2597459794218_Картография топография негіздерімен 6В05201 каз. 1. Пн туралы апарат
 Скачать 177.02 Kb.
|
|
Тезистер: Картографияның тарихы - негізгі кезеңдер оқиды және білімдердің картографиялық бұтақ дамуында заңдылықтар және практикалық қызметтің заты. Өткен картография тарихында өз ерекше қайнарларды қолданылады: картографиялық туындының сақталуы, әр түрлі тарих дәуірлерінде жасалғандар, георгафиялық еңбектер және басқа жазбаша қайнарлар, өткенде картографиялық суреттерде және карталарда бар болғандарды куәландырушылар туралы, біздің уақыттарға жетпегендердің, тәсілдерде олардың жасаулар және қолданудың, картографиялық білімдердің жалпы деңгейінде және ұсынуы. Олар арнайы архивтарда және мұражайларда сақталуда. Кейде олар туралы археологиялық қазулардан біледі. Картография тарихі георгафиялық ғылым тарихімен тығыз байланыста. Ең тармақты және қуатты планетарлық компьютерлік тор интернет ( Internet ) қысқа мезгілге нәтижелі құрал болды. Картографияның ғылыми қайнар көздері және географияның ертедегі Грецияда басталған. Ғылыми картография ертеде әлем Птолемея Клавдиясын еңбектерде өз гүлдеуіне жетті ( - II вв . э н . .). Птолемей және Эратосфен географиясын картографиямен байланыстырды. орта ғасыр дәуіріне Европада картография дамуы кең алқап алды. Картография дамуына үлкен ықпалын жасау ойлап табу XV ғ. көрсетті, ойып істеудің және басуда . Картография даму ерекше роль. XVI ғ.-дағы картографияның даму ролі (1512-1594) Меркатор Г . фламандыққа жатады да, уақыт атластарды шығады. "Үлкен сызба" және басқа орыс картографиялық материалдар – XVIIғғ.. Европада картография дамуына арналған мағынасы маңызды болды. Әдебиеттер: 1. Жұмаділда Б.Ы. Картография негіздері : оқу құралы.- Қарағанды : Ақнұр, 2012 2. Бақтыбекова Ш.Б., Шорабаева Н.Д., Даменова А.Қ. Картография мен топография негіздері : оқу- әдістемелік құрал.- Алматы : Эверо, 2009.- 3. Тоқпанов Е.А., Мазбаев О.Б. Картография және топография негіздері : оқулық.- Алматы : Дәуір, 2012. 7. Практикалық сабақтардың мазмұны Тақырып 1. Картаның элементтері. Карталар туралы қасиеттері. Картографиянының құрылымы . Географиялық глобусы. Жұмыс мақсаты: Әртүрлі типтегі және түрлегі карталардың мазмунының элементтерін зерттеу. Жұмыс жүргізу құралдары: Карталар, глобус, жіп, мм сызғыш, қарындаш, контурлық карта Тапсырмалар: 1) Тақырыптық және жалпыгеографиялық карталардың схемаларын салу. Олардың қасиеттерін зерттеу. 2) Картографияның құрылымын зерттеу. 3) Глобустың көмегімен есептерді шешіп алу. 4) Ортодромия және локсодромия. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әрбір тақырыптық карталарының элементтеріның схемасын салу. Глобустың масштабын және нүктелердің координаталарын анықтау. Координаталар арқылы ортодромияны контурлық картаға салу. Тақырып 2. Масштаб және масштабтың түрлері. Топографиялық карта және план бойынша өлшеу жұмыстары. Жұмыс мақсаты: Масштабтарды біліп, бір масштатабтан басқа масштабқа аусу. Жұмыс жүргізу құралдары: Топографиялық карта, мм сызғыш, қарындаш, циркуль-өлшеүш, курвиметр, палетка Тапсырмалар: 1. Карталардың сандық және атаулы масштабтарды анықтау. 2. Карталардың шекті дәлдігін анықтау. 3. Сызықтық масштабтарды 1 және 2 см негізімен салу. Олардың графикалық дәлдігін анықтау. 4. Берілген екі нүктелердің арақашықтықты курвиметрмен анықтаңыз 5. Топографиялық картада ормандын немесе колдың ауданын анықтаңыз Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақты тақырыбы бойынша орындау. Нұсқаулар арқылы есеп шығару. Графиктер түрінде масштатарды сызу. Торлы палеткалар көшірмелерін жасап аудандарды анықтау. Тақырып 3. Карталардың жіктемесі. Картографиялық жинақтау. Жұмыс мақсаты: Классификацияның жалпы принциптері. Карталардан картографиялық жинақтауын айқындау. Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар, карталар. Бір территорияның үш масштабта карталар, калька, түсті-түрлі қарындаштар Тапсырмалар: 1) Картографиялық шығармаларының классификациасының жалпы принциптерін атаңыз: территорияға, масштабына, тақырыбына, қолдану түріне, ерекше жағдайына байланысты 2) Масштабтары бойынша ерекшеленетін үш түрлі картаның картографиялық жинақтауын айқындау. а)Карталардың аңызын үлгісін алып, әртүрлі тақырыптағы және масштабтағы карталардың картографиялық жинақтауын оқып білу. б) Анализ жасау Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, конспект жасау. 2-ші тапсырманы үш үлгімен жасаңыз. Тақырып 4. Географиялық карталардың математикалық негіздері. Бұрмалаулардың көрсеткіштері, бұрмалау шамаларды анықтау. Жердің беткі қабатының проекциялаудың әдістері. Жұмыс мақсаты: Географиялық карталарындағы бұрмаланулар. Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар,сызу жұмыстарға арналған беттер, мм сызғыш, қарындаш. Тапсырмалар: Берілген нүктелердің изоколалармен және аналитикалық арқылы тәсілдермен бұрмалану өлшемдерін анықтау. 1) Дүниежүзілік карталар үшін Меркатор және Ламберт атындағы, шаршылы картографиялық проекцияларді жасап, бұрмалану элипсті сызып өлшеңіз; 2) Жартышарлы карталардың проекциялары 3) Материктердің проекциялары Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде Зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, қысқаша конспект жасау. Дүниежүзілік карталардың картографиялық проекцияларді сызып, аңыздарын көрсетіп олардың анализын жасаңіз. Тақырып 5. Проекцияларды таңдау. Әлемнің, жартышарлы, материктердің, мемлекеттердің, Казақстан және оның өңірлері үшін проекциялары Топографиялық карталардың проекциялары. Координаталық торлар. КР территориясы үшін проекция таңдап, салу Жұмыс мақсаты: Проекцияларды білу. ҚР территориясын мысалға ала отырып картографияланатын территориясының ерекшелігіне байланысты алып жатқан территориясына, масштабына, мақсатына байланысты картографиялық проекцияны таңдау. Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар,сызу жұмыстарға арналған беттер, мм сызғыш, қарындаш. Тапсырмалар: 1) Әлемнің проекциялары. 2) Жартышарлы проекциялары. 3) Материктердің проекциялары. 4) Топографиялық карталардың проекциялары. 5) Казақстан және оның өңірлері үшін проекциялары. 6) Белгілер тәсілімен тузу цилиндрлық проекцияда Қаззақстан Республикасының «Ірі қалалардағы тұрғындар саны» тақырыптық картасын салу. Негізгі масштабы 1:16000000, картографиялық тордың тығыздылығы 4°. КР территориясы үшін картографиялық проекцияны салу. Саяси әкімшілік схемалық карта салу Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде Зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, конспект жасау, карта салу. 1) КР территориясы тузу цилиндрлық картографиялық проекцияны салу; 2) Координаталарын анықтап (кестеде көрсетіңыз) әкімшілік-мемлекеттік шекарасын салу; 3) «Ірі қалалардағы тұрғындар саны», Саяси әкімшілік схемалық карта салу; 4) Белгілердің радиустарын формуламен есептеп кесте түрінде көрсету керек. r= √¯  : мұндағы s – белгінің ауданы, π = 3,14. 1 мм2 = 10 000 тұрғындар.Тақырып 6. Бейнелеу тәсілдері, карталарда атауларды хабарлау. Географиялық карталардағы картографиялық бейнелеудің тәсілдері. Топографиялық картаның шартты белгілері. Топографиялық карталар бойынша гипсометриялық қимасын құрастыру. Жұмыс мақсаты: Географиялық карталардағы картографиялық бейнелеудің тәсілдері. Топографиялық картаның шартты белгілері. Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар, топографиялық карта, мм беттер, мм сызғыш, қарындаш Тапсырмалар: 1) Географиялық карталардағы картографиялық бейнелеудің тәсілдері. 2) Топографиялық картаның шартты белгілері. 3) Жалпыгеографиялық карталардың жер бедеріне анализ жасау. 4) Топографиялық карталардың жер бедеріне анализ жасау 5) Топографиялық карта бойынша гипсометриялық қимасын құрастыру. Профиль (қима) салыңыз. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, конспект жасау, карта салу. 1) Тақырыптық картаның географиялық негізін дайындау; 2) Белгілердің радиустарын формуламен есептеп кесте түрінде көрсету керек. r= √¯ : мұндағы s – белгінің ауданы, π = 3,14. 1 мм2 = 10 000 тұрғындар.3) Белгілер тәсілімен схемалық карта салу; Тақырып 7. Карталар мен атластардың түрлері. Тақырыптық карталар. Жалпыгеографиялық карталар, оның ішінде топографиялық карталар. Географиялық атластар. Жұмыс мақсаты: Картографиялық шығармалар. Картографиялық зерттеу әдістері. Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар, топографиялық карталар Тапсырмалар: 1.Тақырыптық картаның мазмұнын талдау. Картографиялық зерттеу а) Әлеуметтік- экономикалық немесе табиғат картасының аңызын зерттеу б) Картаның мазмұнын оқу. в) Картаны сипаттау 2.Үш географиялық атластардың мазмұнына анализ жасау: мектеп атласы, мұғалимдерге арналған, анықтамалық т.б. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, қысқаша конспект жасау. 6) сұрақты осындай түрде анализдеу 1) Атластың қолдануын анықтап шығу, мәліметтерін орындау 2) Атластың сұрыптау негіздерін анықтау 3) Әрбір картаның мазмұнын зерттеу. Атластын мазмұнымен танысу. 4) Тақырыбы ең қызық картаны белгілеу Тақырып 8. Карталарды жобалау және құрастыру. Карталарды пайдаланылуы әдістері. Зерттеу карталары бойынша. Өз облысыңызға тақырыптық карта құрастыру Жұмыс мақсаты: Картаны пайдалану түрлері. Өз облысыңызға тақырыптық карта құрастыру Жұмыс жүргізу құралдары: Атластар, ШКО областық карта, мм сызғыш Тапсырмалар: Үш-төрт тәсілімен тузу цилиндрлық проекцияда ШҚО тақырыптық картасын құру. Негізгі масштабы 1:4000000, картографиялық тордың тығыздылығы 2°. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша тақырыптық картасын құру. ШҚО тақырыптық картасын құрастыру. 1) Координаталарды анықтау 2) Картографиялық торды құрып, географиялық негіздің объектілерін орналастыру 3) Статистикалық мәліметтерді тандау және есептеу 4) Картаны акварельді бояу және тушпен орындау керек. Тақырып 9. Топографиялық және жалпыгеографиялық карталар бойынша гипсометриялық қимасын құрастыру. Жұмыс мақсаты: Гипсометриялық қима құрастыру Жұмыс жүргізу құралдары:Жалпыгеографиялық және топографиялық карталар, мм бет, сызғыш, циркуль-өлшеүш. Тапсырмалар: 1. Жалпыгеографиялық картаның жер бедерін белгілеу тәсілімен танысу, анықтау. 2. Топографиялық картаның жер бедерін белгілеу тәсілімен танысу, анықтау. 3.Осы екі картаның жер бедерін белгілеу тәсілідерінің аирмашылығы және бірлігі не де? 4. Осы екі карталар арқылы қималар құрастырыңыз (атластағы үлгіге қарап) Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақты тақырыбы бойынша орындау. Тақырып 10. Көпбетті карталардың графтау және номенклатурасы. Компоновка. Жұмыс мақсаты: Топографиялық карталардың номенклатурасын оқып үйрену Жұмыс жүргізу құралдары: Топографиялық карта, мм сызғыш, 1:1 000 000 графтау схемасы, қарындаш Тапсырмалар: 1.Топографиялық карталардың беттерінің белгілеуі. 2. Масштабы 1:50 000 картаның бетінің номенклатурасын анықтаңыз, егер объекттың географикалық координатасы белгілі. 3. Екі белгілі масштабы және номенклатурасы картаның бетінің ендігін мен бойлығын табыңыз. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар Масштабы 1:25 000 топографиялық картаның үлгісіне қарап тапсырманы орыңдаңыз. Әрбір студентке әр түрлі дәрежедегі географиялық есептер беріледі. Тақырып 11. Топографиялық карталарда географиялық және жазық тікбұрышты координаталарды анықтау. Топографиялық карта бойынша азимуттарды мен дирекциондық бұрыштарды анықтау. Жұмыс мақсаты: Координаттар жүйесі, өлшемі, ерекшелігі Жұмыс жүргізу құралдары: Топографиялық карта, циркуль-өлшеүш, мм сызғыш, транспортир Тапсырмалар: Топографиялық карталарда географиялық және жазық тікбұрышты координаталарды анықтаңыз: 1.Географиялық және тікбұрышты координаттарды 2.Әр түрлі масштабты топографиялық карталардан координаталарды анықтау. Кері есептерді шешу. 3. Топографиялық картадан шын, магниттық және дирекциондық бұрыштарды анықтау. 4. Румбтарды анықтау. Кері есепті шешу. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақты тақырыбы бойынша орындау. Масштабы 1:50 000 топографиялық картаның үлгісіне қарап берілген нүктелердін тік бұрышты және географиялық координаталарын, бағыт бұрыштарын анықтаңыз. Берілген координаталар арқылы нүктелерді табыңыз. Бағдарлау бұрыштарды схема түрінде сызып көрсетіңіз. Тақырып 12. Геодезиялық тіректі тораптар. Түсірім түрлері. Қолданылатын құрал – саймандары Жұмыс мақсаты: Нақтылы аумақты түсіру жіктемесі. Қолданылатын құрал – саймандары. Жұмыс жүргізу құралдары: Теодолит, нивелир, рейка, штатив, лента Тапсырмалар: 1) Геодезиялық тіректі тораптар, олардың атқаратын міндеті және оларды жасақтау әдістері. 2) Теодолиттің жіктелуі.. 4T30П (оптикалық) теодолитті орналастыру және тексеру. 3) Нивелирдің жіктелуі. Нивелирді орналастыру және тексеру. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде Зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, қысқаша конспект жасау. Тақырып 13. Бұрышөлшем түсірімдері Жұмыс мақсаты: Заттардың бұрыштық көлемін анықтауды меңгеру Жұмыс жүргізу құралдары: Буссоль (компас), қада, теодолит Тапсырмалар: 1. Теодолиттік жүрістер түрі 2. 4T30П (басқа оптикалық) теодолиттің көмегімен горизонтальдық бұрышты өлшеу 3. Компаспен бағыт бұрышты (АМ) өлшеңыз Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: 4T30П теодолиттің паспортын оқып теодолитті орнату нүктесінің үстіне дәлдігі (5—10) мм қателікпен центрлейді. Нысаналау кезінде дүрбіні қаданың көрініп тұрған ең төмен бөлігіне бағыттайды. Бұрыштарды теодолиттердің көмегімен бір толық тәсілдер жолымен 30" дәлдікпен өлшейді. Горизонталь бұрыштарды бір толық тәсілдер жолымен өлшегенде жартылай тәсілдер арасында лимбаның орнын 90°-қа ауыстырады. Балық өлшемдер журналға еңгізіледі. Тақырып 14. Бұрышсызықтық түсірімдер. Биіктік түсірімдері. Ватерпасовка. Жұмыс мақсаты: Көзмөлшерлі түсірім. Биіктік түсірімдері. Ватерпасовка. Жұмыс жүргізу құралдары: Компас, қада, планшет. Нивелир. Тапсырмалар: 1) Көзмөлшерлі түсірім. 2) Геометриялық нивелирлеу әдістері. 3) Оптикалық нивелирмен артықшылықтарды (салыстырмалы биіктіктерін) анықтау. Салыстырмалы биіктіктерін есептеп шығару Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша көзмөлшерлі түсірім және нивелирмен олшемдерді орыңдаңыз. Тақырып 15. Картографианың даму тарихы. Казақстан картографиясы. Жұмыс мақсаты: Картаны пайдалану деңгейі. Уақыттардың картографиясы. Жұмыс жүргізу құралдары: РК карталары Тапсырмалар: 1. Ежелгі дүние картографиясы. 2. Орта ғасырлар картографиясы. 3. Жаңа заман картографиясы. 4. Казакстан Республикасында картографияның дамуы. 5.Мектепке арналған атластар. Тапсырманы орындау бойынша әдістемелік нұсқаулықтар: Әдебиет көздері негізінде Зертханалық сабақтары тақырыбы бойынша қысқаша баяндама дайындау, қысқаша конспект жасау. 8. БӨЖ және БОӨЖ бойынша тапсырмалар
Барлық сұрақтар бойынша консультация ағымдағы семестрдегі кестеге сәйкес жүзеге асырылады. |