Тіл мәдениеті КТП. Бекітемін И. Панфилов атындаы
 Скачать 27.18 Kb.
|
|
«ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ӘКІМДІГІНІҢ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ ТАРАЗ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ И.ПАНФИЛОВ АТЫНДАҒЫ №39 МЕКТЕП-ГИМНАЗИЯСЫ» КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ «Бекітемін» И.Панфилов атындағы №39 мектеп-гимназия директоры ________Раптаева Г.М. « »_________2021ж. «ТІЛ МӘДЕНИЕТІ» КУРСЫНЫҢ БАҒДАРЛАМАСЫ 6 «Ә» СЫНЫП Пән мұғалімі: Мейрамбек А.М. Тараз қаласы, 2021-2022 оқу жылы Түсінік хат Бұл бағдарлама 6-сыныптарда мектеп компоненті бойынша қазақ тілін кең көлемде жүргізуге арналған және қазақ тілінің қазіргі кездегі мәселелері қарастырылған. Атап айтқанда, фонетика және лексика салалары негізінде әр тақырыпқа жеке түсінік беріледі. Дәріс, жаттығу, талдау жұмыстары қоса қамтыла келе қазақ тіл білімі салаларының бір-бірінен ерекшеліктері, сонымен бірге тығыз қарым – қатынаста болатындығы жөнінен мағлұмат береді. «Тіл мәдениеті» курсын игеру үшін қажетті білімдер мен дағдылардың жинағы: қазіргі қазақ тілінің фонетикасы, лексикологиясы, сөзжасамы салаларынан толық және де жан-жақты білімді болу. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру – тәрбиелеу мен оқытудың үздіксіз үдерісі. Білім берудегі мақсат – қоғам мүшелерінің жоғарғы деңгейдегі адамгершілік, интеллектуальдық, мәдени және тұлғалық дамуына әрі кәсіптік құзырлығынақол жеткізу болып саналады» , - деп көрсетілген. Себебі, мектептегі оқыту ісінің басты міндеті – оқушылардың ойлау дағдысын, жоғары интеллектуальдық ой-өрісін қалыптастыру деп есептесек, бұлардың бірден-бір алғышарттары болып табылатын қарым – қатынастық (коммуникативтік) танымдық, адамгершілік, эстетикалық т.б. дағдыларды оқушылар тікелей тілді оқып үйрену үдерісінде меңгереді. Ұсынылып отырған таңдау курсының бағдарламасы 6 - сыныпқа лайықталып жасалған. Апталық сағат саны – 1 сағат., жылына – 34 сағат. Оқу пәнінің мақсаты: Сөйлеу тіл мәдениеті машықтарын меңгерген,коммуникативтік біліктілігі артқан,логкалық ойлауы өз деңгейіне сәйкес дамыған,мәденииетті сөйлеуге бейімделген оқушыны тәрбиелеу және қазақ тілі сабақтарында ақпарттық,тілдік қарым-қатынасты дамытып,өзінің ана тілін-қазақ тілін сапалы меңгерген тұлға қалыптастыру. Оқушылардың жеке бас ерекшелігіне қарай қабілетін аша отырып, дифференциялды түрде осы пәнді теориялық, әрі практикалық жағынан тереңдету, сөйлеу, жазу мәдениетін жетілдіру, өзіндік ой-пікірін дамыту, ана тілінің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсінген, әдеби тіл нормаларын жетік қолдана білетін және осы әсем тілдің сөз сырын жан-жақты таныта алатын, адамгершілік тұрғыда дұрыс шешім қабылдай білетін, ұлттық санасы жоғары, білімді, мәдениетті, шығармашылық қабілеті қалыптасқан тұлға қалыптастыру. Оқу пәнінің міндеті: Сөз адамныңой-өрісін ,мәдени дәрежесін,байыптылығын ,ақыл-парасатын көрсететінін ұғындыру. Сөйлеу мәдениетіне қай уақытта болса да ерекше мән бергенін ,қай халық болса да қатты бағалағанын түсіндіру . Сөйлеу мәдениеті сөйллеуші адамның ішкі жан дүниесінің тазаығына да,сөз өнеріне де қатыстылығын ескере білу. Сөзге шеше адам мәдениетті әрі шебер сөйлеу білу керек екенің түсінік беру.Мәдениетті,ой-өрісі жоғары,өмірге сенімді,адал адамдардың сөйлеу тілі де жоғары болуға тиістілігін аңғарту Тіл –адамның ішкі жан дүниесінің айнасы екенін ұғындыру. Оқушының танымдық қабілетін дамытып, қызығушылығын арттыру. Сөйлеу туралы түсініктерін кеңейте отырып, өз ойын жүйелі түрде жеткізе білуге үйрету. Оқушыны тек білім алуға ғана емес, ұжымдық қарам-қатынасқа қалыптастыру. Өзіндік білім, білік дағдыларын игерту, көркем де сауатты жазуын қалыптастыру. Оқушы сөздердің жасалу жолын ажыратуға, практикада қолдана білуге және талдау, салыстыру, жүйелеу, жинақтаумен бірге шығармашылық жұмыстар істеу қабілетін арттыру. Пәнді меңгеру деңгейіне қойылатын талаптар Лексика және грамматика саласында тілдік білімдетін меңгеруі тиіс: - сөздің мағыналарын айыра біледі, оларды сөйлеу тілінде еркін қолданады; - сөздік құрам түрлерін меңгереді, контекстегі қолдану ерекшеліктерін талдайды, ауызша және жазбаша жанрларда шығармашылықпен қолданады. - жаңа сөз тудырудың тәсілдерін біледі, оларды бір – бірінен ажырата алады. - тілдік ұғымдардың мәнін ашатын диаграммалар, кестелер құрастырады,оны таратып түсіндіреді. - өз бетімен оқи білуі, түсінуі және түрлі мәтіндерді талдай білуі тиіс. Қажетті ақпараттарды ала білуі және оқығандарына баға беруі тиіс. - мәтіннен өзіне қажетті ақпараттарды іріктейді, оларды тілдік қатынаста мақсатқа сай саралап, еркін қолданады. - оқыған мәтіндеріне сапалық жағынан талдау жасап, өзінің берген бағасын дәйектеп айтады, тақырыпқа сәйкес жоба-жоспар жасап, мәтін құрайды. - сөздердің синонимдік, антонимдік, омонимдік, көпмағыналық сипатын жанр түрлеріне қарай айырып, таңдап қолданады. - әдеби нормамен, монолог, диалог түрінде пікірлеседі. Оқу тақырыптық жоспар 6-сынып
Оқу курсының тақырыптарының мазмұны Кіріспе сабақ. Қазақ тілі туралы (1 сағат) Түркі тілдер тобының 6 топқа бөлінуі. Оңтүстік тобы (түрік, гагауыз, әзірбайжан, түркімен), батыс тобы (қарайым, қарашай, балқар, қырым татарлары, құмық, татар, башқұрт), орталық топ (қазақ, қарақалпақ, ноғай, қырғыз), шығыс тобы (өзбек, ұйғыр, сары, слар), солтүстік тобы (алтай, шор, хакас, тува, тофа, саха), чуваш тобы. Көне түркі тілдері (хазар, бұлғар, ғұн, көктүрік, сақ, авар) мен әлемдегі түркі тілді халықтар тіл туыстығы жағынан 6 топқа бөлінеді. Қыпшақ бұтағы, оғыз бұтағы, қарлық бұтағы, аралық бұтақ, чуваш, саха. Қазақстан Республикасындағы Тілдер туралы заңдары (1998., 1995., 1997 ж.ж.) Қазақстан Республикасының Ата Заңында қазақ тіліне берілген бабы (7 бап), қазақ тілінің қолдану аясын кеңейту, мәртебесін арттыру, дамыту мақсатында «Тілдерді қолдану мен дамыту бағдарламасы» (2001-2010 ж.ж.) басшылыққа алу. Заң тұжырымдамаларын жаттау. Қазақ тіл білімі тараулары туралы тусінік. Фонетика туралы (1 сағат) Қазақ лингвистика ғылымы үлкен 3 салаға бөлінеді. Лингвистика қай тілден енгенін айту. Фонетика, лексика, грамматиканың зерттеу зерттеу салаларына қысқаша тоқталу. Фонетика және орфография. Дауысты дыбыстардың емлесі (1 сағат) Дыбыс, фонема, әріп, алфавит. Тіл дыбыстары туралы түсінік. Дауысты дыбыстардың емлесі: а,ә,е,о,ө,ү,ұ,у,ы,і,и,я,ю,е,э., әріптерінің қолдануы Үндестік заңы (1 сағат) Буын үндестігі және дыбыс үндестігі. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар. Кірме сөздердегі буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар. Дыбыс үндестігі: ілгерінді, кейінді, тоғыспалы ықпалдың түрлері. Екпін. Ой екпіні, сөз екпіні, тіркес екпіні, дыбыс екпіні. Екпін түспейтін сөздер мен қосымшалар. Тест (1 сағат) Орфография және орфэпия (1 сағат) Орфография дұрыс жазудың нормасы, орфоэпия дұрыс сөйлеудің нормасы. Орфографиялық заңдылық негізделетін принциптер: А) фонетикалық; ә) дәстүрлі принцип; б) морфологиялық принцип. Лексика тарауы туралы түсінік (1 сағат) Лексиканың негізгі салалары: Сөз бен ұғым. Сөз бен мағына. Сөз мағыналары. Омоним мен полисемияның айырмашылығын түсіндіру (1 сағат) Табу сөздер мен этимология тарауы туралы түсінік беру. Ономастика,топонимикалық сөздердің шығу тарихы. Эвфемизм мен дисфемизм (1 сағат) Тілдің суреттеме құрал троптарын оқыту. Метафора, эпитет, синекдоха, метонимия, теңеуді көркем мәтіндерді пайдалана отырып ұғындыру. Термин сөздер, олардың қолдану аясын айту. Басқа тілден енген сөздерді ажырата білуге үйрету. Араб-Иран тілдерінен, Монғол тілдерінен, Түркі тілдерінен енген сөздерді білуге бағыт беру. Фразеологиялық сөз тіркестері (1 сағат) Фразеология грк тілінен шыққан термин. Фразеологиялық сөз тіркесі екіге бөлінеді. Олар фразалық тіркес пен идиомалық тіркес. Мақал мен мәтелдердің айырмашылығын оқыту. Диалектология туралы жалпы түсінік (1 сағат) Арготизм: жергілікті диалектілер мен әлеуметік диалект, әдеби тілдің ара салмағын ұғындыру. Говор, диалект, метатеза туралы түсінік беру. Сөздіктің түрлері (1 сағат) Сөздік дегеніміз не? Омоним, энциклопедиялық, синонимдік, аударма, түсіндірме, терминдік сөздіктер Тест (1 сағат) Грамматика тараулары туралы жалпы түсінік Сөзжасам және орфография (1 сағат) Сөзжасамдық тізбек пен сөзжасамдық ұя, сөзжасам жүйесі. «Грамматика» терминіне түсінік беру. Тарихи грамматика, сипаттама (синхрондық) грамматика, салыстырмалы грамматика бөлімдеріне шолу жасау. Грамматикалық тәсілдер, грамматикалық құрылым,грамматикалық форма, грамматикалық мағынаны ажврату. Граматикалық тәсілдер үшке бөлінеді: олар синтетикалық, аналитикалық, лексика-семантикалық тәсілдер. Жұрнақтар, нөлдік форма, көмекші морфема, сөз тұлғаларын оқыту. Дара сөздер мен күрделі сөздердің жасалу жолдарын түсіндіру. Негізгі және көмекші сөздерді мысалдармен ұғындыру. Туынды сөздер бес түрлі жолмен жасалатынын дәлелдеу: лексикалық жолмен, жұрнақтар арқылы, бірігу арқылы, қосарлану, тіркесу жолдарымен. Сөзжасам жүйесі (1 сағат) Зат есімнің сөзжасамы. Сын есімнің сөзжасамы, сан есімнің сөзжасамы, етістіктің сөзжасамы (шақ, рай, есімше, көсемше, етіс, тұйық етістік, болымды болымсыз етстік категориялары.) Есімдіктің сөзжасамы: (құрамына қарай, тұлғасына қарай, мағынасына қарай бөлінуі) Еліктеуіш сөздердің сөзжасамы: (дыбыстық және бейнелік түрлері) одағайдың сөзжасамы: (шақыру, жекіру , көңіл-күй одағайлары) шылаудың түрлері: жалғаулық, демеулік, септеулік, сұраулық. Синтаксис және пунктуация туралы жалпы түсінік (1 сағат) Синтаксис грек тілінен енген сөз (Sintaxis-құрастыру деген мағынаныбілдіреді.) сигтаксистің басты арнаулы объектісі екеу: бірі-сөз, екіншісі-сөйлем. Сөз тіркесінің байланысу тәсілдері төртеу: интонация арқылы , орын тәртібі арқылы, жалғау арқылы, шылау арқылы. Сөз тіркесінің байланысу түрлері: қиысу, меңгеру, матасу, жанасу, қабысу. Сөз тіркесінің топтастыру принциптері. Сөз тіркесінің мағыналық түрлері екеу, олар: есімді сөз тіркесі және етістікті сөз тіркесі. Сөз тіркесінің құрылысы (1сағат) Сөз тіркесінің лексика - грамматикалық мағыналарын оқыту. Тұрақты сөз тіркесі мен еркін сөз тіркесінің айырмашылығын ажырата білуге үйрету. Сөйлем туралы түсінік (1сағат) Сөйлем, және оның негізгі белгілерін білу. Айтылу мақсатына қарай сөлемдер: хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрықты болып бөлінеді. Сөйлем мүшелері, оның негізгі белгілері (1 сағат) Бастауыш, негізгі белгілері; құрамы, мағынасына қарай бөлінуі. Баяндауыштың негізгі бегілерін оқыту: есім, етістік, құрама баяндауыштар. «Предикат» деген термин баяндауыш екенін ұғындыру. Бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Предикативтік қатынас: Толықтауыштың негізгі белгілері: мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері: Анықтауыш, негізгі белгілері:мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері. Пысықтауыш: негізгі белгілері:мағынасына қарай бөлінуі, байланысу түрлері. Үстеудің мағналық түрлерне жаттығу жұмыстары(1сағат) Қаратпа, қыстырма, одағай сөздердің өзіндік ерекшеліктері, олардың тыныс белгілері, орын тәртібі туралы түсінік қалыптастыру. Сөйлемнің айқындауыш мүшелері туралы. Оңашаланған айқындауыш, тыныс белгілері. Қосарлы айқындауыш. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері туралы. Тыныс белгілері (1 сағат) Сөздердің орын тәртібі және ой екпіні Етістің түрлері(1сағат) Жақты және жақсыз сөйлем. Жақсыз сөйлемнің жасалуы. Жалаң және жайылма сөйлем. Толымды және толымсыз сөйлем. Атаулы сөйлем. Тірек сызбаларды қолдана отырып, мысалдармен түсіндіру. Үстеудің мағналық түрлері(1 сағат) Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері. Жалғаулықты және жалғаулықсыз салалас құрмалас сөйлем. Тыныс белгілері. Сабақтас құрмалас сөйлем: көп бағыныңқылы сабақтас пен көп басыңқылы сабақтас құрмалас сөйлемдердің ерекшеліктерін ажырата білу. Көп бағыныңқы сабақтас, оның екі түрі: сатылы және жарыспалы көп бағыныңқы (Бірыңғай және әралуан жарыспалы сабақтас) (1сағат) Аралас құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері. Тест тапсырмалары (1сағат) Үндестік заңын қайталау (1 сағат) Үндестік заңы туралы түсінік түсінік беру, ұғымды тереңдету. Зат есім (1сағат) Ауызекі сөзге ерекшелік беретін түрдері лексикалық тұлғалар. Ауызекі сөйлеу стилінің түрлері: дидарласу, полемикалық, көпшілікке арналған сөз. Сын есім (1сағат) Көркем әдебиет стиліне тән ерекшеліктерді тану. Сан есім (1 сағат) Іс-қағаздары стилінің ерекшеліктері. Төл сөз.Автор сөзі. Төлеу сөздің түрлері (1 сағ Төл сөз.Автор сөзі. Төлеу сөздің тыныс белгілері (1 сағат) Қорытынды сабақ (1 сағат) «Пунктуация» термині латын тілінен аударғанда «Punctum»-нүкте деген сөзден шыққан. Тыныс белгілердің қойылу ерекшеліктері: 1. Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер. 2. Сөйлем соңында қабаттасып қойылатын тыныс белгілер. 3. Сөйлем ішіне қойылатын тыныс белгілер. 4. Сөйлемді ықшамдап қолдануға байланысты қойылатын сызықша. Тест (1 сағат) Сөйлем ішіне қойылатын тыныс белгілер (1сағат) Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер (1 сағат) Төл сөз (1 сағат) Төлеу сөз (1 сағат) Төл сөз бен төлеу сөздегі тыныс белгілер (1 сағат) Қорытынды сабақ (1 сағат) Практикалық сабақтар «Практикалық қазақ тілі » таңдау курсына төрт практикалық сабақтар берілген. № 5 сабақ. Бақылау диктанты. Оқушылардың жас ерекшелігіне сай сөз саны бойынша берілген бақылау диктанты алынады. Диктант соңында қосымша тапсырмалар, талдау жұмыстары беріледі. № 13 сабақ. Деңгейлік тапсырмалар. Деңгейлік тапсырмалар дайындалып, қай деңгейдегі тапсырмаларды орындауды оқушы қалауына мүмкіндік беру. №25 сабақ. Тест тепсырмалары. Қазақ тілінің барлық тараулары қамтылған тест тапсырмаларын орындау. №33 сабақ. Бақылау жұмысы. Қима қағаздармен жұмыс. әр оқушыға қима қағаз таратып, қорытынды бағаларын шығару. Білімді меңгеру деңгейін бағалау Оқушылардың өз білімдерін қаншалықты меңгергені, күнделікті сабақ барысында жауап бергендеріне қарай бағаланады. Сонымен бірге бағалау критерийлерін құру арқылы практикалық сабақтарды өткенде бақылауға болады. «Өте жақсы» - тіл байлығының молдығы, қажетті мәліметті дер кезінде еске түсіруі, қосымша мәліметтерді тиімді қолдануы, талдау жұмыстарын жоғары деңгейде орындауы. «Жақсы» - ойының дәлдігін жалаң мысалдармен келтіруі, ережені дер кезінде еске түсіре алмауы, ойын жеткізуде тіл байлығының шорқақтығы. «Қанағаттанарлық» - ойын жеткізуде көп кібіртіктеуі, ережелерді мүлдем білмеуі, тек оқулықпен шектелуі. Мұғалімге ұсынылатын әдебиеттер тізімі 1. І. Кеңесбаев., Ғ. Мұсабаев «Қазіргі қазақ тілі» (лексика, фонетика) 2. Т. Айдаров «Қазақ тілінің лексикалық ерекшеліктері» - Алматы 1975 ж. 3. Т. Сайрамбаев «Қазіргі қазақ тіліндегі күрделі сөз тіркестері» - Алматы «Мектеп» 1981 ж. 4. Т. Ахтанов «Тіл білімінің негіздері» 5. Фразеологиялық сөздік. 6. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі – Алматы 1998 ж. 7. Г.Т. Тұрсынова., А.А. Қасымбек «Қазақ тілі әдістемелік құралы» 8. Г. Қасымова., Н. Құрманова «Қазақ тілі әдістемелік нұсқауы» - Алматы «Мектеп» 2008 ж. 9. Т. Қордабаев «Қазақ тіл білімінің қалыптасу, даму жолдары» - Алматы «Мектеп» 1987 ж. 10. М. Балақаев «Қазақ тілі мәдениеті» - Алматы 1971 ж. 11. Қазақ тілі мен дәбиеті журналы 12. Б. Құлмағамбетова., Т. Мұқашев «Қазақ тілі» 13. Шың кітап 14. Қазақ тілініңанықтама сөздігі – Алматы 2010 ж. Пәннің оқу әдістемелік қамтамасыздандырылуы 1. Кестелер (Венн диаграммасы., ішіне-сыртына т.б.) 2. Қима қағаздар 3. Бүктемелер 4. Интербелсенді тақта (слайдты көрсетілімдер., деңгейлік тапсырмалар т.б.) 5. Проекторлар 6. Суреттер 7. Тест жинақтары | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||