кумыкский язык 9 класс. Биринчи тапшурув бу тапшурувну жаваплары биринчи бланкгъа языла бланк
 Скачать 28.4 Kb.
|
|
Муниципальный этап Олимпиады по родному (кумыкскому) языку для 9 класса 2018-2019 уч.г. БИРИНЧИ ТАПШУРУВ Бу тапшурувну жаваплары биринчи бланкгъа языла (бланк №1 – 1 - 10). 1. Къайсы сыдрадагъы сёзлерде гьарпланы ва авазланы санаву тенг? 1. Рагьму, къолъязыв, калам; 2. Юрт, чубукъ, тёнгек; 3. Тююн, сапар, ругь; 4. Ётел, макъар, юху. (3 балл) 2. Къайсы сёзде бары да тутукълар йымышакъ? 1. Чубулдурукъ; 2. Такъалыбакъа; 3. Мюкюрлюк; 4. Тогъанакъ. (3 балл) 3. Къайсы сёз бир тамурлу гьисапланмай? 1. Савун (сют); 2. Савлукъ; 3. Савсуз; 4. Савунда (абурламакъ). (3 балл) 4. Сырлы къазан – сырлы къутукъ – белгиленген сёзлер къайсы бёлюкге гире? 1. Кёп маъналы сёзлер; 2. Къаршыдашлар; 3. Маънадашлар; 4. Аваздашлар. (3 балл) 5. Къайсы сыдрадагъы бары да сёзлер белгилевчю орунчалар? 1. Бир, гьарисиники, бирев де; 2. Шовву, кимесе, онуки; 3. Паланча, нечакъы, сени; 4. Гьар, бары, гьар-бир. (3 балл) 6. Къайсы мисалда гьалишлик къоллангъан? 1. Тувгъанлы авруй; 2. Гёрюнеген гелим; 3. Къумукъча охуй; 4. Намуслу адам. (3 балл) 7. Къайсы мисалда не гесекчени къуллугъун кюте? 1. Не мен, не сен – бирибиз барайыкъ? 2. Не чачсанг, шону орарсан; 3. Сен не этесен?; 4. Не сувукъдур! (3 балл) 8. Къайсы сёзтагъымда сёзлер янашыв байлав булан байлангъан? 1. Абурдан тюшдю; 2. Аста сюйрелмек; 3. Мени атым; 4. Терекге къонду. (3 балл) 9. Айрылгъан къошумлукъсуз жумланы гёрсетигиз (токътав белгилер салынмагъан): 1. М.Ю.Лермонтов белгили орус шаир оьзюню асарларында бизин Кавказны йырлагъан. 2. Биз охувчулар школаны производство бригадасындаи ишлеп спортгъа тарыкъ затланы алдыкъ. 3. Ял алып ёлавчу ёлун узатды. 4. Салим мени яхшы ювугъум тыш пачалыкъгъа гетди. (3 балл) 10. Берилген жумлалардан иерчен толумлукъ бёлюгю булангъы къошма жумланы гёрсетигиз (токътав белгилер салынмагъан): 1. Агьматлар гёрген эки гиши бизге гирди. 2. Гюнню узагъына мен лакъыр этип тургъан адам мунда гелди. 3. Ёлдашлар гелмей къалгъангъа сен нечик къарайсан? 4. Эртен сагьат бешде биз туруп гьазирленген эдик. (3 балл) Текстни охугъуз ва сонг гелеген эки де тапшурувну кютюгюз. 1.Сююв оьзю яхшы ва татли аламат. 2.«Сююв – яшавну маънасы», – дейгенлер де бар. 3.Тек оьз-оьзюне гьашыкълыкъ макъталгъан къылыкъ тюгюл. 4.Озокъда, къайсы адам да оьзюн сюе, оьзю-оьзюне душман болмайдыр. 5.Тек шо сююв гьатдан озуп гете буса, эрши гёрюне. 6.Гючлю болгъан сайын ону эршилиги де арта. 7.Оьзюн кёп сюеген адам (къысгъартмакъ учун «оьзсюер» деп къояйыкъ) айланасындагъыланы гьар айланышын оьзю булан байлай, гьар айтылагъан сёз янгыз оьзю учун айтылагъандай гьисап эте. 8.Ол гьар агьвалатгъа, адамгъа гюзгюге йимик къарап, шоларда оьзюн гёре. 9.Оьзю сюймейген агьвалат болса, ону гёнгю бузула. 10.Бирев оьзюн сюймейгенни англаса, ичине алатолпан тюше ва нетип де шо адамны сюювюн къазанма къарап, кюлкюлю гьалгъа да тюшеген гезиклери бола. 11.Оьзюн сюегенлени алдында да ону къоркъунчу бар: бирден олар муну сюймейген болуп къалса? 12.Шону учун «оьзсюер» оьзюн сюегенлени сюювюн тас этме къоркъагъанлыгъындан олагъа ярайман деп, оьзюн ярахсыз эте... 13.Муна шунда «оьзсюерликни» яхшы яны: ону учун биринчи ерде сююв. 14.Къайырмас, шо сююв оьзюне бакъдырылгъан буса да ярай. 15.Оьзюне гьашыкъ адам башгъалагъа да яхшы болма къарай. 16.Адамланы сюювюн сёнме къоймайман деп, ол яхшы да, чомарт да, шат да, яравлу-гелишли де болма къаст эте. 17.Шо къасты булан ол кёплеге сююнч, шатлыкъ гелтире, яшавну ялкъывун кемите, дюньяны тюрлендире. 18.Халкъгъа «оьзсюерден» болагъан зарал ёкъ. 19.Шону учун ону оюнларын, ролларын ондан гечейик. 20.Гертилей де, гьар адамны да оьзюне сюювю болмаса ярамай. 21.Оьзюне сюювден башлана башгъалагъа да, яшавгъа да сююв. 22.Оьзюн сюймейген адам оьзгелени сюе десе де, инанма къыйын. 23.Сюювден уллу гьис ёкъну англамайгъанлар аздыр. 24.Шо гьакъда шаирлер, философлар ва оьзге тюрлю гьакъылтёбелер кёп язгъан ва айтгъан. 25.Сюювлени де бар нече тюрлюсю де: ата-анагъа, авлетлеге, Аллагьгъа, табиатгъа, гёзел тиштайпагъа, касбусуна, адамурлукъгъа ва башгъалары. 26.Тек шо сюювлени бири де болмай, эгер адам оьзю-оьзюн бираз сама сюймей буса. 27.Лап уллу сююв де адамны оьзюне сюювюнден башлана. 28.Лакъырыбызны аслу ери – оьзю-оьзюне сююв гьатдан озуп артыкъ болма тюшмей. 29.Шо сююв артыкъ бола, эгер халкъ шону эслей буса. 30.Бирев де шекленмейген кюйде оьзюн сюймек буса эрши хасият тюгюл. Р. Гьарунов («Ёлдаш», август 2013 й.) ЭКИНЧИ ТАПШУРУВ Бу тапшурувну жаваплары биринчи бланкгъа языла (бланк №1 – 11-15). Жавап болуп гелеген айры сёзлени яда санавланы бир-биринден айырмакъ учун айырым (запятой) салыгъыз. 11. 9-нчу жумладан белгилевюч аралыгъы булангъы сёзтагъымны табып язмакъ. (3 балл) 12. 28-нчи жумладан тюпдеги схемагъа гелишеген сёзню айырып язмакъ. (3 балл) 13. 1-12-нчи жумлаланы арасындан иерченли къошма жумлаланы тапмакъ ва ону санавларын язмакъ. (3 балл) 14. 20-30-нчу жумлалардан биржынслы уьюрлени янында къуршайгъан сёзю де булангъы жумланы тапмакъ ва санавун язмакъ. (3 балл) 15. 13-19-нчу жумлалардан байлавучланы айырып язмакъ. (3 балл) УЬЧЮНЧЮ ТАПШУРУВ 16. Берилген текстге гёре сочинение-ойлав язмакъ (бу тапшурув экинчи бланкда этиле (бланк №2). Сочинениеде тергев берилме герек: - текстни автору гётереген масъала яда масъалалар; - масъалагъа яда масъалалагъа авторну янашыву ва ону(оланы) чечмек муратда береген таклифлери, гёрсетеген ёллары; - охувчуну авторну ойлары булан разилешивю (текстдеги айры сёзлеге яда айры жумлалагъа асасланып языв); - охувчу авторну ойлары булан рази болмайлы, гётерилген масъаланы яда масъалаланы оьзюню англавуна гёре ачыкъ этив ва чечив ёлларын гёрсетив; - охувчу сочинение язывда ойларын тасдыкъ этмек муратда мисаллар гелтирме герек: бир мисал яшав сынавундан, бир мисал таныш болгъан адабият асарларындан. Эгер сочинение савлай авторну тексти гёчюрюлюп яда текстни маънасын хабарлап языв къайдада берилсе, этилген иш лап тёбен къыймат алажакъ (0 балл). Сочинениени таза, охуп болагъан хат булан языгъыз! (21 балл) |