тоо. Джалгасова Нуржамал. Реферат таырыбы " Стоицизм жне гедонизм азіргі заманы тсініктерде"
 Скачать 0.64 Mb.
|
|
«Алматы Технологиялық Университеті»  РЕФЕРАТ Тақырыбы:“ Стоицизм және гедонизм: қазіргі заманғы түсініктерде” Орындаған:Джалгасова Нуржамал Тобы:ПИ 20-11 Тексерген:Бижанова Меруерт Алматы 2021 Жоспар: 1.Стоицизм және гедонизм мағынасы 2.Стойцизм философиясы 3.Философиядағы гедонизм 4.Қорытынды. 5.Пайдаланылған әдебиеттер. Гедонизм сөзі грек тілінен шыққан хедон мағынасы «ләззат» және жұрнақ -изм«доктринаны» білдіретін. Сондықтан гедонизм а ләззатты адам өмірінің жоғарғы игілігі ретінде қарастыратын Гедонизм дегеніміз не: Гедонизм сөзі грек тілінен шыққан хедон мағынасы «ләззат» және жұрнақ -изм«доктринаны» білдіретін. Сондықтан гедонизм а ләззатты адам өмірінің жоғарғы игілігі ретінде қарастыратын философиялық ілім. Гидонизмнің әкесі және Сократтың шәкірті болған Киреналық философ Аристипп адам жанының екі жағын ажыратты. Бір жағынан, жанның біркелкі қозғалысы болды, ол ләззат деп аталатын болады, ал екінші жағынан, жанның қатал қозғалысы, яғни азап. Осының арқасында ол рахаттың өзі бақытқа жетудің жалғыз жолы бола отырып, ауырсынуды азайту мақсаты бар деп тұжырымдады. Философ үшін Кирен дененің рахаты - өмірдің мәні. Гедонизм туралы философиялық ілімге қатысты екі классикалық мектеп бар, олар кейде шатастырылады, бірақ олардың арасында айырмашылықтар бар: Кирена мектебі (Б.з.д. 4 - 3 ғғ.), Гедонизмнің әкесі Аристипо де Сиренаның негізін қалаған, киреналық топтардан шыққан. Олар ләззаттың жоғары игілік екенін қорғап, тән ләззатын ақыл-ойға қарағанда жоғарылатады. Эпикуршылар, эпикуреистер немесе рационалды гедонистер тұжырымдаған, философ Эпикурдың ізбасарлары Самос. Бірінші кезекте, бұл гедонизмді жетілдіру үшін жасалған, ал екінші жағынан, рахат пен тыныштықты байланыстырып, ләззат алуға бірден құштарлықтың азаюын дәлелдейді. Эпикуршылар ауырсынуды жіберіп алу мақсатына ие, сондықтан ләззат енжар рөлге ие, сондықтан адам азап пен азапты тудыратын барлық нәрседен бас тартуы керек. Қазіргі заманғы гедонизмде ең маңызды тұлға француз философы Мишель Онфрей болып табылады, ол болуға емес, болмысқа көбірек мән беруді ұсынады, сондықтан ол барлық адамдарды өмірдегі ұнатпайтын нәрселерден ләззат алуға шақырады: махаббат, иіс, дәм, басқалардың арасында. Гедонизмнің синонимдері: ләззат, талғам, еркелік, материализм, утилитаризм, нәзіктік және басқалар. Басқа жақтан, гедонизм сөзінің антонимдері: рухани және өлім. Психологиялық және этикалық гедонизм Психология бойынша, гедонизм адамдардың қабілеті бар жалғыз әрекет немесе әрекет - бұл ауырсынудан немесе бақытсыздықтан аулақ болу үшін ләззат алуға ұмтылу. Адамдар жасайтын барлық іс-әрекеттер ләззат пен азапты іздеу мақсатымен жасалады, және бұл адамның іс-әрекетін ынталандырады. Өз тарапынан этикалық гедонизмОның принципі немесе мақсаты - рахат пен материалдық игіліктерді сіздің өміріңіздегі ең маңызды нәрсе ретінде қарау. Сондай-ақ оқыңыз: Психология Этика Гедонизм және утилитаризм Утилитаризм бұл пайдалылық адамгершілік принципі болатын философиялық ілім. Утилитаризмді философ Джереми Бентам дамытты (1748-1832), онда адамгершілік іс-әрекеттер ләззат беріп, азапты төмендететін әрекеттер деп тұжырымдалады. Моральдық іс-әрекеттің не екенін анықтау үшін оның оң немесе теріс әрекеттерін бағалау жеткілікті, ал егер ол зұлымдықты жеңсе, оны сөзсіз адамгершілік әрекет деп санауға болады. Бентамның утилитаризмі гедонизмге ұқсайды, өйткені моральдық іс-әрекеттер азапты азайтады және бақыт береді деп санайды. Өз кезегінде, философ Джон Стюарт Милл (1806-1873) осы ілімді дамытып, бастапқыда утилитаризмге берілген тұжырымдамадан сәл алыстады, өйткені ол рахат пен бақытты көпшілікке жақсылықтан есептеу керек деп атап өтті. кейбіреулердің басқалардан артық болатын кейбір ләззаттарына қатысты оң пайда тапқан адамдар, ал бақытқа кедергі келтіретін кез келген нәрсе оны өмірден алып тастау керек деп санайды. Гедонизм және стоицизм Ретінде белгілі стеицизм толығымен және мүмкін бақытты білу үшін жеке тұлғаның тағдырына бағынышты бейімделу, бұзылмайтын тыныштыққа негізделген қағидаларға негізделген доктринаға. Екінші жағынан, стеицизм Эпикурдың гедонизміне қарама-қайшы келеді, өйткені ілім апатияға жету және біздің рационалды табиғатымызға сәйкес өмір сүру мақсатында жасалады, өйткені жалғыз жақсылық - ізгілік, ал зұлымдық - бұл құмарлық пен иррационалдылық. тоя философиясын (stoa-Афина қаласындағы философтардың жиналатын ғимараты) б.ғ.д. 300 ж. Китионнан шыққан Зенон деген ойшыл қалаған. Ол мектеп 500 жылдай уақыт өмір сүрген. Оны Көне Стоя (3-2 ғ.ғ.), Орта Стоя (2-1 ғ.ғ.), Соңғы Стоя (1-2 ғ.ғ.) деп үш уақытқа бөледі. Көне және Орта Стоя мектебінің өкілдерінің толық бір шығармалары қалмаған. Көбінесе Стоя философиясында этика мәселеріне көбірек назар аударылған. Зенон өзінің философиясында бүкіл әлемдік мемлекет жөніндегі ілім жасаған (космополис). Бұл мемлекетте толық теңдік орнаған – еріктелер мен құлдар, байлар мен кедейлер, еркектер мен әйелдер - бәрі де тең құқылы. Бұл елде тек даналық сатысына жеткен адамдар өмір сүреді. Олар табиғат заңына сәйкес өмір салтын ұстайды. Алайда, табиғатқа сәйкес өмір сүру - ол өмірдегі материалдық қундылықтарды кеңінен пайдалану, қазіргі замандағы сияқты жаңа қажеттіктерді тудыру және оларды өтеу жолдарын іздеу емес, керісінше, адамды қоршаған сыртқы дүниеден тәуелсіз өмір сүру; егер біздің жануарлар әлемінен негізгі айырмашылығылымыз ақыл-ойда, саналығымызда болса, онда ақыл-ойдың, ар-ұжданның басшылығымен өмір сүру - ол нағыз табиғатқа сәйкес өмір сүру болады. Әрине, бұл ойлардың бәрі, шамасы, үлкен қалалардың тез өсуіне, рухани өмірдің тайызданып, азғындауына, тәтті өмірге деген көпшіліктің ұмтылысына сол кездегі ойшылдардың жаратпағындығынан туса керек. Олай болса, сыртқы Дүниеде қандай төңкерістер жүріп жатса да сені тағдыр қандай тәлтекке салса да, ақыл-ойға негізделген адамгершілік жолдан таймауың керек. Сыртқы Дүниеге қызығу, оған құмарту әр-түрлі залымдықтарды тудырады. Стоиктер Аристотельдің “ортаңғы жолын қатты сынға алады. Ақыл-ойдың, зерденің шын қызметі екі қарама-қарсы жатқан қумартудың арасындағы ортаңғы жолды табу емес, олай болса ақыл-ой әлі де өмірге деген құмартудан толық арылған жоқ. Сондықтан, адамның негізгі мақсаты - құмартудан құтылу, еріктік алу, самарқаулық дәрежеге жету (apatіa-самарқаулық). Соңғы стоиктер оны даналық - София – дейді. Реклама от RtbSape Байлықты аңсап, соның соңына түскен адам бақытсыз, өйткені ол өз-өзіне зардап әкеледі, ол жаман адам, өйткені ізгіліксіз; ол ақымақ адам - өйткені,- ақылсыз. Стоиктердің айтуынша, мұндай адамдар - халықтың көпшілігін құрайды. Адамдардың сыртқы бір-бірінен әлеуметтік айырмашылығы надандықтан шыққаннан кейін, оған тіпті мән беріп, я болмаса оған қарсы күреске шақыру керек емес нәрсе. Оған, әдемісі, көңіл аудармау керек. Сондықтан, тағдырға көніп, ешқандай іңкәрлік жолына түспеу қажет, өйткені, ол адамның жан-дуниесін түтіндетүі мүмкін. Бірақ, адамның өзіне қарамастан, сыртқы қолайсыз жағдай, адамның жан-дүниесінің тыныштығын бұзып үне бойы зардап әкеле берсе - ондағы ең жақсы жол - адамның өзін-өзі өлтіріп бұл Дүниеден кетуі. Өздерінің натурфилософиясында Стоиктер Гераклиттің көзқарасына жақын болған. Дүние шығармашылық алғашқы оттан пайда болып, уақыты өткеннен кейін лаулаған Дүниежүзілік отта жанып кетеді. Содан кейін тағы да Дүние басқа түрде келіп, тағы да жанып кетеді, ол-мәңгілік алмасу. Құдай табиғаттың барлық жақтарынан өтеді, сіңеді. Сонымен қатар ол бүкіл Дүниені басқарады және барлық болатын жер бетіндегі оқиғаларды біліп отырады. Мұндай көзқарас адам өмірінде фаталистік көзқарасты тудырады (fatum,-лат. сөзі,-тағдырға сену). Скептицизм. Реклама от RtbSape Антикалық философиясының соңғы сатысындағы тағы бір ағым - ол скептицизм (skeptіkos - ізденуші, зерттеуші). Олар өздерінің аты ізденуші болса да, барлық Дүние жөніндегі білім, заңдылыктардың ақиқаттылығын теріске шығарады, бәріне күмәнданады. Скептицизмге қарсы тұрған ілім - ол догматизм (dogma-ілім), ғылымда ашылған белгілі теорияларды өзгермейтін, абсолютті ретінде қарау. Егер скептицизм ағымын осы сөздің мағнасы арқылы түсінгіміз келсе, онда бүкіл философияны осы ағымға жатқызуға болады, өйткені бұл пәннің саласында бірде-бір бүкіл ғылым қауымы мойындаған ақиқат жоқ. Әр-түрлі философиялық ағымдар Дүниенің ең жалпы сурақтарына өзінше жауап береді. Философиялық дүниетаным өте күрделі де қиын, болмыс әлі көп құпияларын өзінің бойында сақтап жатыр, әрбір ұрпақ үлкен ізденіс пен толғау арқылы өзінің дүниетанымын тереңдете түседі… Ал бірақ танымның қиындығын скептицизммен теңеуге болмайды. Скептицизм барлық дүниетанымға күмәндану, танымның ақиқатқа жетуге болатынын теріске шығарған кезде ғана дүниеге келеді. Скептицизмнің түп-тамыры Софистика мектебіне кетеді. Протагорды еске түсірейік. “әр зат жөнінде кемінде екі қарама-қарсы пікір айтуға болады,- дейді ол кісі. Ал мұның өзі скептицизмге жол ашады. Қазіргі таным теориясындағы қайсыбір білімнің салыстырмалы екендігі де белгілі бір жағдайда скептицизмге әкелуі мүмкін. Скептицизм бағытының ірі тұлғасы Пиррон (360-370 б.ғ.д.(. Пиррон жазылған еш нәрсе қалдырмаса керек. Ол өзінің ойларын оқушыларына әңгіме етіп жеткізіп отырған. Ол еш нәрсені сулу, ия түрсіз деп, әділетті, ия болмаса әділетсіз деп айтпаған. Оның ойынша, ақиқат жоқ, ал адамдар тек қана әдет-ғұрып арқылы өмір сүреді деген. Заттар сезіммен де, ақыл-ой мен де танылмайды, сондықтан олар жөніндегі қайсыбір пікір болмасын ақиқатқа жеткізбейді. Пиррон өзінің осы пікірлерін дәлелдеу үшін былай дейді. Ешнәрсені заттар жөнінде айтуға болмайды, өйткені олар әр-түрлі тіршіліктердің бір-біріне ұқсамайтын түйсіктерін тудырады - біреулеріне ол зат пайдалы, екіншілеріне - зиянды; әр-түрлі адамдар да заттардан әр-түрлі әсер алады. Белгілі бір нәрсе адамның әр-түрлі түйсіктерінде әр-түрлі қабылданады (күннің сәулесі көзге жарық болып, денеге жылылық әсерін тигізеді). Адам өзінің жан-дүниесінде әр-түрлі жағдайда белгілі-бір затты әр-түрлі қабылдайды. Заттар әр-турлі басқа құбылыстармен бірге қабылданады да, әр жағдайда әр-түрлі болып көрінеді; белгілі бір түжырымға екінші оған қарсы пікірді айтуға болады және олардың біреуі екіншісінен көрі ақиқатқа жақын деп айту қиын. Сондықтан, Дүние жөніндегі ақиқат тек Құдайдың колында. Олай болса, адам еш нәрсенің ақиқатын білмегеннен кейін олар жөнінде ешқандай тұжырым жасаудан аулақ болуы керек. Пиррон жөнінде мынандай аңыз қалған. Кемемен теңізде жүзіп келе жатқанда үлкен толқындар пайда болып, адамдардың көңіл-күйі түсіп кетеді. Бірақ Пиррон жағалайға самарқаулыкпен қарап, адамдарға кемедегі тамақ күйсеп жатқан торайды көрсетіп: неге қорқасындар осы торай сияқты еш нәрсеге алаңдамай, өздеріңді дана адамға ұқсас сияқты ұстамайсыңдар ма? -деген екен. Атақты орыс философы А.С.Богомолов, “Скептицизм адамдық дәрежеге сай емес, одан төмен тұрған ілім,- деген пікір айтады. Өйткені, қауып туғандағы қорқыныш сезімі адамдыққа лайықты болмағанмен, қорыққан адам ең болмаса өзінің өміріне кауып төніп тұрғанын біледі. Ал нағыз адамдық нәрсе - ол содан кейін барлық күш-жігерін жинап, сол қауыпқа қарсы тұру, осы күресте барлық өмірдегі алған тәжрибесін, білімін жұмсау болса керек. Богомоловтың бұл пікіріне толығынан қосылуға болады. Сонымен скептицизммен антикалық философия аяқталады. Грек философиясында ең алдымен оптимистік дүние таным пайда болды. “Білемін және соған сәйкес әрекет етемін- деген қағида көне гректердің ең биік идеалы; Эпикурлықтар “Білемін, сондықтан бас тартамын,- деді. “Білемін және оған көнемін,- деп стоиктер айтты. Ал Скептиктер “Білмеймін, сондықтан қалай болса солай өмір сүремін,- деп көне грек ой пікірін аяқтады. Ал мұның өзі Көне Заманның тарихи мүмкіншілігінің (құл иеленүшілік қоғамның) сарқылғанын, жаңа ой-өрісіне өрлеу керектігін қажет етті. Бұл жаңа талапқа сай келген Орта Ғасырларда пайда болған тамаша философия - діннің шеңберінде пайда болған сенім философиясы еді. Келесі тарауда соны талдауға көшеміз. Пайдаланылған әдебиеттер https://miryogi.com/ https://kk.wikipedia.org/ https://ikaz.info/ https://philosophy_kaz.academic.ru/ |