химиядан олимпиада есептері. Олимпиада есептері химия. Олимпиада есептері 10 сынып1 Кмірсутек. 5 балл

• Название: Олимпиада есептері 10 сынып1 Кмірсутек. 5 балл
• Анкор: химиядан олимпиада есептер
• Дата: 22.11.2022
• Размер: 195.5 Kb.
• Имя файла: Олимпиада есептері химия.doc
• Тип: Документы; #806695

Олимпиада есептері
10 сынып-1 Көмірсутек. 5 балл.
Өнеркәсіптік органикалық синтезде кеңінен қолданылатын газ тәрізді көмірсутектің үлгісі толық жанғанда түзілшен судың массасы бастапқы үлгінің массасына тең болады. Көмірсутектің құрылысын анықтаңыздар.

Шешуі:

газ тәтізді көмірсутектің жану теңдеуі:
C_n H_m + =n CO₂ + H₂O

Көмірсутектің үлгісінің массасы 12n + m, түзілген судың массасы . Есептің шарты бойынша: 9m = 12n + m. Бұдан: n: m = 2:3.

Демек, көмірсутектің қарапайым формуласы: C₂H₃. Мұнда нақты қосылыс жоқ. Демек, көмірсутектің формуласы -C₄ H₆. Алкиндер мен алка- диендердің қатарынан есептің шартына ең сәйкес келетіні өнеркәсіпте каучук алу үшін кең қолданатын бутадиен - 1,3 (CH₂ = CH - CH = CH₂).
10 сынып-2 Қоспалар. 6 балл
Массасы 50 г CaCO₃, Ca₃ (PO ₄)₂ және (NH₄)₂ CO₃ қоспасын қақтағанда түзілген 25,2 г қалдыққа алдымен судың артық мөлшерін жіберген. Сонда ерімей қалған қалдықтың массасы 14,0 болған. Қоспадағы аммоний карбонатының массасын анықтаңыздар.

Шешуі: қақтағанда кальций мен аммоний карбонаттары ғана ыдырайды:

_t⁰

CaCO₃ CaO + CO₂

100г/моль 56 г/моль

_t⁰

(NH₄)₂ CO₃ 2NH₃ + CO₂ + H₂O

Демек, 25,2 г қалдық CaO немесе Ca₃ (PO₄)₂ қоспасы болғаны.

m(CaO) + m(Ca₃(PO₄)₂) = 25,2 г

Кальций окциді мен фосфатының қалдығын сумен өңдегенде тек кальций оксиді ғана суда ериді:

CaO + H₂O = Ca (OH)₂

Оған CO₂ газының артық мөлшерін жібергенде:

Ca (OH)₂ + CO₂ CaO₃ + H₂O

CaCO₃ + CO₂ + H₂O Ca (HCO₃)₂

Демек, кальций фосфатының массасы 14 г (2) теңдеу бойынша CaO массасын табамыз

m(CaO) = 25,2 г - 14 = 11,2 г

(1) теңдеуге сүйеніп, CaCO₃ массасын табыңыз:

n(CaCO₃) = n (CaO) =

m (CaCO₃) = 0,2 моль * 100г/ моль = 20г

Демек, m ((NH₄)₂ CO₃) = 50г - (14г + 20г) = 16г

10 сынып - 3 Көмірсутек. 5 балл.
Этан, пропилен және ацетиленнің 448 мл (қ.ж.) көлем алады және бромның тетрахлорметандағы 40 мл 5% - (тығыздығы 1,6 г/мл) түссіздендіре алады.Қоспа толық жанғанда түзілген көміртек (IV) толық жұту үшін қажетті калий гидроксидінің 40% - дық ерітінгдісінің (тығыздығы 1,4 г/ мл) минималь мөлшері -

5 мл . Қоспадағы газдардың көлемдік үлестерін анықтаңыздар (%, көлемдері бойынша).

Шешуі: көмірсутектер қоспасының жалпы зат мөлшері:

v (қоспа)=

v (этан) =х,v (пропилен) = y,v (ацетилен) = z болсын делік.

Онда: х+у+z= 0,02

Ерітіндідегі бромның массасы мен зат мөлшері:

m(Br₂)=Vp = 40 мл · 1,6г/моль · 0,05 = 3,2 г

v(Br₂) =

Бром тек пропилен мен ацетиленмен әрекеттеседі:

C₃ H₆ + Br₂ = C₃ H₆ Br₂

C₂ H₂ + 2Br₂ = C₁ H₂ Br₄

Демек : у +2z = 0,02моль

Қоспа толық түзілген CO₂ сіңіруге кеткен сілті мөлшері:

v(KOH)=

Титреуге кеткен КОН мөлшері минимал, демек ракция теңдеуі:

KOH + CO₂ = KHCO₃ демек, v(CO₂) = 0,05моль

Көмірсутектің жану ракциялары:

C₂ H₆ + 3,5O₂ = 2CO₂ + 3H₂O

C₃ H₆ + 4,5O₂ = 3CO₂ + 3H₂O

C₂ H₂ + 2,5O₂ = 2CO₂ + H₂O

Бұдан (коэффиценттерін ескере отырып):

2x + 2y + 2z = 0.05 моль

(1), (2) және (3) теңдеулер жүйесін шешсек:

x= 0.005 моль; у= 0,01 моль; z = 0,005 моль

Онда: х:у:z = 1:2:1 (немесе 25% этан: 50% пропилен: 25% ацетилен).
10 сынып - 4 Белгісіз заттарды олардың қасиеттері бойынша анықтау. 5 балл.
Екі тұз берілген – А және В. Оның бірі, А, оранж түсті, суда жақсы ериді, оның ерітіндісі жалынды жасыл түске бояйды. А тұзы тотықтырғыш, ол қышқыл ортада тотықсыздандырғышпен әрекеттескенде оның түсі жасылдау- күлгінге айналады. Екінші тұз, В – ақ түсті, қыздырғанда газ тәрізді өнімдерге ыдырайды. Тұздың ерітіндісі күміс нитратының ерітіндісімен ірімшік тәрізді ақ тұнба береді. А және В тұдары қыздырғанда бір – бірімен әрекеттеседі. Тұздардың құрамын анықтаңыздар. Егер А және В тұздары қоспасын қыздырғанда 2,24 л (қ.ж) газ бөлінсе, ал реакция өнімін сумен өңдегенде 15,2 г суда ерімейтін металл (ІІІ) оксиді алынған болса, онда қоспаның молярлық құрамы қандай болған?

Шешуі:

A – K₂ Cr₂O₇ (0,1 моль – 29,4г); B – NH₄ Cl (0,2 моль – 10,7).

К₂ Cr₂ O₇ + 4H₂ SO₄ +3H₂S = Cr₂ (SO₄)₃ + 3S + 7H₂O + K₂SO₄

К₂ Cr₂ O₇ + 7H₂ SO₄ + 6 KI = Cr₂(SO₄)₃ + 3I₂ + K₂ SO₄ + 7H₂O

Әдетте үш валентті хромның тұздарының ерітінділері жасыл болады.

NH₄ Cl NH₃ + HCl

v (газ) =
NH₄Cl + AgNO₃ = AgCl + NH₄ NO₃

2Cl(OH)₃ = Cr₂O₃ + 3H₂O

152моль

v (Cr₃ O₃) =

10 сынып - 5 изотоптар. 9 балл.

¹² CH₄ пен ¹⁴CH қоспасындағы сутектің массалық үлесі 23%. Қоспадағы ¹²С изотобының массалық үлесін анықтаңыздар.

Шешуі: қоспаның 100г үлгісін қарастырамыз:

Үлгінің құрамындағы сутектің массасы:

m(C) = m(үлгі) * (H) = 100 * 0,23 = 23 г

Үлгінің құрамындағы көміртегінің массасы:

m(C)=100-23 =77 г

Қоспадағы сутек атомдарының мөлшері:

n(H)=
Үлгідегі көміртек атомдарының мөлшерін анықтаймыз. CH₄ молекуласының формуласын көміртек атомдарының мөлшері сутек атомдарының мөлшерінен 4 есе аз екендігі көрініп тұр.

n(C) = 0,25n(H) = 0,25 * 23 моль = 5,75 моль

Егер үлгідегі ¹² С изотопының массасын у г деп белгілесек, онда үлгідегі ¹⁴С изотобының массасы (77- у) г болады.

Үлгідегі әр изотоптың мөлшерін табамыз:

n(¹²C)=
n(¹⁴C)=
Көміртек атомдарының жалпы мөлшері көміртек изотоптарының мөлшерінің қосындысына те:

n(C) = n(¹²C) + n(¹⁴C) = 5,75 моль немесе
Теңдеуді шешсек: у= 21г, т.е m(¹²C ) =21г

Қоспадағы ¹²C изотобының массалық үлесі:




11- сынып -1 Химиялық өзгерістер. 5 балл.

Келесі сызбанұсқаға сәйкес химиялық реакцияларды жүзеге асырытын реакция теңдеулерін жазыңдар:

ацетелин ацетаты
11- сынып -2 Иондық тепе - теңдіктер. 6 балл.
Сутектің көрсеткіші 4,18 болатын көмір қышқылының 0,01М ерітіндісіндегі H₂ CO₃, HCO₃^- немесе CO₃^2- бөлшектерінің концентрацияларынан анықтаңыздар. Көмір қышқылы үшін

K₁= 4,45 * 10^-7; K₂ =4,69 * 10^-11

Шешуі: ерітіндідегі сутек иондарының концентрациясы:

-lg

Көмір қышқылының бірінші сатыс бойынша диссоциялану константасы:

K₁=

және мәндерін орнына қойсақ:


Сол сияқты, көмір қышқылының екінші саты бойынша диссоциациялану константасы:

K₂ =
мәнін табамыз

11- сынып – 3. Қоспалар. 7 балл
А затын күкірт қышқылымен әсер еткенде түзілген өткір иісті Б газын жай сұйық В затының судағы түсті ерітіндісі арқылы өткізгенде ерітінді түссізденген. Алынған ерітіндідегі барий тұзын қосқанда қышқылдарда ерімейтін ақ тұнба түзіледі. Алынған ерітінді арқылы сары-жасыл түсті газды өткізгенде В заты түзіледі және бұрыңғы түсі қалпына келеді. А,Б,В және Г заттарын анықтаңыздар және тиісті реакция теңдеулерін жазыңыздар.

Шешуі: өткір иісті түссіз газ күкірт (IV)оксиді болуы мүмкін. Сұйық күйде болатын жай заттар – бром мен сынап. Сынап күкіртті газбен

Реакция теңдеулері:

Na₂SO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + SO₂ + H₂O

SO₂ +2H₂O +Br₂ = Na₂SO₄+ 2HBr

BaCl₂ + Na₂SO₄ = BaSO₄ + 2 HCl

Cl₂ + 2HBr = 2HCl +Br₂

Демек, А- сульфит, Б- SO₂, В- BaSO₄, Г- Cl₂.

11- сынып -4. белгісіз заттың формуласын анықтау. 8- балл
75 мл газ тәрізді органикалық затты 150 мл оттекпен араластырып, алынған қоспаны қопараған. Түзілген су буынан арылғаннан кейін көлем 150 мл дейін кеміген, ал қалған газды сілті ерітіндісінің артық мөлшері арқылы өткізгеннен кейін оның көлемі 75 мл болған. Осы қалған газды өте жоеғары температураға дейін қыздырылған металл күйіндегі мыс арқылы өткізгенде, ол толық жұтылған. Барлық өлшеулер 110⁰С температура мен атмосфералық қысымда жүргізілген. Заттың формуласын анықтаңыздар. Сөз болған реакция теңдеулерін жазыңдар.

Шешуі: су буларының көлемі: V(H₂) = 225 мл – 150 мл = 75 мл

Көмір қышқыл газының сілтімен жұтылу ракцисы:

CO₂ + 2NaOH =Na₂CO₃ + H₂O

Көмір қышқыл газының көлемі: V(СО₂) = 150 мл – 75 мл = 75 мл

Жоғарғы температурада металл күйіндегі мыс арқылы өткізгенде жұтылған газ – артық мөлшерде алынған оттек:

Cu + O₂ = 2Cu O

Оттектің артық мөлшерінің көлемі: V _артық (O₂) = 75 мл

Оттектің әрекеттескен мөлшері: V _рак (O₂) = 150 мл – 75 мл = 75 мл

Заттың құрамына оттек кіреді.

Реакция схемасы: C_x H_y O_z + O₂ = CO₂ + H₂ O

Көлемдік қатынастар заңына сүйене отырып, коэффиценттерді анықтаймыз:

V(C_x H_y O_z) : V_{прореаг} (O₂):V (CO₂) : V(H₂ O)_{г =} 75:75:75:75 = 1:1:1:1.

Бұдан:x =1, y =2, z = 1, ал заттың формуласы CH₂ O
11 сынып -5. Изотоптар. 9 балл
Хлорсутек пен дейтерий хлоридінің қоспасы берілген. Қоспадағы хлордың массалық үлесі 96,73 %.қоспадағы дейтерий хлоридінің массалық үлесін анықтаңыздар.

Шешуі: қоспаның массасы 100 г үлгісін қарастырамыз. Қоспадағы атомдық хлордың массасы:

m(Cl) = m (Cl) = 100 * 0,9673 г =96,73 г

Қоспадағы атомаралық сутек пен дейтерийдің массасын есептейміз:

m(H) + m(D) = m – m((Cl) = 100 – 96,73 = 3,27 г

немесе

m(H) + m(D) = 3,27 г (1)

Атомаралық хлордың массасы хлорсутектің құрамындағы m₁(Cl) хлор мен дейтерий хлоридінің құрамындағы хлордың m₂(Cl) массаларының қосындысынан тұрады:

m(Cl) = m₁(Cl) + m₂(Cl) (2)

m₁(Cl) массасын табамыз: m₁(Cl) = n(Cl) * M(Cl) = n₁(Cl) * 35,5 (3)

n₁(Cl) – HCl құрамындағы атомаралық хлордың зат мөлшері.

HCl құрамындағы атомаралық сутектің массасын табамыз:

m(H) = n( H) * M(H) = n(H) *1 (4)

n(H) – HCl. Құрамындағы атомаралық сутектің зат мөлшерін табамыз:

Хлорсутектің формуласы бойынша:

Демек, (3) и (4) теңдеулерден:

немесе m(Cl)= 35,5 m(H) (5)

Сол сияқты, дейтерий хлоридінің формуласы бойынша:

немесе m= 35,5 m(D)/2 (6)

m₁(Cl) және m₂(Cl) мәндерін (5) және (6) формуллаларға сүйене отырып, m(H) және m(D) арқылы өрнектелген атомаралық хлордың жалпы массасын табамыз:

m(Cl)= 35,5 m(H)+35,5

немесе
35,5 m(H)+ 17,75m(D)= 96,73

Екі белгісізі бар (1) және (7) теңдеулер жүйесін аламыз:

m(H)+ m(D) = 3,27 г

35,5 m(H)35,5

Оны шессек: m(D)= 1,09 г

(6) теңдеуді пайдаланып, дейтерий хлоридінің құрамындағы хлордың массасын табымыз:

m₂(Cl) = 17,75 m(D)= 17,75Ч1,09=19,35 г
Дейтерий хлоридінің массасын табамыз:

m(DCl)=m(D)+m(Cl)= 1,09+1935 = 20,44 г.

Қоспадағы дейтерий хлоридінің DCl массалық үлесі:

W(DCl)=
Олимпиада есептері

11 сынып

1-есеп.

Өлшеніп алынған ашудас түзуге бейім белгісіз, сусыз тұз аммиак суында ерітілді. Алынған ерітіндіге көмір қышқыл газын жібергенде немесе оны көп уақыт бойы қайнатқанда ақ тұнба түзіледі. Азот ағынында қыздырылғаннан кейін тұнбаның массасы 9,37г болды. Егер тұнбаның осындай массасы сутегінің ағынында қыздырылса, 8,57г сұр түсті ұнтақ зат түзіледі. Аталған заттардың бәрін анықтағанда, реакция теңдеулерін жазыңдар, өлшеніп алынған белгісіз тұздардың массасын табыңдар.

Шешуі: Белгісіз тұз І және ІІІ топтағы металдардың сульфаты болуы керек, себебі ашудастардың жалпы формуласы

Шешуі: Белгісіз тұз І және ІІІ топтағы металдардың сульфаты болуы керек, себебі ашудастардың жалпы формуласы Me(I)ME(III)(So₄)₂*12H₂O

І топтың металының өкілдері болуы мүмкін емес, себебі олардың гидроксидтері ақ тұнба түзбейді.

Me₂(SO₄)₂+18NH₄OH=3(NH₄)₂SO₄+2[Me(NH₃)]*(OH)₃+12H₂O

t⁰

[Me(NH₃)₆](OH)₃→6NH₃+Me(OH)₃

[Me(NH₃)₆](OH)₃+3CO₂+3H₂O=3(NH₄)₂CO₃+Me(OH)₃

Бұл ақ түсті металл гидроксидінің қыздырғанда мынадай реакция жүреді

t⁰

2Ме(ОН)₃→Ме₂О₃+3Н₂О

Ал сутек ағынында тотықсыздану процесі жүруі мүмкін:

Ме₂О₃+3Н₂=2Ме+3Н₂О

Егер металдың эквиваленттік массасын Х деп белгілесек, онда эквивалент заңы бойынша теңдеу құрамыз.

Х+Э₀/Х+m(Me₂O₃)/m(M_e)

X+8/X=9.37/8.57

Бұдан Х=85.7

A_me=85.7*Z

A_me=85.7*3=257.1

Бұл атомдық масса есептің шартына сәйкес келмейді. Демек тотықсыздану процесі металға дейін емес, оксидке дейін жүрген:

Ме₂О₃+Н₂=2МеО+Н₂О (1)

Ме₂О₃+Н₂=Ме₂О+2Н₂О (2)

Егер металдың атомдық массасын Х деп белгілесек, онда (1) реакция теңдеуі бойынша 2х+48/2х+32=9.37/8.57

x=A=69.7

Бұл Ga металы.

Екінші теңдеу бойынша:

2х+48/2х+16=19.37/8.57

x=A=163.4

Бұл атомдық масса есептің шартына сәйкес келмейді. Сонымен бастапқы тұз Ga(SO₄)₃. Өлшеніп алынған тұздың массасын былай есептейміз:

М(Ga₂(So₄)₃)/y=M(Ga₂O₃)/m(Ga₂O₃)

427.4/y=187.4/9.37

y=21.37г.
№ 2-есеп.

100г этанолдың гександағы ерітіндісі 10,3г натриймен әрекеттеседі. Ерітіндінің осындай мөлшерін 150⁰С-та алюминий оксидінен өткізгенде ол толық әрекеттесті. Катализдік түтіктен шыққан қоспа қараңғыда 12г бромнан дайындалған, бром суымен реакцияға түседі.

Түтіктен шыққан қоспаның сапалық және сандық құрамын анықтаңыздар.

Шешуі:

Жүретін реакция теңдеулерін жазайық.

2С₂Н₅ОН+2Na=2C₂H₅ONa+H₂ (1)

C₂H₅OH→CH₂+H₂O (2)

2C₂H₅OH→C₂H₅-O-C₂H₅+H₂O (3)

CH₂=CH₂+Br₂=CH₂Br-CH₂Br (4)

150⁰С температурада (2) және (3) реакция жүреді. (1) және (4) реакция бөлме температурасындада жақсы жүреді. Енді 10,3г натрий массасын зат мөлшеріне (мольге) айналдырайық, V_Na=m_Na/m_Na=10.3г/23г/моль=0,45моль

(1) реакция бойынша 0,45 моль натриймен 0,45 моль этанол әрекеттеседі.

m_эт=V_эт*М_эт=0,45*46=20,7г

Онда гексанның (еріткіш) массасы 79,3г (100г-20,7г) тең болады. 12г бромды мольге айналдырсақ, V_Br=12г/80=0,15моль тең болады. (4) реакция бойынша 0,15 моль броммен 0,15 моль этилен әрекеттеседі. Демек, (2) реакция бойынша 0,15 моль су түзіледі. Енді (3) теңдеу бойынша реакцияға қатысқан этанолдың мөлшері 0,3 мольге тең болады. Осы реакция бойынша 0,3 моль этанолдан 0,15 моль жай эфир және 0,15 моль су түзіледі. (2) және (3) реакциялар бойынша барлығы 0,3 моль су түзіледі.

Сонымен қоспаның массалық құрамы мынадай болады:

Гексан – 79,3г

Этилен – m_э=0.15 моль

28г/моль=4.2г

Диэтилэфир m_эф=0.15*74=11,1г

Су- m_су=0.3моль*18г/моль=5,4

10 сынып

№ 1-есеп.

Қанықпаған 4 көмірсутегінің проценттік құрамдары бірдей: 8,5,7 процент С және 14,3 процент Н. Олардың ауамен салыстырғандағы тығыздықтары 0,98; 1,5; 2,0; 2,43 болса, олар қандай көмірсутектер? Бұл көмірсутектердің алыну реакциялары теңдеулерін жаз. Структуралық (графикалық) формулаларын келтір.

Шешуі:

Ауамен салыстырмалы тығыздықтары негізінде көмірсутектердің жеке-жеке салыстырмалы молекулалық массаларын есептейік:

D_ауа= Mr(C_xH_y)/Mr(_ауа)

Mr(_ауа)=29;

M₁(C_xH_y)=29*0.98=28.42;

M₂(C_xH_y)=29*1.5=43.5

M₃(C_xH_y)=29*2.58

M₄(M_xH_y)=29*2.43=70.47

Енді көмірсутектердің проценттік құрамы бойынша көміртегі мен сутегінің мөлшерін есептейік:

100г C_xH_y -85,7г С болса,

28,42г C_xH_y –х₁ г.

Х₁=28,42* 85,7/100:=23,25г С;

23,25: 12≈2; екі атом С

100г C_xH_y -14,3г Н,

28,42г C_xH_y –х₂ г;

х₂=28.42*14.3/100=4.1г Н

сутегінің атом саны-4,1:1=47

Бірінші көмірсутегінің формуласы – С₂Н₄, бұл-этилен;

СН₂=CH₂-этиленнің графикалық (структуралық) формуласы.

Этиленнің алынуы:

С₂Н₅ОН*Н₂SO₄/t⁰*C₂H₄↑+H₂O немесе С₂Н₆→С₂Н₄+Н₂;

100г С_хН_у – 85,7г С;

43,5г С_хН_у –х₃г;

х₃=85.7*43.5/100=37.28г С

37,28:12=3 атом С.

100г С_хН_у –14,3г Н,

43,5г С_хН_у –х₄;

Х₄=43,5*14,3/100=6,2г Н.

6,2:1=6 атом Н.

Екінші көмірсутегі С₃Н₆-пропен, СН₂=СН-СН₃.

Алынуы:

С3Н₈→С3Н₆+Н₂;

100г С_хН_у –85,7г С,

58г С_хН_у –х₅ г;

х₅=85,7*58/100=49,7г С.

100г С_хН_у –14,3г Н бар 58г С_хН_у –х₆ г;

х₆=58*14,3/100=8,3г Н

8,3:1=8 атом Н№

Үшінші көмірсутегі С₄Н₈-бутен.

Н₂С=СН-СН₂-СН₃ бутен-1

СН₃-СН=СН-СН₃ бутен-2

С₄Н₁₀→С₄Н₃+Н₂

100г С_хН_у –85,7г С

100г С_хН_у –14,3г Н бар

79,47гт С_хН_у –х₈ г

х₈=79,47*14,3/100=10,08г Н

10,08:1=10 атом Н№

Төртінші көмірсутегінің формуласы С₅Н₁₀-пентен. Кейбір изомерлерінің формуласы мен аттары:

Н₂С=СН-СН₂-СН₃ пентен-1

Н₂С=СН-СН₂-СН₃-СН₃ пентен-2

СН₃-СН=С-СН₃ 2-метилбутен-2

|

СН₃

Жауабы: С₂Н₄-этилен, С₃Н₆-пропилен (пропен), С₄Н₁₀-пентен.

Бәрі де қанықпаған көмірсутектерінің өкілдері.
9 – сынып

№ 1-есеп.

41,3г мыс пен мыс(ІІ) оксидінің 88 проценттік күкірт қышқылының біраз мөлшерінде ерітілген. Реакция нәтижесінде, 8,96л газ(қ.ж) бөлінген. Қоспаның алғашқы құрамын және түзілген тұздың мөлшерін есепте.

Шешуі:

Концентрлі күкір қышқылы қоспа құрамындағы екі затпен де әрекеттеседі

Cu+2H₂SO₄=CuSO₂+SO₂↓+2H₂O

CuO+H₂SO₄=CuSO₄+H₂O

Реакция нәтижесінде бөлінген газ күкірт (ІҮ) оксиді SO₂. Бөлінген газдың көлемі бойынша әрекеттескен қоспадағы мыстың мөлшерін есептейміз:

Х₁ 8,96

Cu+2H₂SO₄=CuSO₄+SO₂↓2H₂O

64г 22,4

х₁:8,96=64:22,4;

х₁=25,6г Cu.

Қоспа құрамындағы мыс(ІІ) оксидінің мөлшері 41,3-25,6=15,7г болады. Есептің шартына сәйкес түзілген тұздың мөлшерін есептесек:

25,6 х₂

Cu2H₂SO₄=CuSO₄+SO₂↓+2H₂O

64. 
    160
    

25.6:x₂=64:160, бұдан

х₂=25.6*100/64=64г CuSO₄

7. 
   x₃
   

CuO+H₂SO₄=CuSO₄+H₂O

80 160

15.7:x₃=80:160, бұдан

х₂=15.7*160/80=31.4г CuSO₄

Барлық түзілген тұздың мөлшері

64+31,4=95.4г.

Жауабы 25,6г Cu 15,7г CuO, 95,4г Cu SO₄
№ 2-есеп.

81,95г калий хлориді, калий нитраты және бертолет тұздарының қоспасы массалары тұрақталғанда дейін қатты қыздырылған кезде газ бөлінген. Ол газды сутегімен әрекеттестіргенде, 14,4г су түзілген. Қатты қыздырылғаннан кейінгі өнім суда ерітіліп, күміс нитратының ерітіндісімен өңделген. Сонда 100,45г тұнба түзілген. Қоспаның проценттік құрамын анықтаңдар.

Шешуі:

Қатты қыздырғанда, калий нитраты мен бертолет тұзы айырылып, оттегі бөлінеді:

2КNO₃=2KNO₂+O₂↑ (1)

2KCIO₃=2KCI+3O₂↑ (2)

Бөлінген оттегінің сутегімен әрекеттесуі нәтижесінде түзілген судың мөлшерін біле отырып, оған кеткен оттегінің мөлшерін есептейміз:

Х₁ 14,4

2Н₂+О₂=2H₂O

32. 
    36
    

x₁:14.4=32:36, бұдан

х₁=14.4*32/36=12.8г О₂;

Оттегінің бұл мөлшері екі тұздың (КNO₃ мен KCIO₃) айыру нәтижесінде түзілгенін ескере осынша мөлшерде газ түзілу үшін қанша тұздар айырылғанын (1) және (2) теңдеулер бойынша есептейміз. Екі теңдеудің сол жақ бөлігін, оң жақ бөлігіне оң жақ бөлігін қосып, төмендегідей теңдеу құрайық:

2KNO₃+2KCI₃=2KNO₃+2KCI+4O₂↑ (3)

Бұл теңдеудегі коэффициенттер жұп санды болғандықтан, екіге қысқартып, төмендегідей теңдеу аламыз:

KNO₃+KCIO₃=KNO₂+KCI+2O₂↑ (4)

Осы теңдеуді (4) пайдаланып, 12,8г О₂ түзілу үшін қоспада KNO₃ пен KCIO₃ –тің мөлшері қандай екенін есептейміз:

Х₂ 12,8

KNO₃+KCIO₃/223,5=KNO₂+KCI+2O₂↑

64

x₂:12.8=223.5:64, бұдан

х₂=12.8*223.5/64=44.7KNO₃ пен KCIO₃

Енді әуелгі қоспадағы калий хлоридінің мөлшерін табайық:

81,95-44,7=37,25г KCI

Қатты қыздырғаннан кейінгі қалдық құрамындағы калий хлоридінің мөлшерін күміс нитратымен әрекеттескеннен кейінгі түзілген тұнбаның мөлшері бойынша табамыз:

Х₃ 100,45

KCI+AgNO₃=AgCI↓+KNO₃ (5)

5. 
   143.5
   

x₃:100.45=74.5:143.5 бұдан

х₃=100.45*74.5/143.5=52.15г KCI

Бертолет тұзы айырылуы кезінде түзілген калий хлоридінің мөлшері:

52,15-37,25=14,9г KCI

14,9г KCI түзілуі үшін айырылған KCIО₃ мөлшерін есептейік:

Х₄ 14,9

2KCIО₃=2KCI+3О₂↑ (6)

245. 
     149
     

Х₄:14,9=245:74,5 бұдан

Х₄=245*14,9/74,5=24,5 KCIО₃

Қоспада 24,5г бертолет тұзы болған. Бұл мәлімет бойынша қоспадағы калий нитратының мөлшері 44,7-24,2г болады. Қоспадағы тұздардың проценттік мөлшері:

С%_ксе=37,25/81,95*100=45,45;

С%_ксIo3=24.5/81.95*100=29.9;

C%_kno3=20.2/81.95*100=24.65;

Жауабы: 45,45%KCI;

8-сынып

№ 1-есеп.

Азот қышқыл натрий мен натрий хлоридінің 3,72 қоспасы 21,28мл суда ерітілген. Осы ерітіндінің азот қышқыл күміс тұхымен әрекеттестіргенде 2,86г тұнба түзілген. Қоспаның проценттік құрамын және даярланған ерітіндідегі тұздардың проценттік мөлшерін есепте.

Шешуі:

Ерітіндінің мөлшерін есептейміз:

21,28мл немесе 21,28г су

21,28+3,72=25г ерітінді.

Азот қышқыл күміс тұзымен ерітіндідегі натрий хлориді ғана реакцияланады:

NaCI+AgNO₃=AgCI↓+NaNo₃

Түзілген тұнбаның мөлшері бойынша ерітіндіде қанша натрий хлориді болғанын есептейміз:

Х₁ 2,86г

NaCI+AgNO₃=AgCI↓+NaNO₃

5. 
   143.5г
   

Х₁:2,86г=58,5г:143,5г бұдан

Х₁=2,86*58,5/143,5=1,17г NaCI

Қоспадағы азот қышқыл натрий тұзының мөлшері:

3,72-1,17=2,55г.

Қоспадағы тұздардың проценттік құрамын есептейміз.

%NaCI=1.17/3.72*100≈4.68%

%NaNO₃=2.55/3.72*100≈68.55

Ерітіндідегі қоспаның жеке-жеке проценттік мөлшерін есептейміз:

25г ерітіндіде 1,17г NaCI,

100г ерітіндіде-Х₂;

бұдан Х₂=1,17/25*10≈4,68%

25г ерітіндіде – 2,55г NaNO_3,

100г ерітіндіде-Х₃;

Х₃=2,55/25*100≈10,2%
2-есеп.

Д.И.Менделеевтің периодтық системасында бір периодқа орналасқан екі элемент А₂В₂ қосылысын түзеді. А элементі оксидінің құрамында 47 процент оттегі бар, ал екінші элемент сутегімен қосылысының құрамында 94,1 процент В элементі бар. А және В элементтерін ата.

Шешуі:

Есептің шарты бойынша А₂В₃ қосындысында А элементі үш валентті, ал В элементі екі валентті. Оттегінің проценттік молшері бойынша А элементі оксидінің молекулалық массасын есептейміз:

100г оксидте (А₂В₃)-47г О бар,

Х₁ г оксидте -48 г О бар.

(Мұндағы 48г – оттегінің үш атомының массасы)

Х₁=48*100/47=102г.

Бұл оксидтің құрамына А элементінің 2 атомы кіретінін ескеріп, оның мөлшерін табамыз:

2А=102-48=54

А=54:2=27г.

Бұл алюминийдің массасына сәйкес келеді де, оның оксидінің формуласы АІО₃ болады.

В элементі екі валентті болғандықтан, оның сутекті қосылысының Н₂В молекулалық массасын есептеу үшін сутегінің проценттік мөлшері:

100-94,1=59% болатынын есептейміз.

100гН₂В қосылысында 5,9гН, х₂ қосылысында 2г Н бар (2 атомына сәйкес):

х₂=2*100/5,9=34г Н2В

В элементінің массасы 34-2=32г болады, бұл-күкірт элементінің массасына сәйкес келеді. Күкірттің сутегімен қосылысының формуласы Н₂S

Жауабы: АІ және S