есептер. І тапсырма. Сра жауап. Алкандарды халыаралы атау жйесі бойынша калай атайды
 Скачать 27.26 Kb.
|
|
І тапсырма. Сұрақ - жауап. 1. Алкандарды халықаралық атау жүйесі бойынша калай атайды? 2. Орынбасу реакциясының механизмі кандай? 3. Алкандардын кеңістіктегі пішінінің ирек - ирек болу себебі не? Ермексаздан пропанның, бутанның кеңістік пішінінің шарөзекті модельдерін жасаңдар. 4. Бромның метанмен әрекеттесу реакциясының теңдеулерін жазыңдар. 5. а) Гексанның, ө) циклогексанның жану реакцияларының теңдеулерін кұрастырыңдар. 6. Салыстырмалы молекулалык массасы 100 - ге тең алканнын: а) екі гомологының, ә) екі изомерінің құрылымдық формулаларын жазыңдар. 9. Циклобутанның жану, косылу және хлормен әрекеттесу теңдеулерін кұрастырыңдар. 10. Циклопарафиндер алкандардан өзгеше кандай химиялык реакцияға қатысады, мысалдар келтіріңдер. 11. Этан молекуласындағы атомдар кеңістікте қалай орналасады? ІІ тапсырма. Өзіндік жұмысы. І деңгей 1. Құрамында: а) 7 көміртек атомы бар; ә) 10 сутек атомы бар алкандардың молекулалық формуласын құрастырыңдар. 2. Құрамында: а) 12 көміртек атомы бар, ә) 35 көміртек атомы бар, б) 30 сутек атомы болатын алкандардың молекулалық формуласын құрастырыңдар. 3. Циклопропанның құрылым және электрондық формулаларын жазыңдар. 4. Молекулалық формулалары келтірілген қосылыстардың ішінен: С2Н4, С2Н6, С3Н6, С4Н6, С5Н10, С6Н12, С6Н14, С7Н16, С8Н16, С6Н6 циклоалкандарға сай формулаларды тауып жазыңдар. ІІ деңгей 1. Алкандардың гомологтық қатарында метаннан пентанға дейінгі көмірсутектердің жану реакцияларының теңдеулерін құрастырып, оларды толық жағуға жұмсалатын оттек көлемінің өзгеру заңдылығын табыңдар. Көмірсутек құрамындағы көміртектің саны мен жағуға жұмсалған оттек көлемдерінің арасындағы тәуелділікті бейнелейтін график сызыңдар. 2. Құрылым формулалары келтірілген косылыстарды халықаралык атау жүйесі бойынша атаңдар және біріншілік, екіншілік, үшіншілік, төртіншілік көміртек атомдарын тауып көрсетіндер: 3. Төмендегі құрылым формулалары бойынша келтірілген қосылыстарды атап, берілген заттардың ішінен изомерлерді табыңдар. Ол үшін әуелі олардың молекулалық формуласын тапқан жөн: 4. Құрамдарында: а) 6 көміртек атомы; ә) 8 сутек атомы; б) 10 көміртек атомы; в) 36 сутек атомы болатын циклоалкандардың молекулалық формулаларын құрастырыңдар. ІІІ деңгей 1. Берілген заттардың атаулары бойынша кұрылым формулаларын жазыңдар: а) н - гексан, ә) 2 - метилбутан, б) 2, 3 - диметилпентан, в) 2, 2 - диметилбутан. 2. Төменде аттары келтірілген қосылыстардың құрылым формулаларын жазыңдар: а) метилциклобутан; ә) 1, 1 - диметилциклопропан; б) 1, 2 - диметилциклобутан; в) 1 - метил - 2 - этилциклопентан. 3. Келтірілген атаулары бойынша заттардың құрылым формулаларын жазып, біріншілік, екіншілік, үшіншілік, төртіншілік көміртек атомдарын көрсетіңдер: а) 1 - метил - 4 - пропилциклогексан; ә) 1, 1 - диметилциклопентан. б) 1 - метил - З - этилциклогексан; в) 1, 2, 3, 3 - тетраметилциклопентан. 4. а) Метан, ә) бутан молекулаларында қанша σ - байланыстар болады? Аталған алкандар молекулаларының сызбанұсқаларын сызып көрсетіңдер. Логикалық тапсырмаларды орындау 1-тапсырма. Саяжайы (дача) бар адамдар картопты күзде жинап, оны жерқоймаға (погреб) сақтайды. Картоппен бірге алманы да бірге салады. Не себепті алма картоппен бірге салынады? 2-тапсырма. Не себепті құс үйшігін пластмассадан жасауға болмайды? Дәлелді жауап беріңіздер. 3-тапсырма. Саяхатқа шыққалы жатқан турист «Суық суға арналған» деген жазуы бар термосқа ыстық шай құйып алады. Ол дұрыс жасады ма? Жауаптары:1. Піскен алмадан бөлінетін этилен газы картоп түйінінің одан әрі өсуін тежейді. Жауаптары:2. Пластмассадан жасалған құс ұялары құстар үшін өте қауіпті. Ағашқа қарағанда пластмассалар ылғалды тартпайды. Құстар тыныс алған кездегі су булары пластмассадан жасалған үйшік ішіне жиналып, ылғалдылықты арттырады. Жауаптары:3. Дұрыс емес. «Суық суға арналған» деген жазуы бар термос төменгі қысымды полиэтилен пластмассасынан жасалады, катализатор ретінде Сr мен Ti қоспаларын қосады. Ыстық шайдан бөлінген жылу пластмасса арқылы Сr мен Ti иондары ерітіндіге өтеді. Есеп. . 2,8 г этен бромсутекпен әрекеттескенде түзілетін бромэтанның массасы (г) Шешуі: С2Н4 + НВr → С2Н5Вr М(С2Н5Вr) = 109 г/моль М(С2Н4) = 28 г/моль 2,8 г С2Н4 ---- х г С2Н4Вr2 28 г С2Н4 ---- 109 г С2Н4Вr2 Ә) Химиялық диктант 1._________________мен_________________ тұратын органикалық заттар көмірсутектер деп аталады. 2.Алкандардың жалпы формуласы _________. 3.Метан молекуласына _____ гибридтену тән. 4. Метан молекуласының моделі ____________тәріздес. 5. Метанды лаборато-рияда____________алуға болады. 6.Алкандарға______________реакциялары тән. 7.Құрамы бірдей, бірақ_______________әр түлі заттар ______________ деп аталады. 8.Трихлорметанды________________деп те атайды. Келесі сұрақ «Бейне сұрақ» Сұрақ: Қаныққан көмірсутектердің барлығында көміртегі атомының тотығу дәрежесі бірдей емес, мысалы: метан молекуласында -4; Ал этан молекуласында көміртегі қандай тотығу дәрежесіне тең? Жауабы: -3; Сұрақ: 2-метил 4-этил гександа қанша изомер бар? Жауабы: екі изомер бар. Тестпен жұмыс жасау 1.Этилен қатарындағы қанықпаған көмірсутекке тән формула: А) СnH2n-2 ә) СnH2n +2 б) СnH2n 2.Пропиленнен қандай полимер алуға болады? А) полиэтилен ә) полистирол б) полипропилен в) поливинилхлорид 3. Қанықпаған көмірсутектің сутегімен қосылу реакциясы : А) полимерлену ә) айырылу б) гидрлену в) гидрогендену 4.Қаныққан көмірсутекке тән емес реакция: А) қосылу ә) орынбасу б) жану в) айырылу 5.Этилен қатарындағы қанықпаған көмірсутектердің жалпы атауы: А) алкан ә) алкен б) алкин в) алкадиен 6. Этилен молекуласындағы гибридтену түрі: а)SP 3 ә) SP б) SP2 7. Этилен молекуласындағы бұрыш: а) 1090С ә) 1200С б) 900С в) 1450С Өткен сабақты қайталау «Химиялық ой жинау» тесті 1.« Органикалық химия » терминін алғаш енгізген ғалым. а) И.Я. Берцелиус ә) М.В. Ломоносов б) Д.И. Менделеев 2. « Органикалық » деген термин қандай сөзден шыққан. а)көміртек ә) организм б) өнімдер 3.Органикалық қосылыстар саны бейорганикалық қосылыстардан аз ба, көп па? а) аз ә)көп б)орташа 4. Органикалық қосылыс қандай элементтен тұрады? а) натрий, калий ә) көміртек, сутек б) көмірқышқыл газы 5. Органикалық заттардың құрамына мына элементтердің қайсысы кіреді? а) Ca, S, N, C, Mg ә) C, H, O, N, S б) Zn, Ba, C, O, H, S карбон кыш. 5. CH3COH→C2H5OH→C2H4→C2H6→CH3COOH CH3COH + H2 → CH2CH2OH CH2CH2OH → C2H4 + H2O C2H4+ H2→ C2H6 C2H6 + O2→ CH3COOH + H2 6. C2H4 → C2H5OH→ CH3COH→ CH3COOH→ CH3COO-C2H5 C2H4 +H2O → C2H5OH C2H5OH +[O]  CH3COH + H27. 155г күміс (І) оксидімен 25г сірке альдегиді әрекеттескендегі түзілген сірке қышқылының массасын есептеңдер. Бер: шешуі m = 155г 25 155 m = 25г CH3COH + Ag2O → CH3COOH + 2Ag т/к CH3COOH-? 44 8. 84г пропил спиртінен алынған пропион қышқылының массасын есептеңдер. Бер: шешуі m = 84 84г х г т/к C2H5СООН С3Н7ОН +[O]→ C2H5COOH + H2O 58г Тест жұмысы 1.Қалдығы табиғи майлардың құрамына кіретін қышқыл. а) Күкірт қышқылы с) сірке қышқылы б) құмырсқа қышқылы д) стеарин қышқылы 2. Бертло жүзеге асырған реакция: а) Майды ыдыратып, глицерин мен карбон қышқылдарын алады. в) сұйық майларды гидрогендеп, қатты май алады. с) жоғары карбон қышқылдары мен глицеринді әрекеттестіріп, май тәрізді зат алады. д) майды сілтімен қыздырып сабын алады. 3. Сұйық майларды қатты майларға айналдырғанда алынатын май. а) сары май с) тоң май в) маргарин д) күнбағыс майы 4. Ас қорыту кезінде организімде майлар тотыққанда түзілетін соңғы өнім. а) көміртек диоксиді мен су в) құмырсқа қышқылы мен метан с) сірке қышқылы мен аммиак д) сірке қышқылы мен мочевина 5. Заттар арасында эфирлену реакциясы жүреді. а) альдегид пен карбон қышқылы в) спирт пен альдегид в) спирт пен карбон қышқылы д) фенол мен карбон қышқылы 6. Күрделі эфирлердің жалпы формуласы а) R1-COO-R2 c) R1-O-R2 в) R1-CO-O-CO-R2 д) R1-CO-R2 7. СН3СООСН3 қосылысының атауы а) метилэтил эфирі в) этилметил эфирі с) бутан қышқылы этил эфирі д) этан қышқылының метил эфирі 8. Метилацетат молекуласындағы көміртектің массалық үлесі. а) 75% с) 49% в) 67% д)81% 9.Формуласы С2Н5СООС3Н7 күрделі эфирдің атауы а) Сірке қышқылының этил эфирі в) пропион қышқылының этил эфирі с) сірке қышқылының пропил эфирі д) пропан қышқылының пропил эфирі 10. Күрделі эфирлер гидролизденгенде түзілетін өнім а) карбон қышықылының тұзы мен спирт в) карбон қышқылы мен спирт с) спирт пен су д) карбон қышқылы мен су Тест сұрақтарының жауаптары:
Есептер шығару. Жаңа тақырыпқа байланысты есептер шығарту арқылы алған теориялық білімін пысықтау. 1 есеп. 30г сірке қышқылы мен 30 г этанол әрекеттескенде түзілетін күрделі эфирдің массасы. Берілгені: m(СН3СООН)=30г СН3СООН+С2Н5ОН СН3СООС2Н + Н2О m(С2Н5ОН)=30г 30г 30г Хг m(СН3СООС2Н5) ? 60г/моль 46г/моль 88г/моль ﻻ(СН3СООН)= 30гр =05,моль 60г/моль ﻻ ( С2Н5ОН)= 30г = 0,65 моль 46г/моль m(СН3СООС2Н5)= 30г*88 г/моль =44 г 60г/моль Ж: m(СН3СООС2Н5)= 44г 2 есеп. Молекула құрамында 48,6% С; 43,4% О; 8% Н болатын күрделі эфирдің молекулалық формуласын тауып, мүмкін болатын изомерлердің формуласын құрастырыңдар. Бер: W(С)=46,6% ﻻ (С): ﻻ(Н): ﻻ(О) = 48.6 : 8 : 43,4 = 4.05:8:2,7125 12 1 16 W(О)=43.4% Күрделі эфир молекуласында 2 атом оттек болғандықтан W(H)=8% индекстерді екі еселейміз, формула былай болады С3Н6О2 M ф m? O О СН3-С Н-С О-СН3 ОС2Н5 3.есеп. Сірке қышқылының 90 г-ы 64 г метилмен әрекеттескенде 100г күрделі эфир алынды. Эфир шығымын есептеңдер. m(СН3СООН)=90г m(СН3ОН)=64г СН3СООН+СН3ОН СН3СООСН3+Н2О mпр =100г 90г 64г Хг ή -? 60г/моль 32г/моль 74г/моль ﻻ (СН3СООН)= 90г =1,5 моль 60г/моль ﻻ (СН3ОН) = 64г = 2 моль 32г/моль mтр =90г*74 г/моль =111 г 60 г/моль ή=100 г =0,9 немесе 90% 111 г Жауабы: ή=0,9 немесе 90% 4есеп. Этанолдың 96 %-тік 100мл ерітіндісімен (ρ=0,8 г/мл) 120 г сірке қышқылын қосқанда түзілген эфирдің массасын есептеңдер. ώ=96%=0,96 V(С2Н5ОН)=100 мл m(С2Н5ОН)=0,96*100*0,8=76,8 г ρ(С2Н5ОН)=0,8 г/мл СН3СООН+ С2Н5ОН→ СН3СООС2Н5+Н2О m(СН3СООН) =120 г 120г 76,8г хг m( СН3СООС2Н5)-? 60г/моль 46г/моль 88г/моль m( СН3СООС2Н5) =120г*88г/моль=176г 60г/моль Жауабы: m( СН3СООС2Н5) =176г |