Оңалбек З Макала. Бастауыш сынып оушыларыны ісрекетіні р трлі формаларын йымдастыру оалбек. З
 Скачать 24.31 Kb.
|
|
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ ӘР ТҮРЛІ ФОРМАЛАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ Оңалбек. З anaronalbekkyzy@gmail.com Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университеті, педагогика факультетінің студенті Ғылыми жетекшісі – Бакирова И.Д Қарағанды, Қазақстан Аннотация: Субъектілердің қызметі процесінде іс-әрекеттің әр түрлі формаларын қалыптастыру мәселесі психологиялық-педагогикалық бағыттың бірқатар салалары үшін басым және өзекті болып табылады. Бастауыш сынып оқушыларының іс-әрекетінің әр түрлі формаларын ұйымдастыру - мұғалімнің маңызды міндеттерінің бірі. Мұндай іс-әрекет формасы әр түрлі топтық жұмыстарда белсенді түрде жүзеге асырылады, өйткені олар оқушылардың тікелей өзара әрекеттесуін және оқушының мұғалімге қатысты салыстырмалы дербестігін қамтиды. Кілт сөздер: Оқыту әдістері, оқу формасы, оқытуды ұйымдастыру нысаны, бірлескен оқу қызметі. «Егер маған айтсаң – мен оны ұмытамын, Егер маған көрсетсең -мен оны есімде сақтаймын, Ал егер маған оны жасатсаң – мені оны толық түсінемін» Қытай халқының астарлы сөзі Тақырыптың өзектілігі қоғамның қазіргі даму аспектісінде оқушылардың дербестігін, шығармашылық қабілеттерін дамыту , оларды білім беру процесіне белсенді тарту маңызды рөл атқаратындығымен анықталады. Балаларды қызықтыра білу, олардың мотивациясын, жаңа білім алуға деген ұмтылысын, пәндерді игеруді дамыту маңызды. Балалардың стандарттан тыс ойлау, креативті шешімдер қабылдау, әртүрлі жағдайлардан шығудың жолын табу, шешудің баламалы жолдары барған сайын үлкен рөлге ие болуда. Сабақ барысында мұғалімге оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың әртүрлі әдістері мен формаларын қолдануға кеңес беріледі, мысалы: 1. Проблемалық оқыту әдісі. Бұл әдіс оқушылардың іс-әрекетін жандандыруға және сабақтың негізгі мақсаттарына жетуге ғана емес, сонымен қатар оқуға деген ықыласы мен қабілетін дамытуға бағытталған ең жоғары мотивацияны қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін проблемалық жағдайды құруға негізделген. 2. Алгоритмдік оқыту әдісі. Оқушылар мәселені шешудің алгоритмін дербес жасайды. Оқу іс-әрекетінің мақсаты мен оның мотиві арасындағы байланысты орнату, мақсатқа жету үшін жеке тапсырмаларды құрастыру, ойлау, талдау, мәселені шешу жолдарын іздеу, логикалық тізбекті, әрекеттер алгоритмін құру қабілетін қалыптастыру. 3. Эвристикалық оқыту әдісі. Бұл әдіс бұрыннан белгілі мәселелерді шешудің жаңа тәсілдері мен нұсқаларын іздеу қажеттілігіне, нәтижесінде жаңа білім мен дағдылардың ашылуына әкелетін белгілі ережелер мен заңдылықтарды қолдануға негізделген. Мәселені шешуге шығармашылық көзқарас құпталады. Бұл әдіс оқушыны шешімді өз бетінше іздеуге итермелейтін күрделі мәселелермен бірге жүреді. 4. Зерттеушілік оқыту әдісі. Бұл әдіс шынайы нәтижелердің ережелерін, оларды кейіннен тексеруді, оларды қолдану шекараларын табуды қарастырады. Оқушылар гипотеза жасайды және бақылаулар, талдау, танымдық есептерді шешу негізінде қорытынды жасайды. Бүгінгі таңда көптеген әдістемелік инновациялар оқытудың интерактивті әдістерін қолданумен байланысты. "Интерактив" сөзі: "Интер" — өзара, "акт" — әрекет ету дегенді білдіреді. "Интерактивтілік" өзара әрекеттесу, диалог режимінде болу мүмкіндігін білдіреді. Бастауыш сынып оқушыларының іс-әрекетінің ұйымдастырудың кейбір формалары: 1.Шеңбердегі фронтальды жұмыс. Шеңбер сабақтың басында, оның тақырыбы анықталған кезде, балалармен бірлесіп, мақсаттар мен міндеттер қойылып, пропедевтикалық жұмыс жүргізілген кезде ұйымдастырылуы мүмкін. Бұл формада, мысалы, сөздік диктант жүргізуге болады. Кері байланыс мимика, ым-ишара, оқушылардың ауызша жауаптары арқылы жүзеге асырылады. 2. Барлық балалар сөйлескенді ұнатады. Қарапайым әңгімелерді танымдық әңгімеге, талқылауға, диалогқа аударуға болады. Пікірталас түрлері: Тақырыптық: талқыланатын мәселелер сабақтың тақырыбымен байланысты; Өмірбаяндық: қатысушының өткен жеке тәжірибесіне бағытталған; Интеракциялық: "осында" және "қазір" қалыптасқан қатынастардың құрылымы мен мазмұны талқыланады. Пікірталас түрін мұғалім сабақтың міндеттеріне байланысты таңдайды. Бұл әдіс бойынша жұмыс тек оқуға ғана емес, сонымен бірге оқушының өзін-өзі ашуға да бағытталған. Ол басқаларды тыңдауға және сонымен бірге өз ойларын, сезімдерін, идеяларын сөзбен жеткізуге үйренеді, өзіне сенеділігі артады, сәттілік күйін сезіне бастайды. 3. Статикалық топтардағы жұмыс. Топтық жұмысты тиімді ұйымдастырудың маңызды шарттарының бірі- топтарды мұқият жинақтау. Топтар, әдетте, екі белгімен жабдықталған: оқушылардың оқу жетістіктерінің деңгейі немесе тұлғааралық қатынастардың сипаты. Топтар күшті, орташа және тіпті әлсіз оқушылардан тұруы мүмкін. Психолог Ю. Н. Кулюткин: " Оқушылар топқа таңдалғанда, олардың арасында достық қарым-қатынас қалыптасуы керек. Тек осы жағдайда ғана топта өзара түсіністік пен өзара көмектің психологиялық атмосферасы пайда болады, алаңдаушылық пен қорқыныш жойылады",- деп кеңес береді. 4.Тұрақты құрамның жұптарында жұмыс істеу. Мұғалімдер оқушылардың тұрақты жұптардағы жұмысын жақсы біледі: екі оқушы кезек-кезек немесе бірлесіп үлкен тапсырманы орындайды, нәтижелерін бір-бірімен немесе анықтамалық материалдармен салыстырады. Жұмысты қолдану мақсаттары: ♦ өзара тексеру, өзара диктанттар және т. б.; ♦ балалардың жұптық алгоритмдерді зерттеуі; ♦ оқушылардың "достық жұмыс ережелерін" меңгеруі: - мен жұппен жұмыс істеген кезде сыпайы және мұқият боламын; - тек сіздің серіктесіңіз еститін етіп сөйлеу керек; - басқа жұптың жұмысына кіруге тыйым салынады; Бұл жұмыс түрінің артықшылықтары: ♦ балаларға қарым-қатынас жасау оңай және жағымды; ♦ адамның сыртқы әрекеттерді объектілермен және қарым-қатынастың әлеуметтік формаларымен ассимиляциялау арқылы ақыл-ой іс-әрекеттері мен сананың ішкі жоспарын қалыптастыру. Бұл жұмыс түрінің кемшіліктері: ♦ мұғалімнің жоғары энергия шығыны (көптеген карталарды дайындау және т. б.); ♦ қажет жинақылығы іскерліктер білім алушылардың жүргізуге, оқу диалогы, жүріп-тұруға, тіркеуге және жұмыстың нәтижелері әр түрлі тәсілдермен; ♦ Мұғалімге жаңа ұйымдастырушылық дағдылар қажет (қозғалатын сыныпта жүру, оқу процесін есепке алу және бақылауды ұйымдастыру 5.Ойындар. Ойын әдісіне сәйкес ойындар жіктеледі: пәндік, сюжеттік, рөлдік, іскерлік, имитациялық, драматизация. Педагогикалық процестің сипаты бойынша: оқыту, танымдық, репродуктивті, шығармашылық, жалпылау, диагностикалық, тренинг, бақылау, дамыту. Қызмет саласы бойынша: зияткерлік, әлеуметтік, психологиялық, физикалық, еңбек. Ойын ортасы бойынша: компьютерлік, техникалық, жұмыс үстелі, теледидар. Рөлдік ойын Бұл оқушылар ойнаған кішкентай көрініс. Оның мақсаты-оқушыларға таныс жағдайларды немесе оқиғаларды елестету, көру, жандандыру. Рөлдік ойын принциптері: 1.Ойын қатысушылардың белгілі бір рөлдерді қабылдауын қарастырады, оларды жүзеге асыру қабылданған рөлге қатысты қосымша білімді талап етеді; 2.Ойын сөйлеу және сөйлеу емес мінез-құлықтағы шындыққа қатысушыларды еліктеуді қамтиды; 3. Көптеген қатысушылардың өзара әрекеттестігі, ынтымақтастық пен серіктестіктің болуы. Іскерлік ойын. Іскерлік ойын-бұл кәсіби қызметтің пәндік және әлеуметтік мазмұнын қайта құру, практиканың осы түріне тән қатынастар жүйесін модельдеу нысаны. Оқу формасы ретінде іскерлік ойынның келесі маңызды белгілері ерекшеленеді: * Модель арқылы нақты процесті ойынға еліктеу * Ойынға қатысушылардың қызығушылықтарының айырмашылығы * Жалпы ойын мақсатына ие болу * Шешімдер тізбегін жүзеге асыру * Икемді уақыт шкаласын пайдалану. 6."Миға шабуыл". "Ми шабуылының" ұзақтығы мәселенің мақсаты мен тереңдігіне байланысты бірнеше минуттан бір сабаққа дейін өзгеруі мүмкін. Нәтижесінде адам өздігінен, жаңа нәрсеге ашықтыққа қол жеткізе алады. "Ми шабуылы" кезінде келесі жұмыс ережелерін сақтау қажет: Ұсынылған идеяларды сынауға тыйым салынады. Мәселенің шешілмейтіндігі туралы пайымдауларға жол берілмейді. Ұсыныстар неғұрлым көп ұсынылса, жаңа және құнды идеяның пайда болу ықтималдығы соғұрлым жоғары болады. Рөлдердің болуы. Шабуыл барысында ұсынылған идеяларды жетілдіру және дамыту құпталады. Достық, Шығармашылық атмосфера. Барлық қатысушылардың белсенді өзара әрекеттестігі Бағалау жүйесін қолдану, ынталандыру. 7.Жобалау қызметі. Бұл техниканы оқушылардың құндылық бағдарларын өзгерту, ұжымдағы климатты жақсарту, оқуды даралау және саралау үшін қолдануға болады. Жоба бойынша жұмыс кезеңдері 1. Мотивациялық (мақсаттар мен міндеттерді қою, мәселені өзектендіру, негізгі идеяларды әзірлеу) 2. Жоспарлаушы-дайындық (команда құру, міндеттерді бөлу, ақпарат жинау) 3. Жобаны іске асыру кезеңі (барлық жиналған ақпаратты интеграциялау, көрнекі материалдарды дайындау, компьютерлік презентацияны құру) 4. Бағалау-рефлексивті (түзетулер енгізу, қорытынды шығару, жоба нәтижелерін талқылау) 8.Семинар. Оқушылардың өз бетінше зерттеу, тәжірибе, дәлелдемелер нәтижелері бойынша орындалған хабарламаларды, баяндамаларды, рефераттарды талқылаудан тұратын практикалық сабақтардың негізгі түрлерінің бірі. Мақсаты: ♦ мәселені, тақырыпты, пән мәселесін тереңірек зерттеу; ♦ ғылыми-теориялық және конструктивті әдіснаманы игеру. Оқушылармен тапсырманы орындау кезінде интерактивті тақтамен, нетбуктермен жұмыс істеу, мультимедиялық көру мүмкіндігін пайдалану қажет -мұның бәрі сабақта тіпті ең әлсіз оқушыларды белсендіреді. Олардың көмегімен сіз үй тапсырмасын тексерудің бірнеше режимін қолдана аласыз, тапсырмаларды күрделілік деңгейіне қарай саралай аласыз. Интерактивті тақта, акт, аудио – видео жазу, мультимедиа мүмкіндіктері оқушыларда жетістік сезімін қалыптастырады, ал бұл өз кезегінде оқушыны сабақта белсендіреді, танымдық белсенділікті, оқушылардың қызығушылығын арттырады. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: Витковская И.М. Бастауыш сынып оқушыларын бірлескен іс-әрекетте оқыту. — Псков, 2000. – 96 б. Воронцов А. Б. Бастауыш мектепте оқу процесін ұйымдастыру. Әдістемелік ұсыныстар, — 2011. Дьяченко В.К. Оқу процесін ұйымдастырудың жалпы формалары. - Краснояр баспасы. ун-та. 1984. — 184 б. Иванова С. П. Қазіргі білім және мұғалімнің психологиялық мәдениеті. — Псков, 1999. – 144 б. Савин Н.В. Педагогика. М.: Білім, 1978. — 265б. |