незнаю как назвать. Таырып 16. Халыты денсаулыыны крсеткішіні экономикалы аспекттері
 Скачать 15.46 Kb.
|
|
Тақырып 16. Халықтың денсаулығының көрсеткішінің экономикалық аспекттері Әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктер – денсаулықтағы теңсіздіктің маңызды факторлары. Жеке табыс деңгейі өмірлік стандарттағы ерекшеліктерді – тұтынылатын тауарлар мен қызметтер саны мен сапасын анықтайды. Денсаулық көрсеткіші мен әлеуметтік-экономикалық жағдай арасындағы байланыс «экономикалық жағдай жақсы болған сайын, соншалықты халық денсаулығы жақсы болады» деген жорамалмен сипатталады. Соңғы уақытта денсаулық теңсіздігі әсерінің басқа каналдары анықталған. Көбінесе, өзінің әлеуметтік-экономикалық жағдайына қанағаттанбау себебінен болған созылмалы күйзелістер ағзаның нейроэндокринді және психологиялық қызмет атқаруындағы өзгерістеріне әкеліп, ауруға ұшырау тәуекелін арттырады. Ұзақ уақыт қорқыныш, сенімсіздік, өз-өзіне төмен баға беру, әлеуметтік оңашалау, жұмыс және үйде шешім қабылдай алмау және жағдайды бақылауға мүмкіндіктің болмауы денсаулыққа қатты әсер етеді: депрессияны тудырады, инфекциялық ауруларға, диабетке, жүрек-қан тамыры ауруларына бейімделікті арттырады. Төмен әлеуметтік-экономикалық жағдай, адамдардың өзінің қоғамдағы «теңсіз» жағдайын және соныменен байланысты бағалануын, қарым-қатынасты, уайымдау, материалдық жағдайдың болмауы денсаулыққа тікелей әсер етеді. Экономикалық жағдай жақсы болған сайын, денсаулық та жақсара түседі. Әлеуметтік-экономикалық жағдай – денсаулыққа әсер ететін көптеген факторлардың (табиғи, мәдени, әлеуметтік-құрылымдық, тәртіптік және басқа) тек бірі. Бірақ, денсаулықтың мәнді детерминанты бола отырып, әлеуметтік-экономикалық жағдай ең маңызды денсаулық факторы ролін атқара ала ма? Денсаулық нақты бір адамның жеке әл-қуаты ретінде қарастырылып және медициналық көрсеткіштер негізінде, жеке тұлғалардың өзін-өзі бағалау негізінде де анықталады. Әлеуметтік-экономикалық теңсіздіктер спектрі өте кең: жынысы, жасы, білімі, кәсіби біліктік, материалдық-мүліктік, аймақтық және басқа факторлар жатады. Жеке тұлғаның экономикалық статусы немесе оның экономикалық теңсіздік жүйесіндегі жағдайы объективті және субъективті көрсеткіштер көмегімен өлшенді. Экономикалық теңсіздіктің субъективті көрсеткіші ретінде экономикалық стратификациядағы жағдай, яғни полюстері кедейлік пен байлық болып табылатын континуумды сипаттайтын 9 қадамнан тұратын экономикалық стратификацияда жеке тұлғаның алатын орны қарастырылды. Факторлық талдаудың негізінде құрылған эмпирикалық типология денсаулығы жақсы емес ересек тұрғындар жиынтығын келесі типтерге бөлді. 1-ші тип – ең жоғары дәрежеде денсаулығын жоғалтқан тұрғындар тобы, ол өз-өзіне қызмет көрсетуге қабілетсіздігімен және өмірдегі қажетті қызмет түрлерін жүзеге асыруда тәуелділігі болуымен (тамақтану, өзін-өзі күту, дәретхананы пайдалану және т.с.с.) көрінеді. 2-ші тип – созылмалы аурулар салдарынан денсаулығын жоғалтқан тұрғындар тобы. Осы топ өкілдерінің жүрек-қан тамыр жүйесінің және тірек-қимыл аппаратының жағдайы күнделікті қажет қозғалыс орындау кезіндегі қиындықтардың себебі, «қарапайым» физикалық жүктемелерді – сатымен көтерілу, 1 км жаяу жүру, салмағы 5 кг затты көтеріп жүру және басқаларды орындау қабілетсіздігі болып табылады. 3-ші тип – созылмалы ауруларының асқынуын, респиративті және басқа инфекциялық және жедел ауруларды, жарақат, улану, соғылу және т.б. бастап өткізген және соның салдарынан денсаулықтың жартылай жоғалуына немесе уақытша еңбекке қабілетсіз тұрғындар тобы. 4-ші тип – денсаулықтың аз немесе көп мөлшерде жоғалуына әкелген созылмалы аурулары бар адамдар тобы. Ол өзіне бұрын инсульт миокарда инфарктін алған, анемиямен ауыратындарды, диабетпен және басқа да жүрек-қан тамыр жүйесінің созылмалы аурулары байқалғандарды, асқазан-ішек жолы, тірек-қозғалыс аппаратының және басқа ауруларын қосады. |