|
Прэзентацыя.-Нац¦ск. Націск, або акцэнталагічныя нормы літаратурнай мовы націск звязаны (фіксаваны, аднамесцавы, сталы)
НАЦІСК, або АКЦЭНТАЛАГІЧНЫЯ НОРМЫ ЛІТАРАТУРНАЙ МОВЫ НАЦІСК ЗВЯЗАНЫ (ФІКСАВАНЫ, АДНАМЕСЦАВЫ, СТАЛЫ) ↓ націск, замацаваны за пэўным складам у словах той або іншай мовы - на першы склад – чэшская, славацкая, эстонская, латышская, фінская, венгерская, мангольская, чэчэнская:
Фін. sata (сто), poikani (сын) - на другі – лезгінская
- на перадапошні – польская, грузінская і большасць інданезійскіх моў:
Пол. przystanek (прыпынак) jedenas´cie (адзінаццаць) - на апошні – французская, армянская, турэцкая:
Франц. bonjour (добры дзень) mesange (сініца) СВАБОДНЫ (НЕФІКСАВАНЫ, РАЗНАМЕСЦАВЫ) ↓ націск, не замацаваны за пэўным складам беларуская руская украінская балгарская сербская харвацкая нямецкая англійская іспанская і інш. Ням. der Schriftsteller (пісьменнік) die Geschichte (апавяданне; гісторыя) НАЦІСК АСНОЎНЫ НАЦІСК абазначаецца дыякрытычным знакам “акут” – (´) ↓ простыя, складаныя словы ПАБОЧНЫ НАЦІСК абазначаецца знакам “гравіс” – (`) ↓ складаныя словы: чатыр`охпавярхо´вы м`отав`елаго´нкі der Ze´itungsart`ikel (газетны артыкул) das K´indersp`iel (дзіцячая цацка; дзіцячая гульня) АКЦЭНТАЛАГІЧНАЯ ВАРЫЯНТНАСЦЬ лIтасцівы – літасцIвы лАскавы – ласкАвы лЁтаць – лятАць сУпраць – супрОць цЯжкі – цяжкІ Часам націск у рэальным маўленні не супадае з кадыфікаваным у нарматыўных даведніках. замацаваная норма маўленчая паўсядзённасць спІна спінА індУстрыя індустрЫя металУргія металургІя АКЦЭНТАЛАГІЧНЫЯ ПАМЫЛКІ у наступных дзеясловах множнага ліку прошлага часу: узялІ (а не узЯлі) аддалІ (а не аддАлі) далІ (а не дАлі) прынялІ (а не прынЯлі ) у дзеясловах 2-й асобы множнага ліку цяперашняга і будучага простага часу абвеснага ладу: жывяцЕ або жывяцЁ (а не жывЕце) гледзіцЕ або гледзіцЁ (а не глядзІце) ідзяцЕ або ідзяцЁ (а не ідзЕце) вышЭй (а не вЫшэй) далЕй (а не дАлей) НАЦІСК → ЛЕКСІЧНАЕ ЗНАЧЭННЕ СЛОВА кАра – карА вАраны – варанЫ мАрыць – марЫць Атлас – атлАс пАмяць – памЯць сУшыць – сушЫць мУзыка – музЫка прЫмус – прымУс галІна – галінА спЯчы – спячЫ Заданне 1. Пастаўце правільна націск у словах грамадзянін грамадзЯнін выпадак вЫпадак індустрыя індУстрыя металургія металУргія пурпур пУрпур імя імЯ мармур мармур мАрмур тварОг ці твОраг тварОг (Р. скл. – тварагУ) алкаголь алкагОль адзінаццаць адзінАццаць гліняны глінЯны нАвалачка ці навалОчка нАвалачка і навалОчка накрыўка нАкрыўка пасланец пасланец пасланЕц камбайнер камбАйнер дыспансер дыспансЕр туфель тУфель фарфор фарфОр каталог каталОг тузін тУзін каўчук каўчук каўчУк фартух фартУх кулінарыя кулінАрыя і кулінарЫя статуя стАтуя статут статУт стары старЫ хабар хАбар бульбяны бульбяны бульбянЫ дачыста дачЫста дзеяч дзЕяч загадзя зАгадзя занятасць занЯтасць ільняны ільнянЫ ярына ярынА крапіва крапіва крапівА каштарыс (‘фінансавы дакумент для вызначэння і планавання выдаткаў і прыбыткаў’; рус. смета) каштарЫс маленькі малЕнькі маркетынг маркЕтынг мысленне мЫсленне мышленне мышлЕнне прыяцель прыяцель прЫяцель прыяцелька прЫяцелька спіна спІна рымлянін рЫмлянін хрысціянін хрысціЯнін чатырнаццаць чатырнАццаць таварыскі таварЫскі аб’інець аб’інець аб’Інець абутнік абУтнік абагульненне абагульнЕнне абагульніць абагУльніць блытаніна блытанІна вусы вУсы рэмень рЭмень вЕрба ці вярбА вЕрба ці вярбА вярбА жыхар жыхАр іканапіс Іканапіс каменны камЕнны кашляць кАшляць крыху крыхУ упрысядкі упрЫсядкі касцяны касцяны касцянЫ ліставы ліставЫ парубка парУбка нафтавы нАфтавы тарфяны тарфянЫ наспех наспЕх супавы сУпавы дасыта дасыта дасЫта цяжар цяжАр сліна слІна хаос хаОс генезіс генЕзіс факсіміле (‘дакладнае ўзнаўленне рукапісу, дакумента, подпісу і т.п. пры дапамозе фотамеханічнай рэпрадукцыі’) факсІміле людскі людскі лЮдскі (1.‘чалавечны, паважлівы’. Людскія адносіны. 2. ‘добры, прыгодны для чаго-небудзь’. Нічога людскага ў той закінутай кузні ўжо не знойдзеш) людскІ (1.‘які мае адносіны да людзей, належыць людзям’. Людскія паселішчы сустракаліся тут зрэдку. 2. ‘які ўласцівы людзям, чалавечы’. Людская памяць. Людскі лёс.) буйны бУйны (1. ‘неспакойны, свавольны, узбуджаны, дзёрзкі’. Буйны нораў. 2. ‘моцны, нястрымны’. Буйны вецер. Буйная паводка) буйнЫ (1. ‘вялікі па памерах, па колькасці, па плошчы’. Буйное жыта. Буйны прамысловы цэнтр. 2. ‘багаты, раскошны’. Буйныя косы. 3. ‘хуткт, магутны’. Буйны рост насельніцтва. 4. ‘значны па выніках, важны па значэнні’. Буное дасягненне. 5. ‘выдатны, найбольш прыкметны сярод іншых’. Буйны мастацкі твор. Буйны вучоны.) сівы сівы сІвы (‘масць жывёлы’. Ой, сівы конь бяжыць…) сівЫ (1. ‘белы, серабрысты, які страціў афарбоўку’. Сівыя валасы; 2.‘колер попелу, шэры’. Сівая хмара засланіла сонца; 3. перан. ‘які мае да далёкага мінулага; старажытны’. Нечым старым, сівым, далёкім патыхала ад тых сутарэнняў…) |
|
|
Скачать 123.69 Kb.