Кәсіптік білім беру жүйесі. кәсіптік білім беру жүйесі. Ксіптік білім беру жйесі
 Скачать 42.75 Kb.
|
|
Кәсіптік білім беру жүйесі - бұл кәсіби және жоғарғы білім беру мекемелері, оның ғылыми және ғылыми-әдістемелік органдары және олардың басқару жүйесінің мен қоса жиынтығы. Кәсіптік білім беру жүйесінің құрылымы мына төмендегідей: Бастауыш кәсіптік білім; Орта кәсіптік білім; Жоғары кәсіптік білім; Жоғары білімнен кейінгі кәсіптік білім; Қосымша кәсіптік білім. Қазақстан Республикасында «Білім беру туралы» Заңының 22-бабына сәйкес мына төмендегі білім беру деңгейлері жүзеге асырылады: Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту; Орта білім; Жоғары кәсіптік білім; Жоғары білімнен кейінгі кәсіптік білім. Білім беру мазмұны – бұл білім беру орнының әр болашақ маманға қатысты іске асыруға тиіс мақсаты. Бұл мақсатты іске асыру білім беру мазмұны болып табылады. Оқыту мазмұны білім беру мазмұнының мақсатына қатысты құрал ретінде қатысады. Оқыту мазмұны ретінде оқу ақпараты және жиынтығында білімнің, шеберлік пен дағдының қандай-да бір жүйелерін меңгерудің әлеуетті мүмкіншілігін, қандай-да бір дүниетанымдық, азаматтық және маңызды кәсіптік қасиеттерді қалыптастыруды қамтамасыз ететін есептер, тапсырмалар және жаттығулар кешені қатысады. Оқыту мазмұны ықшамдалған түрінде - оқу жоспары, жазылған түрінде оқу бағдарламасы түрінде ұсынылған, ол толығымен оқулықтар, оқу құралдары, дидактикалық материалдар мазмұндарында, оқытушымен оқу ақпаратын мәлімдеуде ашылады. Кәсіби білімнің мазмұны болашақ мамандардың қоғамның мақсаттары мен талаптарына сәйкес білім, дағды шеберліктерінің жүйесінен білініп, олардың өмірге көзқарасы, азаматтық және кәсіби сапаларында, оның білу мүмкіндігі мен талаптарымен белгіленеді. Маманның дайындық деңгейінің талаптары, ықшамдалған түрде мамандық бойынша Мемлекеттік білім беру стандартында ұсынылғанан. Кәсіби білім беру стандарты бір жағынан, отандық және әлемдік еңбек нарығындағы бәсекелестігіне, қоғам мүшелері үшін әлеуметтік кепілдік ретінде қызмет жасаса, екінші жағынан, олардың дербес талаптарын қанағаттандыруы тиіс. Бұл үшін ол қоғамның нақты ресурстарына сүйеніп (қоғамның сол уақыттағы мүмкіндік шегінен шықпайтындай), мазмұны мен көлемі бойынша да қабылдануға болатындай болып, шет елдік білім беру стандарттарымен түйісуі тиіс. Кәсіби білім беру ерекшелігі, жалпы білім берумен салыстырғанда, оның кәсіптер мен мамандықтарды таңдаудың үлкен мүмкіндігінде, жұмыскерлерді дайындау нысандарында, оқу-бағдарламалық құжаттамалар өмірінің едәуір қысқа мерзімінде, себебі, кәсіби оқытудың мазмұны ғылыми-техникалық прогресс нәтижесінде жылдам өзгеретін еңбек мазмұнымен тығыз байланысты. Бұл жерде келесі заңдылық орын алады: кәсіби білім берудің төменгі деңгейі үшін бұл өзгерістер, жоғары деңгейдегілерге қарағанда (мысалы, техника мен технологиямен түйісе жұмыс істейтін жұмысшылары үшін еңбек мазмұны ғылыми-техникалық негіздер және техника мен технологияны жобалау әдістерімен істес болатын инженерге қарағанда көбірек өзгереді) жиі болады. 22 сәуірде Алматыда студенттер мен түлектер үшін Халықаралық пәнаралық мектеп ашылды. Ұйымдастырушылар - Ұлттық зерттеу университетінің Жоғары экономика мектебі (HSE University) және Алматы менеджмент университеті (AlmaU). Негізгі мақсаты - халықаралық білім беру зерттеулерін және әр түрлі елдердегі жастардың кәсіби байланысын дамыту. Жастарды күтетін төрт маңызды оқу блогы: «Экономика және қаржы» мектебі «Әлеуметтік әлеуметтанушылардың көзқарасы» мектебі Деректер туралы ғылым мектебі «Желілік талдаудың теориялары мен әдістері» мектебі Уақыт өте келе бір тар саладағы білім мен тәжірибе жеткіліксіз болады. Бірнеше байланысты салалардағы білімі бар жұмысшылар сұранысқа ие болады. Бүкіл әлемдегі прогрессивті жастар көпсалалы мамандық таңдайды Технологиялық прогресс пен IT индустриясының дамуына бұл процеске үлкен әсер етеді. Қазірдің өзінде көптеген кәсіби салаларды жедел цифрландыру жүріп жатыр және әлеуетті қызметкерлерге қойылатын талаптар да артып келеді. Негізгі талаптардың бірі ретінде заманауи технологиялар мен электрондық құрылғыларды сенімді қолданумен қатар, техникалық және гуманитарлық құзіреттіліктердің үйлесімділігі, адамдармен жұмыс істеу мүмкіндігі, тілдер мен психологияны білу, көшбасшылық пен топтық жұмысқа дайын болу да басты назарда болады. Неліктен бұл маңызды? Қазіргі қоғамда дәстүрлі «гуманитарлық ғылымдар» және «техникалар» бөлінуі біртіндеп жойылып бара жатыр. Технологияны және әлемнің жаратылыстану бейнесін түсінбестен, гуманитарлық салада жұмыс істеу мүмкін емес. Халықаралық еңбек нарығында басталған өзгерістер бүкіл әлемдегі қазіргі жұмыс істейтін мамандарға және қазіргі студенттерге тікелей әсер етеді. Әр түрлі елдердің мектептері студенттердің «пәнаралық мамандарға» деген сұранысына жауап беріп, студенттерге екі немесе тіпті үш есе мамандандырылған көптеген бағдарламалар ұсынады, сонымен қатар қосымша курстар, сабақтар мен шеберханаларды дамытуда. Болашақта студенттердің пәнаралық білімге деген қызығушылығының артуы барлық жерде болжануда, бұл олардың болашақ және мансаптық өсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Көптеген жұмыс істейтін түлектер жаңа кәсіби талаптарға сай оқу үшін оралуда. Қандай мамандықтар сұранысқа ие болады? Сарапшылардың пікірінше, 2030 жылға қарай әлемде шамамен 140 жаңа мамандық пайда болады, олардың көпшілігі дәл пәнаралық болады. Болашақ дамудың негізгі бағыттарының бірі - биотехнология. Бұл сала өздігінен дамитын болады, сонымен бірге медицина, ауыл шаруашылығы, энергетика және машина жасау салаларымен белсенді түрде араласады. Әлемге жүйелі биотехнологтардың, қалалық экологтардың және биофармакологтардың білімі қажет болады. Алдағы онжылдықтардағы атом энергиясы қазіргі қоғамның маңызды құрамдас бөлігі болады. Бұл электр энергиясының тұрақты бағасын қамтамасыз етеді және қоршаған ортаға келтіретін зиянды азайтады. Энергия өндіру жүйелерінің менеджері, микроорганизация жүйелерін жасаушы, энергия нарықтарының маркетологы, ақылды энергия желілері инженері және электр энергиясын тұтынушылардың құқықтарын қорғаушы сияқты мамандықтар дамиды. Медицина саласында пациенттердің барлық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған маңызды және қажетті пәнаралық мамандықтар жиынтығы пайда болады. Олардың ішінде: IT-медицина, биоэтикалық, генетикалық консультант, IT-генетик, клиникалық биоинформатика, кибер протездер мен импланттарды жасаушы, медициналық роботтардың маманы және т.б. Бизнес және менеджмент саласында уақыттық брокер, уақыт менеджері, корпоративті антрополог және әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар саласындағы іскерлік дағдылар мен білімдерді біріктіретін корпоративті мәдениаралық коммуникация саласындағы маманның мамандықтары сұранысқа ие болады. Гуманитарлық салалар да артта емес. Мәселен, өнер саласында эстетикалық даму және ғылым-суретшілер, оқытушыларда - білім беру онлайн платформаларын жасаушылар және ақыл-ой тренажерлері, медиада - виртуалды әлемнің дизайнерлері мен дизайнерлері, туризмде - ақылды саяхат жүйелерін жасаушылар пайда болады. Интернет кеңістігіндегі мамандар: IT-дәрігер, IT-тәлімгер, желілік заңгер, IT-уағыздаушы, IT-аудитор, сандық лингвист және кибер-тергеуші. Болашақ маманның «портреті» Әртүрлі мамандықтар тоғысында жұмыс істеуге дайын болу IT білімі Қашықтан жұмыс істеу мүмкіндігі Көптеген ақпаратпен жұмыс істеу мүмкіндігі (big-data) Бірнеше шет тілдерін білу Шығармашылықпен және шығармашылықпен ойлау қабілеті Икемді дағдыларға ие болу (жұмсақ дағдылар) Топта жұмыс істеу дағдылары Көшбасшылық Өмір бойы үздіксіз жаттығуға және кәсіби өзін-өзі жетілдіруге дайын болу Мәдениетаралық қарым-қатынас пен қозғалысқа дайындық Кәсіби өзгеруге дайын Көріп отырғаныңыздай, болашақ қызметкер әртүрлі проблемаларды шешуге және өзгермелі жағдайларда жемісті жұмыс істеуге дайын «әмбебап жауынгер» болып табылады. Егер бұрын еңбек сабағында қыздар алжапқыш тігіп, ал ұлдар ағаш немесе металлмен жұмыс жасаса, қазір бұл жеткіліксіз. Робототехника, жобалау, бағдарламалау, модельдеу, 3D-дизайн және тағы басқалар - бүгінде бүкіл әлемдегі қазіргі мектеп оқушыларын қызықтыратын нәрсе. Осы қызығушылықтарды іске асыру үшін күрделі дағдылар мен құзыреттер қажет. Мұны білу ғана емес, сонымен қатар зерттеу және ойлап табу маңызды. STEM (ғылым, технология, инженерия және математика) бір сөзбен біріктіруге болатын ғылым, математика, технология және инженерия сияқты маңызды академиялық бағыттарда даму қажет. STEM - бұл нақты өмір жағдайында академиялық, ғылыми және техникалық тұжырымдамалар қарастырылатын оқытудың интегралды тәсілі. Бұл тәсілдің мақсаты - STEM сауаттылығы мен әлемдік экономикада бәсекеге қабілеттіліктің дамуына ықпал ететін мектеп, қоғам, жұмыс және бүкіл әлем арасында тұрақты байланыс құру. Қазақстанда STEM білімінің белсенді дамуы басталды. Мұны 2016-2019 жылдарға арналған білім және ғылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы аясында STEM контекстінде мектеп білімінің жаңартылған мазмұнына көшу растайды. Жаңа білім беру саясатын іске асыру үшін STEM элементтерін жаңа технологияларды, ғылыми инновацияларды және математикалық модельдеуді дамытуға бағытталған оқу бағдарламасына енгізу жоспарланған. Ғылыми-зерттеуді оқуға және ғылыми-техникалық потенциалды нығайтуға, сыни, инновациялық және шығармашылық ойлау, мәселелерді шешу, қарым-қатынас және топпен жұмыс жасау дағдыларын дамытуға мүмкіндік беретін жаңа пәнаралық және жобалық тәсіл енгізіледі. 2015-2016 жылдар аралығында әр бірінші сынып оқушысы жоғары сыныптарда жаратылыстану пәндерін оқуға негіз болатын «Жаратылыстану» пәнін оқиды. Сонымен қатар, 2016-2017 оқу жылынан бастап барлық АКТ мектептерін цифрлық білім беру ресурстарымен және Интернетке қол жетімділікпен жабдықтауды бастау жоспарлануда. Сондай-ақ, 2019 жылы орта мектепте жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндер ағылшын тілінде оқытылатын болады, бұл ақпарат көзі мен жаңа ғылыми қоғамдастыққа енуге ықпал етеді. |