Эукариод прокариод. Пайдаланылан дебиеттер тізімі. Жасуша теориясыны аидалары

Название	Пайдаланылан дебиеттер тізімі. Жасуша теориясыны аидалары
Дата	06.09.2022
Размер	1.85 Mb.
Формат файла
Имя файла	Эукариод прокариод.pptx
Тип	Документы #664928

прокариот және эукариот жасушалардың құрылысын салыстыру

Жоспар:
Жасуша теориясының қалыптасуы
Жасуша органоидтері
Прокариоттар мен эукариоттар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Жасуша теориясының қағидалары:

Жасуша –барлық тірі ағзалардың ең кіші өлшем бірлігі
жеке тіршілік ете алатын қарапайым тірі жүйе.. «Жасуша» терминін ғылымға 1665 жылы ағылшын жаратылыстанушысы Р.Гук (1635 – 1703) енгізген.
Жасушалар бөліну арқылы көбейеді.
Жасушаның негізгі құрылымдық бөлігіне цитоплазма және жасуша мембранасы жатады.
Көп жасушалы ағзалардың жасушаларының ең негізгі бөлігі –ядро,тұқым қуалау аппараты сақталып келесі ұрпақтарға беріліп отырады.

Жасуша

Прокариоттық

Эукариоттық

Патшалық (Kingdom): Monera

Бактериялар (bacteria),

Көк – жасыл балдырлар (cyanobacteria)

Патшалық(Kingdom):

Protoctista -протоктисталар

Fungi - саңырауқұлақтар

Plantae - өсімдіктер

Animalia- жануарлар

Мембрана

жасушаның және жасуша ішіндегі бөлшектердің (ядро, митохондрия, хлоропластар, пластидтер) бетінде орналасқан молекулалық мөлшердегі (қалыңдығы 5 — 10 нм), ақуызды-липидтік құрылымды жұқа қабықша.

Цитоплазма

Цитоплазма 85 пайызы судан 10 пайызы нәруыздардан тұрады.

Эндоплазмалық тор (эндоплазматическая сеть); (reti-culum endoplasmaticum, лат. reticulum — тор, лат. endoplasmaticum — эндоплазмалық) — ұзынша келген қуысты түтікшелер мен өзекшелерден тұратын, қабырғасы биологиялық жарғақтармен шектелген жасуша цитоплазмасының органелласы.[1] Эндоплазмалық тор (цитоплазмалық тор): дәншелі (гранулалы) және дәншесіз (агранулалы) эндоплазмалық тор болып екіге бөлінеді. Гранулалы эндоплазмалық тор жарғақтарының қабырғаларында рибосомалар орналасады, ал агранулалы эндоплазмалық тор қабырғаларында рибосомалар болмайды. Эндоплазмалық тор жасуша цитоплазмасында жеке не топтаса орналасады.

Эндоплазмалық тор

Рибосома

Рибосома (лат. rіbes — ағыс және грек. some — дене) —ақуыз синтезін жүзеге асыратын жасуша-ішілік органоид. Рибосомалар - екі орташа: үлкен және кіші өлшем бірлігінен тұрады. Нәруыздар биосинтезін (нәруызда аминқышқылдарды қосады) іске асырады. Олар жасуша цитоплазмасындағы Mg иондарының концентрациясына байланысты диссоциацияланып (молек. ыдырауы) және реассоциацияланып (молекулалардың қайта бірігуі) отырады. Рибосомалар жасушада ақуыз синтезіне қатысатын құраушыларды ұстап тұру, оларды бір-бірімен байланыстыру қызметін атқарады.

Гольджи аппараты

Гольджи аппараты –– жасуша биосинтезінің өнімдерін түзілу және тасымалдау қызметін атқаратын мүшесі. Гольджи аппараты бөліктері жалпақ пішінді іші қуыс бірінін үстіне бірі қаланып орналасқан.

Лизосома

Лизосома (гр. 'λύσις' – еру және sōma – дене) – жануарлар мен саңырауқұлақ жасушасының органелласы, жасуша ішінде ас қорыту қызметін атқаратын және гидролиттік ферменттердің қор ретінде жиналатын орны. Оның диам. 0,2 – 0,7 мкм.
Лизосома — торшалар органоиды. Олардың құрамына гидролиттік ферменттер тобы — қышқыл фосфатаза, нуклеаза, протеазалар, гликозидазалар т. б. (барлығы 20-дан астам) кіреді. Лизосома торшаның өзінің (аутолиз) және оның ішіне кірген заттардың ыдырауына қатынасады. Лизосома құрамына кіретін ферменттер торша және белоктарының жетілуіне (процессинг) қатынасады.

Митохондрия

Митохондриялар (гр. μίτος — жіп және χόνδρος — түйіршік) — жіпше және түйіршік тәрізді органоид. Ол автотрофты және гетеротрофты организмдердің цитоплазмасында кездеседі. Митохондрияларды ең бірінші 1850 жылы P. А. Келликер жәндіктердің Бұлшық еттерінен байкады,

Ядро

Ядро (nucleus) – жануарлар мен өсімдіктер жасушаларының ең маңызды құрам бөлігі. Ядро тұқым қуалаушылық (генетика) ақпараттың сақталуы және осыған байланысты жасуша цитоплазмасындағы белоктар мен ферменттердің түзілуін қамтамасыз етеді.

Жасушаның бөлінуі

Эукариоттар

1. Ядросы бар

2. Өсімдіктер

3. Жануарлар

4. Басқа органоидтары бар

5. Хромосома

6. гликоген

7. Пластид

8. Нағыз вакуоль

Прокариоттар

1. Ядросы жоқ

2. Бытыранықтар

3. Көк-жасыл балдырлар

4. Цианбактериялар

Прокариоттар мен эукариоттар

Айқындалған ядросы болмайды.
Тұқымқуалаушылық ақпарат нуклеотид құрайтын ДНҚ молекуласы арқылы беріледі. Эукариоттық органоид қызметін мембраналар атқарады.
Бактериялар және көк, жасыл балдырлыр

Айқындалған ядросы бар
Ядролық ДНҚ хромосомаларда сақталады.
Цитоплазмада ерекше қызмет атқаратын әртүрлі органоидтар бар.
Саңырауқұлақтар, өсімдіктер, жануарлар.

Прокариоттар

Прокариоттар — Прокариоттарға микроорганизмдер мен көк-жасыл балдырлар жатады. Прокариоттардың мөлшері өте кішкентай, ұзындығы 1—10 мкм. Прокариоттардың эукариоттардан айырмашылығы — олардың айқындалған органоидтері, яғни эндоплазмалық торы, Гольджи жиынтығы, митохондриялары болмайды. Жануарлардың және өсімдіктердің жасушаларында жақсы айқындалған түйіршіктер болады. Олар — нәруыз, май және гликоген сияқты қор заттарынан тұрады. Прокариоттың эукариоттан негізгі айырмашылығы — онда қалыптасқан ядросы және хромосомалары болмайды. Прокариот ДНҚ-сының эукариот ДНҚ-сынан айырмашылығы — мұнда ДНҚ-ның сыртын нәруыздар қаптап тұрмайды және пішіні сақина тәріздес болып келеді. Прокариот жасушаларында мембрана құрылымы болады,.

Прокариоттық жасушаның құрылысы

Эукариоттар

Эукариоттар (грек. еu – жақсы, толығымен және karyon – ядро) – құрамында ядросы бар организмдер.

Эукариоттарға барлық жоғары сатыдағы жануарлар мен өсімдіктер, сондай-ақ бір немесе көп жасушалы балдырлар, саңырауқұлақтар және қарапайымдар жатады. Эукариоттар жасушалары прокариоттармен салыстырғанда күрделі келеді