27.09арифметикалық квадрат түбір. Бақылау жұмысының сұрақтары. ылыми педагогикалы зерттеу дісіні анытамасы. ылыми педагогикалы зерттеу дістеріні принциптері. Теориялы зерттеу дістеріні мні

Название	ылыми педагогикалы зерттеу дісіні анытамасы. ылыми педагогикалы зерттеу дістеріні принциптері. Теориялы зерттеу дістеріні мні
Анкор	27.09арифметикалық квадрат түбір
Дата	12.11.2021
Размер	175.5 Kb.
Формат файла
Имя файла	Бақылау жұмысының сұрақтары.doc
Тип	Анализ #270378
страница	2 из 4

1 2 3 4

Дип.-Бастауыш-сынып-математика-сабағында-анализ-және-синтезды-қолдану.doc

Оқушылардың танымы-өзіне тән ерекшелігі бар күрделі психикалық үрдіс. Оқушының нәтижелі оқуына әсер ететін сыртқы және ішкі күштер немесе себептер болады. Танымдық әрекеттің негізінде оқушыларды танымдық белсенділік дегеніміз-оқушының оқуға, білімге деген ынта ықыласының, қүштарлығының ерекше көрінісі.

Жалпы орта білім беру жүйесінде іргетасы бастауышта білім беруден басталады, ал жалпы білім беру жүйесінің алғашкы маңызды сатысы. Бастауыш мектепте баланың оқу мен психикалық негіздері қалыптасады.

Оқуды өзінше әрекеттің бір түрі дегенде бәлендей мазмұнды сөз, не нақты бейне арқылы, белсенділікпен үғьтнуды, айтады. Оқу әрекеті тек білім алумен шектелмейді осыған ептілік пен дағдылануда керек. Бастауыш мектептегі оқу жұмысының әр салаларына бейімделу балада бірден қалыптаспайды. Осыған біраз мерзім үйрену керек. Сонымен қатар оалалардың оқуға белсенділігі сабақтарда әр түрлі.

Жеке пәндерден сабақтарды ойдағыдай үлгеру үшін алдымен баланың осыған ықыласы болуы шарт. Оқу ойынға қарағанда қиын болғандықтан балалардың кейбіреулерінің оқуға ықыластары болып дарымайды. Оларды оқуға үгіттеу арқылы тарту қиын. Сондықтан оқуға деген ықыласты тудыру үшін тапсырмаларды орындата отырып осыдан нәтиже шыққанда мақтау керек. Орындалған тапсырма үшін қуану кейін алдағы тапсырманы орындау түрткі болады. Әдетте, ықыластың тікелей, және жанама түрі бар. Тікелей ықылас оқушының бәлендей нәрсеге қызығуынан болады, Ал, жанама ықылас сол нәрсе қызық болмаса да, жалпы сабақ үлгерімін жаксарткысы келгендіктен бопапы Ықыластың соңғы түрі кіші оқушылардың өмірінде негізгі роль атқаруы тиіс.

Бастауыш мектеп оқушылары көпке дейін тапсырманы қалай орындаудың тәсілін жақсы білмеиді. Мысалы, бұлар берілген тапсырманы жаттап алғысы келіп тұрады. Солай болуы олардың жаттауға икемділігінің молдығынан емес, оқуға әлі   төселмегендігінен,   қалай,   жұмыс   істеуге   ешкім   оны үйретпегенінен кездеседі.

Бастауыш мектепте тапсырма балаларга мынадай скі түрлі жолмен беріледі.

Біріншіден, берілген тапсырманы орындау үшін жауапты бала өздігінен іздестіреді.

Екіншіден, тапсырма жауап іздестіру ретінде берілмейді. Оны орындау үшін соның үлгісі (образец) беріледі. Мысалы, тақпақты жаттау үшін соның тексті беріледі. Осы текске өзгере енгізуге рұқсат етілмейді. Сол текске сүйене отырып балаоны жаттап алады. Ал тапсырманың соңғы түрі өте сирек кездеседі. Баланың оқу әрекеті деп - тапсырманы орындаудың оірінші тұрін және проблемалық мәселелерді орындай білуді айтады. Осыған әр   түрлі   пәннен   айталық   грамматикалық,    географиялық, математикалық т.б. есептер шығару жұмысы жатады..

Әдётте оқу өзінше бала үшін әрекеттену, яғни проблемалық мәселені, шешу дегенде, осының мынадай үш сатыдан тұрататын. айтады:     біріншіден,     берілген    тапсырманың     шартымен танысудан, екіншіден,   соны   орындаудан,   үшіншіден, осының қалай /дұрыс, не бұрыс/ орындалғанын тексеруінен.

Пәндер неше түрлі болғандықтан, осы сатыларды орындау түрліше кездеседі. В.В.Давыдовтың айтуынша, оқу әрекеті мынадай бөлшектерден құрастырылады.

1) тапсырмадан, яғни оқу ситуациясынан;

тапсырманы орындаудан;
орындаған тапсырманы тексеру кезеңінен,

4) баға қоюдан.

Мысалы, біздің әуелгі схемадағы тапсырманың шарты мен танысу дегенді мұнда оқу ситуациясы деп атайды. Себебі бала үшін тапсырма өзінше проблемалық ситуация болатыны екендігі жөнінде айтылып отыр.

Ал соңғы саты баға бұл өзінше баланың тапсырманы қалай орындағаны дәрежесін оған білдіру. Бұл мектептің күнделікті өмірінде кездеседі.

Математиканы оқытудағы негізгі міндеттер оқушылардың өздігінен анализдей, синтездей білу, математикалық қорытындыларды кеңейтіп, дамыту болып есептеледі.

Бұл үшін:

Оқушыларды жаңа материалды қабылдауға әзірлеу.

Математиканы оқытудын көрнекілігі және өмірмен
байланысты болуы.

Баяндалған теориялық мәселелер практикамен
ұштастырылғанда ғана терең де тиянақты болады.

4) 0қушылардың өздігінен жұмыс істеуін дұрыс қоя білу. Яғни, осы 4 міндетті өз деңгейінде толық шешу үшін оқу процесін рымдастыру барысында, бір жүйемен келе, академик В.М.Монахов ұсынған казір көптеген мектегттерпе копаныи жүрген педагогикалық технологиясын зерттеп, кейбір өзгерістер Бастауыш сынып баланың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі деп есептеледі. Өйткені логикалық ойлау кейінірек бейнелік ойлаудың негізінде қалыптасады, ауқымы кеңірек мәселелерді шешуге, ғылыми білімдерді меңгеруге мүмкіндік береді. Әйтсе де бұл баланы қайткенде де неғұрлым ертерек логикалық «жолға» шығару дегенді көрсетпейді. Біріншіден, ойлаудың логикалық формаларын игерудің өзі ойлаудың жетілген бейнелі формалары рстіпдс нгсрілмсйіишс, толық құнсыз күйде қалып отырады. Дамыған көрнекі схеманы ойлау баланы логика табалдырығына жеткізеді. Екіншіден, шогикалық ойлауды игеріп болғаннан кейін, бейнелік ойлау өзінің ешбір мәнін жоғалтпайды.

Бастауыш оқушыларының ойлауын дамытуда екі негізгі саты байқалады. Бірінші сатыда (ол шамамен І-ІІ сыныптағы .оқытуларға тура келеді). Олардың ойлау әрекеті көбіне әлі мектеп жасына дейінгі баланың ойлауын еске түсіреді. Оқу материалдарын талдау бұл жерде көрнекі әсер ету жоспарында басым болады.

Ойлауды дамытудың екінші кезеңі осы өзгерістермен байланысты І-ІІ сыныпта-ақ мұғалім балаларға игерілетін мәліметтердің жекелеген элементтері арасындагы болатын байланысты көрсету үшін ерекше қам жасайды.

Оқу материалдарын балалардың ойлау қабілеті жетерліктей жас ерекшеліктерін ескере ұйымдастырса ғана, оның ойлау қабілетінің дамуына мүмкіндік туады.

Сондықтан да мұғалім балаларды үнемі ойланып оқуға бағыттауға тиіс, бұған оқу үрдісін жүйелі ұйымдастыру, сабақта бала логикасын дұрыс дамыта алатын мүмкіндіктерді мол пайдалану арқылы жетуге болады.

          Оқушыларға өз бетінше жасаған ой операцияларыныц дұрыс-бұрыстығын   тексерткізу,   оларды   бір   мәселенің   өзін   түрлі жолдармен шешуге үнемі   бағыттап   отыру   (тапқырлық пен зеректік), логикалық ойлауды қажет ететш мысалдар құрастыру, есептер шығарту - баланың логикалық ойлауын тәрбиелеудің тиімді жолы.

Баланың ой операциясын дамытып талдау, жинақтау, топтау және жіктеуге арналған мынадай жаттығулар жүргізуге   болады.   Балаға    бірнеше    заттардың   бейнесі көрсетіледі. Бала сол суреттерге қарап талдап, топтап, жүйелеп логикалық ой қорытындысын шығара білу керек. Мысалы: 4-5 түрлі бас киімнің ішінде 1 етіктің суретін көрсетіп, мына суретте не артық деп сұрасақ, бала артық заттың атын атайды. Мына жерде етік артық, өйткені басқалары бас киімдер.

Балаға бірнеше геометриялық фигураларды көрсетіп, осы | фигуралардан бір зат құрастыр (құс, жануар, балық т.б.) Құрастырған фигураларыңды боя десең, бетінше ойланып, тек сол фигуралардан құралған бейнені бояйды.

Мысалы, Сағыз сатып алу үшін Ерланға 1 теңге жетпейді. Ал Темірланға екі теңге. Сонда Ерлан Темірланға екеуміз қосып бір сағыз алайық десе, бәрібір олардың бір теңгесі жетпей тұр. Бұлардың әрқайсысында неше теңгеден ақша болды? Сонда сағыз қанша тұрады?

Осындай ой толғауларын әр сабақта тиімді қолдану мұғалім шеберлігіне байланысты.Сабақтың сапалы ұйымдастырылуының өзі - табыс кілті. Сабақ сапасына, сабақ үстінде оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға көбірек көңіл бөлуді талап етеді.   Логикалық есептер - кеңірек ойлануды қажет етеді. Есеп жауабы бір немесе бірнешеу болуы мүмкіы. Есептің бұл түрі мұғалімнен де, оқушыдан да аңғарымпазды болуды талап етеді. Логикалық есепті шешу қатаң дәлелге сүйеніледі. Сондықтан мұнда қысқа есептей салу,   көрнекілікпен   астарластыру   болуы   ықтимал. Мұндай есептер логикалық ойлауға, қиялдауға, ұстамдылықка, еңбектене білуге тәрбиелейді.

Арнайы формула қолдануға келмейтін, әрқайсысына өзінше
талдау жасауды кажетсінетін есептерді логиалық есептер дейміз.

II. Мектеп математикасындағы анализ және синтез.

2.1. Математиканы оқытудың ғылыми әдістері.

        Математиканы оқытудың ғылыми әдістері. Математиканы оқыту теориясы мен оқыту әдістемесінде оқытудың ғылыми әдістері айрықша орып алады. Математиканы оқытудың ғылыми әдістерін игеру, оқыту процесінің тиімділігін арттыруға көмектеседі.

         Пән ретіндс математика тк өзінс тән белгілерімен ерекшеленеді. Ол белгілердің ең бастысы окыгі үйренетін ұғымдардың неғұрлым жалпылығы, мұның өзі алғашқы математика сабақтарында-ақ бой көрсетеді. Сондықтан оқу процесінде математикалық ұғымдарды қалыптастырғанда да, сол ұғымдарды іс жүзінде қолданғанда да осы ерекшеліктерді бейнелейтін әр алуан әдістерді пайдалану қажет. Сонымен бірге, оқытудың ғылыми әдістерін қолдану шәкірттердің ойлауын дамытатынын,   олардың жалпы мәдениетін   көтеретінін, математика сабақтарында қалыптасқан тәсілдер мен ұғымдарды кәдеге жарату қабілетін шыңдайтынын айрықша атап өткен жөн. Математика оқытудың ғылыми әдістеріне :

бақылау мен тәжірибе;
салыстыру мен аналогия;
абстракциялау мен нақытлау
анализ бен синтез жатады.

1. Бақылау мен тәжірибе. Бақылау деп коршаған ортаның табиғи   жағдайда   қарастырылатын    жеке    объектілері    мен құбылыстарының қатынастарын және қасиеттерін бәз қалпында зерттеу, айқындау әдісін айтады.

Бақылаудың кабылдаудан өзіндік ерекшелігі бар. Қабылдау әдеп объектінің біздің сезім органдарымызға әсер ету кезінде санамызда тікелей бейнеленетін құбылысты айтады. Ал объектіні бақылау сол объектіні қабылдауды қамтиды.

Тәжірибе деп - объектілер мен құбылыстардың табиғи күйі мен дамуына жасанды жағдайлар туғыза отырып,   оларды нысанды түрде бөліктерге мүшелеп, басқа объектілермен және құбылыстармен біріктіру арқылы зерттеу әдісін түсінеді.

Кез келген тәжірибе бақылаумен тығыз байланыста болады. Тәжірибе жасаған адам тәжірибенін барысын, яғни объектілер мен құбылыстарды зерттегенде тиісті жасанды жағдайлардағы олардың күйін, өзгеруін және дамуын бақылайды.

Бақылау мен тәжірибе арқылы алгебралық зандылықтарды тағайындауға болады.

Есеп: Мұраттың қолындағы екі қапшықтың бірінде 2 кг картоп, екіншісінде 3 кг қияр бар. Келесі дүкенде помидор сатылып жатқандықтан ол қапшықтың біреуін босатуға мәжбүр болды. Қапшықты неше тәсілмен босатуға болады?

Бір қапшықты екі тәсілмен босатуға болады. Бірінші картоптың үстіне қиярды (5кг+3кг) екінші, қиярдың үстіне картопты (Зкг+5кг) салу ксрск. Екі жағдайда да қапшықтағы картоп пен қияр 8 кг болып шығады. Демек,

5кг+3кг=3кг+5кг=8кг.

Осындай бірнеше мысалдар (тәжірибе) келтіру арқылы қосылғыштардың орнын ауыстырғаннан қосынды өзгермейтінін тағайындауға (байқауға) болады. Бұл ережені қорыта отырып, жалпы жағдайда (индукция арқылы) а+в=в+а екеніне көз жеткізуге болады. Бақылау мен тәжірибе математикалық зандылықтардың тек ең қарапайым түрлерін ғана көрсете алады, ждықтан оны математикалық фактілердің қатаң негіздемесі ретінде қабылдауға болмайды.

2. Салыстыру мен аналогия. Салыстыру деп оқып үйренетін өбъектілердің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ойша гағайындау әдісін айтады. Салыстыру әдісін қолданғанда мына принциптерді басшылыққа алған жөн:

а) салыстырылатын объектілер    біртекті болуы шарт.
Мәселен, екі функцияны, екі    өрнекті немесе екі көпбұрышты
салыстыруға болады. Ал дененің массасы мен   көпбұрыштың
ауданын салыстырудың ешқандай мағынасы жоқ;

э) оқып үйренетін объектілер айрықша мәні бар белгілері бойынша салыстырылуы тиіс. Мәселен, көпбұрыштар бұрыштары, қабырғаларының орналасуы, периметрі және ауданы бойынша :алыстырылады;

б) объектілерді салыстыру толық аяқталуы тиіс.

Есеп шығарғанда салыстыруды қолданудың пайдасы бар. Мәселен, кейбір есептерде «артық» немесе «кем» тіркестері жиі кездеседі. Мұндай есептерде бірсыпыра оқушылар қосатын жерді азайтып, берілген мәлімет пен ізделетін шаманы шатастырып алады. Бұл жағдайда берілген есеп пен оған іанама есепті салыстыра шығарған жөн. Мынадай есеп қарастырайық.

а) Шынар бірінші күні 7 есеп шығарды, ал екінші күні бірінші күнгіден 3 есеп артық шығарды. Екінші күні Шынар қанша есеп щығарды?

ә) Шынар бірінші күні 7 есеп шығарды. Бұл оның екінші күні шығарған есептерінен 3 есеп артық. Екінші күні Шынар қанша есеп шығарды?

Екі есепте де «3 есеп артық» тіркесінің көрінуі кейбір оқушыларды екі жағдайда да косу амалын пайдалануға итермелейді. Мұнда есептің шартын қысқаша жазып көрсету тиімдірек.

а) I күні — 7 есеп, II күні — х есеп, 3 есеп артық

э) I күні — 7 есеп, бұл 3 есеи артық,

II күні — х есеп мұнда жетекші сұрақтар беру арқылы, есеп шығаруды одан әрі өрбітіп, алып кету жөн. Осы тектес ісептерді шығаруға оқушыларды машьщтандыру, олардың шыстыра білу іскерліктерін дамытады.

Сонымен бірге, салыстыруды пайдалану аналогияны зайдаланудың беташары міндетін атқарады. Салыстыру іналогиямен тығыз байланысты.

Аналогия бойынша алынған пікірлерді тексеріп, зерттеп, щелдеу керек. Аналогияда ұқсастық нышаны оап
Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістері

Ғылыми-педагогикалық зерттеу әдістері.
Педагогика ғылымының салалары.
Басқа ғылымдармен байланысы.

Педагогика – үнемі дамып отыратын ғылым. Халық ағарту жүйесі тәрбие мен білім берудің барлық салаларына ғылыми болжам жасау мақсатында және негізгі проблемаларды ғылыми – теориялық, практикалық жағынан терең талдау үшін педагогика ғылымында мынадай зерттеу әдістерінің жүйесі қолданылады:

Педагогикалық байқау. Бұл педагогикалық зерттеулерді қолданып жүрген ең көп тараған әдісі. Байқау, ең алдымен, тәжірибе деректерін жинау мақсатын көздейді, байқалатын объектіліерді бөліп алып, әдетте фактілер мен белгілерді тіркеп отыратын күні бұрын жасалған жоспар бойынша жүргізіледі.
Әңгімелесу әдісі. Педагогикалық зерттеу әдісі ретінде өз алдына дербес қолданылады және байқау әдісімен толықтырылып отырады. Әңгімелесу әдісі күні бұрын белгіленген жоспар бойынша анықталуға тиісті зерттеу мақсаттарына сай жүргізіледі. Әңгімелердің барысы, мазмұны толық баяндалады, қорытынды жасалады.
Интервью алу әдісі. Бұл педагогикаға әңгімелесу әдісінің бір түрі ретінде социологиялық зерттеулерден ауысқан. Әдетте жүргізілген әңгімелеоден айырмашылығы интервью алған кезде алдын ала белгіленген сұрақтар, бір ізді дәйектілікпен әңгімелесушінің жауаптары жазылып алынады.
Сауал-сұрақ (анкета) әдісін қолдануда зерттеліп отырған проблемаға байланысты көпшілік пікірін білу және осы коллективтегі әр түрлі әрекеттердің, көңіл-күйлердің т.б. мәселелердің объективті деректері, субъективті салыстыру анықталады.
Мектеп құжаттарын зерттеу. Бұл әдіс оқушының жеке іс-қағаздарын, медициналық карталарын, класс журналдарын, оқушы күнделіктерін, жиналыстар мен мәжілістердің протоколдарын оқып үйрену, талдау, жинақтау мақсатында қолданылады.
Педагогикалық эксперимент әдісі. Зерттеу объектісінің педагогикалық тиімділігін анықтай түсу мақсатына сай жұмыстың қандай да болсын әдістері мен жолдарын зерттеу үшін арнаулы ұйымдастырылған әдіс. Педагогикалық эксмерименттің мынадай түрлері бар: табиғи, лабораториялық, іздеу мақсатын көздейтін эксперимент.
Кибернетикалық және математикалық әдістерді педагогикалық әдістерге енгізу. Бұл әдістер түрлі педагогикалық құбылыстардың өзара сандық байланыстарын, олардың өлшемін, сапалық ерекшеліктерін айқындау үшін қолданылады. Педагогикалық зерттеулерді математикалық әдістерді қолдану эксперименттік зерттеулердің сандық деректеріне статистикалық өңдеу үшін қажет.
Педагогикалық үрдістерді модельдеу. Модельдеу педагогикада кибернетикалық идеялар мен әдістерді пайдаланумен байланысты, олар негізінен алғанда қарапайым деңгейде, яғни озат тәжірибені қорытуға, қарапайым материалды жинап сипаттауға жіне оны алғаш рет қңдеп, жүйеге келтіруге педагогикалық зеттеу дәрежесін көтеруге көмектеседі.
Зерттеулердің нәтижесін тәжірибеге енгізу жолдары – педагогикалық зерттеудің ең басты қорытындысы болып есептеледі. Зерттеулердің нәтижесін тәжірибеге енгізу – бұл тұтас комплексті шаралар жиынтығы. Үздіксіз, бір ізді, мақсатты түрде жүргізілген зерттеу жұмысының нәтижесінде айқындалған заңдылықты, педагогикалық басылымдар, арнайы ғылыми баяндамалар арқылы медодикалық құралдар, оқулықтар жасау арқылы мектептің озат тәрбиесімен дәлелденіп, тиімділігі жан жақты айқындалған зерттеулердің кепілі болуы керек. Педагогикалық жаңалықтарды, озат тәжірибені, ғылыми-теориялық концепцияларды зерттеу, эксперименттік жұмыстар арқылы байқаудан өткізіп, тексеріп, оның нәтижелерін шығару тиімділігін көрсету, педагогикалық ынтымақтастық идеясын жүзеге асыру – қазіргі мектептің, педагогикалық ғылымның, әрбір мұғалімнің борышы.

Қоғамның қазіргі даму кезеңінде ғылыми зерттеулердің көлемі жалпы білім салаларының қарқынмен өсуінен ғылымдардың өз алдына жеке даралану және мамандықтарға байланысты жіктеоу тенденциясы айқын көрініп отыр. Жалпы ғылымдағы бұл жағдайссоңғы кезде педагогика ңылымынжа да ерекше білініп келеді. Ғылыми педагогикалық зерттеулер- педагогикалық ғылымның жаңа даму процесі, дамудың бір түрі, оқытудың заңнамалық обьективті ашылуларына бағытталған, тәрбие мен даму.

   Педагогикалық   зерттеудің негізгі компонеттері болып табылады : зерттеудің тақырыбын анықтау; зерттеудің есебінің құрылысы; қолда бар мағлұматтың алдын ала анализ, шарттары мен берілген түрдің әдісінің мәні және тапсырманы табу сатысы; гипотездің шығу типтері; теориялық және экспериментті тексеру; анализ және алынған нәтижелерді қамту (ғылыми факті), олардың ғылыми интерпритациясы; нәтиженің  теориялық   құрылуыжәне ғылыми зерттеу әдістемесі   ұсынған оқытудың - тәрбиелік жоспары бойынша жұмысы. Педагогикада зерттеудің 3 сатысын ерекше атап өтеді: эмпирикалық, теориялық және әдістемелік. Бірінші сатыда ғылымның жаңа фактісі және эмпирикалық заңнамасы олардың негізгісін қамтиды. Екінші орында- жылжу және негізгі орнығу, ортақ педагогикалық заңнама, ерте ашылған фактіні түсіндіруге рұқсат ету, сонымен қатар алдын ала болжау және құбылыс пен фактіні алдын ала көру. Үшінші сатысы, әдістемелік, эмпирикалық база сатысында және теорияның зерттеу ортақ принципте орнығады және педагогикалық құбылыстың зерттеу әдісі, теорияның құрылуы. Мұндай көп тараған педагогикалық түрлерге нақты тоқталсақ, эмпирикалық және теориялық зерттеулер сияқты.

   Эмпирикалық зерттеу зерттеліп жатқан педагогикалық обьектіге бағытталған және берілген бақылауларға сүиену және экспериментті. Теориялық болып жатқанға байланысты және педагогиканын түсінікті аппаратта даму және шындықты жан-жақты обьективті тануға бағытталған   оның нақты байланысы және заңнамасы.

   Зерттеудің эмпирикалық әдісінің сатысына жатады: бақылау, анкеталар, әңгімелесу, оқушылардың оқу негізінанықтау, оқыту және педагогикалық тәжірибені қамту, тәжірбиелі тексеру, педагогикалық экспермент. Осындай фиксациялық құбылыстың пайда болуына қызмет етеді, оларды суреттеу, байланыс көзіне түсуші құбылыстар, шыққан анықтауды қабылдаған фактілерге келтіру.

   Теориялық зерттеудің әдістеріне жатады: анализ және синтез, индукция мен дидукция, сонымен қатар логикалық әдістер – ұқсастық әдіс, әртүрлілігі, ұқсастығы біріктіру әдісі және әртүрлілігі, өзгерудің әдісі. Осы әдістер бағытталған теорияны қамтудың құрылуына, орнықтырылу және зерттеліп жатқан құбылыстың заңнамалығына. Атап өту керек, тәжірибеде – эмпирикалықжәне теорилық сатыларды түсіну диалектикалық жағынан өзара байланыста. Мысалы, педагогикалық тәжірибенің құрылымына логикалық – теорияның әдісі әсер етеді, қолданып жатқан жылжымалы гипотезге, оның қамтылуы мен түсінігіне.

   Зертеудің теориялықәдісі ұсынады терең анализ фактісін, барлығынан сырттай шектету, «таза күйде» процестің шығуы, заңнамалық міннің ашылуы, сыртқы және ішкі түсінігі және т.б. Эмпирикалық әдіс ұсынады зерттеліп жатқан пәннің құбылыс сатысы, теорияның – оның, мәнінің сатысы.

   Қол жеткізгендердің мағынасы бай болмағаны ме эмпирикалық сатыда көз жеткізілген факті, олардың теориялық мағыналарының   жасанды ғылыми білім жоқ. Ф.Энгельс жазған: «қаншама теориялық  ойлаудың барлық сыпайы айтылғанымен, сонда да олардың араларынан ақырғысын алу мумкін емес, тым болмаса табиғи факті немесе олардың арасындағы бар байланыс.» Тек негізгі теориялық әдістің   дұрысы мүмкін, обьективті интерпретация жинақталған педагогикалық факті. Кез келген педагогикалық құбылыс оның педагогикалық  жұмыстың ортақ нәтижесіне қарастыру керек, басқа құбылыстардың және фактілердің   байланысымен. Анализдардың көмегімен әрбір педагогикалық құбылыста бөлінуі мен оның жеке жақтарын қарастырылуы мүмкін, белгілерін, ерекшеліктерінің құрамы. Анализ ең күрделі құбылыстард ы құрастыруға көмектеседі: бір фактіні басқа лардан бөлуге, олардың  қарсы  және қарама қарсы, шығару, кандай фактілер жиі кездеседі және қандай тым сирек  берілген, жіне кездейсоқ құбылысы не болып табылады.

Ғылыми анализ педагогикалық құбылыстың әрқашан синтезбен бірігіп жүру, синтезге және оның соңына көшу. Бөлек фактіні анализдеу, топтастыру және оларды жүйелендіру, біз олардың ортақ және негізгі болып табыламыз. Анализ бен синтез зерттеушіге жинақталған фактіні құрастыруға көмектеседі, бақыланып жатқан құбылыстың мәніне кіруге, барды жоқтан бөлуге, екінші сатыдағы, бөлшектердің арасынан табу    және жеке маңызды бөлігі, әртүрлігін көру, жекелеу ішінен- ортақ.

    Диалектикалық әдіске мінездік тану «анализ бен синтездің бірігуі – жеке бөліктердің бөлінуі». Синтез және анлизбен абстракциялау және нақтылық органикалық процестермен байланысты. В.И.Ленин атап өткен, «барлық ғылыми абстракция табиғатты терең, нақты, толық көрсетеді».

Абстракциялау – ойдың қандай да бір құрылымы немесе заттың белгісі, заттың өзіненғ оның басқа құрамынан процессі. Педагогикалықзерттеулерде жеткілікті абстракцияның  екі түрі қолданылады – қамту және изоляциялау. Абстракцияның бірінші түрі көп заттардан бөлініп алынудан тұрады, ортақ бірдей белгілердің құбылысы. Екіншісініде, ереже ретінде, іс бір затпен немесе құбылыспен, зерттеушінің қажетті анализ құрамына бөледі.

   Теориялық әдістің зерттеу жүйесіне үлкен орынды индукция мен дидукция ой түйін алады, логикалық қамту  көмегімен   эмпирикалық берілгендер және логикалық іс жүргізіледі.

   Анализ үшін мұндай қиын социологикалық құбылыс, педагогикалық болып табылатын, логикалық формальді әдісімен шектелуге болмаиды.

   Зерттеуші диалектикалық логиканы және оны тиімді қолдануды білу керек.

   Теориялық әдістерді зерттеу сол және басқа кез келген педагогикалық  зерттеулерді оның негізгі алға қойған ойы, гипотезасын қолдану арқылы табады. Олар шешуші мағынаны жинақталған педагогикалық фактілердің бағасы үшін қолданады, педагогикалық құбылыстың және процестердің жаңа үлгісін құрастыру үшін. Теориялық үлгілердің бір түрі ойлау эксперименті болып табылады, ішінде шынайы обьектілер құрастырылып, мысалы: тәрбие құбылыстарының соңын немесе басқасының қтуі, оның ішінде құрылым мен анализ және синтез нәтижелерінің бөлінуі, бұл процестердің және нәтижелердің әр түрлі обьектілермен қарама қайшылығы ү

   Конкретизация, бізге белгілі, өзінің логикалық түрін көрсетеді, қарама қарсы абстракциялау, ол ойды шынайы құбылыстың ерте бөлініп шыққан абстракциясынан бекітеді. Осы әдістердің күші олардың практикамен бөлінбейтін білдіреді.

Педагогика ғылымының салалары және оның басқа ғылымдармен байланысы.

Педагогика ғылымының құрылымы, оның басқа ғылымдармен байланысы. Педагогика дамып, тәрбие мен білім беру жайлы ғылыми тарауларға бөліне бастады. Мысалы, педагогиканың жалпы негіздері, тәрбие теориясы, дидактика, т.б.Тәрбие мен оқыту ісінің одан әрі дамуына байланысты педаогика ғылымының түрлі салалары, атап айтсақ, мектепке дегіінгі педагогика, мектеп педагогикасы, педагогика тарихы, дефектология және пәндәрді оқыту әдістемесі, кәсіптік-техникалық білім беру педагогикасы, жоғары мектеп педагогикасы, әскери педагогика, басқару педагогикасы, отбасы тәрбиесінің педагогикасы, медени-ағарту қызметкерлерінің педагогикасы, түзеліс-еңбек педагогикасы, этнопедагогикасы, әлеуметтік педагогика, кәсіби педагогика, жас ерекшелік педагогикасы т.б. педагогика салалары пайда болды.Мектепке дейінгі педагогика -отбасы, балалар бақшасындағы демек, мектеп жасына дегіінгі балалар тәрбиесін зерттейдіМектеп педагогикасы мектеп жасындағы балаларды тәрбиелеу мен оқытудық мақсаттары мен міндеттерін, әдістері мен принциптерін, формаларын, мазмұнын және нетижесін айкындайды. Мектеп педагогикасы төрт бөлімнен тұрады. Олар:

1. Педагогиканың жалпы негіздері

2. Тәрбие теориясы.

3. Дидактика.

4. Мектептану (басқару теориясы).

Дидактика - педагогиканың негізгі тарауларының бірі.

Дидактика оқытудық заңдылықтарын қарастырады. Сондықтан ол "Нені оқыту керек?", "Қалай оқыту керек?", "Не үшін оқыту керек?" деген сұрақтарға жауап береді.

Жалпы дидактиканың негізгі міндеттері оқыту процесінің заңдылықтарын ашу, білім берудің мазмұнын анықтау, оқытудық тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын іздестіру, жастардың таным ынтасы мен қабілетін дамыту, дуниеге көзқарасты қалыптастыру, олардың өмір тәжірибесіне дайындалу тәжіриберін зәрттеп, шешу.

Педагогика тарихы – педагогика ғылымының жеке бір саласы. Педагогика тарихы тәрбиенің шығуы мен дамуының тарихын, қалыптасуын зерттейді.

Дефектология - педагогика ғылымынының арнаулы саласы. Дефектология көру, есту, сөйлеу мүшелерінде және ақыл ойында табиғи кемістігі бар балаларды оқыту, тәрбиелеу мәселерін зәрттеп жетілдіреді. Дефектология төрт салаға бөлінеді.

Сурдопе¬дагогика - саңырау, мылқау және керең балаларға білім беру және тәрбиелеу мәселесін зерттейтін педагогика саласы.

Тифлопеда¬гогика - көру қабілеті нашар және соқыр балаларды тәрбиелеу және білім беру мәселесін зерттейтін педагогика саласы.

Олигофренопедагогика -ақыл-ойы кеміс балаларға білім және тәрбие беру мәселерін зерттейтін педагогика саласы.

Логопедия- тілінің кемісі бар балаларға білім беру және тәрбиелеу мәселесін зерттейтін педагогикасы.

Педагогиканың басқа ғылымдармен байланысы

Философия - табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдарын, түбегейлі мәселелерін зерттейді, өмір шындығын танып-білу жөніндегі көзқарастың негізгі жүйесі болып табылады, адамды күшті идеялық сенімге, айқын түсіне білушілікке тәрбиелейді.

Ғылыми философия тұрғысынан қарағанда, мысалы, теріске шығару зақының мәнін былайша түсіндіруге болады: ескінің орнын жаңа басады, дамудық бір кезеңі екінші кезеңімен ауысады. Мысалы, қоғамның тарихи даму барысында бір формация екінші формациямен ауысады. Ғасырлар бойы табиғи дамудық негізінде жануарлар мен өсімдіктердің ескі түрлерін жаңа түрлері теріске шығарады.

Ғылыми философия әр түрлі заттарды, құбылыстарды, оқиғаларды терең және жан-жақты зерттей білуді талап етеді. Сондықтан ол басқа ғылымдар сияқты педагогиканы диалектикалық әдіспен қаруландыра отырып, тәрбие және оқыту мәселерін ғылыми тұрғыдан шешуге көмектеседі.

Кейбір жалпы мәселелер философия мен педагогика ғылымдарының бірігіп зерттеуін қажет етеді.Оларға тәрбиедегі жұртшылықтың рөлі, адамды қалыптастыруды тұқым қуалаушылықтың, ортаның және тәрбиенің рөлі, т.б. жатады.

Педагогика психологиямен тығыз байланысты. Педагогика тәрбие мен дидактика мәселелерін әр уақытта психологиялық ғылыми мәліметтерге сүйене отырып зерттейді.

БІЛІМ - ҒЫЛЫМ

1 2 3 4