реферат глеба. Реферат Бауыржан Момышлы халы аарманы Орындаан Садовников Глеб 19ми1 Тексерген Байбатанова Фарида Ильясовна
 Скачать 24.27 Kb.
|
|
Қазақстан Республикасы ғылым және білім министрлігі Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университеті Д.Серікбаев атындағы Кафедра «Қазақ және орыс тілі» Реферат Бауыржан Момышұлы – халық қаһарманы Орындаған:Садовников Глеб 19-МИ-1 Тексерген:Байбатанова Фарида Ильясовна Өскемен 2019 ж Мазмұны Кіріспе..................................................................................................3 Өмірбаян...........................................................................4 Бауыржан Момышұлының шығармашылығы..............7 Марапаттары.....................................................................9 Қорытынды............................................................................................10 Әдебиеттер тізімі...................................................................................11 Кіріспе Ұлы Отан соғысындағы Жеңіс-біздің халқымыздың ерлігі мен даңқы. Соңғы жылдары біздің тарихымыздың бағалануы мен деректері қалай өзгерсе де, 9 мамыр-Жеңіс күні-өзгеріссіз қалады. Өкінішке орай, Ұлы Отан соғысының тікелей қатысушылары аздын азы. Сондықтан өткен соғыс туралы шындықты жаңа ұрпаққа жеткізуден гөрі, аса игі міндет жоқ. Менің мақсатым болашақ ұрпаққа өз батырларымызды таныстыру. Өз рефератымда соғыс даласында Отан үшін өмір сүрген Ұлы Отан соғысының жауынгерлері Бауыржан Момышұлы туралы айтқым келеді. Осы жасаған жұмысымды өлкетану,тарих,қазақ әдебиетті сабағында қолдануға болады Өмірбаян 1910 жылы 24 Желтоқсанда Колбастау қаласында қазақ көшпенділерінің қарапайым отбасында дүниеге келген (қазіргі Жуалы ауданы, Жамбыл облысы, Қазақстан). Қазақ. Шымыр дулат тайпасынан шықан. Оның айтуынша, Момыш-әкесінің аты, ал тегі-жоқ. 1929 жылы 9 сыныпты бітірді. Өнеркәсіп банкінің экономисі, аудандық халық депутаттары Кеңесінің Атқару Комитетінің хатшысы, аудандық милиция бастығы, Қазақ КСР Алматы қалалық әскери комитетінің нұсқаушысы, аудан прокуроры болып жұмыс істеді. 1932 жылдан 1934 жылға дейін Қызыл Әскердің жұмысшы-шаруа әскерінде, 1936 жылдан бастап қатардағы қызыл әскер ретінде бастады.1933 жылы полковник мектебін, артиллериялық әскери училищені бітіріп, артиллериялық офицер болды.Кеңес Одағының Маршалы В. К. Блюхердің басқаруымен Қиыр Шығыста қызмет етті, 1938 жылдың шілде-тамыз айларында Хасан көлінің қасындағы жапон Квантун әскерлерімен артиллериялық батарея командирі болған шайқастарға қатысты.1939-1940 жылдары Украинада қызмет етті, Карпатқа жорыққа және Бессарабияның қосылуына қатысты.1940 жылы Қазақстанға оралды, Казвоенкоматтың аға нұсқаушысы болып жұмыс істеді. 1941 жылдың қыркүйек айынан бастап генерал-майор И. В. Панфилов басқарған 316-атқыштар дивизиясының құрамында Ұлы Отан соғысы кезінде өз борышын өттеді.1942 жылдан бастап ВКП(б) мүшесі.316-ші атқыштар дивизиясының 1073-ші Талғар атқыштар полкінің батальон командирі (1941 — 8-ші гвардиялық атқыштар дивизиясы, 16-ші армия, батыс майдан) аға лейтенант Момыш-ұлы Мәскеу қорғанысы кезінде 27-ші шайқасқа қатысты. 1941 жылдың 16-18 қарашасы аралығында аға лейтенант Бауыржан Момыш-ұлы батальоны Мәскеу вермахтының екінші бас басталуы кезінде дивизиядан тыс Матренино ауылының маңындағы Волоколам тас жолында батырлығын көрсетті.Комбаттың шебер басшылығы 3 күнге немістерді осы шепте ұстауға мүмкіндік берді. Одан кейін аға лейтенант Момышұлы батальонды қоршаудан жауынгерлік қабілетін көрсеттіп алып шығарды. Бауыржан Момышұлы басқарған батальонның ерлік жолы Александр Бектің "Волоколамское шоссе" көркем-тарихи кітабында сипатталған.Бауыржан Момышұлының командирлік қабілеттері байқалып, бір айдан кейін ол 16 армия командирі К. К. Рокоссовскийдің айтыуымен полк командирі лауазымына тағайындалды. 19-шы гвардиялық атқыштар полкіне қолбасшылық етіп, 1941 жылдың 26-30 қарашасында Мәскеу облысының Соколов ауылы ауданында болған кезде төрт тәулік бойы өзінің полкімен бірге қарсыластың шабуылын сәтті қарсыласып, табанды шайқасты жүргізді. 1941 жылдың 5 желтоқсанында Б. Момыш-ұлы жараланды, бірақ ұрыс даласынан кеткен жоқ.Мәскеу облысының Дубровка ауылында ұрыс барысында ол тағы да ауыр жарақат алды.Б. Момыш-ұлы басқарған 19-ші гвардиялық атқыштар полкі 8-ші гвардиялық дивизияның жауынгерлік тәртіп орталығында болды және 1941 жылғы 31 қараша мен 7 желтоқсан аралығында табанды ұрыс жүргізді.1942 жылдың қаңтар-сәуірінде 8-ші гвардиялық атқыштар дивизиясы СС "өлі бас" (Totenkopf) дивизиясымен шайқасты. 8-ші және 9-шы дивизия Демян операциясына қатысты ("Демянский котел").1944 жылы Б. Момышұлы Бас штабтың Әскери академиясы жанындағы офицерлік құрамды жетілдіру курсын аяқтады. Көп ұзамай Б. Момыш-ұлы гвардия полковнигі атағы беріліп, оны 9-шы гвардиялық атқыштар дивизиясының командирі етіп тағайындау туралы бұйрық алынды. 1945 жылдың 28 қаңтары мен 9 мамыры аралығында гвардия полковнигі Бауыржан Момышұлы 2-ші Балқаш майданының 6-шы гвардиялық армиясының 2-ші гвардиялық атқыштар корпусының 9-шы гвардиялық атқыштар дивизиясын басқарды. 1945 жылдың ақпан-наурыз айларында Приекуле стансасының солтүстік-батысына қарай (Латвия) ол басқарған дивизияның шебер бөлігі жаудың күшті нығайтылған қорғанысының үш жолағын жарып жіберді. Дивизия басталуының нәтижесінде 15 елді мекен босатылды, жауға айтарлықтай зиян келтірілген. 1945-1948 ж. ж. - әскери академияның тыңдаушысы. К. Е. Ворошилова. - 49-шы жеке атқыштар бригадасы командирінің орынбасары. - Тыл және жабдықтау әскери академиясының аға оқытушысы. 1955 жылдан запасқа шығарылды. Мәскеу түбіндегі шайқаста көрсеткен ерлігі мен батырлығы үшін капитан Бауыржан Момышұлы 1942 жылы Кеңес Одағының Батыры атағына ұсынылды, алайда ол 1990 жылдың 11 желтоқсанында қайтыс болғаннан кейін ғана ие болды.1982 жылы 10 маусымда Алматы қаласында қайтыс болды. "Кеңсай" зиратында жерленген. Бауыржан Момышұлының шығармашлығы Көрнекті жазушы — Мәскеу және басқа да маңызды шайқастарға қатысқан батыр. Оның барлық шығармалары соғыс кезіндегі ауыртпалшылықтарды, халық өміріндегі күрделі кезең туралы айтады. Онда нақты оқиғалар мен өзімен бірге іргесі тиіп тұрып күрескен жолдастарын сипаттаған. Автордың ең танымал кітаптарын қарастырайық. «Мәскеу үшін шайқас». Шығармада Қызыл әскер қатарында қазақ сарбазының қалыптасуы, оның уайымдары мен мәселелері сипатталған. "Бұл жазбаларымда өз тәжірибем жайлы ғана емес,қателіктерімді де айтамын" — осы эпилогпен басталады жазушының көптеген кітаптары. Жұмыс солдаттардың жаппай қаһармандығының идеясына еніп, олардың ерліктері туралы білуге көмектеседі. Кітапта Ұлы Отан соғысының нақты кейіпкерлері бейнеленген. «Біздің отбасы». Тарихи тұрғыдан құнды әскери тақырыптағы шығармалар жинағы. Оқиғалардын негіздігі күмәнданбайды. Шығарманың басты мазмұны-ауылдар мен қалаларды неміс оккупанттарынан босату. Бауыржан Момышұлының айтуынша, өмірдегі кез-келген мақсат тек күрескепен жетіледі, ал жекеленушілік арман жолында басты кедергі болып табылады. Мұнда адамның рухы күшті, адамның жеке қасиеттері мен өмірлік дилеммалары көрсетілген. 1976 жылы жазушы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығына ие болды. «Психология войны». Бұл-жазушының дәрістері мен сөйлеген сөздерінің жинағы. Онда автор өмірлік даналықпен бөліседі, тағдырдың барлық сынақтарына батыл қарсы тұруға үйретеді. Автордың жастар туралы айтқан сөзі кітапты дәл сипаттайды. Ол жаңа ұрпақ асыл дәстүрлерде тәрбиеленуі тиіс деп санайды. Бауыржан Момышұлы - "Майдандағы кездесулер", "Бір түннің тарихы", "Офицер күнделігі"кітаптарының авторы. Олар Қазақстан әдебиетінің маңызды қазынасы болып, әлемнің көптеген тілдеріне аударылған. Бауыржан Момышұлы өзінің жетістіктері мен темір өмір ұстанымдарының арқасында Александр Бектің "Волоколамское шоссе"атты әскери романының кейіпкері болды. Оның өмірі мен шығармашылығын Х. С. Мұхамбетқалиев, Қ. Серікбаев зерттеді. Олардың еңбектеріне соғыс жылдарындағы публицистикалық шығармалар, құпиясыздандырылған мұрағат көздері мен Бауыржан Момышұлының өмірінен қызықты деректер енгізілген. Марапаттары Кеңес Одағының Батыры (11.12.1990, қайтыс болғаннан кейін) Ленин ордені (11.12.1990, қайтыс болғаннан кейін) Екі Қызыл Ту ордені (06.06.1942, …) І дәрежелі Отан соғысы ордені (06.06.1945; Қызыл Ту орденіне ұсынылды) Еңбек Қызыл Ту ордені (15.01.1971) Халықтар Достығы ордені (23.12.1980) Қызыл Жұлдыз ордені "Құрмет Белгісі" ордені (03.01.1959) медальдар Қорытынды Соғыс біздің халқымыздан бүкіл ел бойынша үлкен күштер мен үлкен құрбандықтарды талап етті, Кеңес адамдарының қайсарлығы мен ержүректілігін, Отанымыздың бостандығы мен тәуелсіздігі жолында өздерін құрбан етуге қабілеттілігін ашты. Соғыс жылдарында қаһармандық кең етек алып, кеңес адамдарының мінез-құлқына айналды. Брест қамалын, Одесса, Севастополь, Киев, Ленинград, Новороссийск, Мәскеу, Сталинград, Курск, Солтүстік Кавказдағы, Днепрдегі, Карпат бөктеріндегі, Берлин дауылында және басқа да шайқастарда қорғаныс кезінде мыңдаған сарбаздар мен офицерлер өздерінің есімдерін мәңгі қалдырды.Солардың бірі Бауыржан Момышұлы. Батырымыздың ерліктерінің арқасында жаңа ұрпақ еркін өмір сүру құқығына ие болды. Азаттық үшін күресте өз өмірлерін құрбан еткен батырлардың есімдерін есте сақтауымыз керек. Әдебиеттер тізімі Великая Отечественная война 1941-1945, М.: Советская энциклопедия, 1985 Википедия Әзілхан Нұршайықов. «Ақиқат пен аңыз» «Еске алу» бағдарламасы, Ел арна телеарнасы |