Туғаннан бастап 1 сыныпқа қабылданғанға дейін балалардың біліктері мен дағдыларының тізбесі
№ п/п
|
Дағдылар тізбесі
|
Бөбек жасы (0-3 жас)
|
Мектепке дейінгі жас (3-6 жас)
|
Нәрестелік жас (туғаннан бастап )
|
Ерте жас
(1 жастан бастап)
|
Кіші жас
(2 жастан бастап)
|
Орта жас
(3 жастан бастап)
|
Ересек жас
(4 жастан бастап)
|
Мектепалды жасы
(5 жастан бастап)
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
|
Денсаулық сақтау дағдылары
|
1
|
Мәдени-гигиеналық дағдылар
|
Тамақты көргенде қимылдайды. Ыдысты ұстауға көмектеседі, ұстайды.
|
Өз еркімен қасықпен тамақ ішеді, ересектің көмегімен киінеді, түбекке сұранады, оның орнын біледі және уақытында қажеттілігін айтады
|
Жеке бас гигиенасының алғашқы дағдыларын меңгереді.
|
Жеке бас гигиенасының ережелерін біледі және сақтайды.
|
Гигиеналық шараларды орындау ретін біледі.
|
Гигиеналық шынықтыру шараларын өздігінен орындайды.
|
|
2
|
Дене шынықтыру
|
Ересектердің саусақтарынан ұстайды. Заттарға ұмтылып, екі қолымен ұстайды, заттарды қолдан қолға ауыстырады
|
Берілген бағытта жүре алады, жүгіре алады. Баспалдақпен жоғары көтерілгенді және төмен түскенді ұнатады.
|
Жүгіру, өрмелеу және секірудің алғашқы дағдыларын меңгереді.
|
Негізгі қимыл түрлерін орындаудың қарапайым дағдыларын меңгереді.
|
Өмірлік маңызы бар қимылдарды өздігінен орындай алады.
|
Негізгі қимыл түрлерін орындау кезінде шығармашылық танытады.
|
|
3
|
Дербес қимыл белсенділігі
|
Сүйене отырып заттың үстіне шығады, айналаға қарайды, контейнерден заттарды алады, суды шашыратады.
|
Қатар отырып ойнай алады, кеңістіктегі ашық, зейін аударатын заттарды өз бетінше таба алады.
|
Шағын топта бірге ойнай алады.
|
Командада ойнаудың қарапайым ережелерін сақтай біледі.
|
Түрлі ойындарды, оның ішінде ұлттық ойындарды ойнайды, ойын ережелерін сақтайды.
|
Командада қимылды ойындарды ұйымдастыру дағдыларын игерген. Қимыл белсенділігіне қарапайым өзіндік бақылауы қалыптасады.
|
|
4
|
Салауатты өмір салты
|
Өзін жұбату және ұйықтау қабілеттерінің жоғарылағанын көрсетеді.
|
Күн тәртібін орындайды.
|
Шынықтыру шараларын өткізу кезінде жағымды көңіл-күй танытады және қауіпті жағдайда сақтық танытады.
|
Салауатты өмір салтының қарапайым ережелерін біледі, ересектердің көрсетуімен шынықтыру элементтерін орындайды.
|
Салауатты өмір салтының қарапайым ережелерін біледі және сақтайды.
Өсімдіктермен, жануарлармен, жәндіктермен не істеуге болатынын біледі.
|
Қауіпсіздік қағидаларын саналы түрде орындайды.
Шынықтыру шараларының маңыздылығы мен қажеттілігін түсінеді. Күн тәртібін сақтайды.
|
|
Коммуникативтік-тілдік дағдылар
|
1
|
Қарым-қатынас мәдениеті
|
Дыбысқа және оның дереккөздеріне назар аударады.
Былдырлайды және дыбыстарға еліктейді.
|
Жаңа сөздерге еліктейді; таныс заттардың және қимылдардың жеңілдетілген атауларын, алғашқы толық сөздерді қолданады
|
Өзінің құрбыларымен және жақындарымен қарым-қатынасқа түсе алады.
|
Ересектердің сөзін түсінеді. Сұрақтарды тыңдайды, оларға жауап береді.
|
Ересектермен, балалармен қарым-қатынасқа түсе алады және олардың өтініштерін орындайды.
|
Қоғамдық орындардағы тәртіп ережелерін біледі және оларды сақтайды.
|
|
2
|
Тілдің грамматикалық құрылымы
|
-
|
Қарапайым сөздерді қолданады және заттар мен қимылдарды қарапайым сөздермен атауды біледі.
|
Түсінікті болу үшін өз ойын дұрыс жеткізе алады.
|
Қажетті сөздер мен сөз тіркестерін қолданады.
|
Ересектердің сұрақ қоюы арқылы салалас және сабақтас құрмалас сөйлемдерді үйлесімді құрастыра алады.
|
Сөйлеуге сыни қарым-қатынас таныта алады, грамматикалық дұрыс сөйлеуге тырысады.
|
|
3
|
Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті
|
Оның есімін атағанда ыммен немесе дауысымен жауап береді.
|
Дауысты дыбыстарды және артикуляциялық қатынаста дауыссыз дыбыстарды жеткілікті түрде анық айта алады.
|
Дауысты және дауыссыз дыбыстарды дұрыс дыбыстай алады.
|
Сөздердің қалай айтылатынын тыңдап, оларды анық айтады.
|
Ана тілінің барлық дыбыстарын дұрыс айтады.
|
Дұрыс, мәнерлі сөйлей алады. Интонациялық мәнерлеудің түрлі тәсілдерін қолданады.
|
|
4
|
Сөздік қор
|
Қимылдарға, басқа ымдар мен дыбыстарға еліктейді.
|
Ересектердің айтқан сөздері мен сөз тіркестерін қайталайды.
Жануарлардың дыбыстарына еліктейді
|
Өзі, отбасы мүшелері, сүйікті ойыншықтары туралы сұрақтарға жауап береді.
|
Барлық қимылдарды, заттар мен құбылыстарды, олардың белгілері мен сапасын атайды.
|
Жағдайды көрмей-ақ сөздерді қолданып, сөйлеуде етістіктерді белсенді қолдана алады.
|
Сөйлеуде антоним, синоним сөздерді қолдана отырып, тілдегі сөздің көп мағыналығын түсінеді.
|
|
5
|
Байланыстырып сөйлеу
|
-
|
Қысқа сөз тіркестері мен сөздерді қолданып, өтініш жасай алады, тапсырманы мұқият тыңдайды және оны дұрыс орындайды.
|
Тілектерін, ойларын, сезімдерін айту үшін сөздерді қолдана алады.
|
Табиғаттың тірі және өлі нысандарын бақылау, суреттерді, заттарды қарастыру кезінде сұрақтарға дұрыс жауап береді.
|
Диалогтік сөйлеудің, тілдесудің негізгі формасын меңгерген.
2-3 сөйлеммен өз ойын жеткізе алады.
|
Әртүрлі сөз таптарын, эпитеттер мен салыстыруларды қолдана отырып, монолог құра алады.
|
|
6
|
Шығармашылықпен тілдік қызмет
|
Шаршаған немесе ренжіген кезде өзін құшақтаудың, еркелетудің қажет екенін ыммен білдіреді.
|
Ойыншықтармен қойылатын күрделі емес шағын сахналық қойылымдарды түсінеді, ойыншықтардың әр қимылына еліктейді.
|
Саусақ ойындарына арналған тақпақтарды жатқа
айтады.
|
Кейіпкерлердің мінезін жеткізу үшін интонациялық мәнерлеудің қарапайым түрлерін қолданады.
|
Таныс ертегілерді айтады, ойыншықтар туралы шағын әңгімелер құрастырады.
|
Оқиғаларды құрастыра алады, астарлы және ауыспалы сөздерді қолданады және түсінеді. Ұйқас және сөздік ойыңға қызығушылық танытады.
|
|
7
|
Шығармаларды қабылдауы
|
Қысқа тақпақтар мен тіл жаттығуларын тыңдайды және оған көңіл-күймен жауап береді.
|
Тиісті суреттерді қолдана отырып шағын, қарапайым әңгімелерді, өлеңдерді, тақпақтарды түсінеді.
|
Халық ауыз әдебиеті туындыларына эмоционалды үн қатады.
|
Түрлі оқиғаларға, кейіпкерге өзінің қарым-қатынасын білдіреді.
|
Өзіне ұнайтын бірнеше шығармаларды атай алады, әдеби кейіпкерлерді ойында қолданады.
|
Кітапқа қызығушылық танытады, өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқи алады.
|
|
8
|
Сауат ашу негіздері
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Үш дыбыстан тұратын сөздерге дыбыстық талдау жасай алады. Буындарды ажыратады.
Жазудың қарапайым дағдыларын: қарындаш, қалам ұстауды, алады, сурет салуды, сызықтар сызуды, басып жазуды меңгереді. Қағаздың, кітаптың бетінде бағдарлана біледі.
|
|
Танымдық дағдылар
|
1
|
Заттардың қасиеттерін бағдарлау
|
Заттарды есте сақтауға және іздеуге қабілетті.
|
Біртекті заттарды бір белгісі бойынша (көлемі, пішіні) топтастыра біледі.
Негізгі төрт түсті ажырата алады.
|
Заттардың негізгі түстерін, пішінін, көлемін, сипатын ажыратады.
|
Салыстыру (қатар қою, беттестіру) тәсілімен заттарға тән айырмашы-лықтарды таниды және атайды.
|
Заттарға тән ерекшеліктерді және белгілерді иісі, дәмі, дыбысы негізінде қабылдайды.
|
Танымдық әрекет ретінде заттардың қасиеттері мен белгілерін қарастырады.
|
|
2
|
Қоршаған ортаны тану
|
Әртүрлі тәсілдермен заттарды зерттейді (яғни лақтырады, шашады, басқалардың әрекетін бақылайды).
|
Өзі, отбасы туралы білімге ие.
Үйге, балабақшаға жақын маңайдағы
жануарларды, өсімдіктерді, заттарды таниды.
|
Адамдарға, олардың әрекетіне ерекше қызығушылық танытады.
|
Табиғаттағы және ауа райындағы қарапайым өзгерістерді байқайды және атайды.
Бағдаршам белгілерін түсінеді және атайды.
|
Тірі және өлі табиғат пен қоғамдық өмірдегі қарапайым себеп-салдарлық байланыстарды түсінеді.
|
Танымдық міндеттерді көрнекі-қимылдық және көрнекі-үлгілік жоспармен шеше алады, жүйелей және топтастыра алады.
Ұқсастықтары мен айырмашылықтарын табу қабілетіне ие.
|
|
3
|
Құрастыру дағдылары
|
Қимылдарды орындаудың түрлі әдістерін жасауға тырысады.
|
Ересектердің көмегімен қарапайым құрастырылымдарды құрастыра біледі.
|
Ересектердің көрсетуімен қарапайым құрылыстарды қайталап жасайды (үстіне, жанына, астына қоя алады).
|
Әртүрлі тәсілдерді қолдана отырып, құрылыс материалдарын қолдана біледі.
Оның негізгі бөлшектерін біледі және атайды.
|
Құрылыс материалдарын өз бетінше таңдайды, өзі құрастыруға тырысады. Командада жұмыс істеуді біледі.
|
Құрастырудың бірнеше және қарапайым жинақтау тәсілдерін меңгерген және түрлі нәтиже алу үшін бір және бірнеше тәсілдерді қолданады.
|
|
4
|
Экология
лық мәдениет негіздері
|
Табиғат әлемін жағымды қабылдайды, қоршаған ортадағы өсімдіктер мен жануарларды аңғарады.
|
Тіршілік иелерін, өсімдіктерді ажырата алады, оларға қызығушылық танытады.
|
Жануарлар әлеміне мейірімділік пен ұқыптылық танытады.
|
Ересектердің көмегімен өсімдіктерді күтіп баптау бойынша қарапайым еңбек дағдыларын орындай алады.
|
Табиғатта өзін-өзі ұстаудың кейбір нормаларын меңгереді.
|
Қоршаған әлемнің алуан түрлілігін түсінеді. Өсімдіктердің белгілерін, қасиеттерін, олардың тіршілік ортасын біледі.
Табиғат бұрышын мекендеушілерге күтім жасай алады.
|
|
5
|
Қарапайым математикалық ұғымдар
|
Әртүрлі көлемдегі және пішіндегі ойыншықтармен немесе заттармен ойнайды.
|
Ересектердің нұсқауларын түсінеді және айналасындағы кеңістіктен заттарды таба алады.
|
Кеңістікті бағдарлаудың бастапқы дағдыларын меңгереді.
|
Уақыт, кеңістік туралы қарапайым түсініктерін көрсете алады.
|
Уақыт туралы (тәулік бөліктері: таңертең, күндіз, түн; күндер: бүгін, кеше, ертең), жылдам, баяу түсініктерін біледі.
|
Геометриялық пішіндердің құрылымдық сипаттамаларын, тура және кері реттегі сандық қатынасты біледі.
|
|
6
|
Ізденіс және экспери-менттік әрекет
|
Заттарды зерттеуге қызығушылық танытады, жаңа заттармен танысады немесе зерттейді. Заттарды көбінесе қолданылуына қарай емес, өлшемі бойынша салыстырады.
|
Әртүрлі пішіндегі ойықтарға (тесіктерге) сәйкес заттарды салуды біледі.
|
Әртүрлі заттармен әрекет жасай (ажырата, жалғай, құрастыра) алады.
|
Таныс материалдармен өз бетінше, сондай-ақ командада эксперимент жасай алады.
|
Мақсатты түрде жаңа материалдармен эксперимент, үлгі жасай алады және заттар арасындағы жалпы белгілерді ажырата біледі.
|
Қарапайым себеп-салдарлық байланыс орната алады, ретімен және нәтижелі эксперимент жасай алады.
|
|
7
|
Ақпаратпен жұмыс
|
Айнадағы бейнесін бақылайды және қызығушылық танытады.
|
Ақпаратты сезім мүшелерінің (сезім, иіс сезу, жанасу түйсіктері арқылы) көмегімен алады .
|
Әртүрлі ақпарат көздеріне қызығушылық танытады.
|
Қызықты ақпаратты анықтайды.
|
Жаңа ақпарат алу қажеттігін түсінеді.
|
Жаңа ақпаратты қызығушылық танытқандарға қалай ұсынуды біледі және түсінеді.
|
|
Шығармашылық дағдылар
|
1
|
Музыкалық әрекет
|
Ересек адаммен көңілді ойын ойнағанда қуанады, дабылдың соғылғанын көргенде, заттың бетін ұрады.
Музыкалық құралдармен әрекет жасайды.
|
Әнді орындау барысында қарапайым қимылдармен би әуеніне көңілді сипат бере алады.
|
Музыкалық аспаптарды біледі, музыкалық фразалардың жоғары және төмен дыбысталуын ажыратады, ересектермен бірге ән айтуға ықылас танытады.
|
Музыкалық шығарманың қарқынын, жоғары дыбыстарды ажыратады, әуеннің басы мен соңына назар аударады.
Халық әуендерін тындайды және қабылдайды.
|
Дауыс тембрін ажыратады, әнді созып айтады, сөздерді анық айтады; би, музыкалық- ырғақты қимылдарды орындайды.
Отандық композиторлардың шығармаларын тындайды және қабылдайды.
|
Балалардың музыкалық аспаптарында ойнаудың қарапайым дағдыларына ие. Халық әндерін, билерін орындайды.
Әнді ойдан шығарып айту қабілетіне ие.
|
|
2
|
Өнімді әрекет
|
Ашық түсті заттарға, картиналарға, гүлдерге эмоционалды үн қатады (аузына салады, басын изейді, тоқылдатады, ұрады, лақтырады).
|
Қағаз бетін ашық дақтармен, жақпалармен толтырады (бояу, маркер, борлар, қарындаштар); дөңгелек, жалпақ пішіндерді мүсіндейді.
|
Мүсіндеу дағдыларын игерген (заттарды шұңқырлау, сәндеу).
Қағаз бетіне тік және жатық, ирек сызықтар сыза алады.
|
Бейнелеу әрекетіне қажетті негізгі техникалық дағдылар мен біліктерді игереді.
|
Бейнелеу өнерінің түрлері туралы ұғымдары бар (кескіндеме, мүсіндеу, халық өнері).
Ата-бабалардың тұрған үйлерін, тұрмыстық заттарды, ұлттық киімнің бөліктерін атайды.
|
Бейненің сипатына тән бейнелеудің техникалық тәсілдері мен құралдарын өз бетінше таңдай алады.
|
|
3
|
Қоршаған ортаны эстетикалық қабылдау
|
- -----
|
Бояудың ашық түстеріне назар аударады, оларға таң қалады, куанады.
|
Халық ойыншықтарын қарастыру кезінде эмоционалды түрде қуанышын көрсетеді.
|
Қолданбалы халық өнерінің түрлеріне қызығушылық танытады. Материалдарды ұқыпты қолданады.
|
Геометриялық пішіндерді және өсімдік элементтерін халық өнері шығармаларының желісі бойынша біркелкі орналастырады.
Түрлі заттары дайындаудын қарапайым дағдыларын игереді.
|
Халық өнеріне және сәндік өнерге, дизайнға қызығушылық білдіреді, жұмыс тәсілдерін таңдайды және негіздейді, жұмыста материалдарды тиімді қолданады, табиғаттың әсемдігіне, киімге және бөлменің жинақылығы
на эмоционалды түрде мән береді.
|
|
Әлеуметтік дағдылар
|
1
|
Мәдени мінез-құлық дағдылары
|
Сәлемдескенде, қоштасқанда жауап қайтарады.
|
Жай сөйлеммен айтылған өтінішті орындайды.
|
Мінез-құлық нормалары мен қағидаларын түсінеді, сәлемдесу, қоштасу, ризашылық сөздерін қолданады.
|
Адами қарым-қатынас туралы білімді меңгерген, эмоционалдық жай-күйді түсінеді.
|
Айналадағы және жақын адамдарға қамқорлық көрсетеді.
|
Қажетті жағдайларда көмек сұрай алады, басқа адамдардың тілектеріне құрметпен қарайды.
|
|
2
|
Ересектермен және құрдастарымен өзара әрекет
|
Отбасы мүшелерін таниды. Ересектермен жағымды қарым-қатынаста бола отырып күледі, қол бұлғайды немесе күлімсірейді. Қарым-қатынас жасауда ұнату, жақтырмау сезімін білдіреді.
|
Ойын-сауықтар мен әртүрлі ойындарда ересектермен әрекет етеді.
Ересектерді ынтамен тыңдайды және қарапайым тапсырмаларды орындайды.
|
Жақындарына, құрдастарына бауырмалдық, тілектестік сезім танытады.
|
Тұрақты ойын топтарына қосылады және танымдық тақырыптарда құрдастарымен тілдесе алады.
|
Ересектермен бірге еңбек әрекеттерін орындайды, командада әрекет ете алады. Құрдастарының арасында өзінің орнын, өзінің "Мен" екенін сезінеді. Ересектермен және құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасағанда адамгершілік нормалары мен ережелерін сақтайды.
|
Ересектермен және құрдастарымен бірге еңбек ете алады, ортақ мақсат қояды және оның нәтижесін талқылай алады.
|
|
3
|
Адамгершілік нормалары туралы түсінік
|
Алғашқы эмоцияларын білдіреді.
Көмек қажет болғанда дененің қозғалысын және дыбысты қолданады.
|
Айналасындағылармен қарым-қатынасты реттеу және өзінің қалауын білдіру үшін қажетті сөздерді қолданады.
|
Қазақстанның астанасын, өзі тұратын қаланын атауын біледі. Халық ауыз әдебиеті шығармалары арқылы ненің "жақсы", ненің "жаман" екенін түсінеді.
|
Айналасындағыларға сүйіспеншілік пен қамқорлық танытады. Өзінің әрекеттерін және ертегі кейіпкерлерінің әрекеттерін бағалай алады.
|
Қазақстан халқының салт-дәстүрлері туралы түсінікке ие.
|
Отбасылық құндылықтарды сақтайды. Өзінің кіші отанына, туған елінің мәдениетіне сүйіспеншілік және құрмет танытады.
|
|
*** Ерекше білім беруге қажеттіліктері бар, оның ішінде ақыл-есі кемістігінің жеңіл және баяу дәрежесіндегі балалар үшін күтілетін нәтижелер жеке және арнайы үлгілік оқу бағдарламаларына сәйкес анықталады.
| |
Скачать 93.12 Kb.