МБГ РЕФЕРАТ Конысбаева Асылжан. Реферат Канцерогенез механизмдері Дайындаан онысбаева Асылжан 102оз
 Скачать 20.66 Kb.
|
|
Реферат Канцерогенез механизмдері Дайындаған: Қонысбаева Асылжан 102-ОЗ Қабылдап алушы:Сатыбалдиева Амина Канцерогенез механизмдері Канцерогендік факторлардың әртүрлілігі және осы фактіден туындайтын ісіктердің сөзсіз полиэтиленизмін тану осы аурулардың пайда болу жолдарының көптігін ұсынады. Шынында да, қатерлі ісік ауруының себептері көп, бірақ барлық канцерогендер олардың әсерін жүзеге асырудың жалпы жолына ие болуы керек — олар қандай да бір жолмен жасушалық ДНҚ молекуласына әсер етуі керек. Осы уақытқа дейін қалыпты жасушаны қатерлі ісікке айналдыру механизмдерін түсіндіруге тырысатын көптеген ұғымдар ұсынылды. Бұл теориялардың көпшілігі тек тарихи қызығушылыққа ие немесе қазіргі уақытта көптеген патологтар қабылдаған онкогенездің әмбебап теориясының құрамдас бөлігі — онкогендер теориясына кіреді. Онкогендер теориясының негізгі ережелері ХХ ғасырдың 70-ші жылдарының басында тұжырымдалған. к. Ниепег және С. Тобаго, олар әр қалыпты жасушаның генетикалық аппаратында гендер бар, олардың қызметі уақтылы белсендірілмеген немесе бұзылған кезде қалыпты жасуша қатерлі ісікке айналуы мүмкін. Бұл гендер "прото-онкогендер"деп аталды. Прото-онкогендер-бұл жасушалардың өсуін, көбеюін және саралануын бақылайтын қарапайым (қалыпты) жасуша гендері. Кейбір прото-онкогендер онтогенездің алғашқы кезеңдерінде ғана жұмыс істейді, ал басқалары сараланған жасушаларда жұмыс істейді, бірақ бұл гендердің жұмысы қатаң бақылауда. Прото-онкогендердің мутациясы немесе реттеуші гендердің мутациясынан кейін олардың белсенділігінің тұрақты өзгеруі нәтижесінде прото-онкоген жасушалық онкогенге айналады. Сондықтан онкогеннің пайда болуы прото-онкогеннің жеткіліксіз (сандық, сапалық немесе уақытша) көрінісімен (немесе активтенуімен) байланысты. Адам геномындағы гендердің жалпы саны шамамен 100 000 болатыны белгілі. Олардың ішінде 100-ге жуық шынайы прото-онкогендер, яғни жасушалық гендер бар, олардың қалыпты жұмысының бұзылуы олардың онкогендерге айналуына және жасушаның ісік түрленуіне әкелуі мүмкін. Протоонкргены тканеспецифичны. Бүгінгі таңда жеті негізгі түрге біріктірілген 50-ден астам прото-онкүндік анықталды. Прото-онкогеннің онкогенге айналуының келесі себептері болуы мүмкін: нүктелік мутация, транслокация немесе интрахромосомалық қайта құру, күшейту, гендік күшейткіштердің активтенуі және (немесе) жанама әсер ету, протронкогендердің вирустармен транедукциясы, жасуша онкогенін кірістірілген вирус геномымен қоздыруды белсендіру. Прото-онкоген ақауының фенотиптік көрінісі үшін оның тек бір аллелінің мутациясы жеткілікті, яғни прото-онкогенді онкогенге айналдыратын мутация басым болады. Прото-онкогеннің онкогенге айналуы онкологиялық ақуыз синтезіне әкеледі — өзгерген прото-онкоген өнімінен сандық немесе сапалық тұрғыдан. Онкологиялық ақуыз либр жасушасында көп мөлшерде пайда болады немесе өзгертілген құрылым мен қасиеттерге ие болады, бұл ақуыздың жоғарылауын қамтамасыз етеді және оның реттеуші әсерлерге реакциясын бұзады. Жасушадағы локализация бойынша ядролық, цитоплазмалық және мембраналық онкобелкалар ерекшеленеді. Ядролық онкобелкалар (мысалы, мус, fоs, myb) ядрода жұмыс істей отырып, геномның индукторлары мен репрессорларының рөлін атқарады. Осы жүз үшін ерекше емес рак клеткасының синтезі олардың әсерімен байланысты . онтогенез күндері немесе ақуыздардың белгілі бір ұлпасы үшін (эмбриональды және гетерогенді антигендер, эктопиялық гормондар және т.б.). Цитоплаз-матические онкобелки (fрs, mos, fms) - бұл тирозин, серин немесе треонин қалдықтарын фосфоризациялау арқылы әртүрлі жасушалық ақуыздарды өзгертетін ақуыз киназалары. Бұл қатерлі ісік жасушалары жасуша алмасуының өзгеруіне және ісік жасушасына тән фенотипті алуға жауап береді. Сыртқы жасуша мембранасында (ѕге, abl, ras) локализацияланған онкобелкалар табиғи өсу факторлары үшін рецептор ретінде әрекет ете алады немесе сыртқы ынталандыру болмаса да, жасушаны бөлуге итермелейтін өсу факторлары ретінде әрекет ете алады. Онкологиялық аурулардың әсерінен жасушалық Ц өсуінің, пролиферациясының және саралануының реттелуі бұзылады, ДНҚ-ның жедел репликациясы және жасушаның үздіксіз бөлінуі үшін жағдайлар жасалады. "Бұл oputsoleil немесе анти-онкогендер, олар фунюцибналды онкогендердің антагвгасттары болып табылады. Қазіргі уақытта прото-онкогендердің белсенді онкогендерге айналуының алдын алу, жасушалардың сақталуы, ДНҚ құрылымы бұзылған жағдайда апоптоз индукциясы болып табылатын 10-нан астам анти-онкоген функциясы анықталды. Қазіргі уақытта антионхогендердің ең көп зерттелгені-ақуызды кодтайтын ген p53 (p — "protein"; 53 — молекулалық массасы 53 КДа). Р53 барлық жасушаларда аз мөлшерде болатын ядролық фосфопротеин екендігі анықталды. Қалыпты жасушалардағы р53 деңгейі ДНҚ-ны зақымдайтын агенттердің әсерінен, мысалы, иондаушы сәулелену, ультракүлгін сәулелер, түрлі химиялық мутагендер, гипоксиядан кейін күрт артады. Анти-онкогендік функцияны әртүрлі ұлпалардың жасушалары синтездейтін полиаминдер — спермин және спермидин орындайды. Бұл заттар идиффе-ренцировканың жасушалық пролиферациясын реттеуге қатысады, олардың деңгейі тіндердің өсуі мен регенерациясымен жоғарылайды. Сонымен қатар, полиаминдер теріс зарядталған ақуыздар мен ДНҚ топтары бар кешендердің пайда болуымен хроматин мен ядролық ақуыздарды тұрақтандырады. Полиаминдер деңгейінің төмендеуі апоптозды тудырады. Жоғарыда айтылғандардан канцерогенез механизмдері туралы қазіргі идеялардың негізінде жасушаның қатерлі трансформациясы прото-когендерді онкогендерге айналдыратын және (немесе) мутантты жасушалардың көбеюін іріктеуді, жоюды және шектеуді жүзеге асыратын белсенді емес гендердің әртүрлі генетикалық оқиғалары нәтижесінде пайда болады деген болжам жатыр. Метастаздардың дамуында келесі кезеңдер ерекшеленеді: 1) инвазия-рак клеткаларының тамырға немесе іргелес тіндерге енуі; 2) көлік-қатерлі ісік жасушаларын қанмен немесе лимфамен тасымалдау; 3) имплантация - рак клеткасының ыдыстан шығуы және "бөтен алаңда" бекітілуі (келесі фаза болмаған кезде "ұйқысыз" метастаздар пайда болады); 4) активация — ісік өсуінің қайталама ошағын (метастаз) қалыптастыра отырып, ісік жасушаларының көбеюі. : Метастаздың үш жолы бар: 1) лимфогенді-лимфа тамырлары бойынша; 2) гематогенді-қан тамырлары арқылы; 3) Мата – жанасатын тіндердің бірінен екіншісіне тканаралық кеңістіктер бойынша. Мәселен, мысалы, сүт безінің жұмағында метастаз көбінесе лимфа жолдары арқылы аймақтық лимфа түйіндеріне өтеді: метастаздың орны қанмен қамтамасыз ету ерекшеліктеріне және органның тамырлы каналының архитектурасына байланысты болуы мүмкін. "Бөтен өрісте" ісіктің өсу мүмкіндігін анықтайтын маңызды фактор-оның неоваскуляризациясы. Диаметрі 2-4 мм-ден асатын ісік жаңа капиллярлық тамырлардың пайда болуын қажет етеді, өйткені оның тамақтануы диффузия арқылы ғана қамтамасыз етілмейді. Ісік жасушалары ангиогенезді ынталандыратын факторларды шығара алады. Бұл заттар іргелес дәнекер тінінен бұрын пайда болған ұсақ венулаларды түзетін эндотелий жасушаларының оған көшуі және олардың көбеюі арқылы тамырлардың ісік ошағына енуін қамтамасыз етеді. Канцерогенезге ықпал ететін факторлар Канцерогенезге ықпал ететін келесі факторлар бар. 1. Тұқым қуалайтын бейімділік. Бір отбасының мүшелері арасында бірнеше ұрпақта бірдей локализацияның қатерлі ісігі анықталған кезде қатерлі ісіктің отбасылық формаларының болуы. Сонымен, ананың сүт безі қатерлі ісігінің болуы пробандта осы локализацияның қатерлі ісігін анықтау қаупін 5 есе, ал анасы мен әпкесінде 10-15 есе арттырады. Көптеген жағдайларда адамның қатерлі ісікке тұқым қуалайтын бейімділігі организмге тән және полигендік жолмен беріледі. 2. Иммуносупрессия. Өсіп келе жатқан ісіктен ағзаны қорғау жасушалық және аз дәрежеде гуморальды иммунитеттің механизмдерімен қамтамасыз етіледі. Иммундық жүйе рак клеткаларын таниды, олардың бұзылуын тудырады немесе көбею фазасын тежейді. Моноциттер мен макрофагтар т лимфоциттері танығаннан кейін рак клеткаларының белгілі бір кил-лингін жүзеге асырады. К - жасушалар (нөлдік лимфоциттер және моноцитарлы қатардың ерекше жасушалары) цитотоксикалық антиденелермен (lgm)жүктелген ісік жасушалары Кез-келген иммуносупрессия ісік өсуіне ықпал етеді. Әр түрлі шығу тегінің иммун тапшылығы жағдайлары (әсіресе Т жүйесінің ақауы бар); ісіктердің пайда болуына бейім. Сонымен, иммундық қорғаныстың жасушалық және гуморальды байланыстарының төмендеуі аясында сүт безі қатерлі ісігінің дамуы жиі байқалады. 3. Белгілі бір эндокриндік фон. Канцерогенез процесінде жасушалардың өсуін ынталандыратын гормондар маңызды рөл атқарады. Бұл соматолиберин және СТГ, пролактолиберин және пролак-тин, тиролиберин және ТТГ, меланолиберин және меланотропты гормон, гонадолибериндер, эстрогендер. Бұл гормондардың артық болуы (олардың арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуы сияқты) ісіктердің дамуына ықпал етеді. Мысал ретінде артық эстрогеннің фонында пайда болатын сүт безінің қатерлі ісігі, артық TSH бар қалқанша безінің қатерлі ісігі және т. б. 4. Созылмалы қабыну және баяу пролиферативті процестер. Аталған патологиялық жағдайлармен канцерогендік факторлардың әсері үшін қолайлы фон жасалады. 5. Жасы үлкен. Ісіктер-бұл негізінен егде жастағы адамдардың аурулары. Егер ісіктің дамуы генетикалық өзгерістердің пайда болуының, жинақталуының және жүзеге асырылуының және өзгертілген жасушаларды іріктеудің көп сатылы процесі екенін ескерсек, жасына қарай мутацияның қажетті мөлшерін "жинақтау" ықтималдығы артады. Ісіктің ағзаға әсері Өсіп келе жатқан қатерлі ісік оның айналасындағы тіндерге де, науқастың бүкіл денесіне де әсер етеді. Ісіктің жүйелік әсерінің маңызды көріністері келесідей. 1. Қатерлі ісік кахексиясы-дененің жалпы сарқылуы. Қатерлі ісік кахексиясы көптеген факторлардың нәтижесі болып табылады. Ісік жасушалары бірқатар дәрумендер мен микроэлементтер үшін қалыпты жасушалармен сәтті бәсекелеседі. Дене өсіп келе жатқан ісікке тіндік ақуыздардың катаболизмін ынталандыратын глюкокортикоидтардың көбеюімен стресс факторы ретінде жауап береді. Иммунодепрессая. Қатерлі ісіктің өсуі қайталама иммун тапшылығының дамуымен бірге жүреді, бұл бір жағынан тлук6к6ртикоидтардың шамадан тыс көбеюімен, екінші жағынан, хосттың иммундық реакциясын тежейтін және трансформацияланған жасушалардың көбеюіне ықпал ететін ерекше факторлардың пайда болуымен байланысты. 3. Анемия. Ісік процесі дамыған сайын науқастарда прогрессивті анемия байқалады. Қатерлі ісік ауруларындағы Анемия күрделі генезиске ие. Біріншіден, ісік қандағы темір мөлшерін төмендететін, сүйек кемігіндегі эритропоэзді тежейтін және эритроциттердің өмір сүру ұзақтығын төмендететін заттар шығарады. Екіншіден, анемия тамыр қабырғасының ісігі арқылы жасырын қан кетудің нәтижесі болуы мүмкін. Үшіншіден, В12 дәруменінің (фолий қышқылының) жетіспеушілігі ісіктердің денесінде пайда болуы мүмкін. Ақыр соңында, сүйек кемігіндегі ісік метастаздары мүмкін. 4. Тромбоздар және геморрагиялық асқынулар. Қатерлі ісік процестеріне тән-бұл ICE синдромының дамуымен қанның агрегаттық күйін реттеу жүйесіндегі өзгерістердің дамуы. 5. Әмбебап мембрананың алдын-алу әсері. Липидтердің асқын тотығу процестерінің белсенуіне байланысты дамиды. Ісік-ең күшті табиғи антиоксиданттардың бірі-Е дәруменінің тұзағы. Опу-холеноситель ағзасының жасушаларында антиоксиданттық қорғаныс ферменттерінің белсенділігі төмендейді-каталаза, сода және глутатион-редуктаза. 6. Эктопиялық гормондардың өндірісі. Геномның белгілі бір локустарының дерепрессиясына байланысты ісік жасушасы осы тінге тән емес гормондар шығаруы мүмкін (мысалы, өкпе қатерлі ісігі жасушалары ACTH шығаруы мүмкін). 7. Интоксикация. Эндотелий жасушаларының көбеюі және тамырлы неоплазма, әдетте, ісіктің өсуінен артта қалатындықтан, оның ортасында некротикалық ыдырау аймақтары әрдайым кездеседі. Ісіктің ыдырау өнімдері қанға еніп, жалпы интоксикацияны тудыруы мүмкін. 8. Ісіну. Ісік ісінуінің генезисіне келесі факторлар қатысады: гипопротеинемия, тамыр өткізгіштігінің жоғарылауы, (ағып кетудің бұзылуымен тамырлар мен лимфа тамырларының ісіктерінің қысымы, қайталама альдостеронизмнің дамуы, ADH өндірісінің жоғарылауы. 9. Метаапазирование. Метастаздың нәтижесінде әртүрлі қайталама симптомдардың дамуы мүмкін. Шалғай органдардың жұмысында елеулі бұзылулар болуы мүмкін (мысалы, мидағы немесе жұлындағы метастаздарда қаңқа бұлшықетінің сал ауруы 10. Психоэмоционалды бұзылулар. Онкологиялық патологияның болуын адам ең күшті психикалық стресс ретінде қабылдайды. |