учет и аудит. 1 тарау. 1. Ебекті есептеу жне оны Тлеу ебек мен тлемдерді есептеуді дістемелік негіздері
 Скачать 54.73 Kb.
|
|
126 "Аяқталмаған құрылыс" - күрделі құрылысты жүзеге асыратын және оған қызмет көрсететін персоналға ақы төлеу сомасына; 811 "Тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өткізу жөніндегі шығыстар" - өнімді өткізуді, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді жүзеге асыратын персоналға есептелген еңбекақы сомасына; 821 "Жалпы және әкiмшiлiк шығыстар" - жалпы шаруашылық және әкiмшiлiк-басқару персоналына (лауазымды адамдарды қоспағанда) есептелген жалақы сомасына; 902 "Өндіріс жұмысшыларының еңбекақысы" - негізгі өндіріс жұмысшыларына есептелген еңбекақы сомасына; 922 "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу" - қосалқы өндіріс қызметкерлеріне есептелген сыйақы сомасына; 932 "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу" - цехқа (жалпы өндірістік персоналға) есептелген сыйақы сомасына; 940 "Әлеуметтік сала" "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу" бабы - әлеуметтік салаға қызмет көрсететін персоналға есептелген сыйақы сомасына; 952 "Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу" – жарамыз заттарды түзеумен айналысатын жұмыскерлерге есептелген сыйақы сомасына. Бухгалтерлік есеп стандарттарына және Бухгалтерлік есептің Бас жоспарына сәйкес лауазымды тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу үшін 682 «Лауазымды тұлғалар алдындағы қарыз» шоты енгізіледі (басқарма төрағалары мен мүшелері, бақылау және тексеру комиссияларының мүшелері, кәсіпорын директорлары, т.б.). Лауазымды тұлғаларға сыйақы сомасына 821 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» шоты дебеттеліп, 682 «Лауазымды тұлғаларға берешек» шоты кредиттеледі. 681 «Еңбекақы бойынша персоналмен есеп айырысу» шотының кредитінен аналитикалық есепке алуды талап ететін шоттардың дебетіне есептелген сомалар тиісті баптарда, бұйрықтарда және басқа есеп объектілерінде жазылуы керек. Осы мақсаттар үшін «Еңбекақыны бөлу» әзірленген кесте пайдаланылады, онда жазбалар бастапқы құжаттардан жүргізіледі. Қызметкерлердің еңбек демалысына ақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуларды есепке алу үшін бухгалтерлік есеп шоттарының бас жоспарына 685 «Қызметкерлерге демалыстар бойынша есептелген берешек» шоты (демалыстарды төлеу бойынша резерв) енгізілді. Соңғы айдағы еңбекақы және соңғы есеп айырысу, ағымдағы ай үшін аванс төлеуге жататын соманы және оны беру керек кезеңді (3 күн) көрсететін еңбекақы ведомостары бойынша төленеді. Кеңейту жазуын басшы мен бас бухгалтер бекітеді. Тіркеуден өткеннен кейін ол төлеу үшін кассаға беріледі. Кітаптар, онда қызметкер туралы жалпы мәліметтерден басқа, ай сайынғы есептелген еңбекақы сомалары, ұстап қалулар, ұстап қалулар, алуға жататын сомалар жазылады. Кәсіподақ ұйымының келісімі бойынша олардағы есеп айырысулардың есебін жүргізу, сондай-ақ оларды кәсіпорынның персоналына қайтару үшін еңбекақы кітапшаларын беру мерзімі . Бухгалтерлік есеп компьютерлендіру кезінде еңбек ақы төлеу кітапшаларына төлем ведомостары немесе жазбалар көшірмелері енгізіледі, бұл оларды жүргізу жұмысын жеңілдетеді. Қолданыстағы еңбек заңнамасына сәйкес еңбекке ақы төлеу ұжымдық шартта белгіленген мерзімде айына екі рет жүзеге асырылады. Бұл ретте айдың бірінші жартысы үшін жалақыны есептеудің аванстық және аванссыз тәртібі қолданылуы мүмкін. Аванстық есеп айырысу тәртібінде жұмысшылар мен қызметкерлерге жоспарлы аванстық төлем, ал қорытынды есеп айырысу кезінде жарты айлық еңбекақы төленеді. Аванстық төлемнің мөлшерін ұжымдық шарт жасасқан кезде әкімшілік пен кәсіподақ ұйымы белгілейді, алайда аванстық төлем қызметкердің нақты жұмыс істеген уақыттан бастап тарифтік мөлшерлеме бойынша жалақысынан төмен болуы тиіс. парақ. Аванстық нұсқада жоспарлы аванстардың орнына айдың бірінші жартысы үшін жалақы нақты өндірілген өнім (орындалған жұмыс) немесе нақты жұмыс істеген уақыт бойынша есептеледі. Ағымдағы айдағы еңбекақыны есептеу және әрбір қызметкер бойынша қызметкердің өткен кезеңдердегі табысы туралы ақпаратты алу үшін бухгалтерия «Жеке кабинетті» (№ Т-54 нысаны немесе Т-54а нысаны) толтырады. Жеке кабинет өткен кезеңдердегі еңбекақы туралы ақпаратты көрсету үшін пайдаланылады. № Т-54 нысандары өндірілген өнім мен орындалған жұмысты, жұмыс уақытын және төлемдердің әр алуан түрлеріне құжаттарды есепке алу үшін бастапқы құжаттар негізінде еңбекақыдан есептеу мен ұстап қалудың барлық түрлерін есепке алу үшін қолданылады. Еңбек ақы алдын ала есептелмегенде, № Т-54 нысаны бойынша есептеулер мен аударымдарды есепке алу екі жолға жүргізіледі. Қажет болса, әр бағанға соңғы жолды жасауға болады. Дербес шоттың деректері негізінде еңбекақы төлеу ведомості құрастырылады. № Т-54а нысаны компьютерлік технологияларды пайдалана отырып, тіркелгі деректерін өңдеу кезінде пайдаланылады және қызметкер туралы шартты түрде тұрақты мәліметтерді ғана қамтиды. Жалақыны есептеу туралы мәліметтер жеке шоттың махинограммасы түрінде жеке шотқа ай сайын салынады. Екінші және төртінші беттер еңбек ақы мен аударымдар түрлерінің кодтарын теру үшін пайдаланылады, бұл жұмысшылардың машинка жазуын «оқуын» жеңілдетеді. Кестенің жоғарғы жағындағы жиынтық бағандарды әртүрлі қажетті жазбалар үшін пайдалануға болады. Еңбекақы бойынша персоналмен есеп айырысу деректерінің қысқаша мазмұны. Әр кәсіпорында ай сайын бірнеше еңбекақы төлеу ведомосы жасалады (кәсіпорынның цехтары, бөлімдері және қызметтері бойынша).. Ол үшін «Еңбекке ақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу деректерінің қысқаша мазмұны» әзірлеу кестесін пайдаланады. Ол ай басындағы персоналмен есеп айырысу қалдықтарын, есептелген, берілген, аударылған, есепке жатқызылған, енгізілген және ұсталған сомаларды, сондай-ақ айдың аяғындағы берешек қалдығын (кәсіпорын бойынша, персонал бойынша) көрсетеді.Жиынтық 681 және 682 шоттары бойынша егжей-тегжейлі балансты алу үшін пайдаланылады, олар бас кітапта көрсетіледі; мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру және зейнетақы қорларынан төлемдер сомаларын қорытындылау және т.б. (осы сомалар бойынша 681 шоттың кредитi және 653 «Зейнеткерлікпен қамтамасыз ету бойынша есеп айырысулар» шотының дебеті бойынша шоттардың корреспонденциясы жасалады); еңбекақыдан ұстау бойынша түпкілікті мәліметтерді алу; жалақының толықтығы мен уақтылы енгізілуін бақылау; жұмысшылармен және қызметкерлермен есеп айырысу деректерінің қысқаша мазмұны; зейнетақы қорына аударымдар бойынша есептерді дайындау. Әрбір кәсіпорында еңбек ақы қорының пайдаланылуын және талдауын бақылау үшін қажет қызметкерлердің санаттары контекстінде оның құрамы бойынша есептелген жалақы туралы мәліметтер болуы керек. Осы мақсаттар үшін «Персоналдың құрамы мен санаттары бойынша есептелген еңбекақы бойынша жиынтық» әзірлеу кестесі пайдаланылады. Бұл кестедегі жазбалар еңбекақы төлеу ведомосінен және оларға қоса берілген құжаттардан жүргізіледі. Кестеде қызметкерлердің санаттары бойынша есептелген жалақының құрамы көрсетілген, бұл еңбекақы қорының пайдаланылуын талдауға және статистика органдарына еңбек және жалақы туралы есептерді ұсынуға мүмкіндік береді. Табыс салығынан басқа, шегерімдердің бір түрі жинақтаушы зейнетақы қорына аударым болып табылады. Жинақтаушы зейнетақы қорларына есептелген жалақының 10% мөлшерінде ұсталады және аударылады, бұл қосымша 12 кестеде анық көрінеді. Кесте 12 – Ұсталатын зейнетақы жарналарын есептеу.
«Dom Company» ЖШС Салық кодексінің негізінде әлеуметтік салық төлеуші болып табылады. Салық салу объектісі болып жұмыс берушінің жұмыскерлерге табыс түрінде төлейтін шығыстары табылады. Салық ставкасы Қазақстан Республикасының Салық кодексінің негізінде 21% мөлшерінде белгіленеді. Әлеуметтік салық ай сайын Салық кодексінің 316-бабына сәйкес айқындалатын әлеуметтік салық салу объектісіне ставканы қолдану жолымен есептеледі, оның мысалы 13 кестеде келтірілген. Әлеуметтік салық есептіліктен кейінгі 15 күннен кешіктірілмей төленеді. Кесте 13 – «Dom Company» ЖШС 2021 жылдың қорытындысы бойынша әлеуметтік салықты есептеу есебі.
Еңбек ақы қорының астында кәсіпорын қызметкерлеріне төленетін төлем сомасы түсініледі. Еңбекақы қорына жалақының барлық түрлері, сондай-ақ ақшалай немесе заттай нысанда (қаржыландыру көзіне қарамастан) есептелген әр түрлі сыйлықақылар, үстеме ақылардың қосымша төлемдері және кейбір әлеуметтік төлемдер, оның ішінде заңнамаға сәйкес қызметкерлерге есептелген ақша сомалары кіреді. жұмыс істемеген сағаттар үшін (жылдық демалыс, мерекелер және т.б.). Еңбек туралы статистикалық есептілікті жасау кезінде ақы төлеуге есептелген сомалар қызметкерлермен еңбекақы төленген төлем құжаттарына сәйкес көрсетіледі. Бұл ретте көрсетілген сомалар «брутто», яғни Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтар мен басқа да шегерімдер шегерілмей беріледі. Шетелдік валютада есептелген жалақы есепті кезеңдегі орташа алынған бағам бойынша шетел валютасын айырбастау арқылы айқындалатын мөлшерде ұлттық валютадағы есептерге енгізіледі. Ұлттық банк ұлттық валютаға. Жылдық, жыл сайынғы қосымша және қосымша мерекелер үшін есептелген сомалар есепті айда тек осы айдағы демалыс күндеріне жататын сомада көрсетіледі. Келесі айдағы демалыс күндері үшін төленетін сомалар: *тарифтік ставкалар мен жалақыға үстемеақылар мен қосымша төлемдер (кәсіби дағдылар, біліктілік сыныптары және т.б. үшін) *еңбек өтіліне, еңбек өтіліне (ұйымдағы үздіксіз жұмыс уақытына қосымша ақы) сыйақы (пайыздық үстемелер); *ағымдағы сипаттағы өндірістік нәтижелер үшін сыйлықақылар; *жыл соңындағы сыйақы; *демалысқа жыл сайынғы қосымша төлемдер (демалыс кезіндегі материалдық көмек); *жалақыны аймақтық реттеуге байланысты төлемдер: аймақтық коэффициенттер бойынша; шөлді, сусыз аймақтардағы, биік таулы аймақтардағы жұмыстарға, сондай-ақ экологиялық апат аймақтарындағы жұмыстарға коэффициенттермен немесе үкіметтің шешімімен белгіленген өзге де коэффициенттермен; *еңбек жағдайлары үшін қосымша ақы (ауыр және зиянды, сондай-ақ ерекше зиянды еңбек жағдайларындағы жұмыс үшін); *түнгі жұмыс үшін қосымша ақы; *құрылысқа, реконструкциялауға және күрделі жөндеуге тікелей қатысатын жұмыскерлерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда вахталық әдіспен жұмыстарды орындау кезінде жұмыстың жылжымалы және көшпелі сипатына үстемеақы; *кестесінде көзделген тарифтік мөлшерлеме, ұйымның орналасқан жеріне (алу пунктіне) жұмыс орнына бару және кері қайтар жолдағы күндер үшін жалақы мөлшерінде төленген (вахталық әдіспен жұмысты орындау кезінде) сомалар , сондай-ақ метеорологиялық жағдайларға және көлік ұйымдарының кінәсінен жұмысшылардың жолда кешіктірілген күндеріне; *жерасты жұмыстарында тұрақты жұмыс істейтін қызметкерлерге шахтада (шахтада) оқпаннан жұмыс орнына дейін және кері тұруының нормативті уақыты үшін қосымша ақы; *демалыс және мереке (жұмыс істемейтін) күндердегі жұмысқа, үстеме жұмысқа ақы төлеу; *жыл сайынғы және қосымша демалыстарды төлеу, пайдаланылмаған демалыс үшін ақшалай өтемақы; *қызметкерлерге, оның ішінде бала тәрбиелеп отырған әйелдерге ұжымдық шартта көзделген қосымша демалыстарды (заңда көзделгеннен артық) төлеу; *жұмыста арнайы үзілістерді төлеу, жасөспірімдерге жеңілдетілген сағаттарды төлеу; *мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындауға тартылған қызметкерлердің жұмыс уақытына ақы төлеу; *қызметкердің кінәсінен бос тұрып қалу үшін төлем және т.б. Заттай еңбекақыға мынадай төлемдер (сыйақылар) кіреді: *заттай төлем ретінде шығарылған өнімнің құны; *экономиканың жекелеген салаларының қызметкерлеріне өтеусіз берілетін коммуналдық қызметтердің, тамақ өнімдерінің, өнімдердің құны (Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес); Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес берілетін тегін тұрғын үйді төлеуге арналған шығыстар; *темiр жол, әуе, теңiз, өзен, автомобиль көлiгi және қалалық электр көлiгi қызметкерлерiнiң жол жүруi жөнiндегi жәрдемақылардың құны; *Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өтеусiз берiлген заттардың (оның iшiнде нысанды киiм, нысанды киiм) жеке пайдалану үшiн қалған құны немесе оларды төмендетiлген бағамен сатуға байланысты жеңiлдiктер сомасы; *ұйымның қаражаты есебінен қызметкерлер мен олардың балаларына емделуге, демалуға, экскурсияға және жол жүруге жолдамалар төлеу; *қызметкерлерді тегін немесе жеңілдетілген бағамен тамақтандыру (Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда жұмыскерлердің жекелеген санаттары үшін арнайы тамақтандыруды қоспағанда); *ұйым қызметкерлерінің қоғамдық тамақтануы үшін қосалқы шаруашылықтар өткізетін ұйым қызметкерлеріне ұсынылатын өнімге (жұмыс пен қызмет көрсетуге) баға айырмасын өтеуге арналған шығыстар; *денсаулық сақтау органдарымен олардың қызметкерлеріне медициналық көмек көрсетуге жасалған шарттар бойынша емханалардың қызметтеріне ақы төлеуге, ұйымның қаражаты есебінен мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстауға ақы төлеуге; *тұрғын үй, жалға алу, жатақханаға орналастыру және т.б. Еңбек ақы қоры қатаң түрде өндірістік бағдарламаның орындалу көлеміне сәйкес жұмсалады, бұл ретте еңбек өнімділігінің өсуі жалақының өсуінен асып түсуі керек. Бухгалтерлік есеп, жоспарлау бөлімі, еңбек және еңбекақы бөлімі тарифтік ставкаларды, өндіріс нормаларын, кесімді ставкаларды, белгіленген еңбекақыны, сыйлықақы жүйесін және әр түрлі үстеме ақыларды дұрыс қолдануды қамтамасыз етуге міндетті. Кәсіпорындармен қатар еңбекақы қорының жұмсалуын бақылау «Dom Company» ЖШС тексеру комиссияларына, ішкі және сыртқы аудиттерге жүктелген. |