Анатомия Тіл асты нерві. Жоспар Кіріспе Негізгі блім
 Скачать 117.47 Kb.
|
 СӨЖ Тақырыбы:Тіл асты нерві Орындаған:Орманбеков Бейбарыс Топ:1-016 Жалпы медицина Қабылдаған:Шайкина С.Н Жоспар Кіріспе Негізгі бөлім Тіл асты нерві Қорытыңды Қолданылған әдебиеттер Тіл асты нерві Тіл асты жүйкесі (лат. nervus hypoglossus) – XII жұп бас сүйек нервтері. Тіл асты жүйкесінің ядросы қозғалтқыш болып табылады, сопақша мида орналасқан. Одан шығатын қозғалтқыш талшықтар тілдің бұлшық еттеріне барып, олардың қозғалысын қамтамасыз етеді. Құрылған жүйке сабауы тіл асты жүйкесінің өзегі арқылы өтіп,мойын аймағына шығады,сол жерде алдымен сыртқы және ішкі ұйқы артериялары араснда орналасады, ал кейіннен қосқарыншалы бұлшықеттің артқы қарыншасымен мен түсіп , тіл ұшбұрышының жоғарғы жағын немесе Пирогов ұшбұрышын құруға қатысады.Кейіннен жүйке тілдің бұлшықеттерін жүйкелендіретін өзінің соңғы тармағын береді Жүйке доғасының ортасынан жалпы ұйқы артериясы бойымен мойын ілмегінің жоғарғы түбіртегі шығады, ол мойын өрімінің төменгі түбіртегі қосылып, нәтижесінде мойын ілмегі түзіледі. Мойын ілмегінен тіл асты сүйегінен төмен орналасқан мойын бұлшықеттеріне баратын бірнеше тармақтар шығады. Функциясы Тіл асты нервтің ядросы (лат. nucleus n. hypoglossi) қозғалтқыш болып табылады, сопақша мидың артқы бөлігінің ортаңғы бөлімдерінде жатыр. Ромб тәрізді шұңқырдың жағынан тіл асты жүйке үшбұрышының (лат. trigonum n. hypoglossi) аймағында проекцияланады. Тіл асты нервтің ядросы үлкен көпполярлы жасушалардан және олардың арасында орналасқан көптеген талшықтардан тұрады, олар арқылы ол үш көп немесе аз жеке жасушалар тобына бөлінеді. Бұл топтардың әрқайсысы тілдің бұлшық еттерін нервтендіреді. Эволюциялық тұрғыдан бұл нейрондар жұлынның алдыңғы мүйіздерінің қозғалтқыш нейрондарымен бірдей. Тіл асты нерві тіл бұлшықеттерін нервтендіреді: тілдік (лат. m. styloglossus), тіл асты (лат. m. hyoglossus) және иек-тіл бұлшықеттері (лат. m. genioglossus), сондай-ақ тілдің көлденең және тік бұлшықеттері. Ерікті қозғалыстарды иннервациялау ми қыртысының прецентральды гирусынан басталатын кортиконуклеарлы жолдар арқылы жүзеге асырылады. Тіл асты нервтің ядросы импульстарды негізінен қарсы кортикальды ядролық жол арқылы алады. Сонымен қатар, оған афферентті талшықтар, ретикулярлық формациядан, бір жолдың ядросы (лат. Nucleus tractus solitarii) (дәм талшықтарын бет және глоссофарингеальды нервтерден алады), ортаңғы мидан және тригеминальды нерв ядроларынан. Тиісінше, гипоглоссальды нервтің ядросы және нервтің өзі жұтылу, шайнау, сору және жалауды қамтамасыз ететін рефлекторлық доғалардың құрамдас бөліктері болып табылады. Зақымдану клиникасы Егер патологиялық процесс мидың үлкен жарты шарының қыртысының қозғалтқыш аймағының төменгі бөлігінде немесе мидың қарама-қарсы жарты шарынан гипоглоссальды нервтің ядросына баратын кортико-нуклеарлы талшықтар арқылы локализацияланса, онда гипоглоссальды нервтің орталық параличі дамиды. Ол әдетте патологиялық фокустың қарама-қарсы жағында гемипарез немесе гемиплегиямен біріктіріледі. Бұл жағдайда тілдің атрофиясы болмайды. Шығу кезінде ол паретикалық немесе параличті аяқ-қолдарға қарай ауытқиды, патологиялық ошақтан "бұрылады". Бұл орталық сал ауруының белгісі гипертониямен түсіндіріледі. Орталық паралич құбылыстары тілдің қарама-қарсы патологиялық ошағында байқалатындықтан, ол тілді өз жағына қарай тартады Гемиплегия болған кезде аздап дизартрия байқалады, бірақ жұтылу бұзылыстары жоқ, өйткені глоссофарингеальды және вагус нервтерінің қозғалтқыш бөлігінің қызметі бұзылмайды, өйткені олар қарама-қарсы жарты шардан бір жақты алатын гипоглоссальға қарағанда екі жақты иннервация алады Егер гипоглоссальды жүйке зақымдалса, перифериялық паралич немесе тіл бұлшықеттерінің парезі пайда болады. Егер оның зақымдануы бір жақты болса, онда ауыз қуысындағы тіл сау жаққа ауысады, ал аузынан шыққан кезде ол міндетті түрде патологиялық процеске қарай ауытқиды ("тіл ошақты көрсетеді"). Тілдің салданған жартысының бұлшықеттері атрофияға ұшырайды, сондықтан оның бетінің рельефі өзгереді, бүктелу пайда болады, осылайша өзгертілген тілді географиялық деп атауға негіз болады, өйткені ол белгілі бір дәрежеде жер бетінің тегіс емес жиегіне ұқсайды. Тілдің бір жақты перифериялық параличі сөйлеу, шайнау, жұту және т.б. ісіктеріне әсер етпейді. XII нервтің перифериялық магистралінің зақымдануының мүмкін себептері-бас сүйегінің сынуы, аневризма, ісік және кейбір улы заттардың (алкоголь, қорғасын, мышьяк, көміртегі тотығы және басқалары) әсері. XII жүйке ядроларының зақымдануы әдетте ауыздың дөңгелек бұлшықетінің атрофиялық парезімен бірге жүреді (лат. m. orbicularis oris). Бұл жағдайда еріндер жұқарады, науқасқа ысқырып, шамды үрлеу қиынға соғады. Бұл құбылыс перифериялық нейрондардың осы бұлшықетке баратын аксондарды жіберетін денелері бет нервінің бөлігі ретінде өтіп, өздері гипоглоссальды нервтің ядросында жатқандығымен түсіндіріледі. Тіл асты нервінің ядросы аймағындағы зақымдану осы ядролардың жақын орналасуына байланысты қарама-қарсы жақтың ядросын да басып алуы мүмкін. Бұл жағдайда тіл бұлшықеттерінде атрофия мен фасцикуляциямен екі жақты летаргиялық парез дамуы мүмкін. Аурудың өршуі жағдайында сал ауруына шалдыққан гипотониялық тіл ауыз қуысының түбінде жатыр және онда айқын фасцикуляциялар бар. Сөйлеу және жұту күрт бұзылады (дизартрия, дисфагия). Әңгімелесу кезінде науқастың аузы бір нәрсеге толы сияқты. Дауыссыз дыбыстарды айту әсіресе қиын, және осыған байланысты дауыссыз дыбыстардың айтылуы қиын тіркестері бар тіркестер. Глоссоплегия тамақтану процесінің қиындауына әкеледі, өйткені науқасқа тамақты жұтқыншаққа жылжыту өте қиын болады. Тіл асты жүйке ядросының зақымдануының ықтимал себептерінің ішінде ең жиі кездесетіні-бульбарлық сал ауруы, амиотрофиялық бүйірлік склероз, сирингобульбия, полиомиелит және қан тамырлары аурулары. Қарама-қарсы жағында гемипарез немесе орталық сипаттағы гемиплегиямен біріктірілген патологиялық фокустың шеткі ядролық параличінің тіркесімі, әдетте, алдыңғы жұлын артериясының немесе оның тармақтарының тромбозында пайда болады және Джексон синдромы деп аталады. Қорытыңды Тіл асты нервінің ядросы қарама - қарсы жақсы кортикалды нейрондармен нервтенеді. Тіл асты нервінің бір жақсы ядролық немесе перифериялық закымдануменмен тіл закымдану жағына қарай ауытқиды. Қолданылған әдебиеттер Bing Robert Компендіумъ топической діагностики головного и спинного мозга. Краткое руководство для клинической локализации заболеваній и пораженій нервныхъ центровъ Переводъ съ второго изданія — Типографія П. П. Сойкина — 1912 Гусев Е. И., Коновалов А. Н., Бурд Г. С. Неврология и нейрохирургия: Учебник. — М.: Медицина, 2000 Дуус П. Топический диагноз в неврологии Анатомия. Физиология. Клиника — М. ИПЦ «Вазар-Ферро», 1995 Нервові хвороби/ С. М.Віничук, Є.Г.Дубенко, Є.Л.Мачерет та ін.; За ред. С. М.Віничука, Є.Г.Дубенка — К.: Здоров’я, 2001 Пулатов А. М., Никифоров А. С. Пропедевтика нервніх болезней: Учебник для студентов медицинских институтов — 2-е изд. — Т.: Медицина, 1979 Синельников Р. Д., Синельников Я. Р. Атлас анатомии человека: Учеб. Пособие. — 2-е изд., стереотипное — В 4 томах. Т.4. — М.: Медицина, 1996 Триумфов А. В. топическая диагностика заболеваний нервной системы М.: ООО «МЕДпресс». 1998 ҚАрағанды 2023 |