СХЕМА ЭМР. Экономиканы мемлекеттік реттеу (эмр)
 Скачать 332.34 Kb.
|
|
Орындаған: Мұхаметқан Саяна менеджмент 2 курс 1 тақырып Экономиканы мемлекеттік реттеудің теориялық аспектілері Экономиканы мемлекеттік реттеу (ЭМР) – бұл нарықтық экономиканың тиімді жұмыс істеуі үшін жағдай жасау мақсатында шаруашылық жүргізуші субъектілердің мінез-құлқына әсер ету арқылы заңды мемлекеттік мекемелер жүзеге асыратын заңнамалық, атқарушылық және бақылау сипатындағы шаралардың жиынтығы. ЭМР-дің басты мақсаты – экономикалық және әлеуметтік тұрақтылық. экономикалық өсу ЭМР мақсаттары толық жұмыспен қамту экономикалық тиімділік экономикалық еркіндік әлеуметтік қорғау бағаның тұрақты деңгейі ЭМР ОБЪЕКТІЛЕРІ   Макро-экономикалық объектілер Макро-экономикалық объектілер Әлеуметтік және салалық экономикалық проблемалар  Экономикалық цикл және экономикалық өсу, ұлттық экономиканың құрылымы, Аймақтық экономика, инвестициялық климат, бағалар мен баға белгілеу, ақпарат, Ғылыми-техникалық және инновациялық әлеует, мемлекеттік сектор, Бәсекелестік және монополиялық қызмет және т. б. Әлеуметтік қорғау және әлеуметтік қамсыздандыру, білім беру, денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғау және т. б. Ақша-қаржы айналымы, салық режимдері, мемлекеттік борыш, төлем-сауда балансы, экспорт-импорт операциялары және т. б. ЭМР СУБЪЕКТІЛЕРІ   Мемлекеттік институттар МЕМЛЕКЕТ  Заңнамалық Атқарушы Сот Аймақтық/жергілікті Республикалық   Әртүрлі ықпалы бар субъектілер МЕМЛЕКЕТТІК ЕМЕС СУБЪЕКТІЛЕР  тура жанама  Саяси партиялар, қоғамдық қозғалыстар, лобби БАҚ Ықпалды тұлғалар Қоғамдық пікір  Кәсіподақтар Кәсіпкерлер одағы МЕМЛЕКЕТ АРАЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕР  интеграциялық институттар мемлекетаралық кеңестер, тұрақты келіссөздер жүйесі 2 тақырып Экономиканы мемлекеттік реттеу әдістемесінің түсінігі және оның негізгі элементтері Экономиканың мемлекеттік реттеу әдістері дегеніміз – бұл экономиканы мемлекеттік реттеу мақсаттарын орындау үшін, әлеуметтік-экономикалық процестерге, объектілерге ықпал жасау әдістерінің, амалдары мен құралдарының жиынтығы. Реттеу әдістері Әкімшілік  Құқықтық   Экономикалық Мемлекеттік сатып алу және тапсырыстар жасау Лимиттерді бекіту Орталықтандырылған күрделі қаржы жұмсау Өндіріс салалары мен кәсіпорындарға бөлінетін мемлекеттік жәрдем қаржы бөлу Баға мен табысты реттеу Тікелей (тура) ЫҚПАЛ ЕТУ ӘДІСТЕРІ Жанама реттеу әдістері Салықтық саясат Несиелік саясат Ақша саясаты Амортизациялық саясат Ресурстарды пайдалану шарттары мен ақысын реттеу әдістері Мемлекеттік реттеудің негізгі құралдары Әкімшілік реттеу  Әлеуметтік саясат       Фискалдық саясат Несие- ақша саясаты Аймақтық реттеу Сыртқы экономикалық саясат Ұзақ мерзімді реттеу 3 тақырып Экономиканы реттеудің ұйымдастырушылық негіздері мен оның шетелдік тәжірибесі Ағымдағы (қаржылық бағдарлама) Құрылымдық түзетудің ұзақ мерзімді бағдарламасы Жоспарлау Болжау Экономиканы мемлекеттік реттеу процесін ұйымдастырудың келесі негізгі элементтері қолданылады: Жоспар Экономикалық бағдарламалау Әлеуметтік-экономикалық даму тұжырымдамасы Макроэкономикалық бағдарлама Экономикалық дамуға жауапты мемлекеттік билік органдарының құрлымы      Заңнамалық билік Орындаушы билік Соттық билік    Заңнамалық актілерді өндейтін және қабылдайтын парламентпен ұсынылады. Республикалық деңгейде орындаушы билік ел призидентімен және ҚР-ң үкіметімен ұсынылады. заңнамалық билік органдарымен қабылданған заңдардың қатаң сақталуын қадағалауға негізделген . Парламент – Қазақстан Республикасының өкілетті органы.  сенат мәжіліс. Парламенттің негізгі функциялары заңдар қабылдау   Мемлекеттік салықтарды белгілеп және оларды алып тастайды  Республиканың экономикалық, экологиялық және өзге де көмек көрсету туралы мәселелерді шешеді   республиканың халықшаруашылығының шарттарын бекітеді және олардың күшін жояды  ҚР Орталық банк Ақшаны айналымға енгізу     Инфляция жағдайы Елдегі ақша - несиесін бақылау Теңге курсының тұрақтылығы 4 тақырып Экономиканы мемлекеттік реттеу қызметінің басты сатысы әлеуметтік экономикалық болжау мен жоспарлау 1990-шы жылдардың басында «Экономиканы жоспарлаудың керегі жоқ, оның дамуын нарықтың өзі-ақ реттейді» - деген тұжырым жасалған болатын, бірақ кейінгі жылдары халық шаруашылығы салаларының даму барысын стратегиялық жағынан да болжау-жоспарлау керек екендігі айқындалды. Болжам дегеніміз белгілі бір объектінің болашақтағы жай-күйі, даму жолдары туралы ғылыми-дәлелді көрсетеді. Болжамдарды зерттеп дайындау процесі болжау деп аталады Жоспарлау ұдайы өндіріс үрдісіне мақсатты бағытпен ықпал ету бойынша тапсырмаларды дайындау арқылы жүзеге асырылады Жоспарлар – бұл еліміздің экономикасын дамыту бойынша белгіленген негізгі мақсаттарды көрсететін көрсеткіштер мен міндеттер формасындағы құжаттар Болжамдау мен жоспарлаудың экономиканы реттеу қызметіндегі қажеттіліктері алда болатын мәселелерді алдын-ала білуге қол жеткізеді немесе мүмкіншілік жасайды   экономика салаларындағы қатынастарды ұтымды үйлестіруді, реттеуді жақсартуға қол жеткізеді Жоспарлаудың негізгі мақсаты - экономикада баланстық үйлесім мен макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін белгілі бір пропорцияналдыққа қол жеткізу. Жоспарлау түрлері      директивті индикативтік стратегиялық Жоспарлаудың негізгі әдістері баланстық  нормативтік мақсатты- бағдарламалық 5 тақырып Экономиканы реттеудің қаржы-бюджеттік әдістері Фискалдық саясат мемлекеттік бюджеттің жасақтауында маңызды тетігі және экономиканың макроэкономикалық тұрақтандыру табысы болып табылады. Фискалдық саясаттың басты мақсаты тұрақты экономикалық дамуды және барлық өңірлердегі азаматтардың әл-ауқатының өсуін айқындайтын, аймақ экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады. Фискалдық саясаттың міндеттері бюджеттік жоспарлауды үйлестіру бюджеттік бағдарламалар жоспарлаудың сапасын жақсарту арқылы мемлекеттік шығындардың нәтижелілігін және тиімділігін арттыру әлеуметтік реформалар, білім беру, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы салаларын және қоғамдық инфрақұрылымды дамытуды және басқа да басымды сала қызметін қаржылай қамтамасыз ету экономикада салық жүктемесінің ұтымды теңгерімін белгілей отырып, көлеңкелі экономиканың үлесін азайту мемлекеттік қызметтерге барлық әкімшілік-аумақтық бірліктегі халықтың тең қол жеткізілімін қамтамасыз ете отырып, бюджетаралық қатынастардың ашықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету; бюджетті жоспарлау және атқару үдерісінің ашықтығын қамтамасыз ету мемлекеттік ұйымдар қызметінің тиімділігін арттыру үшін жеткілікті стимулдар құра отырып, көрсетілетін мемлекет қызметтердің сапасын арттыру БЮДЖЕТ мемлекеттің өз міндеттері мен функцияларын іске асыруды қаржылық қамтамасыз етуге арналған орталықтандырылған ақша қоры. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті   Республикалық бюджет Жергілікті бюджет   Облыстар бюджеті Жергілікті бюджет      Облыстық бюджеттер Облысттық бағыныстағы қалалар бюджеті Аудандар бюджеті Қалалық бюджеттер Аудандар бюджеті 6 тақырып Экономиканы ақша-несиелік реттеудің негізгі механизмдері Ақша массасы – бұл қолма-қол және қолма-қолсыз нысандағы барлық ақша қаражаттарының жиынтығы. Ақша массасының көмегімен шаруашылықтағы тауарлар мен қызметтердің айналымы жүріп отырады. Ақша массасының агрегаттары М0 = айналыстағы қолма-қол ақшалар М2 = М1 + кіші жедел салымдар М1 = М0 + жинақ банктеріндегі, коммерциялық банктердегі халықтың және кәсіпорындардың талап етілгенге дейінгі депозиттері, халықтың және кәсіпорындардың есеп-айырысушылық және ағымдық шоттардағы қаржылары, саяхатшылардың чектері М3 = М2 + ірі жедел салымдар, банктердің депозиттік сертификаттары, мемлекеттік займ облигациялары Сонымен қатар нарықтық экономикасы дамыған елдерде L деген агрегат та қолданылады, яғни: L = M3 + қазыналық жинақ облигациялары, коммерциялық қағаздар, қыс-қа мерзімдік мемлекеттік міндеттемелер және т.б. Ақша массасының теориясын, соның ішінде ақшаға сұраныс пен ақша ұсынысын неоклассикалық мектептің құрамдас бір бөлігі ақшаның сандық теориясы зерттейді. Бұл теорияның негізгі өкілі, американдық экономист Ирвинг Фишер. Ол мынадай теңдеуін ұсынады: MV = PY, мұнда, М – айналыстағы ақшаның саны; V – ақша айналымының жылдамдығы; Р – елдегі бағалардың орташа деңгейі; Y – экономикада өндірілген барлық тауарлар мен қызметтердің саны. Ақша-несие саясаты – бұл айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін, сыйақы мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы. Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субъектісі- Ұлттық банк болып табылады. Ақша-несие саясатының құралдары несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу міндетті резервтер нормасының өзгеруі есептеу мөлшерлемесінің өзгеруі ашық нарықтағы операциялар Банк – уақытша бос ақша қаражаттарын тартып, жұмылдырып, оларды үстеме пайыз арқылы орналастырумен айналысатын экономикалық институт. Банк жүйесі – бұл қандай да бір елде белгілі бір тарихи кезеңдерде орын алатын бір-бірімен өзара байланысқан әртүрлі банк түрлерінің жиынтығы. Орталық банк  Қазақстандағы банк жүйесі  Коммерциялық банк 7 тақырып Экономикалық өсу: негізгі факторлары және оны қамтамасыз етудің мемлекеттік іс-шаралары Экономикалық өсу дегеніміз ұлттық өнімнің сан жағынан өсуімен қатар сапа жағынан жетілдірілуі.Экономикалық өсудің негізгі мақсаттары – халықтың әл-ауқатын көтеру және ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Экономикалық көрсеткіш өлшемдері    Жан басына шаққандағы ЖІӨ – бұл елде бір жыл ішінде өндірілген тауарлар мен қызметттердің жалпы құнын осы елде тұратын халық санына бөлгендегі көрсеткіш. . Нағыз ЖІӨ - Өзгермейтін бағада көрсетілген ЖІӨ. Номинальды ЖІӨ - Ағымдағы бағада көрсетілген ЖІӨ көлемі. Экономикалық даму – бұл нағыз ЖІӨ-ң абсолюттік көрсеткіші және жан басына шаққандағы көрсеткішінің ұзақ уақыт бойы өсуі. Экономикалық даму мақсаты — адамдардың жағдайының жақсаруы, тек деңгейі емес, сонымен қатар сапасының да жақсаруы. Еңбек ресурсы ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУҒА ӘСЕР ЕТУШІ ФАКТОРЛАР Капитал Техникалық прогресс Инвестиция 8 тақырып Ғылыми-техникалық прогресстің бағыттары және оны жеделдетудегі мемлекеттің рөлі Ғылыми-техникалық прогресс – бұл ғылым мен техниканың бірегей, бір мезеттен бастап дамуы. Бұл шаруашылықтағы, өндірістегі өндірістік процесстердің нәтижелілігі мен сапасын жоғарылату және адамдардың сұранысын анағұрлым жақсы қанағаттандыру мақсатында ғылым, техника және технологияның үздік жетістіктерін қолдану. Даму жолдары: Революциялық - принципті түрде жаңа техника мен технологияға көшу болып табылады.   Эволюциялық - машиналар мен жабдықтардың қуатын (өнімділігін) арттыруда, көлік құралдарының жүк көтергіштігін арттыруда белгілі техника мен технологияны жетілдіру болып табылады Құрам дас бөліктері МҒТС - бұл білім беруді, ғылымды және техника прогресін дамытуды қолдауға бағытталған іс-шаралар жүйесі. МҒТС-нің мұндай интерпретациясында негізінен жаңа білім алу және жаңа техникалық және технологиялық әзірлемелерді жасау (бірақ кең ауқымда енгізу) туралы сөз болып отыр.  ҒЫЛЫМ БАСҚАРУ ӨНДІРІС ТЕХНИКА МЕН ТЕХНОЛОГИЯ ҒТР ерекшеліктері    Жанжақтылық Жылдамдық Зияткерлік Ғылыми-техникалық саясат 9 тақырып Мемлекеттің құрылымдық, өнеркәсіптік және инвестициялық саясаттарын қалыптастыру мен жүзеге асыру механизмдері Инвестиция – капиталды сақтау және көбейту мақсатында ақша құралдарын салу. Объектілері     Құнды қағаздар Мақсатты ақшалай салымдар Негізгі және айналым қорлары Ғылыми-техникалық өнім Мүліктік құқық және интелектуалды меншік Инвестициялық қызмет дегеніміз - пайда табу және (немесе) басқа тиімді нәтижеге қол жеткізу үшін инвестициялау және практикалық әрекеттерді орындау. Мемлекет Субъектілері     Заңды тұлғалар Банктер Зейнетақы қорлары Халықаралық ұйымдар Мемлекеттік инвестициялық саясат – мемлекеттің инвестициялық қызметке қатынасын білдіретін әлеуметтік-экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі. Мемлекеттік инвестициялық саясат мақсаттары: Инвестициялық қызмет үшін қажетті қаржылықресурстардыжинақтау Инвестициялықбелсенділіктіңтөмендеуінболдырмау Мемлекеттіккешендібағдарламаларынжүзегеасыру Құрылымдық қайтақұрылудықамтамасызету Капиталсалымдарынынтиімділігінарттыру Инвистициялық саясаттың модельдері: Американдық модель Тайвань моделі    Жапондық модель Инвестициялық сайсаттың міндеттері: Ұзақ мерзімді инвестицияларға экономикалық жағдай құру Шетел капиталын тарту 10 тақырып Аграрлық сфераны мемлекеттік реттеу Ауыл шаруашылығы - Қазақстанның негізгі салаларының бірі. Оның маңыздылығы - ең алдымен халықты азық- түлік өнімдерін қамтамсыз етуінде. Ауыл шаруашылығы дамуының деңгейі көбінесе елдің экономикалық қауіпсіздігін анықтайды. Агро-өнеркәсіптік кешен (АӨК) дегеніміз – ауыл шаруашылық шикізатын өндіру мен өңдеумен айналысатын салаларының жиынтығы. 1. Ауыл шаруашылығы үшін өндіріс құралдарын шығаратын және соған сәйкес қызмет көрсететін қор құраушы салалар АӨК    2. Ауыл шаруашылығы: өсімдік және мал шаруашылығы 3. Дайындауды, сақтауды, ауыл шаруашылығы шикізаттарын өңдеуді және АӨК соңғы өнімдерін өткізуін қамтамасыз ететін салалар мен өндірістің жиынтығы. Ауыл шаруашылығын реттеу жүйесінде келесідей принциптердіатауғаболады: Аграрлық протокционизм Экономикалық және әлеуметтік мақсаттар байланыстылығы Бағдарламалар арқылы реттеу Индикативтік пен дерективтіктің (әміршіліктің) байланыстылығы Мақсатты қолдау Агроөнеркәсіптік кешендегі сақтандыруды мемлекеттік қолдау «Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады тақырып Бәсекелік ортаны қалыптастыру және монополияны реттеу Бәсеке - өнім өндіру мен өткізудің экономикалық жағынан неғурлым тиімдіжағдайлары үшін тауар өндірушілер арасындағы жарыс. БӘСЕКЕ ТҮРЛЕРІ БӘСЕКЕ ТҮРЛЕРІ БӘСЕКЕ ТҮРЛЕРІ  Жүргізу әдісіне қарай: Бағалық бәсеке – бағаны төмендету арқылы Бағасыз бәсеке – сапа, жарнама, сервис көрсету арқылы    Ниет тәсілдері бойынша: Адал бәсеке Адал емес бәсеке Сала ішілік – бір салалық кәсіпорындар арасындағы ең үлкен табыс үшін күрес Сала аралық – түрлісалалық кәсіпорындар арасындағы капитал салудың ең пайдалы жағдайы үшін күрес Бәсекеге қабілеттіліктің негізгі құрамдас бөліктері    Баға Қызмет (өткізу, жарнама, қызмет көрсету) Сапа Жетілген бәсеке (еркін бәсеке нарығы). Нарықтың классикалық үлгісі Бәсеке формалары   Жетілдірілмеген бәсеке (жетілдірілмеген бәсеке нарығы). Нарықтың қазіргі үлгілері Монополия– тауардың бағасына ықпал ететін өндірістің көп бөлігін бір ғана сатушының билігі Олигополия – бірнеше (3-5 компания) ірі фирмалардың билейтін нарығы Жасанды- сөз байласу немесе бәсекелесті басып тастау арқылы құрылған монополия. Кездейсоқ- аз тұтынушылары үшін уақытша сұранысты ұсыныстан асырып түсіру нәтижесінде пайда болады, бұл капиталдың тиімді жұмсалуын қамтамасыз етеді. Табиғи- бұл екі немесе бұдан да көп фирмалардан гөрі, нарықты шығыны аз қандай да бір тауар, не қамтамасыз ететін жалғыз ғана фирмадан пайда болған. 12 тақырып Жұмыспен қамтуды мемлекеттік реттеу мен халықты әлеуметтік қорғау Әлеуметтік мәселелерді реттеу ең алдымен әлеуметтік саясатты қажет етеді. Әлеуметтік саясат – бұл барлық азаматтардың жан-жақты дамуы, тұрмыс жағдайы, әл-ауқатын жоғары деңгейде қамтамасыз етуге бағытталған экономиканы мемлекеттік реттеудің маңызды бағыттарының бірі болып табылады. Әлеуметтік саясаттың негізгі мақсаттары: • Қоғамдық қатынасты үйлесімді дамыту, халықтың әр түлі топтарының мүдделері мен қажеттіліктерін қоғамның мүддесімен келістіру, қоғамдық саяси жүйені тұрақтандыру. • Халықтың материалдық тұрмыс жағдайын көтеруге жағдайлар жасау, қоғамдық өндіріске қатысу үшін экономикалық ынталандыру, әлеуметтік мүдделерді теңестіру. • Халықты әлеуметтік қорғау мен мемлекеттік кепілдік беретін әлеуметтік экономикалық құқықты қамтамассыз ету. Оның ішінде халықтың табысы аз, тұрмыс жағдайлары төмен бөлігіне қолдау көрсету. • Қоғамдағы еңбекпен қамтамасыз етуге ықпал ету. • Қоғамдағы қылмыс деңгейін төмендету. • Әлеуметтік салаларды (білім беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет, тұрмыстық үй т.б. ) дамыту. • Еліміздің экологиялық қауіпсіздігін қамтамассыз ету. тақырып Экологиялық реттеу бойынша мемлекеттік іс-шаралар жүйесі Экологиялық бағдарламалар- шараларды қаржыландыру көздері:  Мемлекеттің негізгі проблемалардың бірі – экологиялық қауіпсіздікті баянды ету, өйткені қоршаған ортаны таза ұстау, ғылым парасаты пайданың қазір әлеуметтік проблемалардың деңгейіне көтеріліп отыр. Қоршаған ортаны қорғау бағдарламаларына әсер етуші факторлары: Экологиялықбағдарламалар-шаралардықаржыландырукөздері: Республикалық және жергілікті бюджет; Қоршаған ортаны қорғау қорларының қаржылары; Экологиялық сақтандыру қаржылары; Ерікті взностар; Жеке меншік қаржы кӛздері; 14 тақырып Сыртқы экономикалық іс-әрекетті мемлекеттік реттеу Дүниежүзілік шаруашылық жүйесі - дүние жүзі елдері ұлттық шаруашылықта рының жиынтығы. Әлемдік экономика – бұл ұлттық шаруашылықтар арасындағы байланысты жүзеге асыратын, халықаралық экономикалық қатынастар жүйесі. Сыртқы сауда – елдер арасындағы импорт және экспорт байланысымен жүзге асырылға нсауда. Халықаралық сауда са ясаты - халықаралық са уда саласындажалпыла ма қабылданған саясат. Дүниежүзілік Сауда Ұй ымы (ДСҰ) жүргізеді. Сыртқы сауда саясаты - мемлекеттің басқа елдермен сауда қатынасына бағытталған іс- әрекеті түсіндіріледі. Сыртқы сауданың таңдалған экономикалық стратегиясын, шетелдік нарықтағы жұмыстың нысаны мен әдістерін ескере отырып, халықаралық нарыққа бағытта лған кәсіпорындардың ұйымдық-экономикалық, өндірістік-шаруашылық және жедел коммерциялық функцияларының жиынтығы. Сыртқы сауда қызметі дегеніміз – тауарлар, жұмыстар, қызметт ер, ақпарат пен зияткерлікқызмет нәтижелерін халықаралық айырба стау саласындағы кәсіпкерлік тақырып Аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу Аймақ дегеніміз - әлеуметтік-экономикалық, демографиялық, табиғи- климаттық, экологиялық, ғылыми-техникалық потенциалы сияқты белгілері бойынша ерекщеленетін административтік-территориялық бірлік. Аймақтық саясат- дегеніміз аймақтың толық потенциалын пайдалана отырып, қарама-қайшылықты жоюға, нашар дамыған аймақтарға қолдау көрсетуге бағытталған шаралардың жиынтығы.   Аймақтық саясат халықтың өмір сүру деңгейі, табысы, жұмыс бастылығы, аймақтардың әлеуметтік – экономикалық даму деңгейінде айқын шиеленісуіне әкелмеуіне байланысты жалпымемлекеттік шешімдерді қабылдау мен іске асыру сияқты мәселелерді қарастырады. Аймақтық саясаттың қажеттілігі белгілі бір аймақтағы әлеуметтік-экологиялық, этникалық мәселелерді шешу  аймақтағы шаруашылықты тиімді дамыту мәселелері  сол аймақта өмір сүріп жатқан халықтың әл-ауқатын жоғарылату  Аймақтық саясатты қалыптастырудың негіздері: Мемлекеттік аймақтық саясатты қалыптастыруда түрлі аудандар халқының өмір сүру деңгейі мен сапасын теңестіру (тұрғындар тығыздығы ( адам/км2), қалалық және ауылдық тұрғындардың арақатынасы, олрдың кірістің бір жанға шаққандағы деңгейі, тұтыну бағаларының индексі, жұмыссыздардың саны, жұмыссыздық деңгейі) Аймақтық саясатты қалыптастырудың маңызды негіздердің бірі елдің өндіргіш күштерді дамыту мен орналастыруды тиімділеудің объективті Мемлекеттік аймақтық – экономикалық саясаттын қалыптастырудың анықтаушы факторы ретінде республикадағы тоқырап щқалған ауылшаруашылығы аудандарын, шағын және орташа қалаларын айтуға болады. |