Венераааааа. 1. Дулат шыармаларыны таырыпты идеялы ерекшеліктеріне талдау жасаыз
 Скачать 15.81 Kb.
|
|
1. Дулат шығармаларының тақырыптық идеялық ерекшеліктеріне талдау жасаңыз. Дулат Бабатайұлы Шығыс Қазақстанның Аягөз ауданы, Сандықтас ауылының тумасы. Шығармалары және өлеңдері халық арасында кең тараған, көрнекті ақын. Дулат Бабатайұлының шығармаларының жанры дидактикалық негінде жазылған. Дулат Бабатайұлының өлеңдері халық арасында ауызша түрде және жазбаша түрде таралған. Бұл кісінің ең алғаш шығарған шығармасы "Өсиетнама" болып табылады. Жалпы Өсиетнама шығармасын талдайтын болсақ, сол кездердегі қазақ елінің саяси әлеуметтік өмірін шындықпен бейнелеген. Жалпы ақынның кейбір шығармасында кеңес дәуіріндегі бейнелер бейнеленген. Ақынның көптеген ой толғандыратын, ой саларлық шығармалары бар. "Үш ғасыр жырлайды", "Жұлдыз", "Тегімді менің сұрасаң", "О, Сарыарқа, Сарыарқа", "Бараққа" "Кеңесбайға" "Сауыр жерден айырылып", "Сүлейменге", "Асқар таудың сәні жоқ". осындай шығармалары бар шығармалары мағыналы. Дулаттың поэмаларыда бар. Дулат өз шығармасының Елге қорған ер туса деген идеясын халыққа жеткізу үшін қазақ қалмақ соғысындағы сюжетті алып, Еспембет поэмасын жазып шығарды. Бұл поэмада ел және ер туралы бейнеленген, жанрлық ерекшелігі жағынан батырлық эпосқа жақын болып табылады. Жалпы Ақын жыраулық мектептен шығып ақындық мектептерді дамытады. Жалпы Дулат Бабатайұлы болашақ жастарға деген өзінің бір үлгі болар шығармаларын қалдырды. Ақынның шығармаларынығ біріне тақырыптық идеялық талдау жасайтын болсам, "Тегімді менің сұрасаң"деген өзі жайлы айтылған шығармасына талдау. Өлеңі 6 шоғырдан тұрады. Оның бірінші шоғыры: Тегімді менің сұрасаң, Қалың найман нуынан. Жырымды менің сұрасаң, Сары алтынның буынан. Сырымды менің сұрасаң, Тұманның тұнық суынан. Кеудеме қайғы толған соң, Тұнық жырмен жуынам. Сорғалаған нөсердей, Жырын тыңда Дулаттың. 1. Авторы : Дулат ақын 2. Тақырыбы : « Тегiмдi менiң сұрасан >> 3. Жанр түрі : толғау 4. Идеясы : замана шындығын ашына айту аркылы өзінің ақындык шеберлігін окырманға жеткізу 5. Шумак саны . 12 6. Тармак саны 7. Бунак саны : 2 8. Ұйкас түрі : кезекті , шұбыртпалы 9. Әдеби теориялық ұғымдары аллитерация (Тоят төс салпы ерінді, Топтан торай бермейтін, тұлпар аттай қунақпын) Теңеу; Сорғалған нөсердей. жырым тыңда Дулаттың егіздеу, ер деп елді бұзғышты. Сұқсұр деп сұмырай қызғыштыкез құйрықты лашын деп..... 10. Негізгі түйін тәрбиелік мәні орыстың ұлығына жалпақтайтын қазақ атқа мінерлерін сынға алады, жыршының шындықтан бас тартпай сөйлеу керектігін дәлелдейді. Мұндағы тақырып Ақынның өзін таныстыруы, алдыңғы сегіз тармақ екі -екіден бөлініп өзара ұйқасқан нуыннан, буыннан, суынан, ең соңғы он тармақ жоғарғы ұйқастан тыс Дулаттың деген сөзбен аяқталады. 2. "Толық адам" ілімі "Ғылым таппай мақтанба" шығармасынан бастау алады. Бұл шығармашылықта айтылған рухани жаңғырудың шыңы туралы және өзінің ріхани болмысын тануы туралы. Жалын өзін тану дегеніміз өз өзін білу мақсатында емес, өзінің ақылы болмысы жөнінде айтылған . Жалпы жан жағымыздағы адамдарды біз бірден тани алмаимыз қандай болмыста қандай ойда екендігін. Мен ойлаймын адам бірінді өзін толықтай біліп жалпы өзінің қандай екендігін біліп жан жағын тану оңайырақ болады деген ойдамын. Жалпы адамның өзгеруі, әрекет етуі, сезінуі барлығы жалпы толықтай өзгеруі ол адам баласының тікелей өзіне байланысты. Толық адам деген шығармада жалпы адам тұлғасының жан дүниесі бейнеленген.Біздер білмейтін көп ақпараттар бар. мысалы, адам мен толық адамның арасындағы айырмашылық тікелей олардың сөйлеу мәнерімен мен іс әрекетінің мақсатына байланысты айырмашылықтар болады. Жалпы адам өзі жөнінде білм ее, өзі жайлы жауап бере алмаса, тек мен өзімді білемін деген ұғымда қалып ешқандай іс әрекет жасай алмаса қарапайым адам болып есептеледі. Ал, толық адам ол өзі жөнінде барлығын білетін және өз өзіне жауап бере алатын, өзінің ойын жүзеге асырып, өз іс әрекетін сараптай алатын адам толыққанды адам болып табыладлы. Бізде мынадай мақал барғой, Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста. Сонда толықболасың елден бөлек. Негізінде толық адам туралы Абай атамыз өзінің Ғылым таппай мақтанба шығармасында толық бейнелеген. 3. Абай ақындығының айналасы. Абай ақындардың ұстазы шығармасын талдау. Абай ақындығының айналасы бұл шығармада жалпы ақынның өзі көріп, өзі сезіп, өзі қорытқан өмір материалы . Абайдың әдеби ортасы туралы ғылыми ойлардың алғашқы көріністері ХХ ғасырдың басынан басталды да, ал осы тақырыпқа арнайы көңіл бөлген М.Әуезов Абайдың әдеби ортасын «ақынның өзі алған нәрлері», «өзгеге берген нәрі» деп екі салаға жіктеді. Абайдан кейінгі әдебиет өкілдерін қамтитын «Абайдың ақындық мектебі» деген ұғымды енгізіп, бұл тақырыптың кең түрде зерттелуіне жол ашты Жалпы Абай ақындығының айналасы деп небепті аталды, өйткені ақын өзін халыққа дәлелдеген көп шығармасы мен білімдігімен, даналығыменғ өзін әлемге танытқан ақын. Көп артында қалған ақындарға үлгі боларлық, ақындардың ұлысы деп айтуға болады. Жастарды білімге өмірге деген құштарлықтарын оятқан ұлы ақын. Жастарды көптеген жақсы игі істерге шақырып, білімге адамгершілікке шақырып, ауызбіршілік, қамқорлық және сыйластық мінеки, осы игі заттардың барлығын үйретіп, үлгі болған ақын. Абай атамыз өзін халыққа танытқан ұлы ақын. Бұл шығарма Мұхтар Әуезовтың шығармасы бұл кісі Абай атамызды мықты зерттеген ғалыпдардың бірі, Жалпы Абай атамызды ең алғаш зерттеген Мұхтар Әуезов атамыз. |