Гидравлика_каз_39с. Таам ндіру процестеріні классификациясы

• Название: Таам ндіру процестеріні классификациясы
• Дата: 25.07.2018
• Размер: 102.16 Kb.
• Имя файла: Гидравлика_каз_39с.docx
• Тип: Документы; #48812
• страница: 3 из 5

Табиғи кептіру.Мұндай кептіруді қолайлы климаттық шарттарда қолданады. Кепкен өнімді арнайы бастун щиталарға салады немесе ашық ауада торға (сеткаға) салады.

Конвективті кептіру. Мұнда кептірілген өнімнің қабатына қатысты қызған ауаның амалсыз қозғалысы қолданылады. Амалсыз (принудительная) конвекцияның жылдамдығы 1...5 м/с.

Конвективті кептірудің басты кезенінде кептіріліп жатқан материал бетінде бос ылғал болғанда, материалдың температурасы оған аз тәуелді болады. Осындай сәйкес шарттар сулы термометрдің температурасына жақын болады. Сондықтан да кептірудің басты кезенінде кептіруді тездететіндіктен кептіргіште температура жоғары болуы мүмкін . Кептірудің басында әдетте температураны 90...120⁰С-қа дейін жоғарлатады; шашыраңқы кептіргіштерде -140...200⁰С –қа дейін болады.

Келесі кептіру кезенде температура күйіп кетуден немесе басқа да өнімнің сапасының нашарлауына алып келмейтін белгілі бір белгіге дейін кему керек.Әдетте бұл температура кептірілген материалға байланысты 60...45⁰ С-ты құрайды.

Кептірудің алдындағы сілтілі сульфитті ертіндісімен өндеу, осы температураның жоғарлауына мүмкіндік береді. Өнімді сульфиттеу кептіру кезіндегі побурения (лайлану,қопарылу) мүмкіндігін кемітеді. Дәл осылай аскорбинді немесе лимон қышқылымен өндеуге және шығыс өнімдерді бланжирлеуге болады. Кейде осы кезенде де бірнеше секундқа (кейде 10 секундқа дейін) еш қолайсыз жағдайлар болмаса, температураның жоғарлауы 100...130⁰С-қа дейін болады.

Материалдың жанып кетуін болдырмау үшін кептіруді екі кезенде өелізеді: негізгі кептіру кезеңі және соңына дейін кептіру. Негізгі кептіру кезенінде материал ылғалдығы 10...15 % -ға дейін кемиді. Сонымен қатар соңына дейін кептіру кезеңінде кептіріліп жатқан материалдың барлық көлемінде ылғалдық тегістеледі. Соңына дейін кептіру құрылғыларында ауаның қозғалу жылдамдығы 1м/с –ке дейін болса, ауа температурасы 40...60⁰С –тан аспайды. Әдетте соңына дейін кептірудің кептіру ұзақтығы негізгі кептіруге қарағанда артығырақ болады.

Кептірілген материалдарда ылғалдың жойылуы беттегі ұшқыш заттың шығаруына әкеп соғады. Осының салдарынан өнім өзінің дәмін және хош иісін жоғалтып, және осындай шығын көрінетіндей жағдайға келуі мүмкін. Бұл заттарды ұстап тұру және кепкен өнімге қайта алып келу үлкен мәселе.

Кондуктивті кептіру. Жылу материалдың өніммен байланысы кезінде беріледі.

Шашыраңқы кептіру. Шашыраған сұйық өнімнің ұсақ тамшылары жоғарғы температуралы ортада тез жоғалады. Шашыраған өнім үлкен кептіру ауданға түсіп интенсивті жылу бергіштігін қамтамасыздандырады. Кептірудің ұзақтығы (1...10 с) аспайды. Шашыраңқы кептіргіште жылу бергіштіктің екі түрінің біреуі белсенді болады –конвекция және радиация, бірақта жалпы жағдайда екуі қатар жүреді.

Шашыраңқы кептіргішті сүттен, жұмыртқадан, шырындардан (сок), гидрализденген крахмалдан, қызылшаның сұйықтығынан, сәбіздің шырынынан және т.б.-дан ұнтақты өнімді өндеу үшін қолданады. Дайын өнімді алу үшін (қайнаған немесе теңіз тұзын сияқты) кептіру кезінде олардың хош иісін сақтауға талап етілмеген кезде қарапайым немесе әмбебап кептіргіші де құрылуы мүмкін (мысалы, кептіру кезінде өнім күйіп кетпеу үшінү, құрғақ сүтті өндіру кезінде)

Білікті кептіру. Кеуіп жатқан өнімнің жұқа қабаты цилиндрлі сәл күйген валдың бетіне «жағылады». Сұйық қабат 40...60 с ішінде кебеді, кейін оның жұқа кепкен түйіршіктері пышақпен алынады.

Өнімдерді көпіру арқылы кептіру. Көпір көкіністі және жемісті материалдарды конвективті ауа ағынындағы перефирленген металды табаларда (лист) кептіреді. Инертті газдың атмосферасында көпіру үшін өнімге миксердағы көпіретін тұңбаларды қосады.

Вакуумды кептіру. Үрдіс кеуіп жатқан материалдың температурасын төмендетуге мүмкіндік беретін төменгі қысым кезінде жүреді.

Сублимационды кептіру. Төменгі температурада витаминдер және бояғыштар бұзылмайтындықтан сублимациялы кептіру кезінде алынатын өнім жоғары сапамен қамтамасыздандырылады. Кепкен материал өзінің бастапқы пішінін сақтайды, сонымен қатар (жиі) –балауса (жаңа) өнімге деген көптеген хош иістер сақталынады.

Сублимация –судың қатты күінен, сұйықтықтан өтіп-су фазасын түземей,тура бу күйіне көшеді. Бұл кептіргіштегі төменгі қысым болғанда болуы мүмкін. Кептіру температурасы кезінде ондағы қалған қысым қанық будың қысымынан төмен болу керек. Бұндай жағдайда судың қайнау температурасы қатты кептірілген өнімнің температурасына қарағанда төмен болады. Табиғи түрде қатты өнімнен (мұздан) алынатын судың молекуласы бірден булы күйге ауысады.

Егер де кептірілетін өнімді кептіргіштің поддонына салсақ, мұздың сұйықтыққа көшуі кезіндегі пайда болатын су бірден қайнайды және бу түрінде жойылады. Бұл үрдісті де сублимация деп атайды.

Эксплозионды, немесе жарылғыш кептіру. Сонымен қатар кептіру түрінде жылулық шоктың пайда болуы қолданылады. Бұл оның толық көлемінде судың қайнауында қотындалынады, нәтижесінде қоршаған ортада бірден қысым төмендейді. Сонымен қатар су көпірілетін метериалда және қайнау температурасына жақын температураға дейін қыздырылған, сыртқы қысымның төмендеуінен тым қызған және қайнаған болады.Нәтижесінде материалдың ішкі құрлымы бұзылады және көпірген сияқты (жеңіл ауалы) болады. Мұндай материал жеңіл кептіріледі. Эксплозия сыртқы қысымның атмосфералыға көшу кезінде мүмкін, (сонымен қатар матетиалдың алғашқы температурасы 100⁰С-тан асады), дәл осылай атмосфералы қысымнан вакуумды түріне көшу кезінде де болады. Екінші жағдайда бұл үрдіс тым төмен температура кезінде жүреді.

Қайнап жатқан қабаттағы және аэрофатонды (пневматикалы) кептіру. Осы екі кептірудің түрі төменнен жоғары қарай үгітілетін материал қабатынын арасына ауа жібергенде жүреді. Бұл екі жағдайдағы ең негізгісі біреуі ғана болады, бірақ пневматикалы кептіруде ауа жылдамдығы жоғары және кептірілетін материал бөліктерінің арасы үлкендеу болады. Қайнап жатқан қабат ауа ағынының 1...5 м/с жылдамдығында жүреді; аэрафотонды кептіру кезінде оның жылдамдығы 12...14 м/с –ке дейін өседі.

Инфрақызыл кептіру және жоғарғы жиіліктегі тоқ өрісі (поле) аланындағы кептіру.Басқа кептіру түрінен бұл кептіру түрі жылудың сәйке әдісімен ерекшеленеді. Кептіру үрдісінің ұйымы кез –келген болу мүмкін (жоғарыда көрсетілген әдістердің арасынан). Бұндай қыздыру кезінде диффузия үрдістері және ылғалдың термодиффузиясы материалдарды кептіру үрдісі кезінде бір жаққа бағытталған, бұл кептіруді 10 есе жылдамдатады. Инфрақызыл қыздыру кептіргіштерде әдетте жұқа өнімдерді кептіреді (печенье, бетіндегі бояу қабатын), мұнда сәулелендіру жуандығының ортасына дейін өтеді.
9.Механикалық үрдістері және аппараттары.

Ұсату (механикалық) –механикалық күштің әрекеті кезінде қатты денені бөлікке бөлу. Егер де бөлікті ұсату үрдісінде кездейсоқ пішін пайда болса, оны жару, ал егер де оған арнайы пішін белгілесе, онда мұндай үрдісті кесу деп атайды.

Материалдардың бұзылу негізіне, әдетте олардың Δ деформациясының ε кернеуіне эмпирикалық тәуелділігін санайды. Оларды материал үлгілерін созылуға және қысуға алып келегнде жатқызады –бұруға, майыстыруға , өшіруге, бөлуге, басуға, ұрып –соғуға және т.б. Алынған тәуелділіктерді қисық созылу немесе қысу деп атайды. Қисық созылуда көп тағам өнімдерді жатқызатын реологиялық материалдармен байланысқан көп ерекшеліктер орын алады.

Бөлшектеу әдістері. Оларды негізгі деформацияның іске асыру сипатына байланысты жүктеуді ұрып –соғудың, езудің, бөлудің, өшірудің, аралықтың және иілудің көмегімен бөлшектейді. Бөлшектеудің шынайы үрдісі екі және одан да көп әдістерді қолданады: ұрып –соғумен қысу, ұрып –соғу және өшіру т.б.

Бөлшектеудің і дәрежесі –бұл материал бөліктерінің сипатты өлшемдерінің D-дан және d бөлшектеуден кейінгі қалпы, демек i=D/d қатынасы.

Бөлшектеу нәтижесінде алынған бөліктердің мөлшерлері: ірі, орташа, ұсақ, жұқа, тым жұқа және коллоидты болады. Кестеде бөліктердің сипатты бөлшектері және бөлшектенуге дейінгі және кейінгі түрлі түрлі типтері көрсетілген.

Бөлшектеу (жару) типтерінің жіктелуі келесі обьективті заңдылықты көрсетеді. Кез –келген ұнтақтағыш қадай да бір ұнтақталынатын бөліктің өлшемдеріне жатады. Өзнің мүмкіндігі бойынша алынатын берілген жіктелуден екі класты немесе одан да көп ережеге сай ұнтақтауды құра алмайды.

Мысалы, басында материалдардың ірі бөліктері түсетіндей құрылғы жоқ, оның шығысы кезінде материал ұсақ өлшемдермен сипатталады. Мұндай жағдайда ұсақ дисперсті материалдар және орташа дисперсті материалдарды алу үшін бірінші ұнтақтағышпен тағы бір ұнтақтағышты қондыру қажет.

Бөлшектеудегі (жарудағы) қуаттың шығымы. Бөлшектеу (жару) үрдісінде сыртқы күштер материалдар бөліктерінің жауапты тіркесу күштерінен артық болады. Сол себептен жалпы жұмыс шығындары келесі үрдістерден құралады:

- бөліктердің бөлінуі немесе жаңа беткі жағының пайда болуы, демек қатты дененің беткі жағында жұмыс шығынының өсуі;

- бұзылатын бөліктердің көлемді деформациясы;

- оршаған кеңістіктегі үрдістің жылулық эффектісінің шашырауы.

Жарғыштарға қойылатын талаптар. Жарғыштарға қойылатын жалпы талаптар: ұнтақталған материалдар өлшемнің кіші шашылымдылығы; бөлшектеуге (жаруға) қуат шығынының қысқаруы үшін ұнтақталған материалдың бөлшектеу зонасынан жылдам жойылуы; минималды шаңның пайда болуы; бөгде заттардың бөлшектеу зонасына түскен жағдайда сынудан, қираудан сақтайтын құрылғының болуы, тозу элементтерінің жеңіл ауыстыруы.

Беткі, немесе жақты (щековые) жарғыштар. Тағам өнеркәсібінде оларды пештерде көмірқышқыл газды алуда, қызылшадан қантты өндіру зауыттарда және ақ балшықты ұсату үрдісінде қолданады. Беткі бөлшектегіште (жарғыштарда) (2 сурет) материал бөліктерінде қозғалатын және қозғалмайтын беттерде басылады.

Бетті бөлшектегіш жұмыс кезінде қарапайым және кепілді болады. Оларда қозғалыс беттер қисықшипалы –шатунды механизіммен іске асады, сондықтан да олардың фундаменттерінің белгілі вибрациясын құрады. Егер де гидроприводты қолданса, вибрация кемиді.

Конусты (гидрационды) бөлшектегіш материалды сыртқы конусы және пестик арасында басады. Пестик 2, айналғанда өзінің өсімімен коналы беткі жағын 3 көрсетеді. Нәтижесінде конустың және пестиктің аралығы өзгереді және олардың арасына түсетін материал бөлшектелінеді. Ірі және орташа бөлшектеу үшін қолданады.

Білікті бөлшектегіштер (жарғыштар) материалды қысу және қажау жолымен бөлшектейді (сурет 2). Егерде біліктерді иректелген (рифленные) пішінде дайындаса, оған түскен материал тағы да ұсатылады (жарылады). Оларды орташа, ұсақ және жұқа бөлшектеу (жару) үшін қолданады. Білікті жарғыштарда горизонтальды остен айналым жасайтын біліктердің саны бір немесе бірнеше жұпты біліктерден құралуы да мүмкін. Біліктер бір -біріне қарама –қарсы айналып тұрады.

Балғалы бөлшектегіш (жарғыш) (2,г суреті) түсетін материалдарды айналмалы балғамен және қозғалмайтын рифленді декаға 2 материалдың соғуымен бөлшектейді. Ұсақталынған материал жүк түсіретін зонаға 3 ситосы арқылы өтеді, егер материал елеуішпен (ситамен) ұсталып қалса, ол аэродинамикалық күшімен жару (бөлшектегіш) зонасына қайта оралады. Балғалы бөлшектегіштерді (жарғыштарды) нәзік материалдарды орташа, ұсақ және өте жұқа бөлшектеу үшін қолданады.

Балғалы жарғыштарда олардың балғалары остерінде бос тербелетін остерінде орнатылады. Айналу кезінде балғалар радиалды пішін (тәртіп) түрінде орналасады (жақын түрінде). Материалдың бұзылуы (жарылуы), балғалардың ұштарындағы жоғары айналмалы жылдамдықтың әсерінен соғылу кезінде пайда болады (материал бұзылуын қамыту керек). Бұл үрдіс қозғалыс сақтау заңына бағынады.

Матариалды өте жұқа ұнтағына айналдыратын (қамтамасыздандыратын) дезинтегратор жарғыштарда (2, д суреті) материал үлкен жылдамдықта әр түрлі жаққа айналатын екі дискінің арасында ұсатылады. Дисктердегі әр бармақтар (била) өзгеше жасалынады - олардың әрқайсысы екінші дисктің бармақтарының екінші қатарының арасында орналасқан. Дисктің айналу жиілігі -200...1000 айн/мин, соғу жылдамдығы -300 м/с –ке дейін, соғу жиілігі -10³...10⁴ 1/с. Дисктік бөлшектегіштегі сыртқы диаметрінің жылдамдығы 7...8 м/с –ті құрайды.

Бір дискі қозғалмайтын, қалғандары қозғалатын ұнтақтағыш (ұсақтағыш) дисмембратор деп аталады. Егер дисмембратордың осі тігінен (вертикалды) орналасса, ондай құралды энтолейтор деп атайды.

Шарлы (стерженді) диірмендерде (ұсақтағыштарда) түсетін материалдар құлайтын шарлар (2, и суреті) және стержен арасында ұсатылып және үйкеленіп жарылады. Шарлы диірмен материалдарды ұсақ және өте жұқа фракция алу үшін қолданады. Олардың тірегі арқылы берілетін тік (вертикалды) жазықтықта диірмен (ұн тартқыштың) барабанына вибрационды қозғалысты хабарлап ұсату (бөлшектегіш) дәрежесін жоғарлатуға болады.

Ағынды диірмендер (2, л суреті) материалды газды ағында (струяда) оның бір бөлігін екіншісімен соғу арқылы үлкен жылдамдықта бөлшектелінген бөліктерді айдап жарады. Сонымен қатар негізгі әсерді бөлшектегішке олардың беткі жағының жауапты үйкелісі бөліктердің жарылуына (ұсатылуға) апарады.Ағынды диірмендер материалдарды ұсақ немесе өте ұсақ фракция береді.

Коллоидты түрде жаратын диірмендер бөліктердің жабысуынан сақтайтын дисперсті ортаның қатысуымен (сұйық немесе газ) материалды қуыссыз ара қатынаста заттардың жарылуын туғызады және бұл жағдайда бөлшектер бір – бірімен жабыспайды. Жарылу үрдісі айналатын ротормен қозғалысқа кіргізіледі, ал қозғалмайтын корпус материалды ұстап жібермеуге апарады сол себептен олардың ұсату бөліктері сұйықтарда бірнеше рет айналып ұсатылады (құйынды эффект).

Кесу –материалға арнайы пішін беріп, өлшемін және беткі жағының сапасын түзеп бөлу үрдісі. Кесу қондырғылардың жіктеуі:

- бағыты (тағайындалғаны) бойынша –нәзік, қатты, серпімді, байланғыш –пластикалы және біркелкі емес материалдарды кесу үшін.

- іс-әрекет принципі бойынша –кезендікті, үзілссіз және көп әрекетті (комбинирлі);
-кесетін элементінің (құралының) түріне байланысты –пластикалық, дисктік,

- шнектік (струналы), гильотинді, роторлы, ағынды (струйные), (сұйықтық және пневматикалы), ультрадыбысты және лазерлі;

- кесетін құралдың қозғалыс сипаты бойынша – осінде айналатын, барып- қайтарымды, жазық параллельді, бұрылыс және вибрационды қозғалыспен;

- кесу кезіндегі және оның бекіту түріндегі материал қозғалсының сипаты бойынша.

Кесуге арналған машиналар.Көбінесе кесу үшін өндірістік машиналарды қант өндіру зауыттарында қолданады. Мұндай машина өзінше лопостиялармен горизонтальды айналмалы диск және оны жабатын қозғалмайтын барабанды білдіреді. Барабанның кесілген жерінде пышақпен бірге рамалар қондырылады. Диск жиілігі 70 айн/мин айналады, орташа линиялы жылдамдықта пышақ ауданында 8м/с. Барабанды қызылшамен толтырады, бұл дискке түскенде центробежді күшпен пышаққа қарай ығысады және стружкаға кесіледі. Соңғысының профилі пышақ пішінімен анықталынады.

Ет және консервілі кәсіпорындарында етті кесу үшін, нанды, картопты және қызылшаны кесу үшін волчок деп аталынатын машиналар кең қолданады. Олардың конструкциясы тұрмыстық ет кескішті (мясорубка) еске түсіреді. Кесу екі кесетін құралмен іске асады –қозғалмайтын пышақты тормен (декамен) және жазық айналмалы пышақпен. Материал шнекпен кесу зонасына шығады, торға басылады және айналмалы жазық пышақтармен кесіледі. Ақырын жүретін волчоктар үшін шнектің айналу жиілігі 100...200, жылдам жүретін шнек үшін -300айн/мин –тан көп.

Тегістеу. Тегістеуді бидайлы немесе дөңгелек пішінді штукты қатты өніммен материалдың жұқа беткі қабатынын жою үшін қолданады: тамыржемісті, бидайды, бидайлы кружкаларды және т.б. Бидай тамырларының тегістеу мақсаты –беткі қабатының олрадан жойылуы (қабықтан тазаруы, терінің алуы). Сәйкесінше бидай өнімінің тегістеуі оның қабыршықтануына (беткі пленканың алынуы) немесе беткі түсірілімдерді тегістеу мақсаты бар. Тегістеу материал бөліктерінің бір –біріне және машина бетінің абразивтіге үйкелеу нәтижесінде іске асады. Материал бөліктерінің бір –біріне қысылуы немесе қатты беткі жақтарға айналумен іске асады, массалармен немесе басқа күштермен машинаның полостяларында сәйкесінше ұйымның қозғалысы. Беткі қабатын жақсы жою үшін эндоспермді құрғақ күйінде сақтап, бидайды ылғалдатады. Сонымен қатар жойылатын қабат эластикалы болады, ал оның эндосперммен байланысы нашарлайды. Тамырлы жидектің беткі қабатында жойлатын қабат сілтілі ертіндіні, өткір буды және жоғарғы температуралы газдарды өндеумен жетеді.

Материалдардың басылуымен жүретін үрдістерді екі топқа бөлуге болады: престеу және пішіннің пайда болуы.

Пресстеу. Престің көмегімен өнделіп жатқан материалдың басылуында қортындалынады. Осының салдарынан ылғалды кашице тәрізді немесе қатты денеден сұйықтықтың сығылуы, немесе үгітілетін материалдардың тым ірі пайда болғанға байланысы (брикеттер, түйіршіктер, таблеткалар). Соңғы жағдайда престеу үрдістерін брикетирлеу, түйіршіктеу, таблетирлеу деп атайды.

Материалдан сұйықтықтың сығылуы. Бұл сусымалы пішіндеу нәтижесінде болады. Сонымен қатар онда бос орындардың және поралардың өлшемдері кемиді, ал материалды құрайтын сұйықтық оларды көп қылып толтырады. Осы кезде сұйықтықтың қысымы пораларда үлкеймейді. Алдағы басу материалдағы сұйықтық қысымының өсуіне алып келеді. Осының әсерінен сұйықтық поралар арқылы сыртқа ағады. Бұндай ағын Паузель заңына бағынады.

Бұндай сұйықтықтың ағыны капилляр көлемі сұйықтықпен толық толғанша дейін жүреді. Олардың маңызды емес мөлшері сәл сұйықтықтан босаған кезінде артық парциальдық қысымы нөлге дейін жылдам түседі де ағын күрт тоқталады. Поралар және материалдағы бос жерлер сығылатын сұйықтыққа толы болған сәттен бастап сұйықтықтың жалпы сығылған көлемі сығылу үрдісінде материал көлемінің тең кішіреюіне әкеледі. Сұйықтықтардың сығу үрдісін материалдағы поралардың және бос орындардың сұйықтықпен толтырып қысым күшінің әрекетімен сол сұйықты кейінтеккапи бастап оның басылуы құрамында оның келесі толған копилярлар арқылы оларды басумен келесі басулар жүреді.