Биринчи мижозлар
 Скачать 33.37 Kb.
|
|
Биринчи мижозлар Агар сиз психологик ёрдам марказига ишга жойлашсангиз яхши бўлади. Клиникаларда ишлайдиган психологлар одатда бўшатилган беморлардан мижозларни жалб қилишади. Агар сиз "еркин рассом" бўлишни афзал кўрсангиз, сизнинг олдингизда савол туғилади: мижозларни қаердан қидириш керак. Мен сизга мижозлар билан "кўчадан" бошлашингизни маслаҳат бермайман. У ердан енг қийин ва ишончсиз келади. Сиз фақат вақт ва кучингизни беҳуда сарфлайсиз. Қариндошлар ва дўстлар билан ишлайсизми? Улардан пул олиш ноқулай, barter қолади. Аммо кейин бу дўстлик ёки tamaki… Ажам хусусий амалиёт бўйича маслаҳатчи ҳали доимий мижозга ва шунга мос равишда барқарор даромадга ега емас. У тўлақонли психологик ёрдам кўрсатиш учун кам имкониятларга ега. Буни яширишдан кўра, мижозларни тажрибасизлиги ҳақида ҳалол огоҳлантириш ва дастлаб minimal тўловни белгилаш яхшироқдир. Мижоз билан ишингизни муҳокама қиладиган раҳбарингиз борлигини айтинг. Агар жараёнда бирон бир муаммо юзага келса, мижозга тажрибали мутахассисни тавсия қилишингиз мумкин. Карерангизнинг бошида диагностика ва диспетчер сифатида ишлаш яхшидир. Сиз биринчисини институтда ўргандингиз, енди билимингизни амалда мустаҳкамлаш вақти келди. Ташхис ҳеч бўлмаганда мижозга қандай ёрдам кераклигини аниқлаш учун керак. Ва кейин-уни ҳали етарли тайёргарликка ега бўлмасангиз, ёрдам берадиган мутахассисга юборинг. Ҳамкасблар. Ўзаро муносабатларни ўрнатиш тамойиллари Психологик хизматлар, амбулатория тиббиёт муассасалари ва психиатрия шифохоналари, ижтимоий муассасалар билан алоқа ўрнатиш. Турли хил профилларнинг таниш мутахассислари рўйхатини тузинг: болалар, оилавий, синов ва тиббий психологлар. Шунингдек, рўйхатга психотерапевт, психиатр, нарколог, невропатолог, терапевт киради. Ҳамкасбларингиздан кимни тавсия қилишларини сўранг. Мутахассислар билан танишишингиз ва ҳамкорлик тўғрисида келишиб олишингиз мумкин бўлган тадбирларда қатнашинг. Соматик шикоятлар билан даволанмаган мижозга психосоматик сифатида ташхис қўйишга шошилманг. Соматик патологияни истисно қилиш учун уни текширувдан ўтишга ишонтиринг. Уни ўзингиз ишонган шифокорга мурожаат қилинг ва тавсиянома натижаларини диққат билан кузатиб boring. Соматик беморнинг психологик муаммоларини унинг даволовчи шифокори билан ҳамкорликда ҳал қилинг. Бемор қандай дори-дармонларни қабул қилаётгани, унинг руҳий ҳолатига қандай таъсир қилиши мумкинлигини билиб олинг. Психотроп дориларни қабул қиладиган беморлар алоҳида еътиборга лойиқдир. Агар сиз оилалар билан ишласангиз, лекин ҳамкасбингиз ишламаса, у мижознинг оиласини сизга юбориши мумкин, у билан individual ишлашни давом еттиради. Ёки у ери билан ишлайди ва хотинини сизга юборади, бола билан ишлайди ва онани сизга юборади. Бундай ҳолда, биргаликда ишлаш жараёнида уларнинг тактикасини мувофиқлаштириш керак. Ҳамма нарсани ўз қўлингизга олиш осонроқ ва самаралироқ кўринади. Аммо алоҳида менежментнинг афзалликлари бор: функциялар ва мажбуриятларни тақсимлаш, ўзаро бир-бирини тўлдириш, мижозлар ҳамкасблар ҳамкорлиги намунасини олишади ва ҳоказо. Кўпинча шундай бўлади: мижоз буни қабул қилишни сўрайди – сизнинг telefon рақамингизни унга ҳамкасбингиз берган. Агар сиз ҳамкасбингизга шунчалик ишонсангиз, у сизнинг координаталарингизни ўз хоҳишига кўра бериши мумкин. Агар сиз бунга рози бўлмасангиз, у билан боғланишингиз керак, унинг ишончи ва янги мижози учун раҳмат, мижоз ва келажакдаги ҳамкорлигингиз ҳақида гапиринг. Сиздан олдин бошқа маслаҳатчига ташриф буюрган мижозлар баъзан сизни у билан солиштиришни бошлайдилар. Баъзилар уни мақташади, сизнинг professional амбициянгизни сафарбар қилишади. Бундай ҳолда, хотиржамлик билан еътибор bering: "шундай қилиб, бизнинг ишимиз сизга ёқди."Аммо кўпинча мижозлар сизнинг ҳамкасбингизнинг еътиборсизлигидан шикоят қиладилар ва ўзларига нисбатан яхшироқ муносабатда бўлишга умид билдирадилар. Шу билан бирга, агар сиз умидларни қондирмасангиз, улар яширинча кетиш билан таҳдид қилишади. Ҳамкасбнинг хатоларини такрорламаслик учун ишни тугатишнинг объектив сабабларини билиб олинг. Еҳтимол, мижознинг кетиши мижознинг характерининг ўзига хос хусусиятлари ёки ҳамкасбига салбий ўтказилиши билан боғлиқ. Иш жараёнида унинг хотираси яхши томонга ўзгариши мумкин. Олдинги терапиянинг ижобий томонлари ҳақида билиб олгач, уларни ишга киритинг. Кўпинча, муваффақияцизлик маслаҳатчи ва мижознинг ўзаро мажбуриятлари аниқ белгиланмаганлиги билан боғлиқ. Бу ҳақда ҳамкасбингизга танқидий изоҳ берманг, шунчаки ишчи шартнома тузишни таклиф қилинг. Мижоз сизнинг ҳамкасбингиздан ўз муаммоларининг сабаблари ва уларни ҳал қилиш йўллари ҳақида аниқ тасаввурга ега бўлиши мумкин. Агар у сизни бир хил руҳда давом етишингизни талаб қилса, ҳурмат билан унинг муаммоларини шу нуқтаи назардан, кейин еса бошқалардан кўриб чиқишингизга ваъда bering, шунда сиз биргаликда енг яхшисини танлашингиз мумкин. Агар сизнинг ҳамкасбингиз сизга мижоз сиз ҳақингизда ёмон нарса айтганини айца, дарҳол уни ешитган мижозга айтишингиз кераклигини огоҳлантиринг. Мижоз билан унинг сизга бўлган муносабати ҳақида очиқ гаплашишингиз, шунингдек, унинг норозилигини тўғридан-тўғри сизга билдиришига нима тўсқинлик қилганини тушунишингиз керак. Ахир, шартномага кўра, мижоз маслаҳатчига бўлган ҳис-туйғуларини ҳеч ким билан муҳокама қилмаслиги керак (унинг орқасида). Бундай ҳолларда ҳамкасбингиздан мижозларингизга шартноманинг ушбу банди ҳақида еслатишини сўранг. Мижозни маслаҳат учун тажрибали ҳамкасбига юборганингизда, мижоз сизга қайтиб келишига умид қиласиз ва катта дўстингиз у билан қандай қилиб самаралироқ ишлаш кераклигини айтади. Бунинг ўрнига, ҳамкасб мижозни ўзи учун сақлаб қолиши мумкин. Бундай худбинлик professional ҳамкорликка халақит бериши ва мижоз учун ёмон намуна бўлиб хизмат қилиши аниқ. Ертами-кечми у янада "яхшироқ" ёки "диққатли" мутахассисга мурожаат қилади. Менинг собиқ талабаларим баъзан қийин ишни ҳал қилишга ёрдам бериш учун сўров билан қўнғироқ қилишади. Мен уларга мижознинг розилигини таъминлаб, назоратга келишни таклиф қиламан. Мижоз билан ишлаш ҳақидаги ҳикоянинг ўзи етарли емаслиги жуда кам учрайди ва сиз уни тўғридан-тўғри кўришингиз керак. Балинт гуруҳига ташриф буюриб, individual назорациз қилишингиз мумкин. Бундай гуруҳда маслаҳатчининг мижоз билан ўзига хос иш муносабатлари моделлаштирилган, унинг тактикасига ташқи томондан қараш ва уни ўзгартириш имконияти мавжуд. Мижоз билан telefon орқали қандай алоқа қилиш мумкин? Мижоз сизга биринчи marta қўнғироқ қилади, уни қабул қилишингизни сўрайди. Агар катталар мижози ўрнига бошқа биров қўнғироқ қилса, потенциал мижоздан қайта қўнғироқ қилишни сўранг. У сиз ҳақингизда нимани билишини ва сиздан нимани кутаётганини билиб олинг. Унинг муаммолари тафсилотларига кирманг, унинг баёнотларига изоҳ берманг. Бундай муҳим нарсалар ҳақида батафсил гапиришга вақтингиз бўлишини тушунтиринг ва енди сиз фақат учрашувнинг техник тафсилотлари билан келишасиз. Тажрибасиз мижоз битта учрашувда ҳаётни сақлаб қолиш рецептини олишни кутади. 45 дақиқада унинг муаммоларини ҳал қилишга вақтингиз бўлмаслиги ҳақида огоҳлантиринг. Биринчи сессияни икки баравар оширишни таклиф қилинг-яъни 90 дақиқа. Оилавий ёки оилавий сессия ҳар доим 90 дақиқа давом етади. Аммо ёшроқ талаба билан суҳбат ярим соатдан ошмаслиги керак, мактабгача ёшдаги бола билан – 20 дақиқадан ошмаслиги керак. Тўлов миқдорини белгиланг. Сессиянинг бошланиши ва тугашининг аниқ вақти, агар у 24 соат ёки ундан олдин бекор қилинмаса, ўтказиб юборилган сессия учун тўлаш зарурлиги тўғрисида огоҳлантиринг. Мижозга нима учун у белгиланган вақтдан олдин келган бўлса, уни қабул қила олмаслигингизни тушунтиринг. Мижознинг сизнинг шароитингизга муносабатини билиб олинг. Унинг руҳий ҳолатини тахминан баҳоланг. Агар керак бўлса, тиббий психолог ёки психотерапевт билан боғланишни таклиф қилинг. Агар мижознинг аҳволи сизни жиддий ташвишлар билан илҳомлантирмаса, учрашув вақти ва жойини келишиб олинг. У ҳамма нарсани тўғри ёзганлигини текширинг. Мижознинг исми ва фамилиясини, шунингдек унинг telefon рақамини ёзинг, бу келажакда фикр-мулоҳаза учун керак бўлиши мумкинлигини тушунтиринг. Суҳбатни 5 дақиқада тугатишга ҳаракат қилинг. Суҳбатнинг тахминий схемаси - Telefon рақамимни қандай топдингиз? - Муаммо нима, мендан қандай ёрдам кутмоқдасиз? - Илгари маслаҳатчилар ёки психиатрларга мурожаат қилганмисиз? - Психотроп дориларни қабул қилдингизми? - Касалхонада даволандингизми? - Менинг шартларимдан қониқасизми? – Қачон учрашишни хоҳлайсиз? Она ўсмир ўғлини сизга юборди ва маслаҳатдан сўнг сизни "ўз фикрингизни"билиш учун чақиради. Алкоголнинг хотини ҳам худди шундай йўл тутиши мумкин. Ушбу манфаатдор аёллардан сизга қўнғироқ қилишдан олдин мижознинг розилигини олишларини сўранг. Одатда мижоз еътироз билдиради ва хотин ўзаро боғлиқлик билан, онаси еса ҳаддан ташқари ҳимоя билан ишлашга ундайди. Агар сиз мижозга ғамхўрлик қилаётганларга қўнғироқ қилишингиз керак бўлса, аввал унинг тушунчасини олинг, уни ўз манфаатлари йўлида ҳаракат қилаётганингизга ишонтиринг, акс ҳолда у содир бўлаётган воқеаларни унга қарши фитна сифатида қабул қилади. Мижозга, агар сиз кейинги учрашувга ёзилмаган бўлсангиз, ташкилий муаммоларни ҳал қилиш учун қўнғироқ қилишингиз мумкинлигини тушунтиринг. Сизнинг шошилинч аралашувингизни талаб қиладиган кутилмаган вазият ўзингиз ёки бошқалар учун хавфли хатти-ҳаракатлар бўлиши мумкин. Шу билан бирга, баъзи мижозлар буни шундай тушунишлари мумкинлигини ёдда тутинг: "диққатни жалб қилиш учун сиз нуқтага еришишингиз керак." Агар мижоз ҳали ҳам телефонда унга "истисно сифатида бир неча дақиқа" беришни сўраса, хавф даражасини баҳолашга уриниб, уни шарҳларсиз ва маслаҳатларсиз тингланг. Икки дақиқадан сўнг, мижозни сессияда суҳбатни давом еттиришга таклиф қилинг ва хайрлашинг. Шубҳали ҳолатда, фавқулодда сессияни тайинланг. Учрашувда қўнғироқ сабабини муҳокама қилинг ва сизнинг ёрдамингизга боғлиқ бўлиш хавфи ҳақида огоҳлантиринг. Шунингдек, бўш вақтингизда ишдан танаффус қилишни хоҳлаётганингизни айтинг. Сессия давомида телефонни узинг ва мижоздан худди шундай қилишни сўранг. Агар мижоз бунга қарши бўлмаса, сессияни диктофонга ёзиб олиш яхшидир, шунда сиз уни ўзингиз ёки раҳбар билан биргаликда тинглашингиз ва таҳлил қилишингиз мумкин. Аниқлик учун ёзувни чоп етишингиз мумкин. Еслатма олишни афзал кўраман. Бу менинг монологларимни қисқартиради, суҳбатни тузишга ёрдам беради, пайдо бўлган уюшмалар, саволлар ва тахминларни тузатади. Ёзув мижозга айтганларини унутганида ёки бузганида кўрсатилиши мумкин. Ёзувлардан контррансференцияни таҳлил қилиш, маслаҳат самарадорлигини кузатиш ва илмий иш учун фойдаланиш фойдалидир. |