А. Құнанбаевтың «Қара сөздері». Жұман А.С. ЭССЕ. Эссе а. нанбаевты ара сздері
 Скачать 19.55 Kb.
|
|
ЭССЕ А. Құнанбаевтың «Қара сөздері» Мен Абай Құнанбаев туралы алғаш рет бастауыш сыныптардағы әдебиет сабақтарында білдім, бірақ оның өлеңдерін жаттап, олардың мағынасын түсінбегенімді атап өткен жөн. Бесінші сыныпта оқып жүріп, оның қара сөздерін оқып отырып, мен оның сөздерінің бүгінгі күнге дейін қаншалықты өзекті екенін түсіне бастадым. Мысалы, оның "Әсемпаз болма әрнеге..." деген өлеңінде: «Егер сіз талантты болсаңыз, мақтан етіңіз және Сен де — бір кірпіш, дүниеге Кетігін тап та, бар қалан! Қайрат пен ақыл жол табар Қашқанға да, қуғанға». Ерік оларды ақылмен басқарады. Әділдік - бұл жанның нұры. Мен мұндай аударманы әртүрлі дереккөздерден таптым, дегенмен әдеби аударманы аудару оңай емес. Мен бұл сөздерді заманауи деп санаймын, өйткені адами қасиеттер: ақыл, даналық, әділеттілік, мақтаныш, ашкөздік, өсек, қазір де бар, неге адамдар дұрыс емес әрекеттер жасау арқылы жақсылыққа ұмтылады? Өйткені, барлық адамдар өзіне деген жақсы қарым-қатынасты қалайды, бірақ олар мейірімділік танытпайды. Оның дана сөздерін оқи отырып, мен теріс мінез-құлық белгілерін жасайтын және көрсететін адамдар әлі де жақсылыққа келеді, өйткені мейірімділік-табиғаттың үйлесімі. Бұрын мен үйренген жолдардың мағынасы туралы ойланбай, оларды автоматты түрде жаттадым. Енді мен әр сөздің мағынасы туралы ойланамын. Мен оларды өзім арқылы өткіземін, Ұлы Абай бізге не жеткізгісі келетінін түсінуге тырысамын. Оның сөздері мен нұсқаулары бізді өмірдегі проблемалар туралы ойлануға, шынайы адал, шынайы тұлғаны қалыптастыруға ойландырады. "Қара сөздер" - қазақтың ұлы ақыны және ағартушысы Абай Құнанбаевтың іргелі туындысы, ол 45 қысқа астарлы әңгіме мен философиялық трактаттан тұрады. Бұл прозалық поэмада ұлттық тәрбие мен дүниетаным, мораль мен құқық, қазақтардың тарихы мәселелері көтеріледі. Абай "Қара сөздерін" билік азғырулары мен жердегі істердің ауыртпалықтарын, халықтың мойындауы мен жақындарының жоғалуын танып, жылдар бойы жазыпты. Кітаптан алынған көптеген тұжырымдар мен нұсқаулық тұжырымдар бүгінде өзекті, олар халықтың ескі, шешілмеген мәселелерін дәл сипаттайды. Екіжүзділікті он бірінші сөзден табуға болады. Осы сөздің бір үзіндісі: «Ұры ұрланған затын ұстаймын деп үміттенеді, бай малын көбейтуді ойлайды, ұрланғанын, биліктегілерді пайызбен қайтарады, байға шығынды тауып, қайтарамын деп уәде береді және Әділдіктен қашу үшін ұры екеуін де тонайды». Бұл жерде сөз ұры немесе байда емес, кезінде дұрыс білім мен рухани-адамгершілік тәрбиесін алмаған биде, сол себепті сот ісін жүргізуге ғана жарайтыны анық. Тәрбиелі сөздер қазақ мәдениеті мен ділінің дамуындағы елеулі бетбұрыс болып, ұлтты дүние жүзіндегі ең адамгершілігі мен адамгершілігі жоғары елге айналдыра білді. "Балаларға нанды адал және ақылға қонымды еңбекпен үйретуді мақсат ет, ал басқалары жақсы үлгі алсын". Бұл 19 ғасырдың аяғы, 20 ғасырдың басындағы қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаевтың Қара сөздерінің бірі, ол әлі күнге дейін өз құндылығын сақтап келеді. Абай "Қара сөздерін " жылдар бойы жазған. Бұл еңбекте ол өмір, махаббат, сөйлеу мәнеріндегі сенім туралы ойларын білдірді. Кітаптан алынған көптеген тұжырымдар мен нұсқаулық тұжырымдар бүгінде өзекті, олар халықтың ескі, шешілмеген мәселелерін дәл сипаттайды. Абай Құнанбаевтың ақылды сөздері адамның негізгі қателіктерін, жаман әдеттерін көрсетіп қана қоймайды, сонымен қатар жақсылыққа үйретеді, не істеу керектігін айтады. «Парасатты адам жақсылық жасау мүміннің міндеті екенін білуі керек. Ақылдың сынынан әділ себеп қорықпайды» - (Жиырма сегізінші сөз) немесе «Қайырымдылыққа деген құштарлық азға қанағаттану қабілетінен туындайды. Әділдік сезімін жоғалтпа, жақсылық жасаудан жалықпа. Әділетсіз иман да, пендешілік те болмайды» – (Отыз сегізінші сөз). Абай шығармашылығында "Қара сөздер" ерекше орын алады. "45 Қара сөз" – бұл мұқият, көркем стилистикалық өңделген прозалық формада көрсетілген шағын аяқталған фрагменттер. Абайдың сөздерін оқи отырып, біз өзіміз үшін көп нәрсені ашамыз және түсінеміз, бұл адамға жақсы болып, жақсы жаққа өзгеруге көмектеседі. Абай еңбегі әлемнің көптеген тілдеріне, соның ішінде орыс, қытай, француз, ағылшын, корей, түрік, моңғол және басқа тілдерге аударылған. |