пкерцр. Оңтүстік Қазақстан. 711,6 мы к Халы 7923858 адам. Отстік азастанны кп блігін Шл жне таулы айматар
 Скачать 24.88 Kb.
|
|
Оңтүстік Қазақстан Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары кіреді. 1.Аумағы - 711,6 мың км2 . 2.Халқы – 7923858 адам. 3. Оңтүстік Қазақстанның көп бөлігін - Шөл және таулы аймақтар алып жатыр. 4. Ауданның шекарасы батысында – Арал теңізінен басталып, шығысында - Қытаймен 200 км жерде созылып жатыр. Ал солтүстігінде - Бетпақдала мен Балқаш көлінен басталып, оңтүстігінде- Орталық Азия мемлекеттері аралығындағы шекараға дейінгі 700 км қашықтықты қамтиды. 5. Аумағы жөнінен – екінші орын алады. Батыс Қазақстаннан кейін. 6. Аудан аумағының солтүстік бөлігін республикадағы ең құрғақ климат- Құмды шөл. Ал оңтүстігін – Қоңыржай ылғалды климат қалыптасқан. 7. Аудан су ресурсына бай- еліміздегі су ресурстарының 49%-ы осы ауданда. 8. Су энергетикалық ресурстарына бай өзендер- Сырдария, Іле, Талас, Қаратал, Ақсу, Лепсі. 9. Сырдария өзеніндегі СЭС – Шардара. 10. Іле өзеніндегі СЭС – Қапшағай . 11. Республикамыздың ірі көлдері – Балқаш пен Алакөл осы ауданда. 12. Балқаш көлінде балықтың – 25 түрі бар. 13. Жамбыл облысындағы – Қаратау жотасы пайдалы қазбаларға бай. 14. Фосфориттің мол қорлары – Жаңатас, Ақсай, Шолақтау. 15. Полиметалл кені(никель,мыс) – Ащысай, Мырғалымсай, Хантағы, Байжансай. 16. Облыста одан басқа талшықтас,мәрмәр, темір кен орындарының елеулі қоры бар. 17. Алматы облысы Жетісу Алатауында орналасқан – Текеліде полиметалл кені бар. 18. Түркістан өңірінде цемент өндірісінің шикізаты- гипстің мол қоры анықталды. 19. Кентау қаласында – полиметалл кені өндіріледі. Халқы 20. Республиканың халқының - 38.7% ы осында тұрады. 21. Халықтың 65.8 % ы- Қазақтар, 28.2 % ы орыстар, 5 % ы басқа ұлт өкілдері. 22. Халықтың аумақ бойынша қоныстану тығыздығы – 1км2 қа 8-10 адамнан келеді. 23. Халықтың басым көпшілігі- Тянь-Шаньның, Жетісу Алатауының тау бөктерлері мен Қаратау жоталарында сонымен бірге Сырдария өзенінің бойында қоныстанған. Шаруашылық географиясы 24. Оңтүстік Қазақстан шаруашылық салаларының ішінде – кен өндіруге, өңдеуге, ауыр,жеңіл және тамақ өнеркәсіптеріне, ауыл шаруашылығына маманданған. 25. Ауданда- хром,никель,мәрмәр,талшықтас,темір,фосфорит,мұнай,қорғасын және мырыш кендері бар. 26. Ал өнеркәсіп салаларынан – машина жасау мен түсті металлургия,химия,мұнай өңдеу,жеңіл және тамақ өнеркәсіптері жақсы дамыған. 27. Орналасқан орнына байланысты Орталық Азия мемлекеттерімен ұқсастығы- ауыл шаруашылығы ішінде өсімдік шаруашылығы. 28. Техникалық дақылдардан – мақта,қант қызылшасы,сары темекі,күріш және дәнді дақылдар,бау-бақша мен жүзімдіктер өсіріледі. 29. Мал шаруашылығынан – қой және мүйізді ірі қара өсіріледі. Өнеркәсібі. 30. Түсті металлургия,химия,мұнай өңдеу,машина жасау,металл балқыту,құрылыс материалдары,жеңіл және тамақ өнеркәсіп салалары дамыған. 31. Қаратау және Жетісу Алатауы тау қойнауындағы – Ащысай полиметалл комбинаты орналасқан. 32. Текеліде- қорғасын-мырыш, Шымкентте – қорғасын зауыттары салынды. 33. Қаратау фосфоритіне негізделген- Қаратау кен-химия комбинаты бар. 34. Шымкентте – химия фармацевтика және фосфор тұздары өндірілетін зауыттар бар. 35. Таразда- суперфосфат зауыты жұмыс істейді. 36. Фосфор өнеркәсібінің ірі кәсіп орындары – Қаратау, Химпром, Фосфор, Қазфосфат зауыттары бар. 37. Республикалық маңызы бар Шымкент мұнай синтездеу зауыты- 1969 ж салынған. 38. Зауытқа шикізат Ресейдің Батыс Сібір ауданынан- Омбы-Павлодар-Шымкент газқұбыры арқылы тасымалданады. 39. Мұнайды өңдеу нәтижесінде алынатын өнімдер- Аи-76, Аи-72 жанармайы, жағармай,дизельдік отын,пешке жағатын отын т.б. 40. Машина жасау және металл өңдеу өнеркісібі ауданда – 1950 ж дамыды. 41. Оның негізгі салалары- электротехника,аспап жасау,жол құрылысы машиналары,білдек жасау өндірістері Алматы,Шымкент,Тараз,Кентау қалаларында орналасқан. 42. Алматы қаласындағы ірі машина жасау кешендері- АММЖЗ, Поршень зауыты,Электрқұрал. Шымкентте – Электр аппараттары зауыты. 43. Аудан бойынша шаруашылықтың қосымша саласы- құрылыс материалдары өндірісі күшті дамыған. 44. Республикамыздағы цементтің елеулі бөлігін өндіретін- Шымкент және Сазтөбе цемент зауыттары жұмыс істейді. 45. Оңтүстік Қазақстан облысы- республика бойынша мақта өсіретін бірден-бір аудан. 46. Жеңіл өнеркәсіптің ірі кәсіпорындарына – Алматы,Шымкент мақта тазалау зауыттары мен мақта мата комбинаттары,Тараз бен Қызылорданың былғары аяқкиім фабрикалары,Шымкенттің шұлық және костюм шығаратын фабрикалары жатады. 47. Тамақ өнеркәсібінің ірі кәсіпорындарына- Алматы ет,жеміс-жидек,темекі комбинаттары,шарап жасау зауыты,Тараз бен Талдықорғанның қант зауыттары,Аралтұз комбинаты,Қызылорда күріш тазалау зауыты,Балқаш,Арал және Алакөл балық өңдеу зауыттары жатады. Ауыл шаруашылығы. 48. Республиканың 70%-дан астамы суармалы егіншілік. Ал 40%-ы аса қой шаруашылығы. 49. Егіншіліктің басты мамандану бағыты- техникалық дақылдар өсіру. 50. Аса маңызды техникалық дақылдар- шитті мақта мен қант қызылшасы. 51. Мақта егісі- Бетпақдаладағы Келес және Арыс өзендерінің аңғарында. 52. Қант қызылшасы- Асы,Талас,Шу,Қаратал өзендерінің бойы,Қырғыз,Іле,Жетісу Алатауларының баурайларындағы суармалы жерлерде егіледі. 53. Ауданда суармалы егіншілікті дамыту мақсатында- Досан,Қарабас,Шәуілдір,Талас-Асы,Қордай және Қаратал суландыру жүйелері,Шу және Қызылорда бөгеттері,Арыс-Түркістан каналы,Бөген суқоймасы салынды. 54. Жүзім шаруашылығымен айналысады- Жамбыл,Арыс пен Келес аңғарында орналасқан елді мекендер. 55. Мал шаруашылығы салаларынан – қой,ірі қара, түйе шаруашылығы дамығын. 56. Республика бойынша қой мен ешкі санынан және жүн қырқу жөнінен алдыңғы орындағы облыстар- Жамбыл,Оңтүстік Қазақстан,Қызылорда обл 57. Республикамыздағы ірі қара тұқымдары- алатау сиыры,талас сиыры, етті-сүтті ақбас сиыры. 58. Қазақы жылқы өсіруге маманданған облыстар- Қызылорда облысының Құланды және Алматы облысындағы Басши жылқы зауыттары. 59. Көшім жылқысы өсіріледі- Алматы облысындағы Дегерес,Алғабас,Қызылағаш және Жамбыл облысындағы Құлан жылқы зауыттары. Көлік кешені 60. Аудандағы ірі теміржол магистральдары- Орынбор-Ташкент,Шымкент-Мерке-Құлан-Ақтоғай, Алматы-Үрімші. 61. Республикадағы ең ұзын автомобиль жолы- Алматы-Бішкек-Тараз-Шымкент-Ташкент асфальт жолы. 62. Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданының аумағы арқылы- Мүбәрәк-Ташкент-Тараз-Бішкек-Алматы газқұбыры өтеді. Қалалары 63. Республика халқының 56% ы қалада тұрады. 64. Қала халқының саны жөнінен миллионер қала- Алматы(1479043). 65. Шымкентте 700 000 халық қоныстанған. 66. Жүзмыңдық қалалар тобына кіреді- Қызылорда,Түркістан,Талдықорған. 67. Шымкент қаласының аса мыңызды кәсіпорындары- қорғасын,химия-фармацевтика және жаныштау жабдықтары зауыттары. 68. Шымкент қаласында- трикотаж,шұлық,тігін фабрикалары және мұнай өңдейтін зауыттар бар. 69. Түркістан қаласы-Қазақ хандығының алғашқы астанасы, бүгінде ол 1500 жылдан аса тарихы бар маңызды мәдениет орталығы. 70. Қаланың көне атауы- Иасы. 71.Зауыттары- мақта тазартатын және май шайқайтын зауыттар,алебастр зауыты, жөндеу механика және малазықтық антибиотиктер зауыты бар. 72. Қалада 1992 жылы Халықаралық Қазақ-түрік университеті ашылған, оның филиалдары Алматы,Тараз,Шымкент,Кентау және Анкара қалаларында бар. 73. Университтетте 22 мыңнан аса студент білім алуда. 74. Талдықорған қаласы- Алматы облысының орталығы.Қазақстанның оңтүстік –шығысында- Жетісу Алатауының батыс жағында орналасқан. 75. Бүгінгі таңда Талдықорған- білім,мәдениет,туризм орталығы және халықаралық,өңіраралық өндірістік қызмет көрсету орталығы ретінде аса тартымда қала. 76. Онда 4 жоғары оқу орны, 12 орта кәсіби білім мекемелері жұмыс жасайды. 77. Талдықорған қаласының- құрылыс индустриясын дамыту,балаларға арналған тағамдар,электр сорғылары,сүт өнімін шығару,керамика-граниттен жасалған плиталар,жұмыртқа және құс етін өндіру әлеуеті қалыптасқан. 78. Қызылорда- облыс орталығы.Қалада күріш жинаитын машина шығаратын Қызылордакүрішмаш АҚ , Құрылыс материалдары мен құрал-жабдықтар комбинаты, эксперименттік механикалық және тәжірибелік жөндеу-механикалық зауыттары,маталар, аяқкиім фабрикалары,сонымен бірге астық өнімдері және азық-түлік,тағам бағытында Береке-нан,Балық, Жайна,Ісмер,Қуат,АҚ жұмыс істейді. 79. Күріш сабаны мен Сырдария өзенінің жағасындағы құрақты пайдаланатын целлюлоза-картон комбинаты салынған. 80. Қазақстанда халық саны 50мыңнан аспайтын- 59 қала бар.Бұл қалаларды ресми түрде кіші қалалар деп атайды. 81. Экономикалық ауданның кіші қалаларына - Талғар,Қапшағай,Жаркент,Есік,Текелі,Үштөбе,Үшарал,Сарқанд,Қаскелең,Шу,Қаратау,Жаңатас,Байқоңыр,Арал,Қазалы,Арыс,Сарыағаш,Жетісай,Шардара,Ленгір жатады. Экономикалық-экологиялық проблемалар. 82. Оңтүстік Қазақстандағы негізгі экологиялық мәселелер-су ресурстарының жетіспеуі,жайылымдардың деградациясы,атмосфераның ластануы, жер ресурстарының химиялық тыңайтқыштармен ластануы. 83. Аса қауіпті сүзек ауруының деңгей республика бойынша қалыптасқан орта көрсеткішке қарағанда- Қызылорда облысында 50% дан, Оңтүстік Қазақстан облысында 30%-дан асып түсуде. 84. Қалалардың экологиялық проблемалары,негізінен,- халық қоныстанған шағын аумақта көлік және өнеркәсіп кәсіпорындарының шоғырлануынан антропогендік ландшафтылардың құрылуы мен экологиялық тепе-теңдіктің сақталмауына байланысты. 85. Алматы қаласы-Еуразия континентінің орталығында, Тянь-Шань тауының солтүстігінде, Іле Алатауының баурайында, еліміздің оңтүстік-шығысында орналасқан.Алматыда 1479043 адам тұрады. 86. Алматының ЖІӨ 2013ж 5.3 трлн теңге не 18.8 млрд АҚШ долларын құрап, жан басына шаққанда -23 мың АҚШ долларын,яғни Қазақстанның ЖІӨ-ның 18%-ын ,мемлекеттік бюджет табысының 24%-ын береді. 87. 2012 жылы Алматының бюджеті- 305 млрд теңгені құрады. 88. Алматы қаласының экономикасын құрайды- өнеркәсіп, қызметкөрсету аясы және ауылшаруашылық салалары. 89. Өнеркәсіптегі негізгі салалары- Өндіріс орындары,электр қуатын тарату,су,көгілдір отын және өңдеуші кәсіпорындар. 90. Өнеркәсіп өнімдерінің- 85%-дан астамы өңдеуші кәсіпорындарға тиесілі. 91. Қалада жеңіл және тамақ өнеркәсіптері (38,0%), машина жасау, механикалық жөндеу(15,4%) , целлюлоза-қағаз өнеркәсібі және баспа ісі(10,3%), кен өнеркәсібі(10,3%), құрылыс заттарын өндіру (7,6%) кәсіпорындары қалыптасқан. 92. Еліміздің ғылыми-зерттеу орталықтары мен жоғары оқу орындарының 50%-дан астамы – Алматы қаласында орналасқан. 93. Ел тәуелсіздігің жиырма жылдығы қарсаңында қазақ жеріндегі тұңғыш метрополитен ашылды- 2011 ж Алматы қаласында. 94. Байланыс саласынан кіріс әкелетіні- Телефон байланысы (1,5%), халықаралық байланыс (4,4%), интернет желісі (6,6%), ұялы телефон байланысы(70%). 95. Алматы – әуе қатынасының ірі торабы. Ол әуежолы арқылы Мәскеу,Санкт-Петербург, Ташкент қалаларын байланыстырады. 96. Халықаралық әуежолы арқылы- Алматы-Дели, Алматы-Анкара,Алматы-Нюрнберг, Алматы-Стамбұл қалаларымен байланыс қалыптасқан. 97. Теміржол тармақтары – Түрксіб, Ақтоғай-Достық,Көксу-Текелі. 98. Байқоңыр- Қазақстандағы республикалық маңызы бар қалалардың бірі, ғарыш орталығының әкімшілік ордасы. Қала Сырдария өзенінің оң жақ биік беткейінде орналасқан. 57км2 жерді алып жатқан қала ұзақ жылдар бойы *құпия нысан* болып саналды. 99. Байқоңыр ғарыш орталығы- 1955жылы 12ақпанда Зымыранда жобалау және оны тәжірибелік тексеруден өткізу , зерттеу орталығы ретінде ашылды. 100. Байқоңыр қаласының халқының саны- 60 мың адамды құрайды. 101. Теміржол бекеті- қаладан солтүстікке қарай 2 км қашықтықта, қала сыртындағы Төретам елді мекенінің аумағында орналасқан. 102. Қала инфрақұрылымына енген көптеген кәсіпорындар мен мекемелер Байқоңыр ғарыш айлағымен бірге – 1993 жылы Ресей Федерациясына жалға берілген. 103. Қаладан солтүстікке қарай 2 км қашықтықта- Арал-Жосалы-Қызылорда автомобиль жолы өтеді. 104. Әуежайлары - Қала мен ғарыш орталығында Крайний және Юбилейный әуежайлары қызмет көрсетеді. 105. Байқоңырда негізгі қаланы құрайшы – Оңтүстік ғарыш орталығы, Хруничеа ғарыш орталығы, Энергия ғарыш корпорациясы ААҚ , ЦСКБ-Прогресс сияқты кәсіпорындар дамыған, оның барлығы Ресейдің филиалдары болып табылады. 106. Байқоңыр ғарыш айлағына әлемдегі барлық ұшырудың - 2010 жылы - 32,43%-ы , 2011жылы -28,57% -ы , 2012жылы - 27,63% -ы тиесілі болып отыр. |