Документ. лпынай Жабыса саба Айры (плющ), жабыса ызылбояу
 Скачать 34.7 Kb.
|
|
Жатаған мұртша - Құлпынай Жабысқақ сабақ - Айұрық (плющ), жабысқақ қызылбояу Шырмалғыш сабақ - Шырмауық, құлмақ Өрмелегіш сабақ - Асбұршақ, жабайы бұршақ, жүзім т. б. Шырынды сабақты өсімдік - Сүттіген, кактус Сояу сабақты өсімдік - Долана, жабайы алмұрт, жабайы алма Сабақтың ұзарып өсуі - Төбе бүршігі арқылы Сабақтың жан- жағына жайылып өсуі - Жанама бүршігі арқылы Сабақ сүрегінің қызметі - Минералды тұздар ерітіндісінің қозғалысын реттеу Сабақ өзегінің қызметі - Органикалық заттарды қорға жинау Өсімдіктің тыныс алуы - Оттегін сіңіру, көмірқышқыл газын бөлу Сабақтың ішкі құрылысы 4 қабаттан тұрады - Қабық камбий, сүрек, өзек Қабық 3 қабаттан тұрады - Өң, тоз, тін Түссіз (мөлдір), жас сабақтардың сыртын қаптайтын қабат - Өң Сабақ қабығынан оттегін өткізетін бөлігін белгілеңіз - Тоз Жасымықша (клечатка) орналасқан қабат - Тоз Тозда тыныс алуға қатысатын пішіні төмпешікке ұқсаған жасушалар - Жасымықша (клечатка) бар Жасымықшалар дегеніміз - Тыныс алуға қатысатын жасушалар Сабақ жасымықшаның қызметі - Ішке оттегін өткізу Қабыққа беріктік (мықтылық) қасиет беретін қабат - Тін Сабақтың органикалық заттар қозғалатын бөлігі - Тін Тін талшықтары жақсы дамыған өсімдіктер - Кендір, зығыр, мақта Өсімдіктің сүрек қабаты болатын мүшесі - Сабағы Қабық пен сүректің арасында орналасады - Камбий Сабақтың түзуші ұлпадан тұратын қабаты - Камбий Сабақты жуандатып өсіретін, жылдық сақиналар түзетін қабаты - Камбий Сабақ түтікшелерінің орналасуы – Сүректе Өсімдіктің генеративті мүшелері Генеративті мүше - Гүл Көбею мүшесі гүл болады - Жабық тұқымдыларда Гүл - түрі өзгерген, қысқарған өркен Өсімдіктің жынысты көбею мүшесі - Гүл Жапырақ сағағына ұқсаған гүлдің жіңішкерген жері - Гүл сағағы Гүлсағақ дегеніміз - Гүлдің сабаққа бекінетін жері Гүлдің барлық бөлімдері бекінетін гүл сағағының жоғары жағындағы кеңейген жері - Гүл табаны Жасыл түсті, гүлдің сыртында бірікпеген жеке немесе біріккен жапырақшалар - Тостағанша жапырак Тостағаншаның атқаратын қызметі - Гүлдің ішкі бөліктерін қорғайды Күлтенің қызметі - Бунақденелілерді еліктіру Гүлсерігін түзеді - Тостағанша және күлте жапырақшалары Жай гүлсерікті өсімдік - Інжугүл Жай гүлсерікті өсімдікті анықтаңыз - Қызғалдақ, лалагүл Гүлдері тек тостағанша жапырақшалардан тұратын жай гүлсерікті өсімдіктер - Қалақай, қызылша, қымыздық еменнің аталық гүлдері, қараағаш Тек күлте жапырақшалары бар өсімдік - Қызғалдақ Қос гүлсерікті өсімдік - Алма, шие, өрік, алмұрт Қос гүлсерікті өсімдікті белгілеңіз - Өрік Гүлсерігі жоқ өсімдік - Терек, тал, шаған, еменнің аналық гүлі Гүлдің көбеюге қатысатын бөлімдері - Аналық пен аталық Гүлдің аузы мен жатынын жалғастыратын бөлігі -Аналықтың мойны Аналық - Аналық аузы, мойны және жатыннан тұрады Аталық - Аталық жіпше және тозаңқаптан тұрады Дұрыс гүлдер (гүл жазықтығына бірнеше жүргізгенде теңдей бөлікке бөлінеді) - Алма, итмұрын, мақта Бұрыс гүлдер - (гүл бөлімдеріне бір сызық жүргізуге ғана болады, бірнеше сызықпен теңдей бөлінбейді) Ассиметриялық гүлдер (гүл бөлімдеріне бірде бір симметрия жүргізуге болмайды) - Канна Бір үйлі өсімдік - Аталық гүлдер мен аналық гүлдер бір өсімдікте болады Бір үйлі өсімдіктер - Жүгері, асқабақайың, орман жаңғағы Екі үйлі өсімдік - Аталық гүлдер бір өсімдікте, аналық гүлдер екінші өсімдікте дамиды Екі үйлі өсімдік - Қарасора, қалақай, терек, тал Қос жынысты гүлдер - Мақта, картоп, қызанақ, лалагүл Даражынысты гүл - Гүлде тек аталық немесе тек аналық гүлдері ғана болады Жыныссыз гүлдер - Аталық пен аналық дамымайды (күнбағыс, гүлкекіре шетіндегі гүлдер жыныссыз болғандықтан жеміс бермейді) Ұрықтану. Жемістер. Тыңайтқыштар Гүлдің жеміс түзуге қатысатын негізгі бөлігін анықтаңыз- Аналық Гүлдің жабысқақ сұйықтық бөлетін кері - Аналық аузы Тозаң қабығының тегіс болмай кедір-бұдырлы болуының қажеттілігі - Тозаңдатушының денесінде, аналық аузына тез жабысуында Бір гүлдің өз аталық тозаңының сол гүлдің аналығының аузына түсуі - Өздігінен тозаңдану Өздігінентозаңданатын өсімдіктер-Шегіргүл, жержаңғақ, бетеге, тары, саумалдық Желмен айқас тозаңданатын өсімдік - Қайың, қарабидай, қарасора, жүгері, емен, құлмақ, қант қызылшасы Гүлдері ашық реңді, хош иісті өсімдіктердің тозаңдану түрі - Бунакденелілермен тозаңдану Алма ағашына тән тозаңдану - Бунақденелілермен Бүнақденелілер арқылы тозаңданатын өсімдіктер - Шие, лимон, шай, алма, алхоры, асқабақ Өсімдіктердің тозаңдануынан кейін болады - Ұрықтану Өсімдіктің ұрықтануының жүруі - Тозаңданғаннан кейін Аталық және аналық жыныс жасушаларының қосылуы - Жынысты көбеюі Үрықтанудың тек гүлді өсімдіктерге тән түрі - Қосарланып ұрықтану Қосарлы ұрықтануды ашқан ғалым - С. Г. Навашин Ұрықтанудан кейін жатыннан . пайда болады - Жеміс Ұрықтанған соң тұқым бүршігінен дамиды - Тұқым Тұқымбастамасы біреу болатын өсімдік - Бидай Бидайақденелілер арқылы айқас тозаңданатын өсімдіктері -Шай Тіршілік. Вирустар. Бактериялар Жасушасыз тірлік құрылымдары - Анциттер (вирустардың басқаша атауы) Жасушасыз тірлік құрылымы - Вирустар Жасушасы жоқ өте ұсақ ағзалық зат - Вирус 1892 жылы темекі теңбілін зерттеп, вирусты ашты -Д. Ивановский «Вирус» терминін 1899 жылы ғылымға енгізді -М. В. Бейерник Латынша "у" деген мағынаны білдіреді - Вирус Жасуша ішінде өмір сүретін паразит - Вирус Вирустың өсімдікте кездесетін түрі - 400 Вирустың жануарларда кездесетін түрі - 500 Жасушадан тысқары жерде зат алмасуы жүрмейді - Вирустар Вирустардың пішіні - Алты қырлы Вирустың өлшемі - 0, 0000002 см Вирус құрылысы тұрады - Нуклеопротеид, капсид Вирустың құрылысы - Нуклеин қышқылы, нәруызды қабықтан Вирустың генетикалық материалы болатын химиялық зат - Нуклеин қышқылы Вирустың сыртын қаптайды - Нәруыз қабаты Бактерияларды зақымдайтын вирустар - Бактериофаг Бактерия жасушасына енетін вирус - Бактериофаг Балалар арасында кең таралған вирустық ауру - Полиоқасмиелит (сал ауруы) Тұмауды қоздырушылар - Вирустар Тұмау - Тыныс мүшелері ауруы Вирустар арқылы таралатын вирустық ауру - Ұшық Вирустың әрекеті күшейетін орта - Жасуша Вирустар туғызатын аурулардың тобы - ИТИС, тұмау, қызылша, ұшық, қызылша, сары ауру (гепатит). шешек, балалардың сал ауруы Ауру туғызатын вирустардың шамадан тыс көбейіп кетуін тежейді - Иммунитет Жоғары температура және қысымда - Вирустар қырылады Вирусты қанша есе үлкейтілген микроскоппен көреді - 100 000 есе Үлкейтілген 2014-2015 жылдары әлемді дүр сілкіндірген ауру - Эболла Бактериялар мен балдырлар қай дәуірде пайда болды - Архей Бактериялар мен саңырауқулақтарда болмайды - Пластидтер Бактериялар - Біржасушалы, ядросы толық қалыптаспаған ағзалар Бактерия жасушаның құрылысы - Қабықша, цитоплазма, ядро заты Бактерияның цитоплазмасында ядролық заттың орналасуы - Шашыранды Бактерияның цитоплазмасында - Нәруыз бен май заттары бар Бактерияларға талшық керек - Қозғалуға Бактериялардың көбеюі - Бөліну арқылы (әрбір 20 мм-минут сайын) Бактериялардың көпшілігі өмір сүруін тоқтатады, бірақ тіршілігін жоймайды - 0°C Бактерия спорасының қызметі - Қорғаныш Қолайсыз жағдайда бактериялар - Спора түзеді Спораның өніп тіршілікке бейімделіп бактерияға айналуы - Барлық қажетті қолайлы жағдайлар жеткілікті болғанда Қолайсыз жағдайлардан қорғап, тіршілігін сақтап қалу кызметін атқаратын споралар кездеседі - Бактерияларда Оттексіз ортада тіршілік ететін ағзалар - Анаэробты Сапрофиттер - Өлі ағзалардың денесіндегі заттармен қоректенеді Ағзаның жасушаларынан ағзалық заттарды сорып қоректенетін бактериялар - Паразиттер Тек қана тірі ағзалардың денесіндегі органикалық заттармен қоректенетін бактериялар - Паразиттер Ыдыратушы организмдер - Микроорганизмдер Топырақтағы қарашірікті минералды заттарға айналдырады - Топырақ бактериясы Ғаламшарымыздың тазалаушы санитары - Шіріту бактериялары 1 г қара топырақта кездесетін бактерия саны - 5-6 млрд Орамжапырақ ашытуға, шөптерден сүрлем жасауға, қияр мен қызанақты тұздауға пайдаланылатын бактериялар -Сүт қышқылды бактериялары Алма, қарбыз, қияр, саңырауқұлақ жемістерін тұздау үшін қолданылатын бактерия - Сірке қышқылды бактериялары Спиртті сірке қышқылына дейін тотықтырады - Сірке қышқылды бактериялары Азот жинақтаушы - түйнек бактериялары өсімдіктің қай мүшесінде тіршілік етеді - Бұршақ тұқымдас өсімдіктердің тамырларында Топырақты азотты қосылыстармен байытатын бактериясы - Түйнек бактериялары Бұршақ тұқымдас өсімдіктермен селбесіп тіршілік етеді -Түйнек бактериялары Екі ағзаның пайдалы селбесуі - Симбиоз Бактерия зақымдауынан болатын өсімдік ауруы - Бактериос Бактериялар туғызатын аурулардың тобы - Дизентерия, оба, туберкулез, баспа Бактериялык ауруға жатады - Сіреспе Оба бактериясы топырақта сақталады - 25 кун Жуылмаған жеміс-жидек, көкөніс, кір, лас қолдан жұғады - Дизентерия Ауыратын сиырдың сүті арқылы таралатын ауру - Сарып (бруцеллез) Туберкулез қоздырғышы - Кох таяқшасы Мақта өсімдігінде ауру туғызатын бактерия - Гоммоз Жұқтырушы микробы қараңғы, ылғалды, жылы жерде ұзақ сақталады - Туберкулез Адамның қарын сөлінің құрамында болатын тұз қышқылы - Бактерияларды өлтіреді (жояды) және ферменттердің белсенділігін арттырады Фотосинтез құбылысы жүретін бактериялар - Цианобактерия Носток көбірек кездеседі - Қынаның құрамында Теңіздерде, жартастарда, былқылдақденелілердің бақалшақтарында, ағаш діндерінде еседі - Хамесифондар Ірі қалалардың 1 м2 ауасында - 10-15 мың бактерия болады Сапалы сүтте - 500 мыңға жуық бактерия болады Іш сүзегі бактериясы топырақта - 3 айға дейін сақталады Көк жөтел бактериялары - Ауада тез жойылады Баспа, сіреспе - Ағзаның қан айналымына улы заттар шығарады Тікелей түскен күн саулесінен бактериялардың көпшілігі- 3 сағат ішінде қырылады Бактериялармен күресу шаралары - Пастеризациялау, стерилизациялау, консервілеу, кептіру, суыту (үсіту),дезинфекциялау, ультракүлгін сәулесімен химикаттармен зарарсыздандыру Саңырауқұлақтар Жоғары сатыдағы өсімдіктердің тамырымен селбесіп, тамақ өнеркәсібінде кеңінен пайдаланатын тірі табиғаттың ерекше тобы - Саңырауқұлақтар Органикалық заттарды бейорганикалық заттарға айналдыратын гетеротрофты организм - Саңырауқұлақ Саңырауқұлақтар тобы - Эукариоттар Эукариоттар дегеніміз - Ядросы болатын ағзалар Саңырауқұлақтарды зерттейтін ғылым - Микология Саңырауқұлақтардың өсімдіктерге тән белгілері -Тіршілігін жойғанша өсуі, крахмалдың түзілуі Саңырауқұлақтардың қоректенуі - Жаңбыр суымен Саңырауқұлақтың құрамындағы, жануарларда болатын көмірсу - Гликоген Саңырақұлақ жасушасында болмайды - Хлоропласт Бір орнынан қозғалмайды, қалың қабықшасы бар саңырауқұлақ белгісі - Өсімдікке тән Дайын ағзалық заттармен қоректенетін, хлоропластары болмайтын, сондықтан фотосинтез процесі жүрмейтін белгісі - Жануарға тән Саңырауқұлақтың өсімдікпен селбесуі - Симбиоз Саңырауқұлақтардан алынатын, өсімдіктерді тез өсіретін белсенді зат - Гибереллин Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтар тобына жатады - Ашытқы саңырауқұлағы, зең саңырауқұлақтары (пеницилл, аспергилл) Пеницилл, аспергилл саңырауқұлақтары жататын топ - Зең саңырауқұлақ Өлі ағзалық заттармен қоректенетін саңырауқұлақ - Пеницилл Ақ зеңнің жіпшумақ жіпшелері . тұрады - Бір ғана жазушадан, жіпшелері түссіз, көп ядролардан Ақ зең саңырауқұлағының кездесетін жері - Нанда, жемістерде, жылқы тезегінде Пеницилл саңырауқұлағынан алынатын антибиотик - Пенициллин Өкпенің қабынуы, құздама, күл ауруын емдеуде қолданылатын саңырауқұлақ - Пеницилл Зең саңырауқұлағынан 1929 жылы табиғи пенициллин бөліп алды - А. Флеминг Зең саңырауқұлақтарының (мукордың) зияндылығы - Көкөністер мен дәнді дақылдарды шірітіп, адам мен жануарларға ауру туғызады Зең саңырауқұлақтарынан сақтану үшін - Химиялық препарат шашу Лимон қышқылы алынатын саңырауқұлақ - Аспергилл Аспергилл саңырауқұлағы құстардың өкпесінде - Аспергиллез ауруын тудырады Аспергилл адамдардың - Құлағын, кеңсірігін, көзін, терісін, шашының түбін, тырнағын зақымдайды. Аспергилл саңырауқұлағынан ауырған адамдарды дәрі ішкізу арқылы емдейді - Орунгал деген дәрімен Антибиотиктерге - Стрептомицин, тетрациклин, пенициллин жатады Саңырауқұлақтардан зиянды бунақденелілерге қарсы қолданылатын зат алынады - Боверин Саңырауқұлақтардан зиянды бактериялардың өсуін тежейтін зат алынады - Антибиотиктер Ғылыми аты «қант саңырауқұлағы» - Ашытқы Нан өндірісінде кең қолданылатын саңырауқұлақ - Ашытқы саңырауқұлағы Ашытқы саңырауқұлағының әрекетінен алынатын дәрумен - В2 (рибофлавин) Ашытқы саңырауқұлағының жіпшесі - Болмайды Құрылысы өте қарапайым, бір жасушадан тұратын саңырауқұлақ - Ашытқы Ашытқы саңырауқұлағының басқаларынан айырмашылығы - Ұзақ уақыт оттексіз тіршілік ете алады Ашытқы саңырауқұлағы көбейеді - Бүршіктену, бөліну, жыныс-ты жолмен Ашытқы саңырауқұлағы қолданылады - Сыра, қымыз, сүт, шарап ашыту, нан пісіру өнеркәсібінде Саңырауқұлақтардың қор заты - Гликоген Жоғарғы сатылы саңырауқұлақтар Қалпақшалы саңырауқұлақтың жемісті денесі дегеніміз - Түбіртек пен қалпақша Қалпақшалы саңырауқұлақтың жемісінің жасушасы - Көп ядролы Саңырауқұлақтардың ағаш тамырымен селбесуі - Микориза Микоризаны 1881 жылы алғаш анықтаған ғалым - Ф. М. Каменский Саңырауқұлақтардың жемісті денесінің өсуі тоқтатылады - Күзгі салқын түскенде Жеуге жарамды саңырауқұлақтарды дұрыс пайдалану ережесі - Жуу, қайнату, қуыру Ағаштардың тамырларымен симбиоздық тіршілік ететін саңырауқұлақтар - Қайыңқұлақ Жеуге жарамды саңырауқұлақ - Қозықұйрық, ақ саңырауқұлақ, бүріскі, кәдімгі түлкіжем, майқұлақ, кәдімгі түбіртек, арышқұлақ, ойыс құлақ Улы саңырауқұлақтар - Бозарамқұлақ, сұр және қызыл Қалпақшалы саңырауқұлақтың споралары өсетін орта - Қарашірігі мол ылғалды топырақ Қалпақшалы саңырауқұлақтардың жіпшелері топырақ астында - 10-12 см тереңдікте болады. Арышқұлақ көбінесе өседі - Қарағай мен шыршалы ормандарда Қалпақшасының астында майда шұрықтары болатын саңырауқұлақ - Түтікшелі Қалпақшасының асты түтікшелі саңырауқұлақтарға - Ақ саңырауқұлақ, терекқұлақ жатады Түбіртектен шоқталып таралған қатпарларға толы болатын саңырауқұлақ - Қатпарлы саңырауқұлақ Қалпақшасының асты қатпарлы саңырауқұлақтарға - Арышқұлақ, түлкіжем, қозықұйрық жатады Қалпақшасының шеті желбіреген, үстіңгі беті ақшыл сарғылт түсті саңырауқұлақ - Кәдімгі түлкіжем Жалған түлкіжем (улы) саңырауқұлағының кәдімгі түлкіжемнен (жеуге) жарамды айырмашылығы - Қалпақшасының үсті тегіс, қызғылт-сары түсті. қалпақшасын бөлгенде шырын бөлінбейді Қозықұйрықтың боз арамқұлақтан айырмашылығы - Қалпақшасының асты алқызыл түсті, түбіртегінде сақинасы болмайды Қазақстанда саңырауқұлақтардың - 188 түрі өседі Кәдімгі түбіртек саңырауқұлағын жалған түбіртек саңырауқұлағынан қалай ажыратамыз? - Түбіртегінің жоғарғы жағында қалпақшасының дәл астында белдеуше болады Қалпақшасының астыңғы жағы алқызыл түсті саңырауқұлақ - Қозықұйрық Қалпақшасының астыңғы жағы ақшыл-жасыл түсті саңырауқұлақ - Боз арамқұлақ Қалпақшасының астыңғы жағы қою сарғылт - жасыл. Қалпақшасының үсті мен түбіртегі ашық сарғылт-жасыл түсті, түбіртегінде белдеуше сақинасы жоқ саңырауқұлақ - Жалған түбіртек Ақ саңырауқұлақтың жемісті денесінің салмағы - 2 кг 720 грамм Жеуге жарамды саңырауқұлақтардың 10-20 % құрғақ затында 2-4 % нәруыз, 1 % май болады) Паразит саңырауқұлақтар Паразит саңырауқұлақтарға жататындар - Қаракүйе Пішіні малдың тұяғына ұқсас, паразит саңырауқұлақ -Діңқұлақ Ағаштардың сабағында өсетін паразит саңырауқұлақ - Діңқұлақ (трутовик) Ағашқұлақ трутовик саңырауқұлағаштарды зақымдауы - Спораларымен Ақұнтақ саңырауқұлағы астық түсімін - 30%-ға кемітеді Ақұнтақ саңырауқұлағы зақымдайтын дақылдар - Бидай, арпа, емен жапырақтары Қаракүйе саңырауқұлақтары зақымдайтын дақылдар - Бидайды Астық тұқымдасын зақымдайтын паразит саңырауқұлақ -Қастауыш . Бидай түсімін 15%-ға төмендететін паразит саңырауқұлақ - Тат саңырауқұлағы |