3 апта. 3апта+. Трлерді жоалуыны трт негізгі себебі бар
 Скачать 17.26 Kb.
|
|
1. Жерді мекендейтін ағзалардың түрлерінің саны өте көп, бірақ бұл мәннің бағалауы 5-тен 80 миллионға дейін өзгереді. Бірақ 1,4 миллион түрге азды-көпті нақты таксономиялық тиістілік белгіленді. Осы белгілі түрлердің шамамен 750 000-ы жәндіктер, 41 000-ы омыртқалылар және 250 000-ы өсімдіктер. Қалған түрлер омыртқасыздардың, саңырауқұлақтардың, балдырлардың және басқа микроорганизмдердің күрделі жиынтығымен ұсынылған. Полюстерден экваторға қарай өсу тенденциясы айқын байқалғанымен, әртүрлі климаттық және географиялық белдеулердің түр «байлығы» өте әртүрлі. Биоалуантүрлілік – жер бетіндегі тіршіліктің негізі, ең маңызды тіршілік ресурстарының бірі. Биоалуантүрлілік ұсынатын тауарлар мен қызметтердің жалпы санының маңыздылығын асыра бағалау қиын. Кейбір түрлері өмірлік маңызды. Демек, адамдар тамаққа 7 мыңға жуық өсімдік түрін пайдаланады, бірақ дүние жүзіндегі азық-түліктің 90%-ы небәрі 20-ның есебінен жасалады және олардың 3 түрі (бидай, жүгері, күріш) барлық қажеттіліктердің жартысынан көбін өтейді. Әртүрлі геологиялық кезеңдерде болған эволюциялық процестер Жер тұрғындарының түрлік құрамында елеулі өзгерістерге әкелді. Сарапшылардың пікірінше, алдағы 20-30 жылда Жердің бүкіл биоалуантүрлілігінің шамамен 25% жойылу қаупінде болады. Түрлердің жоғалуының төрт негізгі себебі бар: - тіршілік ету ортасының жоғалуы, бөлшектенуі және модификациясы; - ресурстарды шектен тыс пайдалану; - қоршаған ортаның ластануы; - табиғи түрлерді интродукцияланған экзотикалық түрлермен ығыстыру. Барлық жағдайларда бұл себептер антропогендік сипатта болады. Биоалуантүрлілікті сақтау шаралары. Экологиялық мораль қағидаларының бірі келесідей деп санауға болады: әрбір ұрпақ алдыңғы ұрпақ сияқты биоалуантүрлілікке құқығы бар. Биоәртүрлілікті сақтау мен орнықты пайдалануға бағытталған шаралардың төрт түрі әзірленуде. 1. Арнайы тіршілік ету ортасын қорғау – ұлттық саябақтарды, биосфералық резерваттарды және басқа да ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру. 2. Ағзалардың жеке түрлерін немесе топтарын шамадан тыс пайдаланудан қорғау. 3. Ботаникалық бақтарда немесе гендік қорларда генофонд түріндегі түрлерді сақтау. 4. Қоршаған ортаның ластануын азайту. Биоалуантүрлілікті сақтаудың маңызды құралы осы шараларды жүзеге асыруға бағытталған халықаралық ұлттық бағдарламалар мен конвенцияларды әзірлеу болып табылады. 2. 1997 жылы маусымда Нью-Йоркте БҰҰ Бас Ассамблеясының арнайы сессиясында Рио-де-Жанейрода өткен БҰҰ-ның қоршаған орта және даму жөніндегі 2-ші конференциясынан (COSD-2) бері өткен 5 жылдағы жұмыстың қорытындылары шығарылды. Қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша жұмыстың жағдайы мынадай: – Тұщы су – бірінші кезектегі мәселе. Әлемдік деңгейде су ресурстары жеткілікті. Мәселенің ауырлығы судың сапасының төмендігі мен тапшылығына, ең алдымен дамушы елдерге байланысты. Шешуді қажет ететін мәселелерге мыналар жатады: ірі қалаларды сумен қамтамасыз ету проблемалары, трансшекаралық проблемалар және мүмкін болатын қақтығыстарды шешу жолдары. Жер үсті және жер асты су көздерін шектен тыс пайдалану жер асты сулары деңгейінің төмендеуіне, жағалаудағы су көздерінің бұзылуына және тұздануына әкелуі мүмкін. - Мұхиттар мен теңіздер. Балық ресурстарының сарқылу және теңіз ортасын қорғау мәселесі өткір күйінде қалып отыр. Теңіздегі балық шаруашылығының экономикалық аспектілерін, теңіз ортасының жағдайы туралы мәліметтерді талдау қажет. Дүниежүзілік мұхиттың қарқынды антропогендік әсерге, соның ішінде ластануына ұшыраған жағалау аймақтарының проблемасы басымдық болып табылады. - Ауыл және орман шаруашылығы. Азық-түлік өнімдерін өндірудегі басты алаңдаушылық, тыңайтқыштарды пайдаланудың артуына қарамастан, егістік алқаптарының бір гектарынан дүние жүзінде орташа өнімділік төмендеуде. Азық-түлік ресурстарының біркелкі таралуы сақталуда. - Энергетика. Әлемнің энергияға деген қажеттілігі артып келеді. Энергетиканың орташа жылдық даму қарқыны 1970-1997 жж. 2,3%-ды құрады. Бұл кезеңде дамушы елдердің үлесі 14%-дан 30%-ға дейін өсті. Энергияны тұтынудың салыстырмалы орташа жылдық орташа жаһандық өсімі, сондай-ақ өнім бірлігіне энергия шығыны төмендеді. 2100 жылға қарай халықтың күтілетін өсімін 10 миллиардқа дейін арттыруды ескере отырып, энергия өндіруді кемінде 4 есе, ал дамушы елдерде 10 есе арттыру қажет. Өсіп келе жатқан сұранысты қалпына келмейтін энергия көздерін пайдалану есебінен қанағаттандыруға тура келеді, бұл атмосфераға көмірқышқыл газы шығарындыларының ұлғаюына әкеледі. - Көлік. 1980-1993 жылдардағы автомобиль көлігінің орташа әлемдік өсімі 50%-ға жетті. Тасымалдаудың дамуы жақсартылған қозғалтқыштардан түсетін энергияны үнемдеу тасымалдағы өсудің әсерінен қалай өтелетінінің тамаша мысалы болып табылады. 2015 жылға қарай атмосфераға ластаушы заттардың шығарындылары 3 есеге артады. - Атмосфера. Негізгі мәселе климаттың өзгеруін зерттеуде назар аударатын парниктік газдар шығарындыларын азайту болып қала береді. Белгілі болғандай, көмірқышқыл газы, метан және азот оксидінің концентрациясы өнеркәсіпке дейінгі кезеңмен салыстырғанда екі есеге артты. Егер қазіргі тенденция сақталса, 2010 жылға қарай планетада температура 1-3 С-қа көтеріледі, бұл Дүниежүзілік мұхит деңгейінің көтерілуіне әкеледі (әртүрлі бағалаулар бойынша 0,3-тен 1 м-ге дейін). - Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтар көбейе береді. Қауіпті қалдықтар мәселесі ерекше назар аударады. БҰҰ сессиясында радиоактивті қалдықтар – оларды қауіпсіз сақтау және елдердің жауапкершілігіне ерекше көңіл бөлінді. - Биоалуантүрлілік. Конвенцияда анықталған алуантүрліліктің негізгі мақсаттары: биологиялық әртүрлілікті сақтау және әділ пайдалану. 3. Биоэкологиялық мониторинг антропогендік факторлар әсерінен биотаның кез келген өзгерістерін байқау, бағалау және болжау жүйесі ретінде қарастырылады (Федоров, 1975; Бурдин, 1985 және т.б.). Оның объектісі – әртүрлі деңгейдегі ұйымдастырудың биологиялық жүйелері және олардың сыртқы табиғи және антропогендік әсерлерге реакциясы. Жүйені ұйымдастырудың субклеткалық деңгейі – генетикалық мониторингке, жасушалық деңгей – биохимиялық бақылауға, организмдік деңгей – физиологиялық бақылауға, ал популяциялық және биоценологиялық деңгейлер – экологиялық мониторингке (бұл ұғымның тар мағынасында) сәйкес келеді. Биологиялық жүйелердің әрбір деңгейі үшін бақылау әдістемесі әзірленіп, функционалдық сипаттамалардың белгілі бір жиынтығы белгіленеді. Осылайша, популяциялар мен биоценоздардың мониторингі стационарлық жағдайларда эталондық аймақтарда да, антропогендік әсерге ұшыраған аймақтарда да жүргізілуі керек. Ол түр құрамын, көптігін, құрылымын, өнімділігін және басқа сипаттамаларын бақылауды қамтиды. Антропогендік әсердің әртүрлі түрлерінің әсерінен популяциялар мен биоценоздардың өзгеруін және адамның қарқынды шаруашылық әрекеті жағдайында олардың қызмет етуін бақылау қажет. Өнеркәсіптік өндіріс кезінде, кездейсоқ бөліну кезінде немесе ауыл және орман шаруашылығында қолданылатын химиялық заттардың өсімдіктер мен жануарларда жинақталуын, олардың қоректік тізбектер бойынша миграциясын және әртүрлі табиғи аймақтарда орналасқан биоценоздарда трофикалық деңгейлер бойынша таралуын бақылау ерекше қызығушылық тудырады. |