2.2-ресурс. 2. 2ресурс. Грамматикалы материалды мегертуге баытталан жаттыулар
 Скачать 24.92 Kb.
|
|
2.2-ресурс. Грамматикалық материалды меңгертуге бағытталған жаттығулар Ауызша сөйлеу грамматикалық дағдысын қалыптастыру үшін имитациялық, орнын алмастыру, трансформациялық жаттығулар қолданылады. Ойын сипатындағы жаттығулар өз алдына бөлек топқа бөлінеді. Имитациялық жаттығулар бір құрылымды немесе қарама-қайшы грамматикалық материалға негізделуі мүмкін. Бұл жаттығуларда берілген грамматикалық құрылымды өзгеріссіз қайталап отыру керек. Жаттығуларды мұғалім берген үлгі бойынша тыңдау және қайталау, мұғалімнен кейін қарама-қарсы қайталау, мәтінді көшіру немесе оның бір бөлігіндегі грамматикалық бірліктерді бөліп көрсету түрінде орындауға болады. Жаттығу үлгілері: 1. Сөйлеушіден кейін ... қайталаңыз. 2. Сөйлемдерді қайталаңыз. 3. Сөйлеушінің сөйлемнің соңындағы екпінінің жоғарылауына (төмендеуіне) назар аудара отырып, сөйлеуші үзіліс жасаған кезде... қайталаңыз. 4. Сөйлемдерді хормен (тізбектей, жұппен) оқыңыз. 5. Мына сөйлемдерді қайта жазыңыз. 6. Сөйлеушінің айтқандарын қайталадым деп айтыңыз (егер бұл шын болса). 7. Егер сөйлеушінің сөзін шындық болса, растаңыз. 8. Кешегі әрекетіңіз туралы айтып беріңіз. 9. Берілген команданы орындап, қалай орындағаныңыз туралы айтып беріңіз. 10. Бүгін бәрі әдеттегідей болғандығы жөнінде айтып беріңіз. 11. Жексенбіде (өткен аптада) сүйікті ісіңізбен айналысқаныңыз туралы айтып беріңіз. 12. Сұхбаттасушыңыздың сөзінің рас екеніне көз жеткізіңіз. 13. Жолдасыңызды ол мақтайтын Н.-ның іс-әрекетінде таңқаларлық ештеңе жоқ екеніне сендіріңіз. 14. Әңгімелесушінің қателескенін айтып, сендіріңіз. 15. Жолдасыңыздың сөздерімен келісіңіз. 16. Берілген сөзді қатты, жай, тез, ойлана, ирониямен айтыңыз. 17. Жолдасыңыздың сөзіне таңданыңыз, сенімділік беріңіз. 18. Жеке сөздерге логикалық екпінді кезектесе түсіріп, сөз тіркесін қайталаңыз . 19. Сөзді (сөз тіркесі, фраза) қоса отырып, қайталаңыз. 20. Сіздің айтқаныңызы естімей қалған адамға сөзіңізді тағы қайталаңыз. 21. Бірнеше сөз тіркестерін ырғақ арқылы қайталаңыз. Орнын алмастыру жаттығулары грамматикалық материалды бекіту, ұқсас жағдайларда грамматикалық құрылымды қолдануда автоматтандыру үшін қолданылады. Орнын алмастыру жаттығуларын орындау үшін қажетті сөздерді беріп отыру керек . Керекті сөздер/сөз тіркестері экстралингвистикалық және сөз сипатында болуы мүмкін. Орнын алмастыру жаттығуларының ішінде ең тиімдісі ретінде сөйлеу үлгісінің аналогиясы бойвнша сөйлемдерді құрылымдауды автоматтандыру ғана емес, орнын алмастыру кестесіндегі қарама-қарсы грамматикалық формаларды таңдауды атап өтуге болады. Тіл үйренушілерге алдымен қажетті грамматикалық форманы бірнеше ұқсас түрлерімен қарама-қарсы қою керек, содан кейін үлгі бойынша сөйлем құру қажет болатын осындай жаттығулар ұсынылады. Қарама-қайшылық қағидаты бойынша жасалған орнын алмастыру жаттығулары қарама -қарсы грамматикалық мағыналарды бейнелейтін екі кадрды немесе суретті бір уақытта көрсетуге негізделген. Жаттығу үлгілері: 1. Орнын алмастыру кестелерін пайдаланып, сөйлемдер құраңыз. 2. Кестені пайдаланып, мүмкіндігінше көбірек сөйлем құраңыз. Жұлдызшамен белгіленген сөйлемдерді аударыңыз. 3. Берілген сөздермен сөйлемдер құраңыз. 4. Жақшаны ашып, тиісті грамматикалық форманы пайдаланыңыз. 5. Үлгіні бойынша сөйлем құрастырыңыз. 6. Үлгі бойынша анықтауышты (толықтауышты, пысықтауышты) басқа сөзбен алмастырыңыз. 7. Берілген әр суретті сөзбен алмастырып, үлгі бойынша сөйлем құрастырыңыз. 8. Кесте бойынша сөйлем құрастырыңыз. Кестеде берілген есімдерді өзіңіздің достарыңыздың, таныстарыңыздың есімдерімен алмастырыңыз. 9. Диалогті тыңдап, осы диалогтағы сөздерді пайдаланып жұбыңызбен сөйлесіңіз. 10. Кестеден шындыққа сәйкес келетін сөйлемдерді таңдаңыз. 11. Үлгіні пайдаланып, өзіңіз немесе досыңыз туралы айтып беріңіз. 12. Үлгіні пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңіз. 13. Үлгі бойынша сөйлемді аяқтаңыз. 14. Кестені пайдаланып, сұрақтарға жауап беріңіз. 15. Төмендегі сөйлемдерді олардан әңгіме құралатындай топтастырыңыз. Үлгіні қолданып, өз жұмысыңызды тексеріңіз. 16. Берілген кесте мазмұнымен танысып, оқиғаның қай жерде (қашан), қандай жағдайда болғанын айтыңыз. 17. Кестені өз мысалдарыңызбен толықтырыңыз. 18. Өзіңізге ұнаған фильмді досыңызға көруге кеңес беріңіз (кітапты, әңгімені, журналды оқуды). (Үлгі беріледі). 19. Орнын алмастыру кестесін пайдаланып ... туралы айтыңыз (логикалық-синтаксистік сызба, үлгі). 20. Фотосуреттерге қарап, олардың бір-бірінен айырмашылықтарын айтыңыз. (Үлгі берілген.) 21. ..........қалай жасалатынын сұраңыз (Үлгі беріледі). 22. Түрлі заттардың қайда тұрғанын жолдастарыңыздың жақсы білетінін тексеріңіз (Үлгі беріледі). 23. Әңгімелесуге қатысыңыз. Керекті сөздерді айту үшін кестені пайдаланыңыз. 24. Сібірге туристік сапарға шыққалы отырған досыңызға нендей өтініш жасар едіңіз? (Үлгі беріледі). 25. Жолдасыңыздың айтқандарын тыңдаңыз. Оның айтқан әрекеттерінің ішінен қайсысын орындағаныңыз туралы (орындайтыныңыз) айтыңыз. Трансформациялық жаттығулар Трансформациялық жаттығулар сөйлеу барысында берілген грамматикалық құрылымдарды біріктіру, ауыстыру, қысқарту немесе кеңейту дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Олардың көмегімен қандай да бір жағдайдың өзгеруіне байланысты берілген модельдердегі хабарламаның мазмұнын өзгертуге, бұрыннан таныс құрылымды жаңа құрылыммен салыстыруға, қарама -қарсы қоюға, бұрын үйренген жеке бөліктерден жаңа мазмұнда тұтас мәлімдемелер жасауға үйрете аласыз. Жаттығу түрін таңдау нақты тапсырма мақсатына байланысты болады. Жаттығу үлгілері: 1. Берілген ойды басқаша айтыңыз. 2. Мына .... назар аударып, сөйлемді толықтырыңыз. 3. Қарамен берілген сөздерді басқа сөзбен ауыстырыңыз .... 4. Сөйлемді ... түрінде жазыңыз. 5. Қарапайым сөйлемдерді біріктіріп, күрделі сөйлем құрастырыңыз. 6. Сөйлемдерді шет тіліне(орыс тілі, ағылшын тілі) аударыңыз. 7. Кеше істемей, бірақ бүгін істеген ісіңіз туралы айтыңыз. 8. Аяқталмаған суретке көз жүгіртіп, суретшінің нені салуға уақыты жетпегені туралы болжам жасаңыз. 9. Мәтінді бұл әрекетті жаңа ғана (кеше, бұрын) аяқталғандай етіп мазмұндап айтыңыз. 10. Сұхбаттың бастапқы бөлігін анықтаңыз (жауаптары беріледі). 11. Сұхбатта қандай сұрақар қойылғанын анықтаңыз (жауаптары беріледі). 12. Таныс етістік (грамматикалық) формасын пайдалана отырып, келесі бұйрықтарды орындаңыз. 13. Қажетті грамматикалық форманы пайдаланып, досыңызға бара алмау себебін түсіндіріңіз. 14. Досыңыздан оқиғаның қайда (қашан, не себепті) болғанын сұраңыз. 15. Сізбен сөйлесіп отырған адамның мәлімдемесінің дұрыстығына күмән келтіретініңізді айтыңыз. 16. Орын алған жағдайлардың (оқиғалардың) қашан болғаны туралы нақтылап сұраңыз. 17. Айтылған мәлімдемелерді жоққа шығарыңыз және толықтырыңыз. 18. Өзіңізге айтқан нәрседен қорытынды шығарыңыз және оған таңданысыңызды білдіріңіз. 19. Сұраққа жауап беріп, досыңызға сондай сұрақ қойыңыз. 20. Егер ....туралы білгіңіз келсе, сіз әңгімелесіп отырған адамға қандай сұрақтар қоятын едіңіз? 21. Берілген хабарламаның мағынасын әңгімелесіп отырған адамға жеткізіңіз. 22. Жолдастарыңызға жолсапар бағдарын дайындауды тапсырыңыз. 23. Өтінішке жауап беріңіз (шақыру, кеңес беру, комплимент). 24. Тапсырмадан бас тартыңыз. 25. Бір-біріңізбен жаңалықтармен бөлісіңіз (жазғы демалыс әсерлері). 26. Қала кварталының (үйді, пәтерді, бөлмені) суретін салып, онда кім тұратыны жайлы болжам жасаңыз. 27. Алда өтетін сұхбат барысында қоятын сұрақтарыңызды жазыңыз. 28. ... болған жағдайдағы шешіміңізді, не істеу керектігін егжей-тегжейлі айтып шығыңыз. 29. Бөлмеде (сыныпта, оқу залында) ойша ненің қайда тұратынын айтыңыз. 30. Қозғалысқа түсініктеме (пантомимикалық әрекеттер) беріңіз. 31. Мына ... назар аударып, диалогтің мазмұнын монолог түрінде айтыңыз. 32. Жағдайды басқа грамматикалық форманы қолданатындай етіп өзгертіңіз. Ойын сипатындағы жаттығулар грамматикалық материалды шынайы қарым-қатынас жағдайын жақындатады. Бұл жаттығулар ойын сипаттамалары, рөлдік нұсқаулар және коммуникативтік тапсырмалар қамтылатын сөйлеу жағдаятын ұйымдастыруды көздейді. Жаттығу үлгілері: 1. Сөйлемді (сөзді) бірте-бірте ақырын, одан да ақырын бірнеше рет қайталаңыз. («Жаңғырық» ойыны.) 2. Сөйлемді қайталаңыз және әр сөзді айтқанда қадам (қол соғу) жасаңыз. 3. Құпия түрде фраза (бірнеше сөз тіркесі) айтыңыз. («Құпия» тізбек бойында, жұпта, шағын топтарда айтылады.) 4. Достарыңызға қай жерде болғаныңызды айтпай, естігендеріңіз туралы айтқызу. («Қайда болдық - айтпаймыз, естігенімізді - айтамыз» ойыны). 5. Хабарды тыңдату және түсінгеніңізді пантомимо түрінде көрсетіңіз. («Пантомимо» ойыны). 6. Бұл кім\не деп ойлайсыз? (Белгілерді көрсетеді.) 7. Бөлмеде (аулада, қалада) не өзгерді? («Детектив» ойыны. Бір бөлмені (аула, қала) бейнелейтін, бірақ кейбір мәліметтермен ерекшеленетін екі сурет пайдаланылады.) 8. Өз зейінділігіңізді тексеріңіз. Өзіңізді қандай және қанша заттар қоршап тұрғанын, олардың қайда орналасқанын айтыңыз. («Бақылаушыны іздейміз» ойыны). 9. Өз іс-әрекеттеріне немесе кейбір оқиғаларға түсініктеме бергенде барлығын шатастыратын әңгімелесушіні түзету. («Ұмытшақ» ойыны) 10. Тұжырымның дұрыс немесе бұрыстығын анықтату. («Дұрыс\бұрыс» ойыны) 11. Бір-біріңіздің ойларыңызды оқып көріңіз. (Бір ойыншы сөйлемді бастайды, басқалары оны аяқтайды. «Ойды оқы» ойыны) 12. Жоғалған заттың иесі кім екенін анықтату. («Табылған заттар бюросы» ойыны). 13. Кеше (алдыңғы күні, бір апта бұрын ) келген хатты анықтату. («Хатты сұрыптау» ойыны) 14. Алдыңғы сөйлемдерді қайталап, өзіңіз қосып, ұжымдық әңгіме құруға қатысыңыз «Түйдек қар» ойыны). 15. Мектептегі (мекеме) жиһаз, спорттық керек-жарақтарға түгендеу жүргізіңіз. («Инвентаризация» ойыны.) 16. Мәтіндегі қателерді анықтату және түзеткізу. («Корректор» ойыны). 17. Әңгімелесушіні тыңдап, түсініктеме беріңіз. («Комментатор» ойыны). |