Жанар ОЗ. Кіріспе Мселені зектілігі
 Скачать 22.5 Kb.
|
|
Кіріспе Мәселенің өзектілігі. XXI ғасырдың басы бүкіл әлемде туберкулезбен сырқаттанушылық пен одан өлім-жітімнің едәуір өсуімен сипатталады. Туберкулез қазіргі уақытта халықтың жұқпалы ауруларынан болатын өлім-жітімнің себебі ретінде бірінші орында тұр, сонымен қатар одан мүгедектік жоғары. ДДҰ мәліметтері бойынша жыл сайын 9 млн.адам туберкулезбен ауырады және 3 млн. астам адам осы аурудан қайтыс болады. Туберкулез проблемасы-әлемде шешілмеген мәселелердің бірі. XX ғасырдың 90-жылдары әлемде туберкулезден өлім жағдайларының саны жылына 3-5 млн.құрады. Көптеген Африка, Азия, Латын Америкасы, ЦВЕ елдері жоғары туберкулез ауруымен сипатталады. Проблеманың маңызды аспектісі туберкулездің полирезистентті түрлерін қоса алғанда, емі тиімділігі аз және 100 есе қымбат емес жағдайларда дәрілік-тұрақты Нысандар көрсеткіштерінің кең таралуы және өсуі болып табылады. Туберкулез негізінен еңбекке қабілетті жастағы адамдарды зақымдайды: 80-90% жағдай 15-49 жас тобына келеді. Туберкулездің еңбекке қабілетті халықтың денсаулығына және экономикалық дамуға үлкен әсері онымен күрес жөніндегі іс-шаралардың экономикалық ақталуының жоғары дәрежесіне негізделеді. Қазақстан Республикасында Туберкулез қазіргі уақытқа дейін эпидемиологиялық және медициналық-әлеуметтік маңызды мәселе болып табылады. Өткен ғасырдың 90-шы жылдары республикадағы терең әлеуметтік және экономикалық өзгерістер туберкулезге қарсы іс-шаралардың сапасы мен көлеміне әсер етті. Республикада 1991 жылдан 2007 жылға дейінгі кезеңде туберкулезбен ауыру 2,0 есе, өлім – жітім 1,7 есе өсті. Осыған байланысты, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев А. 1998 жылы "Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулық жағдайын жақсарту жөніндегі бірінші кезектегі шаралар туралы" жарлық шығарылды, онда ДДҰ ұсынған стратегияны барлық жерде туберкулезді диагностикалау мен емдеуде енгізу регламенттелді. Көптеген дәріге төзімді Туберкулез (КДТ ТБ) қазіргі заманғы, соның ішінде Қазақстанда да жаһандық проблема болып табылады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының және Халықаралық туберкулезбен және өкпе ауруларымен күрес одағының үшінші есебінің мәліметтері бойынша, әлемде және Қазақстанда дәрілік тұрақтылық бойынша алғашқы КДТ ТБ 14,2% – ды, ал сатып алынған-39,1% - ды құрайды. Пенитенциарлық жүйеде бұл көрсеткіштер 1,2-2,0 және одан да көп есе жоғары. Қазіргі уақытта Қазақстанда КДТ ТБ 8 мыңға жуық науқас бар. ДДҰ сарапшыларының болжамы 1960 жылы және кейінгі жылдары туберкулезді жою мүмкіндігі туралы бірнеше рет жүргізілген, таяу болашақта жаһандық ауқымда да, жекелеген өңірлерде де, тіпті жекелеген елдерде де ақталмаған. Әлеуметтік-экономикалық проблемалар туберкулезге қарсы профилактикалық іс-шаралар жүйесіне кері әсерін тигізді (БЦЖ вакцинасын иммундау, туберкулино-диагностика, флюорография). Әлеуметтік-экономикалық тұрақсыздық көші-қон үдерістерінің күшеюіне әсер етті, әлеуметтік-патологиялық отбасылардың ұлғаюына ықпал етті. Туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауы және аурудың дамуы бойынша қауіп-қатер топтарының артуы жағдайында туберкулез инфекциясы ошақтарынан және әлеуметтік қауіп-қатер топтарынан келген пациенттер аса назар аударуды талап етеді. Жалпы емдеу-алдын алу желісінің туберкулезге қарсы іс-шараларын ұйымдастыру және оны фтизиатриялық қызметпен ықпалдастыру маңызды рөл атқарады. Жоғарыда аталғандар осы зерттеудің өзектілігін анықтап, туберкулезге қарсы іс-шараларды іске асырудың әдістемелік тәсілдерін әзірлеуге мүмкіндік берді. Зерттеудің мақсаты: туберкулез аурушаңдық, ауру және туберкулезден болатын өлім-жітім деңгейін және фтизиатриялық қызметтің жағдайын зерттеу негізінде туберкулезбен ауыратындарға медициналық көмек көрсетуді жетілдіру бойынша әдістемелік ұсынымдарды әзірлеу және енгізу. Зерттеу мақсатын іске асыру үшін келесі міндеттер қойылды және шешілді: 1. Аурушаңдықтың, аурудың, мүгедектіктің және туберкулезден болатын өлім-жітімнің жалпы заңдылықтарының кешенді сипаттамасын анықтау және келешекте эпидемиологиялық жағдайды болжауды жүргізу. 2. Әлеуметтік-гигиеналық сипаттама беру және жас ерекшеліктері мен жыныстық сипаттарын ескере отырып, туберкулезбен ауыратын науқастардың өмір салтын зерттеу және туберкулездің даму қауіпінің негізгі факторларын анықтау. 3. Фтизиатриялық қызметтің жағдайын, емдеу-алдын алу көмегінің көлемі мен сапасының көрсеткіштерін т 4. Республикада туберкулезге қарсы қызметтің қызметін мониторингілеу және бағалау жүйесінің ұйымдық құрылымы мен деңгейін ұсыну. 5. Ұлттық бағдарлама шеңберінде Қазақстанда туберкулезбен бақылау жөніндегі медициналық-ұйымдастыру технологияларын әзірлеу және енгізу. Зерттеудің ғылыми жаңалығы-алғаш рет: -Қазақстанның жекелеген өңірлерінде және жалпы республика бойынша туберкулезбен сырқаттанушылықтың қалыптасу жағдайына медициналық-әлеуметтік зерттеу жүргізілді; - туберкулез аурушаңдық, ауру, мүгедектік және өлім-жітім көрсеткіштерін бағалау және кешенді талдау жүргізілді; - туберкулездің таралуын қалыптастырудың әлеуметтік-гигиеналық ерекшеліктері анықталды; - кадр және қаржы ресурстарын тереңдетіп зерттеумен тұрғындарға фтизиатриялық көмек көрсететін емдеу-алдын алу мекемелерінің қызметі зерттелді; - фтизиатриялық мекеме дәрігерлерінің және пациенттердің ұйымдастыру мәселелері, фтизиатриялық көмекті жетілдіру жолдары туралы пікірлерін талдау нәтижелері келтірілген; -орындау деңгейін, ақпараттық қамтамасыз етуді, дәрілік менеджментті және емдеу-диагностикалық үдерісті ұйымдастыруды қамтитын туберкулезге қарсы іс-шаралардың мониторингі мен бағалау жүйесі ұсынылды; туберкулезбен ауыратындарды тиімді анықтау және емдеу және туберкулез инфекциясының таралуын төмендету үшін мақсатты индикаторларды айқындай отырып, денсаулық сақтау жүйесіне біріктірілген туберкулезбен бақылаудың ұлттық бағдарламасы әзірленді. Жұмыстың практикалық құндылығы-бұл: - зерттеу нәтижелері Қазақстандағы қазіргі заманғы эпидемиологиялық жағдайға нақты әлеуметтік-экономикалық жағдайда баға беруге мүмкіндік береді және негізгі үрдістердің динамикалық сипаттамасы мен туберкулездің қалыптасу заңдылықтары үшін бастапқы болып табылады.; - тыныс алу органдарының туберкулезін ерте анықтау үшін әзірленген бейінді сауалнама және халық арасында аурудың қауіп-қатерін бағалау үшін өлшемдер туберкулезді анықтау бойынша жалпы практика дәрігерінің жұмыс тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді; - мониторинг барысында туберкулезбен ауыратын науқастардың денсаулық жағдайының негізгі динамикалық өзгерістері анықталды және аурудың өршуіне ықпал ететін аса маңызды факторлар анықталды; - жүргізілген зерттеу негізінде әдістемелік ұсынымдар дайындалды: мультирезистентті туберкулезді бақылау мүмкіндігімен "Қазақстан Республикасында туберкулезбен ауыратын науқастардың ұлттық тіркелімі" автоматтандырылған ақпараттық жүйесін әзірлеу, енгізу және пайдалану (2004 жыл); - республикада туберкулезге бақылау жүргізуге және медициналық-ұйымдастыру технологияларын тиімді пайдалануға мүмкіндік беретін ДОТЅ – стратегия қағидаттарына негізделген әзірленген ұлттық туберкулезге қарсы бағдарлама; - зерттеу нәтижелері бойынша Қазақстан Республикасында туберкулезге қарсы іс-шараларды мониторингілеу және бағалау жөніндегі әдістемелік ұсынымдар (2008 жыл), Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен Қазақстан Республикасында туберкулезбен бақылау жөніндегі Нұсқаулық (2008 жыл) әзірленді.; - диссертациялық зерттеу нәтижелері республиканың туберкулезге қарсы мекемелерінің жұмысына енгізілді және қоғамдық денсаулық сақтау Жоғары мектебінің денсаулық сақтауды басқару және саясат кафедрасында оқу үрдісінде және туберкулез проблемалары ұлттық орталығында және салауатты өмір салтын қалыптастыру проблемаларының ұлттық орталығында семинарлар өткізуде қолданылады. - Зерттеу материалдары республиканың емдеу-алдын алу мекемелерінің қызметіне енгізілген. Қорғауға шығарылатын негізгі ережелер 1. Қазақстан Республикасында туберкулез эпидемиясының ерекшеліктері аурушаңдық пен өлім - жітім деңгейінің өсуі, әр түрлі өңірлерде осы көрсеткіштердің біркелкі еместігі, патология құрылымында – тыныс алу ағзаларының туберкулезінің және халық арасында-еңбекке қабілетті және репродуктивті жастағы ерлер мен әйелдер контингентінің басым болуы болып табылады. 2. Әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың нашарлауы, туберкулездің алдын алу және ерте анықтау бойынша іс-шаралардың жеткіліксіз жүргізілуі, өкпе тінінің ыдырауы бар өкпе туберкулезі жағдайларының өсуі, үзілген емі, рецидиві бар және туберкулез қоздырғышының штаммдарына дәріге төзімділігі бар науқастар санының артуы республикадағы Туберкулез проблемаларының маңызды аспектілерін құрайды. 3. Туберкулезге қарсы іс-шараларды жүргізу мониторингі мен бағалаудың медициналық-ұйымдастыру технологияларын енгізуге негізделген ұлттық туберкулезге қарсы бағдарламаны іске асыру Қазақстандағы туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағдайды жақсарту жөніндегі барлық компоненттерді үйлестіруге және стратегиялық жоспарлауға ықпал етеді және туберкулезбен ауыратын науқастарды тиімді анықтауға, емдеуге, инфекцияның таралуын болдырмауға және көптеген дәріге төзімді науқастарды емдеуге бағытталған. Жұмыстың апробациясы Жұмыстың негізгі ережелері баяндалды және: - Қазақстан Республикасының дәрігерлері мен провизорларының II съезінде (Астана қ., 2002); - "Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жүйесін реформалаудың тәжірибесі, проблемалары және перспективалары" халықаралық ұйымдардың қатысуымен екінші республикалық ғылыми-практикалық конференция (Алматы қ., 2002); - "Гематологияның, Трансфузиология және ішкі медицинаның өзекті мәселелері" республикалық конференциясы (Қарағанды қ., 2002); - "Қазақстан Республикасында ауылдық денсаулық сақтауды одан әрі дамытудың өзекті мәселелері мен перспективалары" халықаралық конференциясы (Павлодар қ., 2003); - Туберкулез бойынша Еуропалық аймақ мемлекеттерінің үшінші конгресінде (Мәскеу қ., 2004); - "Аурулардың алдын алу, емдеу және медициналық оңалту саласындағы заманауи инновациялық технологиялар" атты IV ғылыми-практикалық конференция (Астана қ.-Ессентуки қ., 2004); - Қазақстан фтизиатрларының I конгресінде (Алматы қ., 2004); - "Қазақстан Республикасының скрининг, ауруларды ерте анықтау, диагностикалық бақылау және сауықтыру бағдарламасын дамытудың проблемалары, тәжірибесі мен перспективалары "халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы (Астана қ. - Алматы қ., 2004); - "Қазақстан Республикасында жедел және шұғыл көмек қызметін жетілдіру" ғылыми-практикалық конференциясы (Астана қ., 2004); -Халықаралық симпозиум "қазіргі жағдайда медициналық және санаториялық-курорттық көмектің сапасын басқару" (Астана қ. – Чолпон-Ата қ., 2005); - "Тәжірибелік гинекология: жаңа мүмкіндіктерден жаңа стратегияға" халықаралық конгресінде (Мәскеу қ., 2006); - "Қоғамдық денсаулық және денсаулық сақтаудың заманауи аспектілері" атты IV жыл сайынғы Халықаралық ғылыми-практикалық конференция (Алматы қ., 2007); – Ғылыми кеңес және проблемалық комиссия-Қоғамдық денсаулық сақтау Жоғары мектебінің апробациялық кеңесі отырысында (Алматы қ., 2008, 2009). Жарияланымдар Диссертацияның негізгі нәтижелері мен ережелері 33 ғылыми жарияланымда, оның ішінде үш әдістемелік ұсынымда, бір басшылықта баяндалған, халықаралық және республикалық конференцияларда талқыланып, баяндалды. Диссертацияның көлемі мен құрылымы Диссертациялық жұмыс кіріспеден, 5 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады. Әдебиеттер тізімі 364 дереккөзден тұрады,оның ішінде 302-орыс тілінде және 62 – шет тілінде. Диссертация машинкамен басылған 150 бетте жазылған, 32 кесте мен 14 сурет бар. |