Вариация. Вариациялық қатар эссе. Вариациялы атарлар белгілеулерді шамасы бойынша былыстарды таралуын баалау ретінде
 Скачать 0.94 Mb.
|
|
Вариациялық қатарлар – белгілеулердің шамасы бойынша құбылыстардың таралуын бағалау ретінде Эссе Вариация – бір жиынға енетін белгілердің ауытқу мөлшері болып табылады. Жиындағы мүшелердің мәндерін варианттар деп атаймыз, ал вариациялық қатар дегеніміз, зерттелетін құбылыстың кез келген сандық белгісінің шамасы бойынша таралуын көрсететін статистикалық қатар болып және олар дискретті және интервалдық болып бөлінеді.Дискретті вариациялық таралу қатары – топтар дискретті түрде өзгеретін және тек бүтін мәндерді қабылдайтын белгі бойынша құрылған қатар, ал егер бір – бірімен кез-келген бөлшек сандармен ерекшеленетін сандар қатарын интервалдық вариация дейміз. Дискретті вариациялық таралу қатарының мысалы 1-кестеде көрсетілген. Кесте 2. Емтихан ұпайлары бойынша студенттерді бөлу
Егер іріктеме көлемі үлкен болса, (n>30), онда бақылау нәтижелері интервалдық вариациялық қатарға дейін төмендетіледі. Х мүмкіндігінің вариациясының R диапазоны функцияның ең үлкен xmax және xmin мәндерінің арасындағы айырмашылық ретінде есептеледі: R = xmax - xmin Эксперименттік өлшеулер арқылы алынған кездейсоқ шаманың барлық мүмкін мәндері {х1, х2 } х мәндерінің жалпы жиынтығы деп аталады. Вариация диапазонын есептеу кезінде қатар мүшелерінің басым көпшілігінің мәні есепке алынбайды, бұл ретте вариациялық қатар мүшесінің әрбір мәнімен байланысты. Орташа мәннен жеке ауытқулар және белгілі бір белгінің ауытқуы арасында тікелей байланыс бар. Неғұрлым құбылмалылық күшті болса, орташадан ауытқулардың абсолюттік мөлшері соғұрлым үлкен болады. Енді, осы тақырыбымыз бойынша excel-ге мысал қарастырайық. Функциялар шеңбері (MS Excel) арқылы вариациялық қатар көрсеткішін есептеу Мысал 1. 20 оқушының емтихан балдарын қарастырамыз және оның жиілігін қарастырып және орташа мәнін есептейміз: А1-А20 ұяшығына оқушылардың емтихан балдарын енгіземіз: 48, 56, 54, 57, 47, 50, 59, 60, 67, 68, 70, 69, 74, 75, 53, 58, 86, 51, 88, 60 (сурет 1.)  Есептеу үшін функция шеңберін ашамыз. Ол үшін курсормен В22 ұяшығын анықтап, күй жолағындағы түймені бассақ, функция шеңбері терезесі ашылады. Санат бойынша статистикалық тармағын таңдаймыз. Функциялар тізіміндегі Mode функциясын тауып, ОК түймесін басамыз.(сурет, 2-3)  Сурет 2. Санатты таңдаймыз  Сурет 3. Mode функциясын таңдау  Сурет 5-8. Медиана мен ортасын дәл осылай анықтаймыз    Сурет 9. Талдау қорытындысын қарайтын болсақ, медиана – 59,5, ал арифметикалық орта – 62,45.  Қорытындылай келе, статистикалық вариацияны зерттеу өте маңызды. Статистикалық вариация көрсеткіштеріне сүйене отырып, қоғамдық өмірдің құбылыстары мен процестерін зерттеудің басқа да көрсеткіштері мен әдістері – құбылыстар мен олардың олардың ерекшеліктері арасындағы байланыстың жақындығы көрсеткіштері, таңдамалы бақылаудың дұрыстығын көрсеткіштері әзірленуде. Статистикалық ақпараттың сапасы мен сенімділігі статистиканы кез келген деңгейде және кез келген салада қолданудың тиімділігін анықтайды. Пайдаланылған әдебиеттер 1. https://medstatistic.ru/articles/var_rjad.pdf 2. Статистический анализ данных в MS Excel: Учебное пособие / А.Ю. Козлов, В.С. Мхитарян, В.Ф. Шишов. - М.: ИНФРА-М, 2014. - 320 с.: 60x90 1/16. |