20 аудит 8 сем. Эндокриндік жйе ызметі бзылу кезіндегі мейіргерлік рдіс. Глюкометр жмыс принципі, трлері, оны пайдалану жне айдан сатып алу керек
 Скачать 37.05 Kb.
|
|
Эндокриндік жүйе қызметі бұзылу кезіндегі мейіргерлік үрдіс. Глюкометр: жұмыс принципі, түрлері, оны пайдалану және қайдан сатып алу керек? Глюкометр - бұл қан плазмасындағы глюкозаның деңгейін анықтауға арналған құрылғы.Диабетпен ауыратын адамдарда көмірсулар алмасуының қазіргі жағдайын диагностикалау және бақылау үшін қажет құрылғы. Глюкометр көмегімен алынған мәліметтер негізінде пациенттер көмірсулар алмасуының бұзылуын өтеу үшін шаралар қолданады. Бұл құрылғының бірнеше сорттары және, тиісінше, қандағы қант деңгейін өлшеу үшін бірнеше әдіс бар. Заманауи эндокринологтар метаболикалық бұзылулары бар барлық пациенттерге есептегішті үнемі қолдануды ұсынады. Қандағы глюкозаның заманауи өлшегіштері: мақсаты мен жұмыс принципі Осыдан оншақты жыл бұрын глюкоза деңгейін клиникалық жағдайда ғана өлшеуге болатын еді. Жақында үйдегі көмірсулар алмасуының күйін диагностикалауға арналған портативті глюкометрлер дерлік әмбебап таратуды алды. Бұл құрылғыны пайдаланушылар тек құрылғыға орнатылған индикатор тақтасына капиллярлық қанды қолдану керек және бірнеше секундтан кейін қандағы қант концентрациясы белгілі болады. Алайда, әр пациент үшін гликемия деңгейі жеке мәнге ие, сондықтан өлшеу алдында немесе құрылғыны сатып алмас бұрын маманмен міндетті түрде кеңесу қажет. Глюкометр неден тұрады? Классикалық қандағы глюкозаның өлшегіштері мыналардан тұрады:  Жартылай автоматты скарификаторлар - саусақтарды тесуге арналған пышақтар, Сұйық кристалды дисплейі бар электронды құрылғы, Қайта зарядталатын батареялар, Сынақ жолақтары (әр нақты модельге ғана тән). Есептегіш дербес құрылғы ретінде пайдаланылмайды, бірақ қант диабетімен ауыратын науқастарды өздігінен бақылауға арналған жиынтықтың бөлігі ретінде. Диагностикалық және емдеу жиынтығы инсулин сорғысы деп аталады, глюкометрден басқа, инсулин мен инсулин патрондарын жартылай автоматты басқаруға арналған шприц-қаламдар да бар. Есептегіш қалай жұмыс істейді? Көптеген адамдар глюкометрдің қалай жұмыс істейтіндігіне және глюкоза деңгейін өлшеуге қызығушылық танытады. Сонымен, жоғарыда айтылғандай, іс-әрекеттің екі қағидасы бар. Олардың бірі фотометрлік деп аталады, екіншісі - электромеханикалық. Сонымен, бірінші нұсқа келесідей жұмыс істейді. Қандағы глюкоза мен сынақ жолағына қолданылатын арнайы реагенттің өзара әрекеттесуімен соңғысы көк түске боялады. Сонымен көлеңке қарқындылығы глюкозаның концентрациясына байланысты. Құрылғының оптикалық жүйесі түс талдауын жүргізеді және осы мәліметтерден қант деңгейін анықтайды. Рас, бұл құрылғының кемшіліктері бар. Бұл өте нәзік және ерекше күтімді қажет етеді, алынған нәтижелер үлкен қатеге ие. Келесі құрылғы электромеханикалық. Бұл жағдайда глюкоза сынақ жолағымен әрекеттеседі, нәтижесінде электр тогы аз болады. Құрылғы өз кезегінде бұл мәнді анықтайды және қант деңгейін анықтайды. Бұл жағдайда нәтижелерді дәлірек санауға болады. Жіктелуі Гликемиялық көрсеткішті анықтаудың бірнеше әдісі бар: Фотохимиялық әдіс Электромеханикалық әдіс Биосенсор әдісі, Спектрометриялық әдіс (инвазивті емес). Әдістерге сәйкес глюкометрлердің бірнеше түрі бар. Өлшеудің электрохимиялық әдісінің жетілдірілген нұсқасы бар - кулометрия. Диагностикалық процесс кезінде шығарылған жалпы электронды зарядты өлшеудегі осы әдістің ұстанымы. Кулометрияның артықшылығы - қанның минималды мөлшері қажет.Оптикалық биосенсор Салмақты және күндізгі диурезді анықтау Мақсаты: жасырынды ісіктерді анықтау, олардың қозғалыс күшін және диуретиктердің қолдану әсерлігін бақылау. Дайындаңыз: сұйықтыққа арналған өлшемді бөлшек белгісі салынған шыны ыдысты және көлемі 0,5 л, 3 л зәрді жинауға арналған ыдысты, су балансын есептейтін парақты, қаламсапты, қызу парағын. Іс-әрекет алгоритмі: 1.Науқасқа су ішуге және зәрді жинауға арналған өлшемді ыдысты даярлаңыз. 2.Науқасқа емшара мақсатын және орындау іс-әрекетін түсіндіріңіз. Науқас бір тәулік бойы көлемі 3 л ыдысқа зәрді жинауы қажет және бір уақытта ішілген және шығарылған сұйықтыққа есеп жүргізеді. 3.Әдеттегі су-тамақ және қозғалыс тәртібін сақтау қажеттілігі туралы науқасқа түсіндіріңіз. 4.Су балансын есептейтін параққа жазу тәртібі туралы науқасқа толық мәліметті беріңіз. Парақты толтыра білуіне көзіңізді жеткізіңіз. 5.Науқасқа таңертең сағат 6:00-де зәрін унитазға жіберу қажеттігін түсіндіріңіз. 6.Келесі зәрдің үлесін тәулік бойы 3 л бөлшек белгісі салынған ыдысқа келесі күннің таңертеңгі сағат 6.00 дейінгі зәрді қоса санап жинаңыз. 7.Өлшемді ыдыстағы зәрдің жалпы мөлшерін анықтаңыз. Осы -тәуліктік диурез болады. 8.Бөлінген сұйықтықтың мөлшерін есептеу парағына жазыңыз. 9.Ішілген және организмге енгізілген сұйықтықтың мөлшерін есептеу парағына белгілеңіз. 10.Келесі күнгі таңертеңгі сағат 6.00-да науқас мейірбикеге есептеу парағын тапсырады. Ішілген сұйықтық мөлшері мен тәуліктік зәр мөлшері арасындағы айырмашылық организмнің су балансы көлемін құрастырады. Мейірбикенің міндеттері: Науқастың сұйықтықты есептей білетініне көзіңізді жеткізіңіз. Зерттеуге дейін 3 күн бойы науқас диуретикті қабылдамағанына көзіңізді жеткізіңіз. Қанша мөлшерде сұйықтық қалыпта зәрмен бөлінуі керек екенін науқасқа айтып беріңіз. Енгізілген сұйықтықты есептеуді жеңілдету үшін тамақта судың барлық пайызды екенін науқасқа түсіндіріңіз (тамақтағы судың барлығы, енгізілген парентеральдық ерітінділер есептеледі). Қатты тамақтарда 60-тан80% дейін су бар. Бөлінген сұйықтықтың молшерін есептеуге тек қана зәр емес науқастың құсығы, үлкен дәреті кіреді. Бір тәулікте енгізілген сұйықтықпен шығарылған зәр мөлшерін мейірбике есептейді. Шығарылған сұйықтықтың % анықталады (80% - қалыптағы шығарылған сұйықтық мөлшері). Келесі формула бойынша су балансына есептеу жүргізуді: бір тәулікте шығарылған зәрдің жалпы мөлшерін 0,8 көбейтіңіз (80%) = қалыпта бөлінетін зәр мөлшері болады. Шығарылған сұйықтық мөлшері қалыптағы есептелген сұйықтық мөлшерімен салыстырылады. Егер де сұйықтық аз бөлінген болса, есептелгеніне қарағанда су балансы кері деп есептеледі. Егер де сұйықтық көп бөлінсе, есептелгеніне қарағанда су балансы оң деп есептеледі. Су балансын есептейтін параққа жазып, оны бағалайды. Нәтижесінің бағасы: 80% - 5-10% қалыптағы шығарылуы (–10-15% - жылдың ыстық уақытында; +10-15% - салқын уақытта). Оң су балансы (>90%) емнің нәтижелі екенің және ісіктің кетуін куәлендырады (диуретиктарға реакция немесе жеңіл диетада болуы). Кері су балансы (<70%) ісіктің көбеюін немесе диуретикалық дәрілер. Инсулинді енгізу Мақсаты: қандағы глюкоза деңгейін төмендету үшін белгіленген уақытта инсулиннің дәл дозасын енгізу. Қолдану көрсетілімдері: инсулинге тәуелді қант диабеті, кетоацидоз, команы емдеу. Қарсы көрсетілімдері: гипогликемиялық кома, инсулинге аллергиялық реакция болған жағдайда. Асқынулар: аллергиялық реакция, майлы дистрофия, ісіктер. Енгізілетін жерлері: иықтың жоғарғы бөлігінің сыртқы беті және жамбастың ортаңғы бөлігінің сыртқы беті, жауырын асты аймағы іш пердесінің алдынғы беті. Дайындаңыз: инсулин ерітіндісі бар флаконды, тері антисептигін, залалсыздандырылған: лотокті, зарарсыздандыру ерітіндісіндегі пинцетті, мақта шариктерін, бір рет қолданылатын инсулин шприцтерін, қолғапты, қауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерді. Іс-әрекет алгоритмі: 1.Науқасқа емшара мақсаты мен барысын түсіндіріңіз және оны жүргізуге келісімін алыңыз; 2.Гигиеналық деңгейде қолыңызды тазартыңыз, оларды тері антисептигімен өңдеңіз. Қолғапты киіңіз. 3.Флаконның жазуын оқыңыз: атын, дозасын, сақталу мерзімін. Дәрігердің ем тағайындайтын парағымен салыстырыңыз. Флакон қорабындағы және этикеткасындағы инсулиннің атын және әріптік белгілерін тексеріңіз. 4.Флакондағы инсулиннің сапасына қарап бақылау жүргізіңіз. Дәрінің қоюлығына көңіл аударыңыз, 1 мл инсулиннің ЕД санына. Инсулин мен шприцтің белгілерін көңіл қойып оқыңыз. Қоюлық негізіне қарап, шприцтің бір бөлігінде қанша бірлік инсулин бар екенін есептеңіз. 5.Ұзақ уақытқа әсер ететін инсулин флаконын 3-5 минуттай екі алақан арасында ысқылаңыз. Ерітінді бір қалыпты лайлы болуы керек (сілкуге болмайды!). Қысқа уақытқа әсер ететін инсулин мөлдір, оны араластырудың қажеті жоқ. 6.Флакондағы инсулинді су моншасында 36-370С температурасына дейін жылытыңыз. 7.Ораудағы инсулин шприцін алыңыз. Ораудың сақталу мерзімін және саңылаусыздығын тексеріңіз. Орауды ашып, шприцті құрастырыңыз. 8.Флаконның металды қақпағын пинцетпен ашыңыз. 9.Флаконның резеңке тығынын тері антисептигіне суландырған мақта шаригімен екі рет тазартыңыз. Флаконды шетке қарай қойыңыз, тері антисептигі кепкенше күтіңіз. 10.Инсулин шприцін қолға алып, шприцтің поршенін тартыңыз, қанша бірлік инсулин сорып алу қажеттілігін. Шприцке ауа сорып алыңыз. Ауаның мөлшері, енгізілетін инсулиннің дозасына тең келуі тиіс. 11.Шприцке сорып алынған ауаны флакондағы инсулинге енгізіңіз. 12.Науқасты жатуын немесе отыруын сұраңыз. 13.Инъекция жасайтын жерді тізбектілікпен тері антисептигіне суландырған екі мақта шариктерімен тазартыңыз, алдымен үлкен көлемді, сосын тура инъекция жасайтын орынды. Терісі кебуі керек. 14.Шприцтен қалпақты алыңыз, оны енгізер алдында ауаны шығарыңыз және инсулиннің мөлшерін қажетті дозаға дейін жеткізіңіз. 15.Оң қолыңызға шприцті алыңыз. 16.Сол қолдың І және ІІ саусақтарымен терінің тазартылған учаскесін үш бұрышты қыртысы негізі төмен қараған жағынан жиыстырыңыз. 17.Тері асты майлы қабаты ортасына 30-450 бұрышпен үш бұрыш қыртысы негізіне, иненің қиығын жоғары қаратып ұстап иненің ұзындығына жылдам қозғалыспен енгізіңіз. 18.Сол қолды босатып, қыртысты жіберіңіз. 19.Инсулинді жаймен еңгізіңіз, ине қан тамырларына түспегенін тексеріңіз. 20.Жылдам қозғалыспен инені шығарыңыз, құрғақ залалсыздандырылған мақта шаригін инъекция жасаған жерге қойыңыз. 21.Науқасты тамақтандырыңыз. 22.Қолғапты шешіңіз. 23.Қолданылған шприцті, мақта шариктерін, қолғапты қауіпсіз жинауға және жоюға арналған контейнерге салыңыз. 24.Қолыңызды жуып, кептіріңіз. Кәржілік артериясынан тамыр соғуды аныктау Мақсаты: тамыр соғудың негізгі қасиеттерін анықтау, жүрек-қан тамырлары жүйесінің жағдайын бағалау. Қолдану көрсетілімдері: науқастың жағдайын бақылау. Тамыр соғуын зерттейтін жерлер: кәржілік, шынтақ, ұйқы, самай, тізе асты, сан, аяқтың сыртқы артериялары. Тамыр соғу параметрлері: ритмі, жиілігі, толысуы, кернеу күші, көлемі. Дайындаңыз: сағатты (секундомерді), қағазды, қызыл түсті қаламсапты, қызу парағын. Іс-әрекет алгоритмі: Науқасқа емшара барысын түсіндіріңіз, оның келісімін алыңыз, тамыр соғуын анықтайтын жерді табыңыз. Науқасқа ынғайлы қалыпты, отыру немесе жату босансыған жайлы қалыпты, сабырлы жағдайды беріңіз. Қолыңызды гигиеналық денгейде тазартыңыз. Бір мезгілде өз қолыныздың саусақтарымен науқастың білезігінен қамтып алып (кәржілік білезік буыны аймағын) былай ұстаңыз, 2, 3, 4 саусақтардың жұмсақ жастықшасы білектің алақан (ішкі) бетінде кәржілік артериясының проекциясында болуы керек (үлкен саусақтың негізінде), 1 саусақты білектің сыртқы бет жағына орналастырыңыз. Кәржілік артериясы кәржілік сүйегінің біз тәрізді өсіндісі мен кәржілік бұлшық етінің сіңірі арасынан пальпациялынады. Кәржілік күре тамыр аймағын ұстаңыз. Оны сәл кәріжілік сүйегіне қарай қысыңыз, тамыр соғатын жерді анықтаңыз, қаннын тамырлар бойымен қозғалуына байланысты иілмелі соғу толқының сезесіз. Науқастың оң және сол қолы күре тамыры қабырғасының кезеңді тербелісін салыстырыңыз. Тамыр соғу сәйкестігін анықтаңыз. Сәйкестілік – бұл екі қолдағы тамыр соққысы толысу бойынша тура келеді (егерде тамыр соғу сәйкестігі болса, онда бір қол бойынша сипаттама беріледі). Тамыр соғу реттілігін анықтаңыз. Тамыр соғу жиілігін анықтаңыз. Тамыр соғу толысуын бағалаңыз. Тамыр соғу кернеу күшін анықтаңыз. Тамыр соғуды зерттеу мәліметін қызу парағына – графикалық эдіспен, қызыл түспен, ал бақылау қағазына – сандық әдіспен жазыңыз. Науқасқа зерттеу нәтижесін хабарлаңыз. Қолынызды жуып, кептіріңіз. Ескерту: қалыпты тамыр соғу ритмін екі қолдан бірдей сыйпалаумен табылады, ересек адамда тыныштық жағдайда тамыр соғу жиілігі минутына 60-80 соққы құрастырады; тамыр соғу ритмі тамыр соғу толқының арасындағы аралық бойынша аңықтайды. Егерде күре тамыр қабырғасының тамыр соғу тербелісі әрбір тең аралық уақытта пайда болса, онда тамыр соғуы ретті. Тамыр соғу реттілігі бұзылғанда, тамыр соғу толқынында ретсіз алмасу тамыр соғуы ретсіздігі байқалады; тамыр соғу жиілігін аңықтау (егерде тамыр соғуы ретті болса). 1 минут ішіндегі тамыр соғу толқынының (соққынын) санын есептейді, сағат бойынша секундомерде уақытын қадағалап байқайды: қалыптағы тамыр соғу 1 минутта – 60-80 соққы тамыр соғу 1 минутта 80 соққыдан көп болса – жиі – тахикардия тамыр соғу 1 минутта 60 соққыдан аз болса – жәй – брадикардия артерияның қанмен толу дәрежесі бойынша тамыр соғу толысуын бағалаңыз, ол жүректің систолдық көлемімен байланысты. Тамыр соғу – толық, бос, жіп тәрізді болады; тамыр соғуды кернеу күші бойынша анықтайды. Кәржілік артериясын кәржілік сүйегіне қысу қажеттілігі. Тамыр соғудың жоқ болып кетуіне дейін және тамыр соғудың кернеу күшін бағалайды. тамыр соғу – қанағаттанарлық кернеу күші тамыр соғуы күшті (қатты) тамыр соғуы әлсіз (жұмсақ). ҚАН ҚЫСЫМЫН ӨЛШЕУ Мақсаты: қан қысымының көрсетілімдерін анықтау және зерттеу нәтижесін бағалау; жүрек қан-тамырлар жүйелерінің функционалды ерекшеліктерін анықтау. Қолдану көрсетілімдері: науқастың жағдайын бағалау. Мүмкін болатын асқынулар: қолдағы артерияны ұзақ қысқаннан ауру сезімі болады Дайындаңыз: тонометрді, фонендоскопты, қағазды, қаламсапты, қызу парағын. Іс-әрекет алгоритмі: Науқасқа емшараның мақсатын түсіндіріңіз, алдымен осындай емшара жүргізілгенін анықтаңыз, қандай нәтижелер болғанын науқас білеме, өзін қалай жүргізу керек, қандай сезім болу керек. Науқасқа ыңғайлы қалып беріңіз, отыру немесе жату салмақты босансыған қалыпта, науқастың қолы жазылған қалыпта жатады (алақанмен жоғары) аппаратпен бір деңгейде. Артериальды қысымды әдетте 1-2 рет арасына 2-4 минут салып өлшейді. Тонометрдің манжетасын науқастың жалаңаштанған иығына, шынтақтың иілген жерінен 2-3 см жоғары жүрек деңгейінде, оның арасына 1 саусақ өтетіндей қылып қондырады; манжетаны иыққа ілмек көмегімен (ілмек, жабысқыш лента) жұмсақ ұлпаны қыспай бекітіңіз. Манометрді манжетамен бекітіңіз, оны манжетаға бекітіп, тілдің қалпын (сынап бағанасы) шкаланың нөл белгісімен турасын тексертіңіз. Шынтақ шұңқыры аймағындағы шынтақ артериясынан тамыр соғуды анықтаңыз, фонендоскопты осы жерге қондырыңыз (фонендоскоптың басының қысуы сабырлы болуы керек, онда мәліметі басқаша көрсетіледі). Алмұрт тәрізді баллоншадағы вентилді жауып, манжетаға баллоншамен ауаны толтырыңыз. Шынтақ артериясындағы пульсация жоқ болып кеткенше және манометр қалыптан жоғары (немесе осы пациентте) 20-30 мм сынап бағанасын көрсеткенше. Вентильді ашыңыз және ақырын манжетадан ауаны жаймен босатып қоя беріңіз. Бағананың немесе тілдің жылдамдығының түсірілуін қараңыз, көрсеткіштер жылдамдығы 2 мм сынап бағанасынан өзгеріп отырады. Бір мезгілде көңіл қойып артериядағы дыбысты тындаңыз және манометрдің көрсеткішін қадағалаңыз. Бірінші дыбыс пайда болған мезгілде манометрдің көрсеткішін белгілеңіз (жүрек жиырылған мезгілдегі артериальды қысымның көлемі) – систальдық қан қысымы және дыбыс жойылған мезгілде (жүректің босаңсыту мезгілдегі артериальды қысым) – диастольдық қан қысымы; манжетадан толығымен ауаны шығарыңыз. Науқастың қолынан тонометрдің манжетасын шешіңіз. Мәліметті сандық жазу түрінде бақылау парағына және бөлшек түрінде қызу парағына жазыңыз (алымы – систольдық қысым, бөлімі –диостольдық қысым). Емшараны қайталап, алынған мәліметті салыстырыңыз. Фонендоскоптын басын 2 рет 70% спиртпен зарарсыздандырыңыз. Науқасқа өлшеген қан қысымының нәтижесін хабарлаңыз. Ескерту: Артериальды қысымды екі қолдан өлшейді, алынған сандарды салыстырады. Артериальды қысымды науқастың өзі өлшейді. Науқасқа қан қысымын өлшеу ережесін және алынған мәліметке талдауды жүргізуге үйретіңіз. қалыптағы АҚ 120/80 мм с.б. 130/85 мм с.б. артериальды гипертензия (гипертония) қан қысымы жоғары АҚ 140/90 мм с.б.; артериальды гипотензия (гипотония) қан қысымы төмен АҚ 90/60 мм с.б. |