Рецензия на статью Уникальность Института Белорусской Культуры. РЭЦЭНЗІЯ 2.0. 1. Недастатковае вывучэнне дадзенай праблемы
 Скачать 32.78 Kb.
|
|
РЭЦЭНЗІЯ На артыкул А. І. Грушы «Унікальнасць Інстытута беларускай культуры» Навуковы артыкул А. І. Грушы прысвечаны Інстытуту беларускай культуры і яго асаблівасцям, якія вылучалі яго сярод іншых устаноў і прысвечаны юбілейнай даце-100 гадоў беларускай акадэмічнай навуцы, якую і пачаў ІБК. Сам аўтар у сваёй працы кажа наступнае: «Оценивая место и роль Института белорусской культуры (Инбелкульта) в системе научных и образовательных структур, его деятельность, результаты и достижения, необходимо всякий раз учитывать его специфику». Такім чынам, аўтар ставіць перад сабой задачу вывучыць ключавыя характарыстыкі Інбелкульта, і іх уплыў на яго працу. Актуальнасць сваёй працы аўтар бачыць у наступным: 1. Недастатковае вывучэнне дадзенай праблемы. 2. Яе ўплыў на працу і на вынікі дзейнасці Інбелкульта. У высновах сваёй працы аўтар пісаў: «То, что известно о миссии, задачах Института и мотивациях его сотрудников, открывает новые перспективы исследования учреждения, касающиеся его роли не только в формировании научных знаний о Беларуси и белорусском народе, создании интеллектуальной элиты страны, но и в процессах культуро- и нациогенеза». Дадзены крытэрый безумоўна з'яўляецца важным для вывучэння праблематыкі дзейнасці Инбелкульта. Пытанне ж аб недастатковасці навуковага вывучэння праблемы з'яўляецца адкрытым. Аўтар у сваёй працы не падаў пацверджанняў дадзенага факту. Такім чынам, не ўсе прадастаўленыя аўтарам аргументы на карысць актуальнасці дадзенай працы з'яўляюцца цалкам абгрунтаванымі. Дадзеная праца складаецца з 5 раздзелаў: Миссия; Задачи учреждения; Состав сотрудников; Об оплате труда; Совместители. У першым раздзеле аўтар вылучае кіруючую ролю ІБК, які павінен быў ажыццяўляць «общее руководство всеми научными учреждениями, работающими в республике», а таксама выступаў у ролі вышэйшай аб'яднаўчай навуковай арганізацыі «в области языка, литературы, этнографии, истории, природы, экономики, социально-общественного движения и др.,» Аўтар аргументуе дадзеныя пазіцыі, спасылаючыся на наступныя крыніцы: Інстытут беларускай культуры. 1922–1928. Дакументы і матэрыялы / Укладальнікі В.У. Скалабан, М.У. Токараў. Собрание узаконений и распоряжений Рабоче-крестьянского правительства Белорусской Социалистической Советской Республики.– 30 ноября1924 г.No18. Цвікевіч А.І. Інстытут беларускае культуры (Інбелкульт). Гісторыя ўзьнікненьня. Сучасная структура. Навукова-дасьледчая дзейнасьць. У дадзеных крыніцах прадстаўлены зборнікі дакументаў, а таксама навуковая праца Цвікевіча. На іх аснове, аўтар таксама дэманструе канкурэнцыю паміж ІБК і іншымі навуковымі ўстановамі, у прыватнасці, Беларускай Сельскагаспадарчай Акадэміяй. Другі раздзел вылучае галоўную ідэю дадзенай працы: «Уникальность Инбелкульта заключалась в том, что он сочетал в себе две ипостаси: являлся одновременно научно-исследовательским и культурно-общественным учреждением». Рецэнзент не згодны з гэтай канцэпцыяй, паколькі аўтарам не раскрываецца наступны фактар – дадзеная унікальнасць з'яўляецца такой на ўзроўні Беларусі ў цэлым? Калі ў цэлым, то з гэтым складана пагадзіцца, паколькі, у той ці іншай ступені, дадзеная дваістасць выяўлялася і ў іншых установах на тэрыторыі СССР і замежжа. Больш за тое, раней аўтарам паказваўся факт таго, што Інбелкульт з'яўляўся галоўным навуковым учрежеднием БССР і фактычна кантраляваў увесь навуковы і выкладчыцкі персанал Рэспублікі, што на думку рэцэнзента з'яўляецца яго больш важнай асаблівасцю. Акрамя гэтага, аўтар вылучае задачы ІБК: “первая – форми- рование научных знаний о белорусском народе и Беларуси в тех отраслях и направлениях, кото- рые содействовали культурному и хозяйствен- ному строительству государства; вторая – куль- турное и национальное воспитание широких масс трудящихся». Аднак, далей у раздзеле паказваецца той факт, што дваістасць задач інстытута паўплывала на яго інстытуцыйную аснову - асабісты склад. Пры гэтым наступны раздзел прысвечаны складу супрацоўнікаў і пачынаецца таксама з ўказанні таго, што асабісты склад з'яўляецца інстытуцыйнай асновай. Такім чынам, дадзены факт у раздзеле задач ІБК рэцэнзентам лічыцца лішнім. Таксама, у дадзеным раздзеле аўтар прадстаўляе факты шырокай працы ІБК і асобных яго органаў, у прыватнасці Цэнтральнага Бюро Краязнаўства, з грамадскасцю, а таксама прыцягнення насельніцтва да навуковай працы, што пацвярджае працу ІБК у якасці культурна-грамадскай установы. Варта адзначыць, што аўтар прыводзіць факт таго, што дадзеная асаблівасць ІБК павінна была захавацца і ў створанай на аснове Інбелкульта, Акадэміі навук. Гэты факт таксама пацвярджаецца ў артыкуле Эмануіла Ёфэ «АД ІНСТЫТУТА БЕЛАРУСКАЙ КУЛЬТУРЫ ДА НАЦЫЯНАЛЬНАЙ АКАДЭ-МІІ НАВУК БЕЛАРУСІ», у якой маецца наступны ўрывак: « … супрацоўнік ЦК кампартыі Беларусі Абрамчук акцэнтаваў увагу на наступных момантах: . . . неабходна мець на ўвазе тое, што акадэмія можа існаваць толькі тады, калі яна будзе звязана з шырокімі коламі насельніцтва…»[2, c. 8] Аўтар адзначае, што «Указанная двойная задача … отразилась и на работе основных структурных единиц Института – секций и комиссий». Аднак, аўтар не ўказаў у працы, якія менавіта секцыі былі створаны ИБК, пакінуўшы толькі згадкі аб працы асобных секцый. Адсутнасць гэтай інфармацыі не дазваляе цалкам раскрыць той пералік работ, якія праводзіліся ў ІБК. Пералік секцый прыводзіўся ў шэрагу работ, прысвечаных Інбелкульту, у прыватнасці, навуковым артыкуле " Інстытут беларускай культуры: арганізацыйнае станаўленне і развіццё " І. І. Шаўчука і Карзенка Г. В., у якой пералічаныя наступныя секцыі ІБК: Этнолага-лінгвістычная, літаратурна-мастацкая, культурна-гістарычная, грамадска-эканамічных навук, прыродазнаўчых навук, геаграфіі, танічных і пластычных мастацтваў».[3, с. 54] У артыкуле Аўтар таксама дае адрозненне паміж секцыямі і камісіямі. Трэці раздзел прысвечаны складу супрацоўнікаў ІБК. Асновай гэтага падзелу выступае агляд катэгорый супрацоўнікаў Инбелкульта, у тым ліку пазаштатных. Аўтар вылучае некалькі катэгорый супрацоўнікаў: правадзейныя члены, члены-супрацоўнікі, члены-карэспандэнты, а таксама члены і члены-карэспандэнты секцый. У раздзеле паказваюцца крытэрыі, неабходныя для прызначэння ў пэўную катэгорыю, а таксама на аснове крыніц, такіх як Палажэнне аб Інбелкульте 1924, аўтар вылучае іх адрозненні і абавязкі. Асновай источниковой базы дадзенага раздзела стала ўжо згаданае раней “Собрание узаконений и распоряжений Рабоче-крестьянского правительства Белорусской Социалистической Советской Республики”. Чацвёрты раздзел пачынаецца з інфармацыі аб дачыненні да колькаснага і штатнага персаналу ИБК, у прыватнасці, там прыводзіцца наступны факт: «Согласно штатному расписанию на 1925/1926 академиче- ский год, в Инбелкульте было 77 должностей», таксама «По данным ответа на запрос Главнауки РСФСР, в Инбелкульте на 30 сентября 1927 г. всех штатных сотрудников числилось 88 человек, из них научных работников – 32, научно-технического персонала – 38, и технического – 24 (так в документе)».Тут цікавай з'яўляецца прыпіска аўтара " так у дакуменце. Гэта значыць, аўтар заўважыў памылку ў дакуменце, але ніяк яе не прааналізаваў, пагадзіўшыся з выніковай лічбай і проста паказаўшы на яе. Узнікае заканамернае пытанне, ці заслугоўваюць дадзеныя лічбы даверу? Больш таго, аўтар не паказаў, колькі сярод іх было т. н. "Акадэмікаў" – правадзейных членаў, хоць дадзеная інфармацыя даступная. “У пачатку лістапада 1927 года СНК БССР зацвердзіў 14 сапраўдных членаў Інстытута беларускай культуры”[3. C. 4]Таксама, дадзеная інфармацыя слушней б глядзелася ў раздзеле "склад супрацоўнікаў", паколькі паказвае колькасць супрацоўнікаў ІБК, і дапаўняе прыведзеныя ў названым вышэй раздзеле іх якасныя характарыстыкі. У дадзеным раздзеле аўтар прыводзіць інфармацыю пра двух істотных асаблівасцях дзейнасці ІБК: Вялікая колькасць работнікаў Інбелкульта з'яўляліся пазаштатнымі супрацоўнікамі, асабліва ў камісіях. «Научно-исследовательская работа в Инбелкульте не оплачивались. Вознаграждение полагалось за нагрузку, связанную с административными видами деятельности» Акрамя таго, аўтар дае інфармацыю аб тым, якім чынам у ІБК аплачвалася навуковая праца і як пасля змяняліся крытэрыі яе аплачвальнасці. Аўтар робіць наступную выснову: «То, что значительная часть сотрудников не получала вознаграждения за свою работу, говорит о том, что, во-первых, государство не находило средств на оплату научно-исследовательской деятельности, во-вторых, лица, занятые в ней, руководство-вались не материальными мотивами». У якасці пацверджання дадзенага вываду, аўтар прыводзіць лісты з просьбай аб працаўладкаванні ў Інстытут і заявы аб залічэнні ў секцыі. Пяты раздзел работы прысвечаны факце няпоўнай занятасці часткі работнікаў ІБК і, адпаведна, іх сумяшчэнне працы ў ІБК і іншых установах. Паводле інфармацыі аўтара, дадзены факт меў як станоўчыя, так і адмоўныя бакі для дзейнасці Инбелкульта. Мінусам гэтага "сумяшчальніцтва" аўтар называе: "супрацоўнікі Інбелкульта пры няпоўнай занятасці не маглі прынесці карысць для Інстытута ў той меры, у якой яны маглі б гэта зрабіць, працуючы на поўную стаўку". Рэцэнзент згодны ў гэтым з аўтарам, паколькі адначасовае выкананне двух і больш задач прыводзіць да размеркавання сіл, што адпаведна памяншае аддачу па кожнай канкрэтнай задачы. У той жа час, аўтар прыводзіць у якасці плюсу наступны фактар: «Преимущество совместителей состояло в том, что они могли использовать серьезные ресурсы основной работы во благо Инбелкульта». Аўтар прыводзіць наступныя дадзеныя: «… председателем Языковедческой секции – А.В. Балицкий, заместитель наркома просвещения; председателем Медицинской секции – М.И. Барсуков, нарком здравоохранения; председателем Сельскохозяйственной секции – Д.Ф. Прищепов, нарком земледелия». Нягледзячы на тое, што гэтыя людзі сапраўды маглі выкарыстоўваць сваё службовае становішча на карысць ІБК, факт таго, што яны займалі вышэйшыя ўрадавыя пасады адназначна кажа аб тым, што праца ў Інбелкульце была для іх як мінімум не асноўнай, альбо ж проста фармальнасцю.Паводле меркавання аўтара, ІБК запрашаў «сумяшчальнікаў» для таго, каб, Па-першае выкарыстоўваць іх службовыя магчымасці, па-другое, для стварэння арыенціраў і напрамкі направления «научной и национально-культурной деятельности». Дадзеная канцэпцыя мае права на існаванне, хоць сцвярджэнне, што ўрадавыя чыноўнікі будуць займацца навуковай дзейнасцю з'яўляецца як мінімум спрэчным. У якасці крынічнай базы аўтарам выкарыстоўваўся пералік матэрыялаў. Сярод гэтых матэрыялаў былі: 1. Архіўныя дакументы – 1; 2. Зборнікі дакументаў-2; 3. Навуковыя артыкулы штомесячніка "Наш Край" - 10; 4. Навуковыя працы-3; Усяго ў спісе літаратуры паказана 16 крыніц, аднак у самім тэксце ёсць указанні на 23 крыніцы. На жаль, тыя, што засталіся 7 крыніц знайсці не ўдалося, таму, яны не будуць уключаны ў крыніцазнаўчую базу. Пасля сартавання крыніц, нельга не заўважыць той факт, што большасць з іх склалі артыкулы з штомесячніка «Наш Край». Дадзены штомесячнік складаўся Цэнтральным Бюро краязнаўства, якое згадвалася ў дадзенай працы. Былі выкарыстаны нумары 1926-1928 гадоў, то ёсць яны выдаваліся падчас актыўнай працы ІБК. Таксама ў працы выкарыстоўваліся архіўныя матэрыялы як датычныя ІБК, так і пастановы ўрада БССР. Тым не менш, варта адзначыць, што аўтар фактычна не выкарыстаў новых крыніц, што ставіць пад сумненне навуковую каштоўнасць працы. У той жа час, аўтар на думку рэцэнзента паставіў няслушныя акцэнты ў ключавых характарыстыках ІБК, тым самым сказіўшы яго "унікальнасць", тым больш, не паказаўшы лакалізацыю гэтай унікальнасці. Больш за тое, аўтар у сваёй працы не ўказаў таго факту, што ІБК, а пасля Акадэмія навук былі створаны фактычна на пустым месцы, стварыўшы фактычна з нуля навуковыя кадры Рэспублікі. Такім чынам, можна зрабіць выснову, што аўтар напісаў дадзеную працу не дзеля раскрыцця падрабязнасцяў дзейнасці і асаблівасцяў ІБК, а з-за юбілейнай даты, і, адпаведна, не нясе ў сабе асаблівай навуковай каштоўнасці. Спіс выкарыстанай літаратуры: Ефё Э.Г. АД ІНСТЫТУТА БЕЛАРУСКАЙ КУЛЬТУРЫ ДА НАЦЫЯНАЛЬНАЙ АКАДЭМІІ НАВУК БЕЛАРУСІ / Э.Г. Ефё // Наука и инновации научн. – прак. жур. – 2018. – № 8. – С. 4–10. Шевчук И.И. Інстытут беларускай культуры: арганізацыйнае станаўленне і развіццё / И.И. Шевчук, Г.В. Корзенко // Наука и инновации научн. – прак. жур. – 2012. – № 2. – С. 53–57. Iоффе. Э.Р. Y.I. Пiчэта i Iнстытут беларускай культуры / Э.Р. Iоффе // Институт белорусской культуры и становление науки в Беларуси: к 90-летию создания Института белорусской культуры: материалы Междунар. науч. конф., Минск, 8-9 дек. 2011 г. / редкол.: А.А.Коваленя и др. - Минск: Белорус. наука, 2012. - 769 с. |