зертхананың өндірістік үй-жайына бөгде адамдардың кіруіне қатаң тыйым салынады.

6. Зертхананың бөлімдерінде жұмыс істеуге тиісті арнайы даярлығы бар және реагенттермен жұмыс істеу ережелерімен жан-жақты таныс, жұмыс әдістері мен зертханалық жабдықты пайдалануды үйренген адамдар жіберіледі.

7. Зертхана қызметкерлері жұмысқа қабылданған кезде міндетті медициналық тексеруден және кемінде 12 айда бір рет мерзімдік медициналық тексеруден өтуі тиіс.

8. Зертханаға жаңадан қабылданған жұмысшылар зертханалық қауіпсіздікті қамтитын кіріспе брифингтен өтуі керек

9. Брифинг нәтижелері еңбекті қорғау бойынша кіріспе брифингті тіркеу журналында тіркеледі.

10. Осыдан кейін жаңадан келген қызметкерді түпкілікті тіркеу жүргізіледі және ол жұмыс орнына жіберіледі.

11. Зертханаға жұмысқа жаңадан қабылданған әрбір адам жұмыс орнында еңбекті қорғау бойынша алғашқы нұсқамадан өтуі тиіс.

12. Сондай-ақ, барлық қызметкерлер 6 айда кемінде бір рет қайта нұсқама алады. Брифинг нәтижелері зертханалық қауіпсіздікті қоса алғанда, «Жұмыс орнындағы брифинг журналында» тіркеледі.

13. Қайта брифинг жаңа ережелер мен рәсімдер енгізілген кезде де жүргізіледі.

14. Жұмысқа орналасу кезінде және мерзімді түрде жылына кемінде бір рет зертхана қызметкерлерінің еңбекті қорғау жөніндегі білімін тексеруден өту қажет.

15. Персоналдың еңбекті қорғау ережелерін бұзуы, қауіпсіздік техникасы жөніндегі нұсқаулықтарды бұзуы, персонал жұмысының сипатын өзгертуі анықталған жағдайда жоспардан тыс нұсқама өткізіледі.

16. Қажет болған жағдайда қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаушымен консультация жүргізіледімедициналық қызметкерлердің тиісті қауіпсіздік шарттарын бағалау

17. Жұмысқа қажет болған кезде персонал қан арқылы таралатын қоздырғыштардың таралу және алдын алу шаралары мен әдістеріне оқытылады.

18. Клиникалық зертханада сондай-ақ Эбола, MERS (Таяу Шығыс респираторлық синдромы, MERS), туберкулез және т.б. сияқты аурулардың әсерін бақылау процедурасы бар.

19. Қағидаларды бұзуға кінәлі тұлғалар қолданыстағы заңнамаға сәйкес жауапкершілікке тартылады.

Зертханалық үй-жайларға қойылатын талаптар

1. Зертханадағы үй-жайлар және жұмысты ұйымдастыру Қазақстан Республикасы Үкіметінің 10.01.2012 жылғы No 13 «Зертханаларға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы қаулысының талаптарына сәйкес келеді.

2. Зертханалық үй-жайлар химиялық және физикалық қауіпті шектеуге және іргелес кеңсе аумақтары мен іргелес қоғамдық аумақтарда қауіпсіз жұмыс ортасын құруға, қоғамдық қауіпті шектеуге арналған.

3. Шығуға апаратын дәліздер мен өту жолдары кедергілерден таза

4. Зертхана сынама алу алаңына арналған үй-жайлар, әкімшілік және аналитикалық аймақтар анық бөлінгендей етіп жобаланады.

5. Үй-жайлар, жиһаздар, жұмыс беттері мен еден жабындары орындалатын жұмысқа сәйкес болуы керек.

6. Бөлмелердегі және дәліздердегі қабырғалар мен төбелер оңай тазалау және санитарлық тазалау үшін сырланады

7. Барлық өндірістік учаскелердегі есіктер тегіс, шығыңқы болуы керек
Барлық зертханалық үй-жайларда орталықтандырылған жылыту, табиғи және жасанды жарықтандыру болуы керек

8. Жабық түрдегі шамдар мен арматура ылғалды тазалау үшін қолжетімді болуы керек. Зертхананың өндірістік және тұрмыстық үй-жайларын табиғи және жасанды жарықтандыру санитарлық нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес болуы керек.

9. Үлгілерді, реагенттерді, қоқыстарды және зертханалық қалдықтарды кәдеге жаратуға дейін қауіпсіз және қауіпсіз сақтау үшін жұмыс аймағына жақын, бірақ одан бөлек ыңғайлы және барабар орын қамтамасыз етіледі.

10.Барлық зертханалық бөлмелер ыстық және суық сумен қамтамасыз етілген раковиналармен жабдықталған, сұйық антисептикалық сабын және антисептик бар үлестіргіштер орнатылған.

11. Зертханалық үй-жайларда жобалау кезінде ауаның қажетті алмасу жылдамдығын қамтамасыз ететін жеткізу-шығару вентиляциялық жабдықты қамтамасыз ету керек.

12. Үй-жайларда санитарлық-техникалық жабдықты орнату персоналдың еркін келуін және үй-жайларды тазалау мен өңдеуге ыңғайлы болуын қамтамасыз етуі тиіс.

13.Жеткізу және сору желдету, электрмен жабдықтау, су және кәріз құбырларының негізгі қораптары арнайы тауашалар мен жөндеуде орналасуы керек. Сорғыштардың қақпақтары (есіктері) жұмыс кезінде төменгі жағында кішкене саңылаумен жабылады. Көтерілген белдіктер құлап кетпейтін құрылғылармен мықтап бекітілген

14. Зертхана үй-жайларындағы ауа температурасы плюс 18-25 ° C, салыстырмалы ылғалдылық 40% -дан 70-ке дейін сақталады.

15.Зертханалық үстелдердің беті пластмассамен жабылуы керек

16. Санитарлық-тұрмыстық үй-жайларды тек мақсаты бойынша пайдалануға болады

17. Дәретханалардағы, жуынатын бөлмелердегі және душ бөлмелеріндегі едендер су өткізбейтін материалмен қатты жабынмен жабылған, тайғақ емес, юбкасыз болуы керек.
Зертханадағы жалпы жұмыс тәртібі

1. Зертханалық бөлімге кірер алдында қызметкер арнайы киім киюі керек

2. Сырт киім мен аяқ киім арнайы бөлінген жерде қалдырылады

3. Зертхана қызметкерлеріне:

зертханадан тыс арнайы киіммен шығу; халаттың үстінен сырт киім кию; зертхананың өндірістік үй-жайларына бөгде заттарды әкелуге; өндірістік үй-жайларда тамақ өнімдерін, сұйықтықтарды пайдалануға және оларда тамақ өнімдерін сақтауға, темекі шегуге, косметикалық құралдарды қолдануға, линзалармен манипуляциялар жасауға және зертхананың жұмыс орындарында ауыз қуысын тамшуырлауға тыйым салу.

4. Бөлімшелердің әрбір қызметкеріне нақты жұмыс орны бекітіледі.

Барлық қызметкерлер жұмыс орындарын үнемі ұқыпты және ұқыпты ұстауға міндетті.

Қолдар осы мақсат үшін ұсынылған ерітінділердің бірімен дезинфекцияланады, содан кейін жылы сумен және сабынмен мұқият жуылады.

5. Зертхана үй-жайлары күн сайын ылғалды әдіспен тазартылады, үстелдер мен басқа заттардың бетіндегі шаң дезинфекциялық ерітіндімен суланған шүберекпен жойылады.

6. Лабораторияға шыбындарды, басқа жәндіктерді және кеміргіштерді жіберуге болмайды

7. Бөлімшелердегі техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарын жұмыскерлерге зертхана қызметкерінің қатысуымен ғана орындауға рұқсат етіледі.

8.Қауіпсіздік талаптарын ескере отырып, техникалық төлқұжат және пайдалану жөніндегі жұмыс нұсқаулықтары жұмысында қолданылатын аспаптар, жабдықтар және бақылау-өлшеу құралдары.

9. Бөлімшелердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша зертханалық жабдықтар мен инженерлік жүйелерді жөндеуді инженерлік қызметтер мен мамандар жылдық кестеге сәйкес және қажет болған жағдайда жүргізуі керек.

Жұмысты бастамас бұрын қауіпсіздік талаптары

1. Зертханадағы желдету тәулік бойы жұмыс істейді

2. Зертхана қызметкерлері жұмыс орнын қауіпсіз жұмысқа дайындауға, тиісті санитарлық жағдайға келтіруге және ылғалды тазалауға міндетті.

3. Жұмысты бастамас бұрын персонал электр аспаптарының және басқа электр жабдықтарының дұрыс жұмысын, оның жерге тұйықталуын, жергілікті жарықтандыруын, сорғыштың жұмысын, шағын механикаландыру және басқа құрылғыларды, ыдыстарды, қосалқы материалдар мен басқа да жабдықтарды тексеруі керек.

4. Жұмыс орны

Жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары

1. Зертхана қызметкерлері жұмыс кезінде асықпауы керек, талдаулар қауіпсіз техника мен жұмыс әдістерін ескере отырып жүргізілуі керек.

2. Электр жабдығын желіге қосу кезінде паспортта көрсетілген құрылғының кернеуінің желідегі кернеуге сәйкестігін, сондай-ақ жерге қосудың болуын тексеру қажет.

3. Барлық жылытқыштардың беті тегіс болуы керек, оңай тазалау үшін қолжетімді болуы және жылу оқшаулағыш материалға орнатылуы керек.

4.Жалпы клиникалық зерттеулерге арналған жұмыс орындары ламинарлы шкафтармен жабдықталуы керек

• Центрифугаларды пайдалану кезінде келесі талаптарды сақтау қажет:

• центрифуганы пробиркалармен толтыру кезінде қатаң жұптық теңгерімдеу ережелерін сақтау керек.

• центрифуганы электр желісіне қоспас бұрын қақпақтың корпус ұңғымасына бұралғанын тексеріңіз.

• центрифуганы реостатты пайдаланып, электр желісіне біркелкі қосу; өшіргеннен кейін роторды тоқтатуға рұқсат беру керек. Роторды қолмен тежеуге тыйым салынады

центрифуга жұмыс істегеннен кейін оның бетін тексеру және сүрту қажет

5.Тоңазытқыштарды (тоңазытқыштарды) пайдалану

маманның қатысуынсыз қайта орналастыруға және жылжытуға жол беруге болмайды.
Микроскоптармен немесе басқа оптикалық аспаптармен жабдықталған барлық үстелдер табиғи жарыққа қол жеткізуге тиіс

Әрбір аналитикалық таразының алдында шамдар болуы қажет

Зертханаға зерттеуге жіберілген барлық биоматериал жұқпалы материалға жатады. Зертханаға зерттеуге жіберілген жұқпалы материалды қаптамадан шығару кезінде материалды сөрелерге қояды
Жұмыс алдында пробиркалардың бүтіндігін мұқият тексеріңіз
Зертхананың үй-жайында мыналарға тыйым салынады:

• сорғышта жұмыс істегенде, басыңызды сорғыштың астында ұстаңыз

• белгісіз заттардың дәмін татып, деммен жұту

• таңбаланбаған реагенттерді сақтаңыз және пайдаланыңыз

• жұмыс орнында шығу тегі белгісіз кез келген заттарды сақтауға

• тағамды сақтау және жеу және темекі шегу

• тапсырмаға қатысы жоқ және зерттеу әдістерімен қарастырылмаған жұмыстарды орындау

• өткелдер мен дәліздерді, сондай-ақ өрт сөндіру құралдарына жақындауларды жинау және жабу

11. Қондырғыда мыналар болуы керек: - Жұмыс орнында әрқашан болуы керек: күнделікті жұмысқа қажетті әйнек (зат және жабын шыны), қате ақпараты бар банкалар. пайдаланылған шыны слайдтарға арналған ерітінділер, әйнектегі қарындаштар және дәрігердің жұмыс орнында, сонымен қатар сәулелендіргіші бар микроскоп және иммерсиялық майы бар майлаушы

12. Жағындыларды бояу үшін бояулар мен бекітетін сұйықтықтар жинағы, құм сағаты, тазартылған содасы бар ыдыс, конустық шыныаяқ болуы қажет арнайы орын жабдықталады.

12. Зертханалық зерттеуге алынған материалды жұқтырған деп санау керек

13. Залалданған материалмен жұмыс ылғалдан қорғайтын беті (металл, мәрмәр) бар үстелде жүргізіледі.

14. Бөлімшенің әрбір қызметкері жұмыс уақытында қолғапты, көзілдірікті, арнайы костюмді және халатты пайдалануы керек. Халаттар мен костюмдер күн сайын ауыстырылады. Қолданылған халаттар мен костюмдер пайдаланылған зығыр маталарға арналған арнайы контейнерге орналастырылады. Оларды осы бөлімге тағайындау туралы белгілер болуы керек.
Қолды өңдеу

Мені бактериологиялық зертхананың қауіпсіздік ережелерімен таныстырды.

Зертханаға сыртқы киіммен кіруге болмайды. Әр қызметкердің арнайы жұмыс киімі болу қажет (халат,колпак,аяқ киім).
Зертханашы арнайы киіммен сыртқа шығуына болмайды.
Жеке бас гигиенасы ережелерін міндетті түрде сақтау керек.
Зертханадағы жұмыс орнында тамақ ішуге, темекі шегуге болмайды(инфекция жұқтырып алу мүмкіндігі жоғары)
Белгілі бір орында жұмыс істеп, тек қана бекітілген құрал-жабдықтарды қолдану қажет.
Микроорганизмдер дақылдарымен жұмыс жүргізілетін үстелдің беті хлорамин 3% ерітіндісімен немесе 70 % этил спиртәмен дезинфекциялануы керек.
Жұмыс біткеннен кейін жұмыс орнын жинастырып,тәртіпке келтіру міндетті.
Химиялық және басқа да реактивтермен жұмыс жасаудың ережелерімен алдын ала танысып алу қажет.
Спиртшам жандырғышын қараусыз жағылған күйде қалдыруға болмайды.
Электр тогына,спиртшамға сақ болу қажет.
Зерттелетін микроорганизмдердің жағындылары оттық жалынында немесе бекіткіште бекітілуі керек.
Жұмыс кезінде үстелге ешқандай құрал қоймаңыз.Тамшуырлар,қысқыщты мақта тығындары арнайы штативте және арнайы ыдыста болу керек.
Барлық егілген пробиркалар немесе шыныаяқтар термостатқа салынады.
Қандайда бір заттың иісін жақын иіскеуге және дәмін көруге болмайды.
Зертханалық зерттеуге қолданылатын тамшуырлар,шпательдер дереу дезинфекциялық ерітіндісі бар банкаларға бір тәулікке батырылады,содан кейін жуылып,қайнатылады.
Пайдаланылған Петри табақшаларымен микроорганизмдер дақылдары бар пробиркалар және чашкалар бикске жиналадыда өңдеуге жіберіледі.
Қоректік орталардан өңделіп стерильденген заттың қалдықтарын раковинаға төгуге болмайды.
Егер патологиялық материалдың бөлімдері немесе тамшылары үстелге түсіп кетсе,дереу дезинфекциялық ерітіндімен сіңірілген томпонмен сүртіп алу қажет.
Зардапты материалмен жұмыс істегеннен кейін зерттеген материалды,аспаптарды,жұмыс үстелін зарарсыздандыру қажет.
Жұмыс істеп болғаннан кейін,зертханадан шығар алдында қолды ережеге сай етіп жуып,антисептикпен өңдеу қажет.

Бактериологиялық зертхананың құрамына мыналар жатады;

Материалдарды қабылдауға және тіркеуге арналған бөлме;
Бактериологиялық зерттеулерге арналған бөлме және алынған материалды егуге арналған бөлме.
Автоклав неме зарарсыздандыру(«таза», «лас») қалдықтарды залалсыздандыруға арналған бөлме;
Жуу бөлмесі.Қолданыста болған ыдыстарды жуу бөлмесі.Онда үстелдер,раковина,электр плитасы, кептіргіш, ауа сорғыш шкаф судың буы мен шыны ыдыстарды жууда қолданылатын реактивтердің иістерін кептіру үшін қажет. Бұл жердің едені мен қабырғалары кафельмен қапталады.
Бактериологиялық асхана- қоректік орталарды дайындау,құю зарарсыздандыру және сақтауға арналған бөлме.
Қоректік орталармен дәрілік препараттарды сақтайтын бөлме.

Ылғалды әдіспен жұмысты бастамас бұрын зертханалық бөлмені күнделікті тазалаудан бастау керек. Үстелдің,аспаптың терезе және терезе алдын дезинфекциялық ерітіндімен суланған

таза шүберекпен жуылады. Едендер шаңнан тазартылы,карбол қышқылының 3-5% ерітіндісіне малынған шүберекпен сүртіледі.Инфекциялық материалмен жұмысты аяқтағаннан соң,қолды профилактикалық дезинфекциялауды жүргізу керек.Шыққан патологиялық материалдар (нәжіс,зәр,қақырық,қан,мазок) канализацияға тастар алдында дезинфекцияланады.

Патологиялық материалмен немесе микробтар культурасымен ластанған құралдар, шыны шпательдер, пастер тамшуырлары және металл аспаптармен қолданғаннан кейін дезинфекциялық ерітіндісі бар шыны банкаларға қойылады.

Жұмыс кезінде қолданылған бекітілген және боялған жағындыны міндетті түрде дезинфекциялауға жатқызу керек, себебі оларда өмір сүретін микроорганизмдер қалады,олар зертхана ішілік ластану көзі болуы мүмкін. Тек микроорганизмдер өскен ыдыстар өңделмейді.Олар металл бикстерге салынып,зарарсыздардыруға жіберіледі.

Инфекциялық материалмен жұмыс істегеннен кейін және теріге тиген кезде қолды дезинфекциялау.

Инфекциялық материалмен жұмыс аяқталғаннан кейін қолдар профмлактикалы түрде дезинфекцияланады. Ол үшін мақта шары немесе дәке 1% хлорамин ірітінідісімен немесе лизолдың 3% ерітіндісімен ылғалдандырылады, алдымен сол жақ одан соң оң жақты келесі ретпен сүртеді: қолдың артқы жағы,алақан беті,сан аралық кеңістіктер,тырнақ және тырнақ астылары.Осылайша аз ластанған жерлер алдымен өңделеді.Қолды екі тампонмен 2минут сүртеміз.Хлораминмен өңдегеннен кейін қолымызды жылы сумен сұйық сабынмен жуамыз.

Зертханалық шыны ыдыстарды дайындау және зарарсыздандыру.

Стерилизация дезинфекциядан айырмашылығы, зарарсыздандырылған обьектідегі барлық вегатативті және споралы патогенді және патогенді емес микроорганизмдердің жойылуын қамтамасыз етеді. Стерилизация әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылады: бу, құрғак және ыстық ауа,қайнату,сүзу.Стерилизация алдында шыны ыдыс жуылады және кептіріледі.Пробиркалар,флакондар,бөтелкелер,колбалар мақта-дәке тығынмен жабылады.Әрбір ыдысқа (пробиркалардан басқа) үстінен тығындарды қойып қағаз қақпақтармен жапсырылып байланады.Петри табақшалары 1-3 данадан стерильденген қағазға оралған болуы керек.Пастер пипеткалары 3-15 данадан қалың орау қағазына оралады.Әрбір пипетканың жоғарға бөлігіне материалдың ауызға түсуіне жол бермеу үшін мақтаның бүр бөлігі қойылады.Пипеткаларды орау кезінде капиллярлардың жабылған ұштарын үзіп алмас үшін өте мұқият болу керек.Жұмыс кезінде пипеткалар қапшықтан жоғары ұшымен шығарылады.

Зертханалық шыны ыдыстар;а) құрғақ қыздыру арқылы сәйкесінше 150`,160`, 180`С температурада 2 сағат,1 сағат30минут;

б) автоклавта 1 атм қысымда 20-30минут залалсыздандырылады.

Металл аспаптарды стерилизациялау.

Металл аспаптар (қайшы,скальпель,пинцет және т,б) 2% натрий гидрокарбонат ерітіндісінде стерилизацияланады,бұл аспаптың өткірлігін жоғалтуға жол бермейді.

Бактериялық ілмектерді стерилизациялау:

Платина немесе Нихром сымынан жасалған бактериялық ілмектерді спиртовкада немесе газ оттығының жалынында стерилизацияланады.Бұл стерилизация түрі «күю» немесе «күйдіру» деп аталады.Жанғыш ілмек патогенді материалдардың таралуын болдырмау үшін оттықтың ең төменгі суық бөлігіне енгізіледі. Ол күйіп кеткен ілмекті тік күйге ауыстырады,алдымен астыңғы жағы , содан кейін сымдардың үстіңгі жағы қызарып,ілмек ұстағышын күйдіреді. Жалпы күйдіруге 4-5 минут кетеді.

Бүгін мен қоректік орталардың түрлерімен және олардың жасалу жолдарымен таныстым.Қоректік орталарды дайындау арнайы бөлмеде жүргізіледі. Бөлмеде ыстық және суық суы бар кран, қоректік орталарды дайындауға арналған электр плитасы, зертханалық шыны ыдыстармен пробиркаларды(барлығы стерилденген қағаз орамдарында тұрады) сақтауға арналған шкаф,Орталарды құюға арналған үстел, химиялық реагенттермен қоректік орталарға арналған екі тоңазытқыш бар.

Бірінші тоңазытқышта:МПБ, 0,9% Физ-раствор, 1% пептонды су, Сабуро сорпасы, ЖСА, қан Гемаконы,негізгі пептон сақталады.

Екінші тоңазытқышта: фенилалланин, ацетат агары,малонат,ресселя, гисса глюкоза, сахароза,маннит және лактозамен, АГВ,ЕПС, қантты сорпа флаконда және пробиркаларда,гемакультура флаконда Сабуро агары сақталады.

Қоректік орталар бөлінеді:

1.Әмбебап қоректік орта- бұл орталарда хемогеторенді, арнайы органикалық заттарды қажет етпейтін микроорганизмдердің көптеген түрлері өседі.Бұл орталарға бактериялар жақсы өсетін ет-пептонды сорпа және ашытқы саңырауқұлақтарға лайықты сусло жатады.

2.Арнайы орта- ерекше органикалық заттарды қажет ететін және әмбебап ортада өспейтін хемоорганотрофты микроорганизмдерді өсіретін орта.

3.Элективті немесе таңдамалы орта- микроорганизмдердің белгілі бір тобының немесе түрінің өсуіне қажетті құрамы ерекше қоректік орта.Бұл ортаны жасау барысында микроағзалардың физиологиясын және зат алмасуын, олардың қорекиік зат көзіне талғамын, ортаның қышқылдығын т.б жағдайларды ескеру керек.

4. Дифференциалды-диагностикалық орта- бұл орталарды жалпы микробиологияда әртүрлі субстраттардан бөліп алынған бактериялардың физиологиялық-биохимиялық қасиеттерін анықтап, оларды жіктеу үшін пайдаланады. Ал медицинада және ветериналық микробиологияда оларды ауруларды қоздыратын бактерияларды анықтау үшін қолданады.

Жасанды қоректік орталар арнайы рецептер бойынша дайындалады.Олар жануар текті- ЕПС,ЕПА,ЕПЖ және өсімдік текті болып екі топқа бөлінеді.

Ет- пептонды сорпаны (ЕПС) дайындау:

Гетеротрофты микроорганизмдердің көпшілігі ЕПС сұйық ортасында дамиды. Сорпаны дайындау үшін сүйек,сіңір және майсыз сиыр еті пайдаланылады.1 Литр ағынды суға 500 г ет қосып оны еттартқыштан өткізеді де, бір күн бойы суықта тұндырады.Кейін инфузия дәке арқылы сүзіледі,ет сығылып суық су ваннасына қояды.Ваннадағы су қайнатылады және инфузия қайнаған судабір сағат бойы сақталады.Содан кейін инфузия дәке арқылы сүзіледі.Ет суына 1%пептонмен 0,5% натрий хлоридін қосады.Ет суын пептонның толық ерігегіне дейін араластыра отыра қайнатамыз. Содан кейін еритін белоктар тұнбаға түседі, ол үшін сорпа автоклавта 1атм температурада 20минут сақталады.Белоктардың толық тұндыру үшін және сорпаның толық мөлдір болуы үшін оны автоклавқа қоймас бұрын сорпаға бірдей мөлшердегі сумен бір тауық жұмыртқасының шайқалған ақуызын құямыз.Белоктарды тұндырғаннан кейін сорпаны дистилденген сумен дымқылданған қағаз сүзгіден сүзеді және оның рН мөлшерін потенциометрдің көмегімен анықтайды. Әдетте сорпа аздап қышқыл болады,сондықтан бактерияларды өсіруге жарамайды.Сондықтан оны 10% натрий гидрокарбонат ерітіндісін қосу арқылы аздап сілтілі реакцияға дейін бейтараптандырады.Осыдан кейін ет-пептонды сорпаны шыны түтіктерге құйып 120С –та 20-30 минут стерильдейді.

Ет-пептонды агарды дайындау (ЕПА):

Ет-пептонды агарды дайындау үшін ет-пептонды сорпаға 2-3% агар-агарды қоса отыра балқытады. Балқыту кезінде қоректік ортаны агар-агардың күйіп кетпеуі үшін ақырын араластырады.Балқытылған ет-пептонды агардың ыстық күйінде мақталы-дәке арқылы тез сүзіп шыны түтіктерге құяды. «Қиғаш» қатырылған ет-пептонды агарды 3-4мл-ден құяды.Шыны түтіктер тығындармен жабылып 120С-та атм 20-30минут стерилденеді.

Ет-пептонды желатин (ЕПЖ) дайындау:

Ет-пептонды желатин микроорганизмдердің белокты ыдырату қасиетін анықтау үшін қолданылады.ЕПЖ-ды 10-15% желатин қосу арқылы дайындайды.Әуелі желатинді 15 минут ЕПС-нда ісіндіріп алған соң су моншасында 50С температурада балқытады.Ортаның рН-ын 73–ке апарып, 20минут 120С-та стерильдейді.

Желатин – белоктан тұратын жануарлар желімі. Оны шеміршектерді,сүйектерді,сіңірлерді әбден қайнату арқылы алады. Олардың сырт көрінісі ашық қоңыр түсті, түсті жапырақшалар тәрізді болып келеді. Иісі, дәмі болмайды,32-34'С температурада балқи бастайды. 16'С-та қатады.

Бактериологиялық лабораторияға келгеннен кейін, қабылдау бөлімінде патологиялық материалдарды қабылдап, журналға тіркегеннен кейін,оларды егу үшін «Егу бөлмесіне» апарады .Егіп болғаннан кейін Петри шыныларымен материалдарды термостатқа қояды.
Микроорганизмдердің қоректенуі- микробтың өсіп-өнуіне,кобеюіне қажет компонеттердің синтезін қамтамасыз ететін ферменттік,биохимиялық,эндотермиялық процесс.Микроорганизмдердің айырмашылығы бұларда ауыз қуысы болмайды,қоректік затты бүкіл денесінің сыртымен қабылдап,сіңіреді.

Бактериялардың қоректену механизмі:

Жасушадан тыс субстратты ыдырату(экзофермент);
Жасушаның бүкіл денесі арқылы заттардың жасушаға түсуі.
Жасушаларда заттардың қосымша ыдыратылуы(эндофермент);
Жасушаларда заттардың синтезделуі;
Алмасу өнімдерінің шығарылуы.

Келесі біз қантты сорпа мен Китта-Тороцци ортасын дайындадық.

Қантты сорпа дайындау:

Қантты сорпаны дайындау үшін 100мл қоректік сорпаға рН 7,2-7,5 1г глюкоза қосамыз.Флаконды жақсылап араластырамыз.Кейін пробиркаларға шамамен 5мл-ден құйып автоклавта 0,5атм 30минут стерилизация жасаймыз.

Китта-Тароцци - анаэробтар үшін сұйық элетивті орта. Оны дайындау үшін кішкене кесектерге кесілген бауыр еті бөліктері, 0,5 глюкоза ЕПТ-ға рН 7,4-7,6 құйыладыда, 30минут қайнатылады,сүзіледі, 120'С-та зарарсыздандырады.

Плоскирев ортасы – құрғақ селективті қоректік орта болып табылады. Орта ішек инфекцияларын бөліп алу үшін қолданады.Плоскирев ортасының құрамына; қоретік орта,лактоза, натрий хлорид бриллиантты жасыл өт тұздары және йод кіреді,Мор тұзы. Ортаның түсі ашық күлгін түсті болады.Дайындау үшін флакондағы дайын орталарды керекті мөлшерде өлшеп алып дистилденген суда 2 минут қайнатамыз. 40-45С-қа дейін суытып Петри чашкаларына 5-6ммдей құйып беттерін ашық қалдырамыз.Суығаннан кейін тоңазытқышқа қоямыз.

Висмут-сульфит агар- ішек инфекцияларын бөліп алу үшін соның ішінде салмонеллалардың өсуін ынталандырады.Ортаның түсі ашық жасыл болады ал өскен колониялардың түсі қоңыр болады. Дайындау үшін флакондағы дайын орталарды керекті мөлшерде өлшеп алып дистилденген суда 2 минут қайнатамыз. Қайнағаннан кейін Петри чашкаларына 2-3мл құямыз.Суығаннан кейін тоңазытқышқа қоямыз.

Қанды агар- 2% қоректік ортаға рН 7,4-7,6, 02% глюкоза қой немесе ірі қараның эриттроциттерін қосады. Қан сарысуында болуы мүмкін антигемолизін кетіру үшін цитратталған қанның эритроциттерін натрий хлоридінің изотоникалық ерітіндісімен үш рет жуады, содан кейін олар бастапқы қан көлеміне дейін сол ерітіндіде қайта суспензияланады.Агарға эритроциттердің 5% суспензиясын қосады.

Эндо ортасы- 100 мл. ет – пептонды агарды (рН 7,4) ерітеді, 70 градусқа дейін салқындатып, алдын ала ерітілген ( стерильді пробиркада дистильденген сумен) және қайнатылған 1гр. химиялық таза лактозаны қосады.Бөлек пробиркеде дайындайды:1. 2 – 3 мл. спиртте қаныққан негізгі фуксин

2. 10 мл. 10% күкіртті қышқыл натрийдің сулы ертіндісі

Стерильді пробиркеге 1 мл. фуксин құйып оған фуксин түссізденгенге дейін күкіртті қышқыл натрий қосады. Дайын қоспаны ерітілген агарға құяды, жақсылап араластырып, табақшаларға құяды. Ыссы агар қызғылт түсті болады.Петри табақшаларына құйып, суығанын күтіп,автоклавтайды кейін тоңазытқышқа қояды.

Чистовича ортасы- сары-тұзды агарын 200мл стерильді физ.растворға стерильді сары уыз қосылып араластырады. Алынған сары уыз ерітіндісінің 50мл стерильді түрде 150мл балқытылған ерітіндіге қосылады.Петри табақшаларына құйып суығаннан кейін бетін жауып автоклавтайды.

Тамақтан және мұрыннан сынама алу:

Тамақ пен мұрыннан сынама алу үшін міндетті түрде бөлек тампондар қолданылады.Жағынды аш қарынға немесе тамақтан кейін 2 сағаттан кейін алуға болады.
Жұтқыншақтан материал алу кезінде жағынды тілге,тіске ауыз қуысының шырышты қабатына тиіп кетпеуі үшін шпательді қолдану керек.
Мұрыннан жағынды алу кезінде мұрынның жиектеріне тигізбей, алдымен біріншісіне кейін екіншісі мұрын жолына енгізілетін бір томпон қолданылады.
Тампон стерильденген қоректік ортаға салынады.
Пробиркалармен чашкалар реттік нөмерге сай тізімделген болуы керек.
Талдауға міндетті түрде толық аты-жөні,туған жылы, диагнозы, мекен-жайы, зерттеуге жіберген ұйым мен дәрігердің толық аты-жөні және зертеу мақсаты жазылады.
Жағынды алынғаннан кейін оларды қанды агар,эндо,чистович ортасына егіледі.кейін барлығын 37С температурада 12 сағаттан аспайтын термостатта сақтайды.
Дифтерияға арналған стерильді чашкалар тоңазытқышта сақтайды.

Staphylococcus aureus- барлық жерде кездесетін грам-оң шартты-патогенді бактерия. Қалыпты жағдайда алтын түсті стафилококк адамда мұрынның шырышты қабатында, іш қуысында және теріде кездеседі.

Адам ағзасына түскеннен кейін алтын түсті стафилококк токсиндерді шығарады және иммунитеттің төмендеуіме сепсистің көзіне айналуы мүмкін.Ішкі органдарда,теріде және тірек-қимыл аппаратында қабыну ошақтары бар жалпыланған инфекцияларды тудырады. Негізгі көзі-адам, ауылшаруашылық жануарлар.

Стафилококкты Грам әдісімен бояғанда олар жеке-дара немесе жұп, жүзім тәрізді тіпті пішіні дұрыс емес шоғырларда кездеседі.Диаметрі 0,5-1,5 мкм болады.

Стафилококктың түрлік идентификацисы. Зерттеулің бірінші кезеңі- стафилококктың коагулаза теріс екі түрінің өкілдерінің S.aureus штамдарын зерттеу.Егер штаммның түрге жатпайтыны анықталса,S.aureus культурасының S.epidermis түріне жататынын анықтау үшін оның идентификасын жүргізеді.

В тобындағы стрептококк Streptococcus agalactiae, S.faecalis, S.faecium– стрептококктың бұл түрі балалардағы менингитпен,несеп-жыныс жолдарының әртүрлі ауруларының, ішектің перитониттік операциядан кейінгі қабыну процестерінің, ауыр босану кезіндегі инфекциялардың және неонатальды инфекциялардың ең көп таралған себептерінің бірі болып табылады.

Стрептококктарды анықтау 5% қан агары пластинкаларындағы патологиялық материалдың бастапқы культурасындағы колонияларды зерттеуден басталады.Қанды агарда гемолиз түріне сәйкес стрептококк 3 топқа бөлінеді.

Гемолитикалық стрептококктар, эритроциттердің лизисін және колониялардың айналасында мөлдір аймақтың пайда болуы.Гемолитикалық стрептококктардың колониялары;

а) шырышты қабық тәрізді, диаметрі 1,5-2,5 мм қалыпты дөңгелек пішінді,жылтыр тамшы секілді болады.Колонияның бұл түрі жаңадан бөлінген S.pyogenes(А группасының) көрсетеді.

б) кедір-бұдыр («matt» пішінді.), диаметрі 1,5-2,5 мм,дөңгелек колониялар,сұр-ақ түсті,ортасы сәл көтерілген.

в) Тегіс («glossi» пішінді) ұсақ, диаметрі 1-1,5 ммдегі шар тәрізді домалақ, жылтыр ылғалдыбеті бар колониялар.Колониялардың бұл түрі әлсіз вирулентті және авирулентті штаммдарға тән.

2. Жасыл түсті стрептококктар S.viridans, ұсақ, диаметрі 1,0-

1,5 мм, сұр-жасыл түсті , тегіс және бұлдырлы беті бар.

Гемолитикалық емес стрептококктар (S.anhaemolyticus)қан агарының бояуында өзгерістер тудырмайды. Адамдарда оқшауланған стрептококктардың патогенділігінің диагностикалық белгісі болсада олардың практика жүзінде маңызы жоқ.

Зерттеудің осы сатысындағы препараттардың микроскопиясы стрептококктарды грамтеріс гемофильді микроорганизмдерден ажыратуды қарастырады, олардың қанды агарда өсуі гемолитикалық стрептококктардың өсуіне ұқсас.

Қатты қоректік орталардан колониялардан дайындалған препараттарда стрептококктар жұптасып,қысқа тізбектерде орналасады.Шоғыр түзген кезде алтын стафилококк шоғырларын еске салады.

Бактериальді дизентерия- шигеллалармен шақырылатын, фекальді-оральді жұқтыру механизммен, интоксикация белгілерімен және тоқ ішектің зақымдалуымен, іште толғақ тәрізді ауру сезімінің пайда болуымен, шырыш және қан аралас іш өтуімен сипатталатын ішек инфекцияларының аурулар тобына жататын антропонозды ауру.

Дизентерияға бактериологиялық зерттеу жүргізу үшін. Алдымен зерттелушіден зерттелінетін материал (нәжіс) алынады;

- Нәжісті жинау стерильді шпательмен (тампонмен) немесе алюминий тік ішек ілгегімен (немесе бір реттік) таза,жуылған ыдыстардан дефекациядан кейін алынады.

- Ректальді ілмекті тік ішекке ересектерде 6-8см, балаларда 2-4 см, ал жаңа туған нәрестелерде жөргектен толық тік ішек ілмегі көлемінде 0,5г алынады. Алынған материалды 1%-ті пептонды суы бар қоректік ортаға салады.

- Алынған материал лабораторияға 2-3 сағаттың ішінде жеткізілуі тиіс. Жеткізе алмаған жағдайда оларды 37С температурасындағы термостатқа қояды.

- Материал лабораторияға металл биксте алып келуі керек.

- Ілеспе құжатта(направление):

- Материалды жіберетін мекеменің,бөлімнің атауы.

- Материалдың атауы және зерттеу мақсаты.

- Тегі,аты,әкесінің атауы,туған күні,айы,жылы.

- Жұмыс орны немесе оқу орны.

- Диагнозы.

- Материал алынған уақытымен жеткізілген уақыты,күні.

- Бірінші немесе қайталама тексеру.

- Материалд кім жіберген туралы ақпарат.

Материал жеткізілген соң реттік нөмер бойынша пробиркалады маркерлеп, журналға тіркегеннен кейін егу болмесіне апару керек№ Тоңазытқышта тұрған Висмут-сульфит агар және Плоскирев қоректік ортасын 5-10 минутқа термостатқа қою керек. Егуді бастамас бұрын қоректік орталардың жылы болуы маңызды.Жылыған орталарды алып,спиртшамның жанында петляның көмегімен пробиркадан материалды араластырып алып, екі чашкаға жоғарыдан төмен қарай оң және сол бағытта штрихтап егуді жасайды Бір чашкадан екішісіне ауысқанда петляны спиртшамында залалсыздандырып отырған маңызды.Егуді аяқтағаннан кейін петляны, және қолданыста болған материалдарды залалсыздандыру керек. Кейін чашкалармен пробирканы термостатқа қою керек.