вс. Негізгі блім Малдын шасын жалпылама тексеру
 Скачать 125.55 Kb.
|
|
ЖОСПАР Кіріспе Негізгі бөлім Малдын ұшасын жалпылама тексеру Лимфа түйіндерін тексеру Инфекциялық аурулар кезіндегі қолданылатын шаралар Қорытынды КІРІСПЕ Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңына сәйкес ветеринария қызметкерлері ауыл шаруашылығы малдарын аурулардан және адамдарды жануарлар мен адамдарға ортақ зооантропоноздардан, адамдарды ветеринариялық - санитариялық тұрғыдан қауіпті ауыл шаруашылығы өнімдерінен болған тағамдық уланулардан қорғау бағытында, ауыл шаруашылығы өнімдерін әлемдік тағам рыногына интеграциялау мақсатында жоғары деңгейде ветеринариялық - санитариялық сараптау мен бағалау іске асырады және арнайы шараларды ұйымдастырады Ет, сүт, шұжық, консерві өндірістерінде әртүрлі бактериалды препараттар қосып жұмыс жүргізуде Мал дәрігерлік санитарлық сараптау - мал шаруашылығы өнімдерін дайындау технологиясын қадағалай отырып, алынған ет пен ет өнімдері, сүт пен сүт тағамдары және шикізаттарды, сондай-ақ тағам ретінде пайдаланатын балық, көкөніс, бал т.б. өнімдерді тиісті санитарлық тексеруден өткізіп, олардың сапасына нақтылы баға беру тәсілдетін үйретеді. Мал өнімдерін дайындау кезеңінде, оларды өңдегенде, тасымалдағанда, сақтағанда, сондай - ақ тамақ кәсіпорындарында тағамдар мен жартылай фабрикаттар дайындағанда және базарларда сатылғанда тиісті ережеге сай мал дәрігерлік санитарлық сараптау жүргізіледі Сойғаннан кейінгі ветеринариялық - санитариялық сараптаудың ерекшелігі сонда, кейбір індетті және инвазиялы ауруларға малдың тірі кезінде диагноз қою өте қиын, ал сойғанан соң диагноз қою әлдеқайда жеңілдеу болады. Сондықтан да, сойғаннан кейін ұша және барлық ағзалар мұқият түрде ветеринариялық-санитариялық сараптаудан өтуі қажет. Бір де бір ағза ветеринариялық дәрігердің назарынан тыс қалмауға тиісті. Сараптаушының өз жұмысына немқұрайды қарауы адамдар мен малдардың ауруға шалдығуына, экономикалық тұрғыдан ауыл шаруашылығында орасан зор шығын болуына әкеліп соғады. Ветеринариялық Жарғы, Ережелер және нұсқаулар сойғаннан кейінгі сараптауға өте қатал талаптар қояды. Сондықтан да, сойғаннан кейін сараптауды ауылшаруашылығы саласындағы құқықты мекемелер бекіткен ережелерге сәйкес, тек қана ветеринария дәрігерлері жүргізе алады. Сойыс өнімдерін өңдейтін орындарда арнайы тексеру орындары бекітіледі. (ветеринариялық тексеру орындары). Сойылған еттің ұшалары мен органдарына малдәрігерлік – санитариялық сараптау арнаулы мал соятын, малды алғашқы өңдеуден өткізетін орындарда (ет комбинаты, қасапханалар, мал соятын алаңдарда) және сату базарларында (малдәрігерлік санитариялық сараптау лабораториясында) ет және ет өнімдерінің асқа жарамды, не жарамсыз екенін анықтау үшін жүргізіледі. Малдәрігерлік – санитарлық сараптаудың нәтижелерінде келесі міндеттер шешілуі тиісті: Сапалы және зиянсыз ет өнімдерін асқа пайдалануға рұқсат беру. Кейбір күмәнді деген ет және ет өнімдерін экономикалық тиімді әдістер мен зарарсыздандыру. Адамға зиянды ауру малдың еті мен ет өнімдерін тамаққа қолдануға жібермеу. Жарамсыз деп табылған мүшшелер арқылы жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын таратпау және қоршаған ортаны қорғау. Жарамсыз деп танылған мүшелер мен ағзаларды арнаулы санитарлық және технологиялық өндеуден өткізіп, не малға азыққа, не техникалық бағытта, не мүлдем жойылуы тиіс. Мұндай жұмыстарды жүргізу үшін ветеринария дәрігері арнаулы киіммен (халат пен бас киім), пышақпен, шанышқы мен, егумен және лупамен жабдықталуы тиіс. Ветеринариялық – санитариялық сараптауға міндеті түрде мыналар жатады: бас, ұша, ливер (кеңірдек, өкпе, жүрек, диафрагма, бауыр), бүйрек, желін, жатыр. Белгілі бір малдың ұшасына, басына, ливеріне және терісіне бір реттік сан (номер) белгілейді. Ол үшін қағаздан жасалған нөмірлер (көлемі 3-4 см) қолданылады, оларды ұша мен органдардың үстіңгі жағына бекітеді. Ветеринариялық– санитариялық сараптауға жататын, жоғарыда айтылған барлық нысандарды бір жерге орналастырып, зертеуге дайындайды: Ірі қараның басын ұшадан айырады, тілін жақаралық кеңістіктен еркін шығып тұратындай етіп үстіңгі жағы мен екі жағынан кеседі. Жылқының басын ұшасынан айырып, бүтін етіп, кеңсірік желбезегін шауып алады. Шошқаның терісін түсірген соң немесе ыстық сумен қылын жидіткеннен кейін жақ астының кеңістігінен тілін кесіп, оны кеңірдек пен бірге қалдырады, мойнының төменгі бөлігінің терісінде ұсталып қалатындай етіп басын кеседі. Тексерілген өнім мөлшерін есепке алу сондай-ақ ұшалар мен органдарды бракка (жарамсыз өнімге) шығаруға себепкер болған патологиялық үрдістерді тіркеу журнал болуы керек. Ет комбинаттарында алдымен басты, сонан соң ішкі мүшелерді, соңында ет ұшасын зерттейді. Негізгі бөлім Әдебиетке шолу ветеринариялық – санитариялық сараптауды төмендегідей тәртіп бойынша өткізу қажет. Міндетті түрде малдың басын, ішкі ағзалары мен ұшаны тексеретін және соңғы, қорытынды жасайтын орын болуға тиісті Ірі қара, жылқы, түйе жылжымасында төрт ветеринариялық нүкте бар: Басты зерттеу. Ішкі мүшелерді зерттеу. Ұшаны зерттеу. Соңғы нүкте. Шошқа сойыс өнімдерін өңдеу жылжымасында бес тексеру орны бар: 1. жақ асты (шықшыт) бездерін топалаңға зерттеу. 2. басты жалпылама тексеру. 3. ішкі ағзаларды зерттеу. 4. ұшаны тексеру. 5. соңғы, қорытынды орын. Қой мен ешкіні өңдеу жылжымасында үш тексеру орны бар: 1- ішкі ағзаларды зерттеу; 2 - ұшаны тексеру; 3 - соңғы нүкте, қорытынды орын. Ұша мен ағзаларды тексеретін орын өте жақсы жарықтануы тиіс. Ондай орындарда пышақты, егеуді залалсыздандыратын стерилизаторлар, ыстық су, суық су, қолжуғыш және қолды залалсыздандыратын ерітінділермен толтырылған ыдыстар болуға тиіс. Ветеринариялық- санитариялық сараптау негізінен ағзалар мен ұлпалардың патологиялық өзгерісін байқау және бақылау арқылы жүргізіледі. Сойылған еттің ұшалары мен органдарына ветеринариялық – санитариялық сараптау арнаулы мал соятын, малды алғашқы өңдеуден өткізетін орындарда (ет комбинаты, қасапханалар, мал соятын алаңдарда) және мал өнімдерін сату базарында (ветеринариялық – санитариялық сараптау лабораториясында) ет және ет өнімдерінің асқа жарамды, не жарамсыз екенін анықтау үшін жүргізіледі. Ал осындай міндеттерді орындау ет комбинаттарында арнаулы ветеринариялық орындар - нүктелер, ал қасапханаларда, алаңдарда – жұмыс орындары, көк базар жағдайында ветеринариялық – санитариялық сараптау зертханасында байқау алаңдарын ұйымдастырады. Басты тексеру. Басты тексергенге қолайлы болу үшін, оны күршекке іліп қояды, не үстелге қойып тексереді. Шошқаның басын тексергенге дейін ұшасынан айырмайды. Әр малдың басын тексергенде өзіндік ерекшеліктері болады. Ірі қара малының басын тексеру. Еріннің, танау тесігінің кілегей қабығын тексереді. Тілді бастан айырып бөлек алады. Пышақтың қыры мен тілдің үстіңгі жағынан кілегейді қырып тастап, онда уытты жараның, эрозияның (аусыл, ақбайпақ) бар жоғын тексереді, мұқият қолмен басып қарайды (актиномикоз, яғни боғмала). Еріндерін қолмен басып тексереді. Одан соң тілді қолмен ұстап, оны өзіне қарай төмендете тартады, ұлпаларды тілдің түбінен ұзына бойына оң және сол жақтарына, ал көмекей – жұтқыншақ маңынан – көлденеңінен кеседі. Осылайша кескіндегеннен кейін екі ортаңғы жұтқыншақ түйін ашылады, оларды жарып тексереді. Бастың оң және сол жақтарынан сыртқы күйіс бұлшық еттерін 2 рет, ішкі күйіс бұлшық еттерін 1 рет жарыстыра кеседі (финноз, яғни таспа құрт ауруы). Құлақтың төменгі жағынан, алқым және шеткі жұтқыншақ лимфа (без) түйіндерін жарып кеседі. Сонымен қабат астыңғы және үстіңгі жақ сүйектерді, тағы басқа сүйектерді (актиномикоз) қолмен басып тексереді. Осындай ретпен ұсақ малдың (қой мен ешкі) басы да зерттеледі. Шошқаның басын тексергенде жақ асты бездерін, сыртқы және ішкі күйіс бұлшық еттерін кесіп тексереді, алқым, құлақ қасы (шықшыт) бездерін жарып, зерттейді. Тілді қолмен басып тексереді. Топалаңның созылмалы түрімен ауырғанда, әсіресе жақ асты бездеріне, жұтқыншақ пен көмекейдің кілегей қабықтарына аса назар аудару қажет. Жылқы есек қашыр және түйе бастарын тексергенде, әсіресе танау қуысын бөліп тұратын аралық шеміршекті зерттеу үшін танау сүйектерін жарып кесіп, маңқаға қарсы тексереді. Жоғарыда айтылған бездерді (лимфа) түгелін жарып көреді (жақ асты, тіл асты, құлақ маңы, шеткі жұтқыншақ). Күйіс -шайнау бұлшық еттерін кеспейді. Қой, ешкі және бұзаулардың басын мойынын атлант буынынан кесіп, ішкі ағзаларды тексеріп болғанша ұшада қалдырады. Ұшадан кеңірдегімен алынған өкпе, бауыр ветеринариялық тексеру аяқталғанынша табиғи байланысында ұсталынады, лимфа түйіндері толықтай сақталынады. Ішкі мүшелерді зерттеу столына салып ұшаменен бірге зерттейді. Ішкі мүшелердің ішінен ең бірінші сараптауға көкбауыр жатады. Көкбауырды (талақ) тексеру Көкбауырды тексеру барлық малда бірдей. Сыртынан көлемін, түсін, жұмсақтығын, шеттерін қарап тексереді. Ұзынынан кесіп көкбауырдың ішкі құрылысына назар аударған жөн (құрылымы, түсі, жұмсақтығы) т.б. Өкпені тексеру. Өкпені кеңірдегімен, жүрек пен бауыр, көк шандыр (диафрагма), өңешпен қоса ілгекке іліп немесе столға қойып тексереді. Ең алдымен өкпе ұлпаларын қолмен басып тексереді, нығызданып, қатайғаны байқалса, сол жерлерінің тұсынан кеседі (паразиттер, эхинококктар, пневмония, яғни өкпенің қабынуы). Одан кейін өкпенің лимфа түйіндерін: сол жақ бронхылық, оң жақ өкпенің қосымша жарнағының түйінін, оң жақ бронхылық және барлық көкірек қуыстық лимфа түйіндерін жарып тексереді. Жылқы өкпесін зерттегенде міндетті түрде бүкіл кеңірдекті жарып, әрбір өкпеден ауа жолдарының ұзына бойына бірнеше кескіндер жасайды (сап, яғни маңқа). Жүректі зерттеу (финноз, эхинококкоз). Жүрек қуысын жарып тексереді (клапандардың жаралануы), қанның күйін (ұйиды, немесе ұйымайды) анықтайды. Бауырды тексергенде ең алдымен лимфа түйіндерін, одан кейін өт өзектерін жарады және пышақтың қырымен өт өзектерінің ішіндегі сұйық затты (өтті) сығып шығарады, оның ішінде фасциолдар, дикроцелийлер болуы мүмкін. Бауырды тексергенде эхинококктардың, іріңнің бар – жоғына, сондай-ақ бауырдың көлеміне, түсіне, жұмсақтығына назар аударады. Бүйректі ұшадан айырмайды. Ең алдымен бүйректі сыртынан қарап, қол мен басып көреді, егерде қалыпты жағдайдан өзгереген деп есептегенде, міндетті түрде жарып – тексеру керек. Желінді қолмен мұқият басып қарайды, 1-2 тереңірек қылып кесіп, лимфа түйіндерін зерттейеді. Ас қорыту мүшелерін зерттеу. Шажырқайды – шарбы майын тексеруді және шажырқай арасында орналасқан бірнеше неғұрлым күмәнді (ұлғайған) лимфа түйіндерін жарып қарайды. Қарынды тексергенде оның сыртқы бетіне көңіл аударады. Қажет болған жағдайда (оған себеп болса) қарынды жарып, оның кілегей қабығын тексереді. Малдың ұшасын тексеру. Ұшаны тексергенде оның толық қансыздандырылуын анықтайды, егер ұша толық қансызданбаса, қатты ауырған не болмаса сояр алдында өте көп жұмыс істеген, ауырған (қуып жүріп сойған, қиналып, еріксіз союға мәжбүр болған, демалмай ұзақ тасымалданған) малдың ұшасы деп күмәндануға болады. Толық қансызданбады деп, егер де еттің түсі қоңыр – қошқыл болса; қан тамырлары қанға толып тұрады, әсіресе тері асты, қабырға бойында жататын қан тамырлары. Қанның ұшадан нашар ағуы – денеде бір патологиялық үрдістің бар екендігін дәлелдейді. Өйткені, сау малдың ұшасынан қан ақырындап болса да ағып, ұша қаннан тазарады. Ал ауру малдың ұшасынан қан толықтай ақпауы салдарынан етінің түсі қоңыр – қошқылданып тұрады. Ұшаның толық қансызданғанын анықтайтын көптеген әдістер бар. Соның бірі: 24 сағаттан соң (ұшадағы етке) сорғыш қағазды қалың етті 5см-дей етіп арасына салып 2 минуттай ұстайды. Егер де қағаз жартысына дейін ғана боялса, онда ұша толық қансызданбаған, ал егерде толық қанмен боялып қалса өте нашар қансызданған деп саналады. Екіші әдіс. Компрессориумға ет сынамасын салу. Үшінші әдіс.Загаевский И.С. әдісі. Ұшаның әр жерінен 25г сынама алып (төс еті) қайшымен ұсақтап, фарфор тостағанында езеді де оған 0,2 н. қалыптағы 5 мл азот қышқылы (соляная кислота) қосса, езінді қызыл – қоңыр түске боялады. Ол езіндіні марля арқылы өткізіп, 0,5 мл ерітіндіні гемометрдің пробиркасына құяды да, осы ерітіндіге тамшылап азот қышқылын стандарттың түсімен бірдей болғанша құяды. Сонан соң қанша мөлшерде ерітінді кетсе, сонша % гемоглобиннің 0,5 мл ет езіндісінде бар екендігін көрсетеді. жақсы қансызданған 30 – 40 бірлік жақсы 41 – 50 бірлік қанағаттанарлық 51 – 65 бірлік нашар 65 – 85 бірлік өте нашар 86 - дан көп Бұдан басқа Шонбергтің пероксидазды – гемоглобин әдісі бар. Әрі қарай бұлшық еттердің, плевраның, құрсақ, көк еттің, тері асты клетчаткасының, буындардың, лимфа түйіндерінің зақымдануына (ісік, ірің, жара т.б) назар аударады. Егерде ұша күмәнді күдік туғызбаса, лимфа түйіндерін, және етті кесіп – тілуге болмайды. Ол еттің өнімдік сапасын нашарлатады. Ал егер ұша күмәнді деп табылса, онда лимфа түйіндері және бұлшық еттерді кесіп көруге болады. Организмдегі жіті үрдістің өту мүмкіндігін көрсететін мүшелердегі, бастағы немесе өкпе – бауырдағы патологиялық өзгерістерді тапқанда, бастың немесе жүректің бұлшық еттерінде финндер (таспа құрттардың балапан сатысындағы паразиттер) табылған жағдайда ұшаны мұқият зерттейді. Ол үшін ұшаның негізгі лимфа түйіндерін: жоғарғы және тереңдіктегі мойын қабырға – мойын, қабырға аралық, белдеме, алдыңғы құрсақ, тереңдіктегі шап безі, жоғарғы шап (желіннің үстіңгі жағында) бездерін жарып тексереді. Ветеринариялық – санитариялық сараптау зертханасы жағдайында шошқа ұшаларын тексергенде белдеме, желке және жауырын – шынтақ бұлшық еттерін (финноз) қосымша жарады. Шошқаның әр ұшасын трихинелланың бар – жоғына міндетті түрде тексереді. Ол үшін ұшадан – диафрагманың етегінен (көк шандырдан) екі ет сынамасын және бұларды сол ұшаның ретіімен белгілейді, әр сынаманың салмағы 30 - 60г. Бұзаулар ұшаларын тексергенде (қозы мен торайларда да) бір ескеретін жай, лимфа түйіндерінің көлемі ұлғаюы мүмкін және өте ылғалды болып келеді. Ал жасын анықтарда кіндік тамыр мен кіндікті қосымша зерттейді. Кіндік тамыр мен кіндік қабынғанында ұшаны бактериологиялық тұрғыдан зерттейді. Жылқы, есек, қашар, түйе ұшаларынан альфартиоз ауруын анықтау үшін көк шандырдың ішкі жағын қарап – зерттейді, егер де керек болса, көк шандырды кесіп көреді. Лимфа жүйесі және оның сойыс өнімдеріне ветеринариялықсанитариялық сараптау жүргізу барысындағы орны Cойыс малдарының көптеген лимфа түйіндерінің орналасуы көбіне ұқсас болып келеді. Ірі қара малында және қойларда лимфа түйіндерінің орналасуы да ұқсас. Олар бұршақ тәрізді, сопақ - ұзынша және домалақ пішінді, әдетте май ұлпасымен қоршалған және тіліп қарағанда сұр немесе сарғыш сұр түсті (май ақ немесе сары). Ешкілерде олардың орналасуы бірдей, бірақ көбінің пішіні жарты ай тәрізді. Шошқалардың ірі лимфа түйіндерінің беткейлері айқын бөлшектелген немесе бұдырлы болып келеді. Жеке лимфа түйіндері май ұлпасында орналасқан әр түрлі мөлшердегі ұсақ түйіндерден тұратын шоғыр түрінде болады (әсіресе бас және мойын аймақтарында). Тілгенде лимфа түйіндерінің түсі ақшыл қызыл немесе ақшыл сұр (олар майға ұқсайды, бірақ консистенциясы тығыз болады). Жылқылардың лимфа түйіндері басқа жануарлардың лимфа түйіндері тәрізді орналасқан, бірақ кейбір ерекшеліктері бар. Олар түйіндердің шоғыр тобынан тұрады (20-40 және одан да көп). Олардың түсі бозғылт сұр. Ішкі мүшелердің лимфа түйіндері (өкпе, бауыр, ішек) пигменттердің болуына байланысты (гемосидерин, меланин т.б.) тілгенде көбіне ашық қоңыр, қоңыр, қошқыл түсті болып келеді. Малдардың басы және ұшасының барлық лимфа түйіндері жұп (оң және сол) болады. Ветеринариялық - санитариялық сараптаушылар үшін малдардың лимфа жүйесін білу маңызды білім болып саналады. Лимфа жүйесі тамыр және ретикуло-эндотелиалды жүйенің бір бөлігі болып, организмді бөгде заттар мен микробтардан тазартады. Сонымен қатар, қатерлі инфекцияның қоздырғыштары, алғашқы сепсис және паразиттердің балаңқұрттары үшін транзитті жол болып келеді. Сол себепті, ол организмдегі патологиялық үрдістермен тығыз байланыста болатындықтан, лимфа түйіндерінде өзіндік патологиялық реакциялар туындайды. Сондықтан да, ұша мен мүшелерді сойғаннан кейінгі зерттеуде лимфа түйіндерін тексеруге үлкен диагностикалық мән беріледі, себебі ол ұлпа мен мүшелердің жағдайының нәтижесін ғана емес, сондай-ақ жалпы организмнің жағдайының көрсеткіші болып табылады және ұшалар мен мүшелерді санитариялық бағалауда негізгі ақпаратты береді. Шошқа басының лимфа түйіндерінің ерекшеліктері Шошқалардың басында жақ асты, құлақ маңы, жұтқыншақ лимфа түйіндері бар, олардың анатомиялық-аумақтық жиектері ірі қара малының жиектерімен бірдей. Ерекшеліктері: жақ асты лимфа түйіндері жеке бөліктерге бөлінген ( негізгі және қосалқы), ал құлақ маңы және жұтқыншақ лимфа түйіндері кейде екіге бөлінеді; жұтқыншақ медиалды лимфа түйіндері көлемі өте кішкентай болғандықтан зерттеу өте қиын, бірақ олар қандайда бір патологиялық үрдіске жауап беру кезінде тез ұлғаяды. Қой лимфа түйіндерінің ерекшеліктері Қойлардың лимфа түйіндерінің топографиясы ірі қара лимфа түйіндеріне ұқсас. Лимфа түйіндерінің көпшілігі бір бірден кездесіп, бұршақ пішіндес, бірақ кейбіреулері 2 - 3 және одан да көп үлкен емес түйіндерден тұратын шоғыр ретінде болады. Ерекшеліктері: қойларда зерттеуге болатын түйіндерінің саны 130-дан көп емес. Бас және мойын аймағында аса маңызды және ірі болып ортаңғы жұтқыншақ лимфа түйіндері (3 см – ге дейін) және беткі мойын лимфа түйіндері (4,5 см - ге дейін) табылады. Тереңдіктегі мойын лимфа түйіндерінен тек каудалды түйін ғана тұрақты. Перде аралық түйіндерден зерттеу барысында вентралды, ортаңғы және дорсалды түйіндер табылмайды, ал каудалды түйіннің (6,0 - 9,0 см) зерттеу кезінде маңызы бар. Қойларда әсіресе шажырқай лимфа түйіндерінің шоғырларының саны көп. Енеке лимфа түйіндерінің ерекшеліктері Енекелердің лимфа түйіндерінің анатомиялық-топографиялық аумақтары және саны ірі қара лимфа түйіндері мөлшерімен сәйкес келеді, ал көлемдері бойынша ірі болып келеді. Түйіндер негізінде жалғыз түзілістер түрінде болады, тек кейбіреулері ғана 2 - 6 түйіндерден тұратын топ ретінде болады. Ерекшеліктері, енекелерде тіл асты сүйегінің қөмейлік бұтағының астында орналасқан тіл асты лимфа түйіні болады. Енекелерде ортаңғы терең мойын лимфа түйіндері, қабырға – мойын лимфа түйіндері, бірінші қабырғаның қанат асты лимфа түйіндері, сонымен қатар оң және сол перде аралық лимфа түйіндері тұрақты емес. Түйе лимфа түйіндерінің ерекшеліктері Түйелердің лимфа түйіндерінің анатомиялық құрылысы ірі қара лимфа түйіндерімен және біршама жылқылардың лимфа түйіндерімен ұқсас ( кейбіреулері бөлшектенген және олар қап ретінде болады). Сойған кезде түйелерде жақ жұтқыншақ және бірінші қабырға лимфа түйіндері табылмайды. Тізе қатпарының лимфа түйіндері ірі (10 х 6см) болып табылады, ал ортаңғы және артқы аралық перде лимфа түйіндері ұзындығы 30см-ге дейін, ені 2см –ге дейін бір түйінге біріккен. Ірі қара және шошқа ұшаларындағы лимфа түйіндерінің құрылымы. Ірі қараның қанат асты лимфа түйіні - In. axillaris propria – қос жұпты, ұзындығы 2,0 - 3,5см, 3-ші қабырғаның деңгейінде жауырын-иық буыны мен кеуде қуысының қабырғасы аралығында орналасқан (сонымен қатар оны жауырын асты лимфа түйіні деп атайды). Лимфаны иықтың және алдыңғы аяқтардың бұлшық еттерінен, сүйектерінен, буындарынан және терілерінен жинайды. Лимфаны 1-ші қабырғаның қанат асты лимфа түйініне береді. 1-ші қабырғаның қанат асты лимфа түйіндері - Inn. axillares primae costae – олардың саны 1-ден 3-ке дейін болады, әрқайсысының ұзындығы 0,75 - 1,5см, жауырын мен кеуде қуысының қабырғасы аралығында (1 -ші қабырға деңгейінде) орналасады. Лимфаны кеуде бұлшық еттерінен және иық белдеуімен алдыңғы тізелерден жинайды. Шығаратын тамырлары кеңірдектік өзекпен бірігеді. Қабырға-мойын лимфа түйіні - In. costocervicalis – жұп, ұзындығы 1,5 -3,0см, 1-ші қабырғаның алдыңғы жағында және медиалді, өңеш пен кеңірдектің жанында орналасқан. Лимфаны мойынның артқы бөлігінің терең бұлшық еттерінен (4 - 7-ші омыртқалар аумағынан), қабырға плеврасынан (1-4-ші қабырғалар аумағынан), жауырын және иық белдеуінің бұлшық еттерінен жинайды. Шығаратын тамырлары жалпы кеуделік өзекпен бірігеді. Шошқаның жамбас лимфа түйіндері - саны 1- 2, қолқаның ішкі мықын артерияларына бөлінетін жерінің артында орналасады. Лимфаны құрсақ қабырғасының артқы бөлігінен, бел, жамбас және құйрық омыртқаларының бұлшық еттерінен жинайды. Тізе асты лимфа түйіндері - беткі және терең болып бөлінеді. Тізе буынының артында, жоғарырақ, санның екі басты бұлшық еті мен жартылай сіңір бұлшық етінің аралығында, май ұлпасында орналасады. Беткі лимфа түйіндері шошқаларда болмауы да мүмкін. Тізе қатпарының лимфа түйіндері - сыртқы мықын төмпешігі мен тізе буының аралығында, санның төрт басты бұлшық етінің алдында, май қатпарында орналасады (2-5 үлкен емес түйіндер). Лимфаны құрсақ қабырғасының бұлшық етінен және терісінен, арқадан, сауырдан, бөксе бұлшық етінен жинайды; оның тамырлары ортаң жіліктің жоғарғы бөлігіне дейін жайылған. Беткі шап лимфа түйіндері – аталық малдарда жыныс мүшесінің бір жағында, шап сақинасының алдында орналасады; аналық малдарда желіннің бір жақ шетінде май қабатында шоғыр түрінде орналасады (кейде олар емшектердің жанында болады). Бұл шоғырлар 5-8 үлкен емес түйіндерден тұрады. Лимфаны құрсақ қабырғасының жанындағы және төменгі бетінен, сүт бездерінен, ұшадан жамбас белдеуінің беткі және терең қабаттарынан жинайды.  Мүйізді ірі қара ұшасының лимфа түйіндері (ұшаның ішкі беті).  Мүйізді ірі қара ұшасының лимфа түйіндері (ұшаның сыртқы беті). Жылқы ұшаларындағы лимфа түйіндерінің топографиясы. Қанат асты лимфа түйіндерінің шоғырлары 7 см-ге дейін болады, 12-20 түйіндерден тұрады, қанат асты тамырлар өрімінің ортасында, үлкен дөңгелек бұлшық еттің ішкі бетінде орналасады. Шынтақ лимфа түйіндері - тек жылқыларда болады, 5-30 түйіндерден тұратын, ұзындығы 5см дейін жететін шоғыр түрінде болады, шынтақ буынының жанында, иық сүйегінде, иық бұлшық етінің екі басты және үш басты бұлшық етінің ішкі бастарының аралығында орналасады. Лимфаны білектен бастап тұяққа дейінгі бұлшық еттерден, сүйектерден, байламалардан және сіңірлерден жинайды. Шығарғыш өзектері қанат асты түйіндеріне барады. Тізе үсті лимфа түйіндері (тізе қатпары, мықын асты) - терінің астында, санның кең фасциясының ширықтырғышының алдында, сыртқы мықын төмпегінің сызығының ортасында, тізе тостағаншасына жақын, ұзындығы 6-10см шоғыр түрінде орналасады. Тізе асты лимфа түйіндері - балтыр бұлшық етінде орналасады және санның екі басты бұлшық етімен және жартылай сіңір бұлшық етімен жабылған. Лимфаны артқы аяқтардың санының төменгі бөлігінен тұяққа дейінгі тері, бұлшық ет, сүйек, буын, сіңірлерден жинайды. Шығарғыш өзектері терең шап лимфа түйіндері барады. Қой, енеке (буйвол), түйе ұшаларындағы лимфа түйіндерінің құрылымы. Қойларда перде аралық түйіндерден зерттеу барысында вентралды, ортаңғы және дорсалды түйіндері табылмайды, ал каудалды түйіннің (6,0-9,0 см) зерттеу кезінде маңызы бар. Қойларда әсіресе шажырқай лимфа түйіндерінің шоғырларының саны көп. Енекелердің лимфа түйіндерінің анатомиялық-топографиялық жиектері және саны ірі қара лимфа түйіндері мөлшерімен сәйкес келеді, ал көлемдері бойынша ірі болып келеді. Түйіндер негізінде жалғыз түзілістер түрінде, тек кейбіреулері ғана 2-6 түйіндерден тұратын шоғыр түрінде болады. Ерекшеліктері, енекелерде тіл асты сүйегінің қөмейлік бұтағының астында орналасқан тіл асты лимфа түйіні болады. Енекелерде ортаңғы терең мойын лимфа түйіндері, қабырға – мойын лимфа түйіндері, бірінші қабырғаның қанат асты лимфа түйіндері, сонымен қатар оң және сол перде аралық лимфа түйіндері тұрақты емес. Түйелердің лимфа түйіндерінің анатомиялық құрылысы ірі қара лимфа түйіндерімен және біршама жылқылардың лимфа түйіндерімен бірдей ( кейбіреулері бөлшектенген және олар шоғыр түрінде болады). Сойған кезде түйелерде жақ жұтқыншақ және бірінші қабырға лимфа түйіндері табылмайды. Тізе қатпарының лимфа түйіндері ірі (10 х 6см) болып кездеседі, ал ортаңғы және артқы аралық перде лимфа түйіндері ұзындығы 30см –ге дейін, ені 2см –ге дейін бір түйінге біріккен. Ірі қара ұшасы мен ағзаларын ветеринариялық – санитариялық сараптау Мал басын зерттеу. Дайындалған сиыр басын, сыртынан көзбен қарап қалыптан тыс патологиялық өзгерістерге назар аударады; жара, сүйектері әртүрлі бітуі, қөздің бадыраюы (лейкоз). Әрі қарай ауыз қуысының кілегей қабығын тексеріп, еріндерін басып көреді. Тілді тексеру үшін оның сыртын пышақтың қырымен тазартады, тығыздалған, не қатты ошақтар жоқ болса, тілді кеспейді, ошақтар бар деп күмәнданғанда тілді кесіп тексереді. Жақ асты (шықшыт) безі (Ln. mandibularis) сопақша келген, көлемі 3-4 см, екі жақ асты аралығында, жақ асты сілекей безі мен астыңғы жақтың ішкі жағында, жақ бұрышы тұсында орналасқан. Бұл бездерді сыртынан қарап, көлемін, тығыздығын тексереді, содан соң тіліп, тіліндіні тексереді. Жұмсақ таңдайды кесіп, бастың негізінде тіл асты сүйегінің ұштары аралығында орналасқан жұтқыншақтың артқы безін зерттейді (Ln.retropharyngens medialis). Көлемі - 3-5 см. Басты цистицеркозға зерттегенде жоғарғы (бетіндегі) жатқан бұлшық етіне, бастың екі жағынан 2 тіліктен жасап, 4 рет кеседі, ал тереңдіктегі шайнау бұлшық еттеріне 2 (екі жағынан бір тіліктен) кесінді жасайды. Одан әрі, жақ буынынан төменірек орналасқан көлемі 6-9 см, ұзынша келген құлақ маңы бездерін тіліп тексереді. Ішкі ағзаларды зерттеу. Ішкі ағзаларды арнайы үстелдерде, не болмаса іліп қойып тексереді. Ұшаның жанына ішкі мүшелерін әкеліп тұратын жылжыма жоқ болған кезде табиғи байланыстағы өкпе - бауыр, жүректі кеңірдегінен іліп қояды. Бұндай жағдайда ұша мен ливерді (өкпе - бауыр ) бірдей санмен белгілеп, ал қалған мүшелерді жылжымада тексереді. Ветеринариялық - санитариялық сараптауды көк бауырды тексеруден бастайды. Көк бауырдың сыртқы пішініне, түсіне, ұлпасының жұмсақ- қаттылығына және тіліп ұлпа күйіне назар аударады. Сонан соң, қарын мен ішектерді қарап тексереді. Сірілі қабықты, лимфа түйіндерін (бездерін) тексеріп, кейбіреуін тіліп қарайды. Егерде сірілі қабықта, бездерде патологиялық өзгерістер табылса, онда ішек-қарынды жарып, олардың кілегей қабықтарын тексереді. Қарынның бездері, қарынның әр бөлімінің сыртында орналасқан, аттары қарынның аттарына сәйкес келеді (мес қарынның, тақия қарынның, ұлтабардың бездері). Шажырқайдың бездері (Ln. mesenterialis) шажырқай қабаттарының арасында ұзынша келіп орналасқан. Сонан соң желінді, несеп қуығын, аталық жыныс бездерін қарап зерттейді. Керек болған жағдайда жарып тексереді. Бүйректі қабынан алып қарап, басып тексереді. Егер де патологиялық өзгерістер байқалса бүйрек ұлпасын, бүйрек түбегін жарып тексереді. Бүйрек артериясы шығатын тұсында, бүйрек майында орналасқан бүйрек бездерін (Ln. renales) жарып тексереді. Субөнімдеріді тексеру (ливер). Субөнімдерге көк шандыр арқылы табиғи бірлестіктегі кеңірдек, өкпе, жүрек, бауыр жатады. Өкпенің тығыздығын қолмен басып тексереді. Пневмония ошақтары, бітеу жара, эхинококк қапшықтарының жоқтығына назар аударады. Сонан соң, ірі бронхыларды жарып, ішек- қарын жыны мен қаннан тұншықпағандығын анықтайды. Ұлпада патологиялық ошақтар болса жарып тексереді. Бронхының лимфа түйіндерін (бездерін) жарып тексереді. Әсіресе, сол жақтағы ірі бронхалардың алдыңғы және жоғарғы жақтарында орналасқан бронхының сол жақ бездерін (Ln. bronchialis sinister) зерттейді. Бронхының оң жақтағы бездері (Ln. bronchialis dexter) көбінесе байқалмайды. Бұдан басқа көкірек қуысының барлық лимфа түйіндерін (Ln. mediastinales ventrales, Ln. mediastinales caudalis және т.б.) жарып тексереді. Жылқы ливерінде міндетті түрде бүкіл кеңірдекті жарып, әрбір өкпеден ұзына бойына бірнеше кескіндер жасап, маңқа ошақтарын іздейді. Өкпеден кейін жүректі қарайды. Жүрек қабын, жүректің сыртын (эппикард) ұзыннан тіліп жүректің оң және сол жақ қарыншаларын, қос жақтаулы, үш жақтаулы жүрек клапандарын және жүректегі қанды тексереді. Жүрек бұлшық еттерінде цистицерктердің бар - жоқ екендігін көлденеңінен 2-3 рет тіліп зерттейді. Бауырды көк шандырдан (диафрагмадан) айырған соң зерттеуге кіріседі, бауырдың көлемінің, түсінінің өзгерісі, қабыну және сему үрдісінің жоқтығына назар аударады. Сонан соң бауырдың висцералды жағынан лимфа түйіндерін (Ln. haepatici), бауыр ұлпасын жарып, оның құрылысы мен түсін анықтайды, одан кейін өт өзектерін жарады және пышақтың қырымен өт өзектерінің ішіндегі сұйық заттарды сығып шығарады, оның ішінде фасциолалар мен дикроцелийлер болуы мүмкін. Бауырды тексерген кезде эхинококктардың, іріңді ошақтардың бар жоғына назар аударады. Ұшаны тексеру малдардың алғашқы ветеринариялық байқаудан және сойғаннан соң зерттейтін ет өңдейтін өнеркәсіптерде ветеринариялық -санитариялық сараптауды жүргізгенде, лимфа түйіндерінде патологиялық өзгерістер жоқ болса, ұшадағы лимфа түйіндерін жарып тексермейді. Бұндай жағдайларда лимфа түйіндерін тек қана сыртынан қарап байқайды. Ұшаны тексергенде оның толық қансызданғанын анықтайды. Мал сояр алдында өте қатты шаршаса, естен тандыру үрдісі дұрыс жасалмаса, не жүргізу технологиясы орындалмаса және естен тандырғаннан қансыздануға дейінгі уақыт сақталмаған жағдайларда ұша нашар қансыздануы мүмкін. Ұшада ісік, жара, жарақаттану бар - жоғына назар аударады. Плевра мен көк шандырдың күйін тексереді. Егерде алдыңғы ветеринариялық орындарда бастағы, ішкі ағзалардағы, лимфа түйіндерінен патологиялық өзгерістер байқалса, ұшаны өте мұқият түрде тексеруден өткізеді. Барлық лимфа түйіндерін және кейбір бұлшық еттерін кесіп тексереді. Ауруға күмәнданғанда келесі лимфа түйіндерін зерттейді: - Иық буыннан сәл жоғарырақ, тоқпан жілік басының бұлшық етінің астында, май ұлпаларында орналасқан жоғарғы мойын және жауырын алды безін (Ln. cervicales superficialis) табады, ол үшін жауырынның алдынан мал мойнына қарай 10 - 12 см аралығында, ұзындығы 15 см, тереңдігі 5 см тілік жасап, жол ашады. - Бірінші қабырғаның алдында, мойынның ортасында және астынғы жағында орай орналасқан лимфа түйінін (Ln. cervicales profundi) - Бірінші қабырға тұсында, кеуде қабырғасы мен жауырынның арасында орналасқан қанат асты лимфа түйіндерін (Ln. axillaris primae costae). Ол үшін бірінші қабырғаның алдынан қатарластырып, иық буынының тұсынан, кеуде бұлшық етін 3 -4 см көлемінде тіледі. - Бірінші қабырғаның сыртқы төменгі жағында орналасқан мойын - қабырға лимфа түйіндерін (Ln. сostacervicales) . - Плевра тұсында, қабырға бастарында орналасқан қабырға аралық лимфа түйіндерін (Ln. іntercostalis). Қолқа мен кеуде омыртқасы денесінің арасындағы көкірек қуысының лимфа түйіндерін (Ln. mediastinalis dorsalis), ол үшін көк еттің алдынан кеуде омыртқалары мен аорта арасындағы майды кесіп, лимфа түйіндерін табады. Мықын сүйегінің төмпешігі мен тізе тостағанының арасында тізе тостағанының майында орналасқан (бүгілме, иін, шығанақ) лимфа түйіндерін (Ln. subiliacus). - Аналық малдардың желінінің үстінде, аталық малдардың хасасының бүйірінде орналасқан жоғарғы шап лимфа түйіндерін (Ln. inguinalis suftrficialis және Ln. supramammariei). Тізе буыны деңгейінде, қос басты сан еті мен жартылай сіңірлі еттің арасында 10-12 см тереңдікте орналасқан тізе асты лимфа түйінін (Ln. popliterus). Қолқадан жоғары, арқа аралығындағы тесіктерде орналасқан арқаның лимфа түйіндерін (Ln. lumbales aortici). - Сан артериясының жамбасқа кірер тұсында орналасқан жамбас лимфа түйіндерін (Ln. iliacus). Қолқаның ішкі сан артерияларына бөлінген тұсында орналасқан сегіз көз (құйымшақ омыртқасының) лимфа түйіндерін (Ln. hupogastrici sarcales) Кішкене шонданай қиығында, құйымшақ - шонданай байланысының сыртында орналасқан шонданай лимфа түйіндерін (Ln. ischadicus). Індетті аурулар кезіндегі сойыс өнімдерін ветеринариялық-санитариялық сараптау және санитариялық бағалау Ветеринариялық – санитариялық сараптау кезінде, барлық жұқпалы аурулар, адамға тигізетін зиянына байланысты 3 топқа бөлінеді: 1. Адамдарға сүт және ет өнімдері арқылы берілетін індетті аурулар (топалаң, туберкулез, бруцеллез, аусыл, шошқа қызылшасы, лептоспироз, листериоз, Ку қыздырмасы, туляремия, құтыру жыбырлақ, сіреспе және т.б.). 2. Адамдарға жұқпайтын аурулар. Бұлар да 2-топқа бөлінеді. Бұның бір тобы адамда кездесетін, бірақ та олар сүт және ет өнімдері арқылы берілмейтін аурулар: (сіреспе, құтыру, актиномикоз, ботриомикоз, қатерлі ісік (газды гангрена, псевдотуберкулез және т.б.) 3. Адамдар ауырмайтын екінші топтағы індетті аурулар (пастереллез, шошқа обасы, ірі қараның қатерлі катарлы қызбасы, шошқаның сему риниті және т.б.). Жұқпалы ауруларды бұндай топтарға бөлу ветеринария сараптаушысын бірінші топтың ауруына аса көңіл аударуды талап етеді, өйткені мұндай аурулар айқындалған жағдайда адамдардың жұқпалы аурулармен зақымданбауын қамтамасыз ететін шараларды іске асыру қажет. Індетті аурулар орасан зор экономикалық шығын әкеледі. Шығындар мал өлімінен, сойыс өнімдерін утилдеуден, өнім саны мен сапасының төмендеуінен құралады. Ауру малдардың өнімдері адам өміріне де қауіп тудырады. Сібір жарасы (Anthrax). Сібр жарасының қазақша қой мен ешкіде - топалаң, жылқыда - жамандат, сиырда - қарасан, түйеде - акшелек, адамда – түйнеме аттарымен белгілі. Сібір жарасы барлық ауылшаруашылығы малдары мен жабайы жануарларды зақымдайды. Көршиқан шығып, септицемия түрінде өтетін адам мен жануарларға ортақ жұқпалы ауру. Құстан басқа малдың барлық түрі шалдығады. Сояр алдындағы диагностика. Жасырын кезеңнің ұзақтығы 2-3 апта. Температураның жоғары болуы, күйзелуі, тәбеттің қашуы, жүректің әлсізденуі, домбығу, гиперемия және кілегей қабықтың көгеруі, геморрагиялық гастроэнтерит болуы топаланның негізгі белгілері. Жоғарғы температура көтерілуімен қатар, жылқыда шанышқақ, түйме, ірі қарада – іш кебуі, ұсақ малда тырысып – бүрсуі, шошқада көмекейі мен жұтқыншағы аймағының жіті қабынуы, итте геморрагиялық гастроэнтерит білінеді. Ауру көбінесе 2 түрде өтеді: көршиқан шығатын түрі және септицемия түрі Патологиялық үрдістің орналасуына байланысты: топалаң теріде, ішекте, өкпеде, жыныс органдарында болуы мүмкін. Ветеринариялық - санитариялық бағалау және жүргізілетін шаралар. Егер ауру септицемия түрінде кездессе малдарды союды тоқтатады. Диагнозды анықтау үшін көкбауырдан, лимфа түйіндерінен, құлақты және зақымданған мүшелерден бактериологиялық және бактериоскопиялық зерттеулерге сынамалар жүргізіледі. Талдаудың қорытындысы келгенше, барлық мүшелерді оқшаулайды. Егер де бактериоскопиялық зерттеу топалаң бар деп тапса, ұшаны барлық мүшелерімен, терісімен, бактериологиялық зерттеуді тоспай - ақ өртеп жібереді. Қалған мүшелерін (аяқ, құлақ, желін, қан) және топалаңға шапқан малдың мүшесімен араласқан заттарды да өртеп жібереді. Топалаңға шыққан малдың терісімен қатар болған терілерді ережелерге сәйкес ветеринариялық - медициналық бакылау қызметкерлерінің бақылауымен және нұсқауымен зарарсыздандырады. Егер де басқадай ұшаларға, мүшелерге жанасқан болса, онда оларды 6 сағ ішінде ашық қазанда 3 сағат, жабық қазанда 2,5 сағат қайнату әдісімен зарарсыздандырады. Егер де олай істей алмаған күнде 100 С төмен температураға қойып сақтап, 48 сағат ішінде қайнатады. Егер де қайнатуға жағдай болмаса, өртеп жібереді. Егер де базар жағдайында сібір жарасы анықталса, тез арада барлық жанасқан өнімдерімен қоса бөлмеден аластап, сойыс өнімдері жатқан бөлмені 5% белсенді хлоры бар хлор ерітіндісімен, едені мен қабырғасын 2 % хлор ерітіндісімен дезинфекциялайды, 1 сағат уақыт өткен соң бөлмені тазалап, шыққан қоқысты өртеп жібереді. Бөлмелерді 3 рет залалсыздандырады: бірінші рет 10% күйдіргіш натрий ерітіндісімен, екінші рет 1 сағаттан соң 5% белсенді хлоры бар хлор ерітіндісімен, үшінші рет тағы да, 1 сағаттан соң осы ерітіндімен залалсыздандырады. Бөлмелерді желдетіп, барлық құрал – жабдықтарды, еденді және қабырғаны ыстық сумен жуады. Пышақ, шанышқы, мусаттарды 5% кальцинденген сода ерітіндісінде 30 минут қайнатады. Арнайы киімдерді автоклавта залалсыздандырады. Қарасан (Gangraena emphysematosa). Мүйізді ірі қараның індетті, негізінен 3 жасқа дейінгі малдар арасында жіті түрінде өтетін контагиозды емес ауруы. Қой мен ешкіде өте сирек ұшырасады. Ауруды ажырату диагнозы. Сібір жарасынан, қатерлі ісіктен ажырата білу қажет. Ауру малдарды союға жібермейді. Ветеринариялық - санитариялық бағалау және жүргізілетін шаралар. Сыртқы ортада спорасының төзімділігі мен ауру малдардың ұшасының органолептикалық көрсеткіштерінің нашар болуына байланысты ауру малды союға рұқсат етпейді. Егерде ауру сойылып қойғаннан кейін белгілі болса, барлық сойыс өнімдері және жанасқан өнімдер, шикізаттар өртелінеді. Ауру малдың сүтін 30 минут қайнатып барып, жояды. Ауру мал ұсталған не сойылған жерлер 5% белсенді хлоры бар хлор ерітіндісімен, не 10% ыстық күйдіргіш натрий ерітіндісімен, не 10% бірхлорлы йод ерітіндісімен дезинфекциялайды. Мал көңдері мен қиларын және қалдық суларды құрғақ хлорлы әкпен залалсыздандырады. Брадзот (Bradsot) Ересек қой мен ешкілердің, қозы мен лақтардың контагиозды емес энтеротоксептикалық жіті түрде өтетін індетті ауруы. Қоздырғышы. Шеттері домалақтанған таяқша тәрізді микродене, сопақша келген спора түзеді, қапшығы жоқ, экзотоксин және гемолизин бөледі. 1000 С - та қайнатқанда 2 – 15 минутта тірі болады. Сояр алдындағы диагностика. Мал әлсірейді, дірілдеп - селкілдейді, тістерін қайрап тез арада өліп кетеді. Ауруддың созылмалы түрінде аузынан көбіктенген қанды сілекей ағады,іші кебеді, түйілу үрдістері байқалады. Ветеринариялық - санитариялық бағалау және жүргізілетін шаралар. Брадзотпен ауырған малды союға болмайды. Егер диагноз мал сойылып қойғаннан соң байқалса, ұшаны, терісін, шикізаттарын түгелімен және жанасқан басқа да сойыс өнімдерін өртеп жібереді. Сойыс өнімдері болған бөлмені, құрал жабдықтарды, саймандарды 5% белсенді хлоры бар хлор ерітіндісімен 5%- тік формалдегид ерітіндісімен арасына 1 сағат салып үш рет дезинфекциялайды. Мүйізді ірі қара обасы. (Pestis bovum) Мүйізді ірі қара, қодас, енеке, өркешті сиыр, түйе, қой, ешкі, бұғы және тағы басқа жануарлардың жұқпалы індетті ауруы. Ветеринариялық - санитариялық бағалау және жүргізілетін шаралар. Эпизоотиялық қауіптілігіне байланысты ауруға күмәнді малдарды союға жібермейді. Егер диагноз мал сойылып қойғаннан соң байқалса, ұшаны, терісін, шикізаттарын түгелімен және жанасқан басқа да сойыс өнімдерін өртеп жібереді. Тез арада ветеринариялық-санитариялық шараларды іске асырады. Мал сүтін 30 минут қайнатып, жойып жібереді. Сойыс өнімдері болған бөлмені, құрал жабдықтарды, саймандарды 2% ыстық (70-800 С) күйдіргіш натрий, не 2% белсенді хлоры бар 1% хлор, не 1% тік формалдегид ерітінділерімен дезинфекциялайды. Қорытынды Қорытындылай келе,Мен Курстық жұмысымды орындау барысында ет өнімдерін өндеу тексеру кәсіпорындағы ветеринариялық сараптау жайлы қысқаша мағлумат Бұл курстық жұмысымды жазу барысында көптеген зерттеу әдістерін игеріп көп мәлімет алдым Союдан кейінгі Ветеринариялық сараптаудың ерекшелігі сонда көптеген инвазиялық,инфекциялық ауруларға малдың тірі ккезінде диагноз кою қиын сондықтан оны сойып зерттейді.Сараптаушының өз жұмысына Мұқият қарамауы Жануар мен адамға өте зиян тигізуі мүмкін. |