көптілділік. Пікірсайыс ойыны
 Скачать 261.83 Kb.
|
|
« Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы Тараз қаласының білім бөлімінің Д.М. Карбышев атындағы №16 орта мектебі » «Көптілділіктің қажеттілігі мен кері әсері. » пікірсайыс ойыны «Ұшқыр ой» алаңының жетекшісі:Мамбетқызы А Тараз қаласы, 2021 жыл Пікірсайыс –дебаттың тақырыбы:Көптілділіктің қажеттілігі мен кері әсері Пікірсайыс –дебаттың мақсаты: оқушыларды пікірсайыс-дебат ойынына баулу , өзінің көзқарасын жеткізе отырып, және қарама-қарсы позиция да бола білу, сөз саптау,сөз әдебін сақтау мәдениетіне үйрету,жүргізу кезінде кейде сөзсіз шамадан тыс эмоционалдылықты жою. Пікірсайыс –дебаттағы рөлдерді бөлу:Үкімет пен оппозиция топ басшылары мен спикерлерін сайлау Негізгі кезең: 1.Топ басшыларының сөздері 2.Пікірсайыс (әр спикер 3 минут сөйлейді) 3.Сұрақтар раунды 4. Пікірсайыс қорытындысы Кіріспе сөз мұғалім: Бүгін біз үшін жаңа заманауи педагогикалық технологияны – пікірталас технологиясын сынап көру үшін жиналдық. Бұл технология полемиканы жүргізуге, өз көзқарастары мен мүдделерін қорғауға үйретеді, қарым-қатынас дағдыларын, сыни ойлау дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында ұсынған “Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасында мемлекеттік тілде әлемдік ғылыми ойдың, мәдениет пен әдебиеттің үздік жетістіктерінің толымды қорын жасау міндетін айқындап берді. «Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуы және қазақ, орыс, ағылшын тілдерінің қызметі дамып, белсенді қолданыс табуы тиіс. Қазақ тілі – ҚР мемлекеттік тілі. Орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі қызметін атқарады. Ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі, және қоғамның түрлі салаларында қолданылады.. ҚР тәуелсіздік алып, өз алдына дербес мемлекет болып, халықаралық байланыстары нығайған сайын, барлық салада еліміздің шет елдермен байланысы жан - жақты дамуда. Халықаралық қатынастың қарқынды дамуы Қазақстанның экономикасына ғана әсер етіп қоймай, сонымен қатар әлемде қолданыс аясы ең көп тараған тіл ретінде халықтың ағылшын тіліне деген қызығушылығын да артып отыр. Сондықтан, үштілділік мәселесін, оның әлеуметтік - лингвистикалық қырларын, қалыптасу және даму ерекшеліктерін арнайы зерттеп, ең бастысы тілді ақпараттық ресурстар арқылы өздігінен үйрену жолдарын дұрыс таңдап алуға жетуіміз керек деп ойлаймын.. «Қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Сол ата - бабаның тілі болған қазақ тілін осы күнгі қазақтың жалғызы білмейді. Егер қазақ тілін білсе, дін де осында, ғылым - білім де осында, әулиелік те осында. Солай болғаны үшін бұрынғы өткен ата - бабаларымыздың бәрі жақсы болып, әулие болып өтті». Мағжан Жұмабайұлы Пікірсайыс рөлдердің нақты бөлінуін болжайды: қатысушылар үкімет, оппозиция топтарын айқындадық, мұғалімдерді, сондай-ақ сіздің сыныптастарыңызды қазылар алқасына яғни "төрешілерді"шақырдық. Пікірсайыс-дебат барысында сөз сөйлеулеріңізді , сөз әдебін сақтауға шақырамыз, оларды бағалау критерийлерін әзірледік. Шын мәнінде, белгілі бір тақырыпта, тіпті әдеби материалды тарту арқылы сөйлеу өте қиын. Бірақ біз сіздіерді ақылды және ойлы адамдар ретінде көреміз, сондықтан біз жетістікке жетеміз деп үміттенеміз! Сонымен, ойынымызды бастамас бұрын ережені тағы да ескере өтсек. 1-ЕРЕЖЕ: әр топбелгілі бір уақыт ішінде (әр спикерге 2-3 минут)өзінің тұжырымдамаларын, аспектілерін, дәлелдерін айтуға құқылы; 2 ЕРЕЖЕ: топтың әр мүшесі бір рет өнер көрсете алады; 3 ЕРЕЖЕ: таймкипер сөйлеу ережелерін қадағалайды. Сөз сөйлеу аяқталғанға дейін 0,5 минут бұрын сөз сөйлеушілер мен сарапшыларға сигнал береді, таймаут кезінде уақыттың есебін жүргізеді; 4-ЕРЕЖЕ: сарапшылар аспектілерді, дәлелдерді, спикерлердің сөйлеген сөздерін белгілі бір критерийлер бойынша бағалайды және нәтижелерді сараптамалық карталарға енгізеді (тезис емес, дәлелдер бағаланады!); 5-ЕРЕЖЕ: диалог қатаң түрде мәлімделген тақырып бойынша және этикалық нормалар шеңберінде жүргізілуі тиіс; 6 ЕРЕЖЕ: қолдау тобы (көрермендер) барлық спикерлердің сөз сөйлеуі аяқталғаннан кейін өз ұстанымын білдіруге немесе сұрақ қоюға құқылы, сұрақтарға топтың кез келген мүшесі жауап бере алады. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында ұсынған “Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасында мемлекеттік тілде әлемдік ғылыми ойдың, мәдениет пен әдебиеттің үздік жетістіктерінің толымды қорын жасау міндетін айқындап берді. «Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуы және қазақ, орыс, ағылшын тілдерінің қызметі дамып, белсенді қолданыс табуы тиіс. Қазақ тілі – ҚР мемлекеттік тілі. Орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі қызметін атқарады. Ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кіру тілі, және қоғамның түрлі салаларында қолданылады.. ҚР тәуелсіздік алып, өз алдына дербес мемлекет болып, халықаралық байланыстары нығайған сайын, барлық салада еліміздің шет елдермен байланысы жан - жақты дамуда. Халықаралық қатынастың қарқынды дамуы Қазақстанның экономикасына ғана әсер етіп қоймай, сонымен қатар әлемде қолданыс аясы ең көп тараған тіл ретінде халықтың ағылшын тіліне деген қызығушылығын да артып отыр. Сондықтан, үштілділік мәселесін, оның әлеуметтік - лингвистикалық қырларын, қалыптасу және даму ерекшеліктерін арнайы зерттеп, ең бастысы тілді ақпараттық ресурстар арқылы өздігінен үйрену жолдарын дұрыс таңдап алуға жетуіміз керек деп ойлаймын.. «Қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Сол ата - бабаның тілі болған қазақ тілін осы күнгі қазақтың жалғызы білмейді. Егер қазақ тілін білсе, дін де осында, ғылым - білім де осында, әулиелік те осында. Солай болғаны үшін бұрынғы өткен ата - бабаларымыздың бәрі жақсы болып, әулие болып өтті». Мағжан Жұмабайұлы «Қазақтың тілі соншалықты мол.... қазақтың тіліменен қандай кітап болса да жазуға болады. Қазақ тілі мұншалық жатық һәм анық болар еді, егер де біздің қазақтар аңғарып, бөтен тіл араластырмастан ілгері бастырып сыйласа». Халел Досмұхамедұлы Үкімет тобының басшысы Шәдібек Темірлан мырза: Саламатсыздар ма , ханымдар мен мырзалар! Мен үкімет тобының басшысы Шәдібек Темірлан боламын. Өз тобымды таныстырмақ болсам : 1- спикер : Аманбай Диас 2-спикер : Бектай Аружан Үкімет тобының басшысы Шәдібек Темірлан Қазіргі мектеп түлектері өзінің білімін жалғастыруына қажет бағыттарды тез әрі дұрыс таба алмай отыр, өзінің болашақ кәсіби қызметі мен мемлекеттің экономикалық, технологиялық және қорғаныс қабілетінің дамуы арасындағы байланысты жеткілікті білмей отыр. Қалыптасқан жағдайдан шығудың жолы жоғары сынып оқушыларын болашақ кәсіби әрекетке бағыттауда мектептердің жұмысына маңызды өзгерістер енгізу болып табылады. Бұндай өзгерістердің бастысы әлемдік желіге қосылу арқылы жаңа ақпараттар алу және соны оқушыға жеткізуді ұйымдастырып, өздігінен білім алуға дайындау. Әр оқушы өзінің кәсібін дұрыс таңдап алуы үшін оқушылардың ғылыми жұмысын ұйымдастыру, жоба жасауға бағыттау жұмыстары тек мектеп бағдарламасымен ғана шектелмейтінін білесіздер Тағы бір көп тілділікті қажет ететін мәселе оқушылардың білім сапасын жаңа жүйемен бағалау әдістерін меңгеру және сол арқылы білім беру сапасының ұлттық бағалау жүйесін дамыту 12 жылдық білім берудегі басты мәселелелердің бірі. Себебі, бұлардың барлығы шет елдік іс - тәжірибелерден таңдалып алынған ең үздік тәсілдер. Оппозиция тобының топ басшысы Жұмабай Альбина ханым: Рахмет, Темірлан мырза. Мен ,Жұмабай Албина опазиция тобының басшысымын. Тобымды таныстырмақ болсам: 1- спикер : Темірлан Дильназ 2-спикер : Дал Арай Оппозиция тобының 2- спикері :Дал Арай сұрақ қойды: Еліміздің ертеңгі болашағы ұрпақ тәрбиесіне байланысты екендігі бәрімізге мәлім. «ХХІ ғасырда білім беру капиталға айналуда, ол өз мазмұны жөнінен стратегиялық ресурстармен бәсекелесе алады және солай болуға тиіс. Елдің даму деңгейі осы арқылы бағаланатын болады», - деп Президентіміздің халыққа Жолдауында білімге ерекше мән беруі және үнемі қадағалап отыруы жайлы не айтасыз? Үкімет тобының1- спикер : Аманбай Диас :Сұрағыңызға рахмет ,Арай ханым, Қазақстан Республикасында Тілдерді қолдану мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасы Конституциясының 93 - бабына, «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 23, 25 - баптарына, Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 4 қарашадағы өкімімен мақұлданған Қазақстан Республикасының тіл саясаты тұжырымдамасына, Ел Президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан - 2030» Жолдауына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1998 - 2000 жылдарға арналған іс - қимыл бағдарламасына сәйкес әзірленген. Әлемдегі өркениетті дамыған мемлекеттер өзінің даму сатысының бір кезеңін аяқтап, «жаһандық ортақ білім санасы» деген жаңа бағытқа бет бұрып барады. Қай елде жүйелі білім берілсе, сол елдің даму қарқыны ерекше болмақшы. Оны өркениетті елдердің тәжірибесі көрсетіп отыр. 12 жылдық орта білім беруге көшуге байланысты Қазақстан үшін білім берудің мақсаттары бірнеше ауқымдағы базалық біліктіліктерден құралады. Соның ішінде үш тілді білу арқылы технократтыққа қол жеткізу және осылар арқылы коммуникативтілікті дамыту көзделген. Қазақстан Республикасы Президентінің «Тілдерді қолдану мен дамыту бағдарламасында»: «Тілді дамыту - Қазақстан Республикасы мемлекеттік саясатының аса өзекті бағыттарының бірі», сондай - ақ «Мемлекеттік тілді оқытудың саны мен сапасына көңіл бөлу керек» делінген. Елбасы Н. Ә. Назарбаев: «Қазақстанның болашағы қазақ тілінде» - деп тұжырымдайды. Тыңдағандарыңызға рахмет. Сөз кезегін қарсылас командаға беремін (3-минут) Үкімет тобының2-спикер : Бектай Аружан : Қазіргі таңда Назарбаев Зияткерлік мектептерінде көптілді білім беруді жүзеге асыруда қазіргі заманғы халықаралық тәжірибені талдауды ескере отырып, тілдік оқыту деңгейіне негізделген үштілді оқытудың үлгісі әзірленіп, енгізілуде. Бұл модель оқушылардың ауызша және жазбаша сөйлеуін қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде толығымен меңгеруге негізделген. Бұл оқу үрдісіне екінші және үшінші тілдерді енгізуге ғана емес, сонымен қатар шетелдік ортаға енудің интерактивті әдістерінің мүмкіндігін де ескеріліп отыр. Қазақстанда білім беру жүйесі тек мектепке дейінгі дайындық пен ерте үштілділіктің жаңа әдістерін енгізіп қана емес, «мектепке дейінгі білім беру – мектеп - ЖОО - мектепке дейінгі тәрбиелеу» жүйесімен білімінің барлық сатыларында көптілділікті жаппай енгізуді жүзеге асырылуда. Үкімет тобының спикері Аманбай Диас мырзының сұрағы: Көптілділікті іске асыру барысында туындайтын проблемаларды қалай шешуге болады? Оппозиция тобының басшысы Жұмабай Альбина ханымның жауабы: Сұрағыңызға жауап беруге дайынмын, Диас мырза, Көптілді білім беруді енгізу бірқатар проблемаларға себепші болды. шартты түрде ұйымдастырушылық, әдістемелік және әлеуметтік-психологиялық болып сараптауға болады. Көптілді білім берудің негізгі проблемаларының бірі - тәжірибеде, әртүрлі жоғары оқу орындарында үштілді оқытудың енгізілуіне байланысты көптеген міндеттердің шешілуіне және әртүрлі жоспарлардың әртүрлілігіне деген көзқарастардың айырмашылығын туғызатын бірыңғай теориялық, әдіснамалық тұжырымдаманың жоқтығы. Кәсіби пәндерді оқу үшін ағылшын тілінің жеткілікті деңгейіне ие мамандардың жетіспеушілігі күмәнсіз көптілділік мәселелерінің бірі. Заманауи әлемде бірнеше тілдерді білу қажеттілігі және қоғамдағы көп мәдениетті сәйкестілікке деген сұраныс айқын және оқушылардың өздігінен оқуының мотивациясы болып табылады. Дегенмен, оқушылардың кәсіби бағдарлануы болашақ мамандықтың негізгі пәндерін үштілде оқытуды ұсынады. Осылайша, болашақ химик-технологтар мектеп қабырғасынан-ақ «Химия» пәні бойынша белгілі бір тақырыптық минимумды үш тілде меңгеруі тиіс, ал болашақ экономистер экономика туралы білімді экономикалық теорияны үш тілде меңгеруі керек. Үкімет тобының 1-спикер : Аманбай Диас мырза Тілдерді меңгеру халықтар тілдерінің мәдени мұрасымен танысып, адамгершілік құндылықтарға негізделген жеке тұлғаны тәрбиелеу жолы. Қазақстандық мектептерде білім беру мен тәрбиелеудің осындай үлгісін енгізу бізге халықаралық кеңістікте еркін жүріп, қазақ, ағылшын және орыс тілдерін өте жақсы деңгейде меңгере алатын жан-жақты дамыған тұлғаны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Тәжірибе көрсеткендей, талапкерлердің басым көпшілігі болашақ мамандығын ағылшын тілімен байланыстырады. Беделді жұмыстарға орналасу үшін, шеберлік деңгейін арттыру үшін қажетті шет тілін меңгереді және болашақта бірнеше тілдерге ие болу олардың әлеуметтік мәртебесін нығайтуға көмектесетініне сеніп, заманауи көп тілді қоғамда лайықты орынға ие болу, басқаша айтқанда, кез келген ортада коммуникативті түрде бейімделеді Оппозиция тобының 1- спикер : Темірлан Дильназ ханым : Елде көптілділік білім беру жүйесінің жай-күйін зерттеу және жүргізілген талдаулар нәтижесі лингвистикалық емес пәндердің мұғалімдеріне тіл үйренудің жеткіліксіздігі мәселесі, Көптілдіктің мәселелерінің айқын көріністері: қазіргі біліктілік талаптары мен сипаттамаларына сай келетін көптілді маманның талаптарға сәйкес келмеуі; көптілді білім беруді нормативтік және бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етудің болмауы; құзыреттілік көзқарас негізінде көп тілді мамандарды оқытудың бірыңғай тұжырымдамасының болмауы; көп тілді білім беруді енгізуде шет елдердің тәжірибесін білу жеткіліксіздігі; көптілді маманның жұмысын бағалаудың жетілдірілмеген механизмі. Үкімет тобының 1-спикер : Аманбай Диас мырзаның сұрағы менің сұрағым оппозиция мүшесі Арай ханымға: көп тілді білім беруді енгізуде шет елдердің тәжірибесін алу керек деп ойлайсыз ба? Оппозиция тобының 2-спикер : Дал Арай ханым сұрағыңызға рахмет ,Диас мырза, Әрине көп тілді білім беруді енгізуде шет елдердің тәжірибесін алу керек Жоғарыдағы сөздерге назар аударып болсақ, көптілділік иесі, субъектісі — адам, сондықтан əрбір қоғам мүшесі қостілділікті мойындауы тиіс. Алайда бүгінгі күні қоғамда көптілділік жөнінде үстірт қана мәліметі бар немесе қате пікірде жүрген адамдар аз емес сияқты. Олай болса, қостілділіктің мәнін əлеуметтік маңызын, оның өмірде қолданылатын салаларын анықтайтын, əр халықтың қостілді игеру жайын, онда тұрған міндеттерді тағы да сол сияқты баяндайтын көпшілік кітаптар жариялануы қажет. онымен, қостілділік дегеніміз – ұлт әлсіреген кездегі ұлттық тілдің жойыла бастауын байқататын жол; адамдардың суға кетіп бара жатқан ұлт тілінен оны осындай жағдайға душар еткен екінші бір тілге ауысардағы аралық сатысы. Қостілділіктің адамдардың күнделікті тіршілігінде пайдалы жағы көп болғанымен де түптің түбінде ұлттың тамырына балта шабар аса қауіпті құбылыс екендігін өмірдің өзі дәлелдеп отыр. Қостілділік екі тілдің теңдігі жайында жүрсе ғана екі тілдің де қатар дамып, байи түсуіне игі әсерін тигізе алады. Сайып келгенде, Қадірше айтар болсам, өзге тілдің бірін біл, өз тіліңді құрметте дегім келеді. .Үкімет тобының 2-спикер : Бектай Аружан ханым Көптілділік білім берудің кепілді айырым белгісін адами капиталмен есептесе-ақ көп тілді білетін адамның қай салада болмасын озары даусыз: көп тілді білетін адам функционалды сауатты, коммуникативті дағдылары жоғары болып, тілді меңгеруі соның ішінде әлемдік экономика мен техниканың тілі ағылшын тілін білу – адам мүмкіндіктерінің есігін әлемге айқара ашады. Ал бұл өз кезегінде Қазақстанның дамуына зор ықпалын тигізіп, өзге дамыған елдермен терезесін тең етері айқын. Өз ана тілін – Абай тілін қастерлеп, Пушкиннің өлеңін оқып, Шекспирдің, Бернстің тілдерінде өз ойын анық жеткізіп, ақпарат алмаса алатын тұлға жаһандық әдебиет, мәдениет, өнер, экономика тағы да басқа салаларда әлемнің алпауыт, бәсекеге қабілетті елдердің қатарына қосары сөзсіз. Осылайша, көптілділік тілдердің әділетті түрленділуін: мемлекеттік, этносаралық және халықаралық қарым-қатынастар тілі негізінде қолдануға және біртіндеп мобильді мегамәдениет әлеміне енуге мүмкіндік береді.     Өтілген іс-шараның нәтижелерін жіті талдау
|