Эндокринді бездер. эндокриндік_бездер. Бeздeрді дaмyынa байланысты жіктелуіне сипаттама берііз
 Скачать 21.2 Kb.
|
|
Бeздeрдің дaмyынa байланысты жіктелуіне сипаттама беріңіз. Ішкі секреция безінің шығу тегі мен дамуы бойынша бірнеше топқа бөлінеді: 1. Бранхиогенді топ (қалқанша, қалқанша маңы, айырша бездер) даму процесінде қалқанша безінің үлесі мен асқыншақтары пайда болатын дистальды бөліктерден қалқанша түтіктері қалыптасады, содан кейін түтік редуциленеді. Оның проксимальды бөлімі тілдің соқыр тесігі болып қалады. Қалқанша бездері 3-4 висцеральды ішектің эпителийінен дамиды. 2. Энтодермалдық топ (ұйқы безінің аралшықтары) ұйқы безінің беткейіндегі алғашқы ішектің эпителийінен пайда болады. 3. Мезодермалды топ интерренал денелер - қосымша бүйрек үсті бездері және бүйрек үсті безінің қабық заты, жыныс бездерінен дамиды. 4. Неврологендік топ гипоталамус, гипофиз, эпифиз эктодермадан дамиды, мидың ортаңғы бөлігінің алдыңғы бөлігі болып табылады. 5. Симпатикалық жүйке тобысимпатикалық элементтерден пайда болады. Сыртқы, ішкі және аралас секрециялық бездердің айырмашылық белгілерін сипаттаңыз.1.Ішкі секреция бездерінің сыртқы шығарушы түтіктері болмайды. Ал сыртқы секреция бездерінде өзектері болады. 2.Ішкі секреция бездері гормондарды тікелей қанға бөледі. Ал сыртқы секреция бездері ферменттерді сыртқы ортаға немесе қуысқа (асқазан, ауыз, ішек) бөледі. 3.Ішкі секреция бездеріне: гипофиз, эпифиз, қалқанша безі, қалқанша маңы безі, бүйрек үсті безі, айырша без жатады. Сыртқы секреция бездеріне жыныс безі мен ұйқы безі жатады. Аралас секреция бездері адам организміне іштей де, сырттай да секреторлы әсер етеді. Ішкі секрециялық бездердің: қалқанша безінің, қалқанша маңы бездерінің, эпифиздің, бүйрекүсті бездерінің топографиясын және құрылысын сипаттап жазыңыз. Қалқанша безінің glandula thyroidea Анатомиялық құрылымы. Қалқанша безі - ең үлкен эндокринді бездердің бірі. Бездердің пішіні мен мөлшері өзгермелі және қанмен қамтамасыз етілуіне және функционалды жағдайына байланысты.Пішіні «Н» әрпі немесе жайылған қанаттары бар көбелек сияқты. Қалқанша безі қара-қызыл, жұмсақ құрылымды. Сопақша пішінді, үлкейген негізі мен ұшты жақтары бар. Сыртқы немесе антеро-бүйір беті мен әр жақтың ішкі немесе кейінгі-медиальды бетін ажырата біліңіз. istmus glandulae tirroidea, алдыңғы жақтағы жақтарымен байланысады. lobus pyramidalis одан жоғары қарай жылжиды. Қалқанша безі екі капсулада орналасқан. Біреуі - сыртқы (өзіндік фассиялық қынап) дәнекер тінінен тұрады және ішкі фассияның висцеральды жапырағынан шығады. Екіншісі - ішкі (бездің өзіндік қабығы немесе оны фиброзды капсула деп атайды). Сыртқы және ішкі капсулалар борпылдақ талшықтардан тұратын тамырлар мен нервтерге байланысты бір-бірімен тығыз байланысты. Без сыртқы капсуладан крикоидты шеміршек пен трахеяға байланысты байламдар арқылы түзіледі, соның салдарынан без жұтылған кезде сіңір мен трахеямен бірге ығыстырылады. Голотопия: қалқанша безі мойынның алдыңғы жағында, көмейдің бүйір қабырғаларында орналасады. Қалқанша шеміршегіне жанасқан. Скелетотопия: 2, 3 және 4 трахеальды жартылай сақиналар деңгейінде орналасқан. Қылтасы сақина тәрізді шеміршектің доғасы аймағында орналасқан, кейде кеңірдектің бастапқы 2 сақинасына дейін түседі. Пирамидалық үлестің жоғарғы жағы қалқанша шеміршегінің ортасына дейін жетеді, ол тіласты сүйегіне дейін созылады. Оң және сол үлестер жоғарғы жағында қалқанша шеміршегінің жоғарғы жиегіне дейін жетеді. Төменгі жағында кеңірдектің 5-6 сақиналарына дейін, 4-5 мойын омырқалары аймағында орналасады. Синтопия: қалқанша безі көмейге lyg. thyrolaryngeamedianum et lateralia арқылы бекітілген. Осы байламдардың арқасында қалқанша безі көмеймен бірге жоғары және төмен қозғалады. Бездің алдында тіласты сүйегінен төмен жатқан бұлшықеттер орналасқан: m. sternohyoideus, m. sternothyroideus, m. thyohyoideus, m. Omohyoideus-тің жоғарғы қарыншасы, мойынның меншікті шандырының беткей және кеңірдек алды жапырақшалары, мойынішілік шандар орналасады. Қалқанша бездің үлестерінің медиалды жақтарына қалқанша шеміршегі мен кеңірдектің 5-6 жоғарғы сақиналары жанасады. Бүйір үлестер артқы жағында өңешке дейін жетеді, n,larungeus recurrens орналасқан кеңірдек пен өңеш арасындағы жүлгені жауып өтеді. Қалқанша маңы бездері, glandula eparathyroidea Анатомиялық құрылымы. Қалқанша маңы бездері - екі жоғарғы және екі төменгі-бөліктерден тұрады. Төменгі қалқанша бездері әдетте жоғарыдан үлкен. Қалқанша бездері қалқанша безінен жеңіл түспен (балаларда бозғылт-қызғылт, ересектерде сары - қоңыр) және тығыз консистенциямен ерекшеленеді. Барлық бездерге ұқсас, қалқанша бездер жұқа дәнекер- капсула бар. Скелетотопия: төс сүйек сабының артында, 3 қабырғалар аймағында. Синтопия: Алдында төс сүйек сабымен, бүйірінде оң және сол жақ өкпелердің жоғарғы үлестерімен. Артында аорта, иық-бас венасы орналасады. Үстінде қалқанша без, төменгі жағында перикард орналасады. Голотопия: қалқанша безінің артында орналасқан түзілімі болып табылады. Олардың саны 2-ден 6-ға дейін, жиі 4 бездері (екі жоғарғы және екі төменгі). Қалқанша безінің ішкі және сыртқы капсулаларын бөлетін бос дәнекер клетчаткасында орналасқан. Жоғарғы қалқанша безінің артынан, олардың үстіне жақын, перстневидті шеміршек доғасының деңгейінде. Төменгі трахея мен қалқанша бездерінің арасында. Сирек қалқанша бездері қалқанша безінің паренхимасында. Эпифиз, сorpus pineale Топография. ортаңғы мидың төбесінің жоғарғы төбесін бір-бірінен бөліп тұратын терең емес жүлге орналасқан сопақша пішінді мүше болып табылады; оның көмегімен аралық мидың көру түйреуімен байланысты. Эпифиз аралық мидың эпиталамусына жатады. Анатомиялық құрылым. corpus pineale түрі бойынша, қызыл - сұр түсті. Оның беті тегіс. Бездің орташа өлшемі: ұзындығы 8-10 мм, ені - 6 мм; салмағы - 0,2 гр. Бұл жерде: негізі (3-ші қарыншаның артқы қабырғасына жанасады және ортасында орналасқан) және орта мидың жоғарғы төбешіктерінің арасында жатқан және артқа бағытталған өткір ұшы бар. Дәнекер-тінді капсуламен жабылған, ол паренхиманы үлеске бөлетін қалқаның ішіне береді. Бүйрек үсті безі, glandulasuprarenalis. Бүйрек үсті безі - бұл сарғыш-қоңыр түсті, жұмсақ консистенциялы, ретроперитонеальді кеңістікте, бүйрекке сәйкес келетін жоғарғы жақтың жоғарғы жағында орналасқан жұптасқан орган . Анатомиялық құрылым. Оң және сол жақ бүйрек үсті бездері пішіні бойынша ерекшеленеді. Оң жақ бүйрек үсті безінің пішіні үшбұрышты жақындады, ал сол жақ жарты айға ұқсас. Бүйрек үсті бездерінің әрқайсысы үш бетті ажыратады: алдыңғы, алдыңғы жақтар, (қақпалары онда көрінеді), артқы жағы, артқы жағы және бүйрек, facies renalis. Бүйрек үсті бездерінің салмағы мен мөлшері айтарлықтай өзгереді. Бүйрек үсті бездерінің орташа мөлшері: ұзындығы 5 см, ені 3-4 см, қалыңдығы шамамен 1 см, жалпы салмағы 10-20 г. Сыртында бүйрек үсті безі жұқа дәнекер тінінің капсуласымен жабылады, оның ішінен бүйрек капсуласына көптеген жолдармен байланысқан борпылдақ дәнекер тінінің түйіндері бездің қалыңдығына енеді. Скелетотопия: Бүйрек үсті безі 11-12 кеуде омыртқасының деңгейінде орналасқан, оң жақ сол жақтан төмен. Голотопия: Бүйрек үсті бездерінің артқы беті белдік диафрагмаға, бүйрек бүйректері бүйректерге жақын орналасқан. Синтопия: Сол және оң бүйрек үсті бездерінің алдыңғы бетінің синтопиясы әртүрлі. Оң жақ бүйрек үсті безі алдыңғы беті бауырмен және он екі елі ішекпен, медиальды жиегі төменгі вена кавасымен байланыста. Оның алдыңғы бетіндегі сол жақ бүйрек үсті безі асқазанның жүрек бөлігімен, көкбауырдың құйрығымен, ал медиальды шеті аортамен байланыста болады. Перитонеум оң және сол жақтағы бүйрек үсті бездерін біркелкі жабады. Дұрыс - перитонеум жоқ және бауырдың артқы бетіне жақын орналасқан; сол жақ, керісінше, висцеральды перитонеум парағымен жоғарыдан жабылған бөлігі үшін. Бүйрек үсті бездерінде бүйрекке тән қабық бар - май капсуласы және бүйрек фассиясы. Борпылдақ майлы тін бүйрек үсті бездерін бүйрекпен байланыстырады. Аралас секрециялық бездердің: ұйқы безінің, атабез және анабездерінің топографиясын және құрылысын сипаттап жазыңыз. Ұйқы безі, parsendocrinapancreatis Анатомиялық құрылым. Ұйқы безінің эндокриндік бөлігі ашық түспен ерекшеленетін жасушалардың жиналуымен (панкреатикалық аралдармен немесе Лангерганс аралдарымен) сипатталады. Олар формасы, мөлшері және саны бойынша қатты өзгереді. Ең жиі аралдар дөңгелек пішінді, диаметрі 100-200 мкм, олардың ,бездегі жалпы көлемі 1-ден 2 млн-ға дейін, бірақ олардың жалпы саны барлық бездің 3% - ынан аспайды. Топография. Панкреатикалық аралдар ұйқы безінің барлық бөлімдерінің паренхимасында шашыраған, бірақ ең алдымен құйрық аймағында. Олар ұйқы безінің экзокриндік бөлігінен бөлінген. Жыныс бездерінің құрылысы тиісті бөлімдерде сипатталған. Атабезі, testis – сопақ пішінді екі денемен ұсынылған және екі функцияны орындауға арналған қос түтікше без: генеративті-жыныстық жасушалар мен эндокриндік-жыныстық гормондардың қан мен лимфаға бөлінеді. Мүше дәнекер тінінің қабықтарымен жекелеген тілімдерге бөлінген, оның әрқайсысында 1-5 алынған тұқымдық каналдар бар. Бұл сперматогенез жолының бастапқы бөлігі. Жыныс жасушалары тек алынған каналдарда өндіріледі. Гормон ер ағзасының әртүрлі андроген–сезімтал жасушаларына жан-жақты әсер етеді, олардың өсуі мен функционалдық белсенділігін ынталандырады. Оларға қуық қуық жасушалары, ұрық көпіршіктері, шеткі сал бездері, бүйрек және тері жатады. Андрогендердің әсерінен сыртқы жыныс мүшелері, екінші жыныс белгілері (шаш өсуі, көмейдің дамуы) дамиды, сүйек жүйесінде синостоздың дамуына ықпал етеді, бұлшық еттердің дамуын тездетеді, жыныстық мүшенің эрекциясын тудырады, жыныстық сезім қозғайды, адамның психикасын анықтайды және т. б. Олардың сперматогенезге әсері өте маңызды: гормонның төмен концентрациясы осы процесті белсендіреді, жоғары - тежейді. Голотопиясы: Аталық бездер ұмада (scrotum) орналаскан. Синтопиясы: Атабездің артқы жиегіне шәует шылбыры мен атабез қосалқысы жанасады. Анабез, ovarium. Анабездің екі негізгі функциясы бар. Ол ішкі секреция безі болып табылады, яғни жыныстық гормондар - эстрогендер және прогестерон бөледі, сонымен қатар генеративті функциясы бар - аналық жасушаларды шығарады.Анабездің көлденең кесегінде қабық және ми затын ажыратуға болады. Біріншіден, функционалдық тұрғыдан маңызды. Аналық бездің қабықты затында эстроген гормонын (фолликулин) шығаратын фолликулярлы эпителийден құрылған фолликуланың жетілуінің әртүрлі сатысындағы бар. Іс-қимыл бойынша ол ерлер жыныстық гормоны-тестосронға ұқсас, яғни әйелдердің екінші жыныстық белгілерінің дамуына әсер етеді. Фолликулиннің әсерінен фолликулдар, аналық жасушалар пісіп, етеккір циклінің реттелуі жүзеге асырылады. Фолликулдардың өсуі фолликулостимуляциялық және лютеинизациялық гипофиз гормондарының әсерімен жүреді, олар гипофиздің алдыңғы бөлігінің жасушаларымен секрецияланады. Жарылған фолликулдан овуляция кезінде жаңа эндокриндік орган - сары дене дамиды. Сары дененің екі санаты бар: жүктіліктің сары денесі, corpus luteum gravigitatis, және етеккір (циклдық), corpus luteum menstruationis. Жыныс бездері ағзадағы зат алмасуға да әсер етеді ( негізгі алмасуды арттырады) және жүйке жүйесінің қызметіне. Жыныс бездерінің эндокриндік қызметінің бұзылуы жыныстық салада да, сондай-ақ барлық ағзада да өзгерістердің пайда болуына себеп болуы мүмкін. Голотопиясы: жамбас астауы қуысында аналық без шұңқырында орналасқан. Синтопиясы: анабездің алдында жатырдың кең байламы, артында ішперденің ішкі мықын артериясы өтетін бөлімі орналасқан. Латералді беті жамбас сүйектің бүйір қабырғасына, сыртқы мықын артериясы мен венасының арасына жанасып жатады. Ал медиалды беті жатыр түтігімен жабылған. |