Биомедицина. Мөж 1,Асқар,Нургазиева,Биомед^Jмаг.2курс. Диффузды нейроэндокриндік жйені сипаттамасы
 Скачать 5.58 Mb.
|
Диффузды нейроэндокриндік жүйенің сипаттамасыәл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті Биология және биотехнология факультеті Орындаған:Нургазиева К.Т. «Биомедицина»,2курс магистранты Тексерген:Жаманбаева Г. PhD ЖОСПАРЫ
APUD жүйесі (диффузды эндокриндік жүйе немесе диффузды нейроэндокриндік жүйе) ағзаның нейроэндокриндік реттелу жүйесіне жатады және эндокриндік жүйенің бөлімі болып табылады, бірақ жасушаларының шығу тегі және оның өнімдері бойынша жүйке жүйесіне ұқсас. - пептидтік гормондар. APUD жүйесі жүйке, эндокриндік және иммундық жүйелермен бірге оның жалпы өзін-өзі реттеу жүйесінің бөлігі болып табылатын денені басқару жүйелерінің бірі болып табылады. АНЫҚТАМА Сурет 1. Асқазан-ішек жолдарының APUD жүйесінің эндокриндік жасушалары. APUD-жүйесі («APUD-жүйе», «Эй-Пи-Ю-Ди-жүйе») – жалпы жүйкелік шығу тегі бар және синтездеуге қабілетті организмде шашыраңқы орналасқан эндокриндік секрециялық жасушалардың (апудоциттер) жүйесі, биогенді аминдерді және/немесе пептидтік гормондарды жинақтайды және бөледі.APUD жүйесі - эндокриндік жүйенің бөлімі. Ол сондай-ақ «диффузды эндокриндік жүйе» немесе «диффузды нейроэндокриндік жүйе» деп аталады, «безді эндокриндік жүйеге» қарсы, яғни. эндокриндік жүйе, ол ішкі секреция бездерінен тұрады. APUD жүйесін құрайтын апудоциттік эндокриндік жасушалар әртүрлі органдар мен тіндерде шашыраңқы болады, олар аминқышқылдары негізінде түзілетін агландулярлық (яғни ішкі секреция бездерінен емес) пептидті гормондарды (кальцитриолды қоспағанда) синтездейді және шығарады.Негізінде бұл әртүрлі дене құрылымдарына жергілікті (паракриндік) және қашықтағы (эндокриндік) әсер ететін гормондарды бөлетін диффузды орналасқан жасушалар мен жасушалар тобы. Бұл жасушалар асқазан-ішек жолдарының (АІЖ) шырышты қабатының эпителий тінінде, тыныс алу жолдарында, өкпеде және басқа органдарда, сондай-ақ жүйке орталықтары мен ішкі секреция бездерінде шашыранды. APUD жүйесінің негізгі ерекшеліктері
APUD «APUD» атауы ағылшын сөздерінің бірінші әріптерінен жасалған:
APUD amines precursor uptake decarboxylation Апудоциттер (APUD жасушалары) – декарбоксилдену реакциясы (алғы амин қышқылынан карбоксил тобын жою) арқылы прекурсорлық амин қышқылдарын сіңіруге және олардан белсенді аминдерді және/немесе төмен молекулалық салмақты пептидтерді шығаруға қабілетті диффузды орналасқан секрециялық жасушалар. АПУДОЦИТТЕР «Апудоциттер» сөзі басқа жасушалардың - «адипоциттердің» атауына ұқсас естіледі. Бірақ оларды шатастырмау керек: адипоциттер - май тінін құрайтын май тамшыларымен толығымен дерлік толтырылған үлкен май жасушалары. APUD жүйесінің бастапқы жасушалары нейрондық қыртыстан (нейро-эндокриндік бағдарламаланған эпибласт) пайда болады деп саналады, яғни. жүйке тегі бар. Ағзаның дамуы кезінде олар әртүрлі мүшелердің жасушалары арасында таралады. Мүшелер мен ұлпалардағы апудоциттер басқа жасушалар арасында диффузиялық немесе топтасып орналасуы мүмкін. Бұл жүйенің жасушаларында түзілген биологиялық белсенді қосылыстар эндокриндік, нейрокриндік, нейроэндокриндік, паракриндік қызметтерді атқарады. APUD жүйесі нейроэндокриндік реттеу жүйесіне жатады және жүйке және эндокриндік жүйелермен бірге ағзадағы гомеостазды сақтауға жауап береді. Апудоциттер – жүйке тектес эндокриндік жасушалар. Қазіргі уақытта 60-қа жуық түрі белгілі.
Апудоциттердің қасиеттері Ашық типті апудоциттер қуыс мүшелердің: асқазанның, ішектің немесе бронхтың мазмұнына арналған хеморецепторлар болып табылады. Олар сыртқы ортамен байланысады. Жабық типті апудоциттер ағзаның ішкі ортасынан ақпараттық сигналдарды қабылдайды. Олар бұл сигналдарға безді пептидті гормондарды (=өндіретін) жауап береді (соматостатин, VIP (вазоактивті ішек пептид), бомбезин, нейротензин, Р заты (=Р заты, әріп латынша болғандықтан "пе" деп айтылады), эндорфиндер және т.б. т.б.) және биогенді аминдер. Олар бөлетін барлық белсенді заттар басқа мүшелердің жасушаларында резервтік синтезделу мүмкіндігіне ие. АПУДОЦИТТЕР Ашық типті Жабық типті
APUD жүйесі қандай заттар түзе алады? Ең көп зерттелгені асқазан-ішек жолдарының және ұйқы безінің APUD жүйесі болып табылады, ол гастроэнтеропанкреатикалық эндокриндік жүйеге біріктірілген, ол ағзадағы барлық апудоциттердің жартысына жуығын құрайды. Бұл адам ағзасындағы гормондардың ең үлкен өндірушісі. Гастроэнтеропанкреатикалық эндокриндік жүйе Бұл жүйенің бірнеше түрлі аподоциттері асқазандағы тұз қышқылының секрециясын реттейді.Сонымен, энтерохромаффин тәрізді немесе ЕCL-жасушалар асқазанның нейроэндокриндік жасушаларының 35% құрайды, G-жасушалары - 26%, D-жасушалары да бар. ECL жасушалары гистаминді, G жасушалары гастринді, ал D жасушалары соматостатинді шығарады. APUD жүйесінің жасушалары ісіктерге (қатерсіз және қатерлі), олар «апудомалар» деп аталады. Олардың клиникалық көріністері осы ісіктердің жасушалары синтездейтін гормондардың артық өндірілуімен анықталады. Апудома_Қазіргі_уақытта_апудоманың_келесі_түрлері_сипатталған'>Апудома гормондары сәйкес апудоциттердің қалыпты өнімдері – ортоэндокриндік (энтопиялық) гормондарға сәйкес келуі мүмкін, бірақ олардан айырмашылығы – параэндокриндік (эктопиялық) гормондар болуы мүмкін. Апудома Қазіргі уақытта апудоманың келесі түрлері сипатталған: випома; гастринома; глюкагонома; карциноидты; нейротензинома; пппома; соматостатинома; инсулинома Апудома ҚОРЫТЫНДЫ Осылайша, APUD жүйесі нейроэндокриндік жүйенің функцияларын қайталай алатын резервтік және қосымша реттеу жүйесінің бір түрі болып табылады. Бұл органның нейроэндокриндік реттелуінің сенімділігін қамтамасыз етеді. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
|