репарация. Репарация згерген (мутацияа шыраан) дн молекуласы рылымыны алпына келуі Мутацияны пайда болу себептері жне жіктелуі. Мутагенез
 Скачать 266.29 Kb.
|
Репарация өзгерген (мутацияға ұшыраған) ДНҚ молекуласы құрылымының қалпына келуіМутацияның пайда болу себептері және жіктелуі.МутагенезПайда болу себептеріне байланысты:спонтандық және индуциялық мутациялар. Спонтандық (өздігінен пайда болатын) мутациялар — кездейсоқ, белгісіз себептерден пайда болады. Индуцияланған мутациялар немесе жасанды мутациялар мутагендердің әсерінен пайда болады. Мутагендер деп мутацияны жиілететін кезкелген факторларды атайды. Мутагенез — мутацияның пайда болуы. Канцерогенез — ісіктің пайда болуы. Днк молекуласын зақымдайтын агенттер 3 ке бөлінедіФизикалық-иондаушы радиация. Оның әсерінен жасушада бос радикалдар пайда болады. Химиялық-азоттық қышқыл. Олар цитозинді урацилге, аденинді инозинге айналдырады Биологиялақ-3 р қәтелігі Репарацияның типтері:Жарықтық репарация немесе фотореактивация; Қараңғылық репарация немесе эксцизиялық Репарация; МИСМЭТЧ-РЕПАРАЦИЯ; Рекомбинационная репарация; SOS-РЕПАРАЦИЯ. Жарықтық РЕПАРАЦИЯБұл репарации кезінде бастапқы ДНҚ құрылымы тікелей қалпына келеді, өзгерген учаскелері түзеледі. Мысалы, пиримидиндік димерлердің фотореактивация. Фотолиаза ферментінің қатысуымен жүреді, көзге көрінетін күн сәулелернің әсерінен фотолиаза ферменті активтелінеді. Димерлерді табады, олармен байланысып, қалпына келтіреді. Эксцизиалық репарацияның этаптары:ДНҚ зақымданған жерін эндонуклеаза табады; Бұл бөлік экзонуклеазаның көмегімен кесіліп алынады; Полимеразалардың көмегімен жаңа тізбектің матрицалық синтезі жүреді; Полинуклеотид - лигаза ферментінің әсерінен түзілген тізбек байланысады. SOS-РЕПАРАЦИЯБұл репарация зақымданған жасушаны жойылудан сақтайды, сондықтан SOS-репарация деп аталған. Бірақ SOS-репарацияның дәлдігі төмен.Ол индуцебельдік процес, ДНҚ молекуласының өзгерген матрицада болса да репликациялану қажеттігінен жүреді. ДНҚ синтезі көптеген қателері бар матрицада жүреді. Мұндай қателері болғанымен репликацияның жүруі, жасушаның тіршілігіне аса қажетті қызметі бұзылмаса, оның өмірі жалңасады. ДНҚ РЕПАРАЦИЯСЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНАН ПАЙДА БОЛАТЫН АУРУЛАР:Пигменттік ксеродерма1а – Бұл қыздар эксцизиялық репарацияға жауап беретін гендердің ауытқу салдарынан пигменттік ксеродермамен ауырады. Сондықтан өмір бойы терілеріне ультракүлгін сәулерінің түсуін болдырмау үшін жасанды жарықта тіршілік етуге мәжбүр. Пигменттік ксеродермамен ауыратындардың жарыққа шығудан пайда болатын терідегі өзгерістер1 б – балада 1 в – ересек адамда Атаксия-телангиэктазия (Луи-Бар синдромы).2а – бұл 22 жастағы науқас атаксия әсерінен өз бетімен жүре алмайды және өмірінің соңына дейін мүгедек арбасына байланған. 2 б – науқастың көзіндегі қылтамырлар-дың кеңеюі Блум синдромы3- Аурудың бет терісіндеқылтамырлардыңзақымдалунәтижесінде күнсәулесініңәсерінен көбелектәрізді қызыл дақпайда болған |