учет и аудит. 1 тарау. 1. Ебекті есептеу жне оны Тлеу ебек мен тлемдерді есептеуді дістемелік негіздері
 Скачать 54.73 Kb.
|
1.ЕҢБЕКТІ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТӨЛЕУ1.1. Еңбек мен төлемдерді есептеудің әдістемелік негіздеріНарықтық қатынастар жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілердің бухгалтерлік есебінің маңызы ерекше. Ол «Бухгалтерлік есеп туралы», «Салық және басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес шығарылатын Бухгалтерлік есеп стандарттарында, Бухгалтерлік есептің Бас жоспарында, субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметінде бекітілген жалпы принциптер мен ережелерге негізделген. Бюджетке». Сондай-ақ Ұлттық есеп комиссиясы шығарған нұсқаулар, ережелер мен ұсыныстар. Қазақстан Республикасындағы қазіргі бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттарына барынша жақын. Қазіргі экономикалық жағдайларда шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі шаруашылық механизмін дұрыс жолға қойылған бухгалтерлік есеппен қамтамасыз етілген дер кезінде және сенімді ақпаратсыз басқару мүмкін емес дерлік. Экономикалық қызмет қызметкерлері бухгалтерлік есеп пен есеп берудің барлық жүйесін жақсы білуі, оның құнын жеңілдету және азайту керек. Барлық меншік нысанындағы кәсіпорындардың меншік иелері мен еңбек ұжымдары ақшаны ұқыпты және жұмсауға мүдделі. Оның үстіне қаржыны ұтымды пайдалануда бухгалтерлік есептің маңызын ескермеуге болмайды. Қазақстан Республикасының бюджетін қалыптастыруға бағытталған табыс салығы мен басқа да салықтар мен төлемдердің мөлшерін дұрыс анықтауда бухгалтерлік есептің маңызы зор. «ЖШС Dom Company» кәсіпорнының еңбек өнімділігінің өсуіне, өнімнің өзіндік құнын төмендетуге, сапасын жақсартуға, еңбек тәртібін нығайтуға үлес қосуы керек. «ЖШС Dom Company» кәсіпорнында қолданылатын еңбекақы төлеудің әртүрлі нысандары мен жүйелерін ұйымдастыру тәртібін қарастырамыз. Жеке еңбек ақы түрі. Бұл жүйе бойынша еңбекақы әрбір жұмысшының еңбегінің нәтижесіне байланысты. Ол бағаны жұмысшының өндірген өнім санына көбейту арқылы анықталады . Сонымен қатар, әрбір өндірілген өнім бірлігі үшін жұмысшының еңбегіне ақы төлеу бірдей мөлшерде жүзеге асырылады. Бригадалық төлем түрі. Бұл жүйе бойынша жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу бригаданың, учаскенің жұмысының нәтижесімен анықталады. Жалақы мөлшерлемелері жеке (әр кәсіп бойынша) және кешенді (бригаданың бүкіл бригадасы үшін) болуы мүмкін. Жеке ставкаларды қолдану кезінде әрбір жұмысшының еңбекақысы жұмысқа белгіленген ставкаларды бүкіл бригада (учаске, цех) өндірген өнім санына көбейту арқылы табылады. Күрделі мөлшерлемелерді қолдану кезінде жұмыскердің еңбегіне ақы төлеу келесідей анықталады. Біріншіден, бүкіл бригадаға (бригада, учаске) тиесілі еңбекақы кешенді бағаны бүкіл бригада өндірген өнім санына көбейту арқылы есептеледі. Есептелген еңбекақы әр жұмысшының жұмыс істеген уақытына және оған бекітілген жалақы санатына сәйкес бригада мүшелері арасында бөлінеді. Бөлу кезінде олар жүгіру коэффициенттерін, коэффициентті - сағатты немесе коэффициентті - күнді пайдаланады. Жұмыс коэффициентін анықтау кезінде бригада құрамына кіретін әрбір жұмысшының сағаттық немесе тәуліктік ставкасы жұмыс істеген уақытына көбейтіліп, тарифтік мөлшерлеме бойынша төленеді. Содан кейін олар бүкіл бригаданың еңбек ақысын тарифтік ставкалар бойынша бөліп, бригаданың қосымша жұмысының орташа коэффициентін табады. Әрбір жұмысшының тарифтік жалақысын айналым коэффициентіне көбейту арқылы әрбір жұмысшының нақты кесімді еңбекақысы анықталады. Сол сияқты сағаттық немесе тәуліктік тарифтік коэффициенттерді қолдану кезінде жалақыны бөлу бойынша есептеулер жүргізіледі. Мысалы, ЖШС Dom Company кәсіпорнындағы жұмысшылар бригадасын алайық және 4 кестеде мысал келтірейік. Кесте 4 – «ЖШС Dom Company» кәсіпорнының бригадасының еңбекақы қорының есебі
Коэффицент = 40000 / 1350 = 29,629 Бұл коэффициент бригаданың әрбір жұмысшысына қолданылады және біз әрбір жұмысшының еңбекақы қорын аламыз. 500 * 29,629 = 14815 теңге және т.б бригада тізімі бойынша. Жанама кесімді еңбекақы түрі.Бұл нысандағы көмекші және басқа жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу қызмет көрсетілетін учаскенің, цехтың негізгі жұмысшыларының еңбекақысына пайызбен белгіленеді. Кесімді жұмыс – сыйақы төлеудің премиум жүйесі. Жұмысшыға өндірілген өнімнің (жұмыстардың) санына ақы төлеуден басқа, белгіленген сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін (жасалған жоспарларды, нормаланған тапсырмаларды немесе шығару нормаларын орындау және асыра орындау, өнім сапасын жақсарту; шикізатты үнемдеу) қол жеткізгені үшін сыйлықақы төленеді. Үлестік прогрессивті жалақы түрі. Бұл еңбекақы төлеудің бұл жүйесінде белгіленген нормадан артық өндірілген өнім үшін кесімді жұмысшылардың еңбегін марапаттау қарастырылған. Норма шегінде өндірілген өнім үшін жұмысшыларға тікелей кесімді мөлшерлеме бойынша, ал нормадан жоғары - бірте-бірте өсетін мөлшерлемелер бойынша жалақы төленеді. Еңбекақы төлеудің аккорд жүйесі. Бұл жүйе бойынша жұмысшылардың еңбекақысы орындалған жұмыс көлемімен анықталады, ол үшін стандартталған тапсырма (уақыт нормасы, өнім шығару) және бағалар алдын ала белгіленеді. Еңбекке ақы төлеудің бұл жүйесі жұмысшылардың жеке топтары немесе бригадалары үшін олардың еңбек өнімділігін арттыруға және жұмысты аяқтау уақытын қысқартуға материалдық қызығушылықты күшейту мақсатында қолданылады. Кесімді еңбекақы мөлшері қолданыстағы үлгілік тапсырмалар (уақыт, өнім шығару нормалары) және ставкалар негізінде, ал олар болмаған жағдайда – ұқсас жұмыстарға қолданылатын нормаланған тапсырмалар мен ставкалар негізінде белгіленеді. Бұл сыйақы жүйесі арқылы бонустар енгізуге және біржолғы тапсырманың шарттарын қысқартуға болады. Болашақта өндірісті кешенді механикаландыру мен автоматтандыруды дамыту, жұмысшылардың біліктілігін арттыру және жалақының нақты дифференциациясының төмендеуі нәтижесінде кесімді жұмыс жүйелерінің ауқымы қысқарады, ал олар уақытты есепке алумен ауыстырылады. жұмысшыларға еңбекақы төлеудің ұжымдық және уақыттық жүйесі. Жұмысшылардың қарапайым сағаттық жалақысы. Сыйақыны есептеу сағаттық, күндік, айлық тарифтік ставкалар немесе жалақы бойынша жүргізіледі. Оның мәні жұмыс істеген уақыт мөлшерін белгіленген тарифтік мөлшерлемеге көбейту арқылы анықталады. Бұл жүйе негізінен басшы қызметкерлерге, мамандарға, қызметкерлерге, кіші қызмет көрсетуші персоналға еңбекақы төлеу үшін қолданылады. Уақыт – еңбекақы төлеудің премиум жүйесі. Бұл жүйеде жалақы қарапайым уақыт бойынша жалақы жүйесі сияқты төленеді, бірақ қызметкерлер белгілі бір сандық және сапалық көрсеткіштерге қол жеткізгені үшін бонустар алады. Еңбектің негізгі нәтижелері үшін жұмысшыларға сыйлықақылар еңбек ақы қорынан және тұтыну қорынан мынадай көрсеткіштер (шарттар) бойынша жүргізіледі: өндірістік жоспарлар мен жеке жоспарлардың, техникалық негізделген өндірістік нормативтердің, нормаланған тапсырмалардың орындалуы және асыра орындалуы; еңбек өнімділігінің, өнім шығарудың өсуі, өнімнің нормаланған еңбек сыйымдылығының төмендеуі, айдағы жұмыс нәтижелері бойынша жаңа өнім нормативтерін әзірлеу. Басшыларға, мамандарға және қызметкерлерге бонустар. Бұл санаттар бойынша сыйлықақылар кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері үшін жасалады. Кәсіпорын қызметкерлеріне сыйлықақылар жасалады: басшы қызметкерлер – жалпы кәсіпорын жұмысының нәтижелері үшін; басқару аппаратының қызметкерлері - бөлімшелер, бөлімшелер аппараты қызметінің нәтижелерін немесе жеке еңбек көрсеткіштерін ескере отырып, жалпы кәсіпорын жұмысының нәтижелері үшін; құрылымдық кәсіпорындардың қызметкерлері - осы бөлімшелердің жұмыс нәтижелері үшін. Сыйақыларды есептеу үшін мыналар негіз болып табылады: басқару аппаратының басшы персоналы үшін – бухгалтерлік және статистикалық есеп беру деректері, сондай-ақ жедел есепке алу және зертханалық бақылау деректері; өндірістік бөлімшелердің қызметкерлері, цех қызметтері және қатысушылар - қаржылық есеп беру деректері, жедел есеп және зертханалық бақылау. Барлық аталған сыйақы түрлері ЖШС Dom Company -да бар. |