лекция. ГНПС-Шымкент-жағдайында-резервуар-парк. Аннотация в данном дипломном проекте рассмотрены вопросы автоматизированного управления резервуарным парком в условиях гнпс "Шымкент"
 Скачать 4.01 Mb.
|
|
1.2.2 Магистральдік құбырлардың негізгі кешендері мен жасақтары. Магистральдік құбыр келесі жасақ кешендерінен тұрады: Кіріс құбырлары, бастапқы құбыр құрылысымен мұнай көзін байланыстырады. Осы құбырлар арқылы мұнай кәсіпшілігінен зауытынан бастапқы станциясының резервуарына мұнай айдалынады. Бастапқы айдау станциясы. Магистральді құбыр арқылы айдалынатын мұнай, жинайды, және оларды сорттан, есепке салып келесі станцияға айдайды. Аралық айдау станциясы, алдыңғы станциядан келген мұнайды ары қарай айдайды. Мұнай айдау станциялары – мұнай құбырының ең күрделі кешендік жасақтары болып келеді. Бастапқы айдау станциясы мұнайды қабылдау үшін және оны ыдыстан магистральдық құбырға айдайды. Бастапқы айдау станциясының технологиялық жасақтауының құрамына: резервуарлық парк, тіректі насос, мұнай торабын есепке алу, магистральдік насос, қысым реттеуіш торабы, ылай аулау фильтрі, торабтар қорғаныс құрылысы және де технологиялық құбырлар кіреді. Аралық айдау станциясын жол құбырларына гидравикалық есепке сәйкес орналастырады. Айдау станциясы арасындағы бірінші кезек үшін – 200 км, ал еікнші кезек үшін – 50-100 км аралықта орналастырылады. Аралық айдау станциясының құраына: резервуар паркі, тіректі насос және мұнай торап есепке алу кірмейді. Магистральдік мұнай құбырының 400 ден 600 км дейін үлкен аралық частігінде эксплуатация ұйымдастырады. Бастапқы эксплуатациялық учаскелерінде мұнай айдайтын станциялар орналасқан бірақ, олардың резервуарлық паркінің сыйымдылығы аз болып келеді. Айдау станцияларында технологиялық жақтаудан басқа механикалық ұстахана, төмендету подстанциясы, котельный, кешенді сумен қамтамасыз етуде, әкімшілік және көмекші жасақтаулар, тұрғын үйлер мен мәдени-тұрмыс жасақтары кіреді. Сорапты станциялар сорап жабдықтарымен және қуаты бойынша мың киловатт жететін энергетикалық шаруашылықпен жабдықталады. Мұнай құбырында көбінесе автоматика және телемеханиканы қолдануда. Трасса бойынша тізбекті орналасқан айдау станцияларының мұнай өнімдері мұнай құбырының соңғы пунктінде тоқтайды. Айдаудың соңғы пункті болып мұнай өңдейтін завод немесе мұнай базасы. 1.2.3 Мұнай айдаудың технологиялық схемасы Айдау станциясы – бұл күрделі инженерлік жасақтар кешені айдайтын өнімі магистральдік құбырға жібереді. Технологиялық схема деп – коммуникациялық принципиалдық схеманың айдау бойынша өткізілетін амалды қамтамасыз ететіндігін айтады. Технологиялық схема бойынша қойылатын негізгі талап ол олардыңқарапайымдылығы, жоба бойынша қарастырылған технологиялық операцияларын тиек және реттеу арматурасын минималды саны бойынша жасау және бөлшектерді біріктіру, және де технологиялық құбыр жолын минималды тартуын қамтамасыз ету. Мұнай құбырымен айдау жүйесі сораптың қосқышы және резервуардың аралық станциясының тәуелділігіне қарай мұнай айдау жүйесі келесі түрлерін ажыратамыз: тізбекті, сорап станциясының бір резервуарынан кейінгісі, сораптан сорапқа қосылған резервуар арқылы. Подстанциялық айдау жүйесінде мұнайды резервуардың кезегі бойынша қабылдайды, ал келесі станцияға басқа резервуардан беріледі. Резервуардың кезекті толтыруы айдалған мұнайдың көлемін дәл анықтауға мүмкіндік береді, алдынғы станциядан айдалынған және де келесі станцияға айдалынатын мұнай көлемі де анықталынады. Осы айдау жүйесінде мұнайдың “үлкен тынысы” арқылы буланады, сондықтан өңделмеген мұнай мен мұнай өнімдері үшін орынды емес. Сорап станциясында бір резервуардан кейін айдағанда алдынға станциядан келген мұнай буферлік ретінде қолданылатын резервуарға келеді де содан қатадан айдалынады. Бұл жүйеде мұнай айдалынғанда подстанциялық есептеу жүргізілмейді. Мұнай шығыны бұл жерде де болады, өйткені резервуардақозғалыс болғандықтан мұнай буланады. Сондықтан бұл жерде де подстанциялық мұнайды айдау үшін ұсынылмайды. Айдаудың қосылған резервуарымен жұмыс істеу түрі мұнайдың резервуардағы деңгейі бір деңгейде тұрмайды ол мұнайдың айдалған және құйылған мұнайдың көлеміне тәуелді болады. Егер қосылған сыйымдылықтың жұмысы синхронды істегенде, онда мұнай көлемі бір деңгейде тұрады. Бұл жерде мұнай шығыны “кіші тыныс алудан” анықталады. Алдыңғы атап кеткен үш жүйе поршендік насос арқылы жұмыс істейді, ол құбырға гидравикалық әсерін азайтады. Ал резервуарлар буферлік сыйымдылық ретінде қолданады. Егер мұнай сораптан сорапқа айдалынса, онда аралық станциялардағы резервуарлар магистралға қосылмайды. Оларды тек қана құбырға авариялық және ремонт жағдайында мұнай қабылдағыш ретінде қолданады. Тоқтатылған резервуар кезінде буланудан мұнай шығынына келтірмейді және де алдыңғы станциялардың қысымы қолданылады. Бұл жүйе толық синхрондықты қарастырады және ортадан тепкіш сораппен жабдықталынған станциялар қолданады. Технологиялық тізбектей қосылған сорап станцияларын келесі негізгі объектілерге бөлуге болады: резервуарлық паркі, бірнеше қабылдайтын және жіберілетін құбырлары бар бірнеше резервуардан, сорапты цехтан, манифольд – ашық алаң немесе жабық алаңда, бұнда ысырма, кері клапан, фильтірлер және де т.б.; құбыр тазартқыш жіберу және қабылдау камерасы. Негізгі айдау станциясының құрамына резервуарлық парк кіреді, оның сыйымдылығы мағыналы түрде құбырдың үздіксіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететіндей болып келеді, ал тізбекті айдау да мұнай өнімінің нақты көлемін жинау үшін. Әдетте негізгі станцияның резервуарларының сыйымдылығы екі немесе үш тәулік айдаудың көлеміне тең болып келеді. Тізбектей айдау кезінде негізгі станцияның резервуар көлемі циклдың санына байланысты есептелінеді. Аралық станцияның резервуарлық паркінің сыйымдылығы өте аз болып келеді (көбісінде кездеспейді). Резервуар паркін екі түрмен байланыстыруға болады. Қазіргі магистралды құбырдың айдау станцияларында ортадан тепкіш сорап қолданады, көбінесе тізбектей қосылады. Кез-келген агрегатты сақталған қорға ауыстырғанда сорап байланыстары жұмысты қамтамасыз ету керек. Құбырлардағы апаттар, оларды байқау және жою Апаттар көптеген себептерден болады: агресивті сұйықтарды айдау кезіндегі немесе сыртқы изоляция қаптаулардың бүтіндігі бұзылған кезіндегі коррозиялы қиратулардан (ішкі және сыртқы коррозиялар) құбырлар металының беріктігі шегін жоғарлататын жоғары температуралы кернеулерден; мүмкіннен жоғары болатын жүктемелерден (мысалы, өзендерді өтудегі құбырлар астындағы грунтты жуу кезінде). Тесіп өту беттерінің негізгі саны (48-52%-ті құбырлардағы барлық апаттық жағдайлардан) коррозия әсері нәтижесінде болады. Қазіргі уақытта коррозиға қарсы қорғау мен құрылғылары бар магистарлді құбырлар эксплуатацияға беріледі. Бірақ, бұл жағдайда объектілердің тозуы шамасы бойынша коррозиялы қираулардың саны жеткілікті үлкен. Құбырлардан кемулерді байқау әдістері грунтта немесе жер бетіндегі құбырлар қасындағы мұнай өнімінің пайда болуы, айдаудың технологиялық параметрлерінің өзгеруі, құбырлар металының біртектілігінің бұзылуы сияқты тікелей және жанама белгілерінің шығарылуына тіркеледі. Кемулерді байқайтын құрылғыларды екі түрге бөлуге болады – тікелей және жанама әсерлер. Тікелей әсер құрылғысы грунтта не оның бетіндегі тасымалдау сұйығының пайда болуына әсер етеді. Жанама әсер құрылғысы құбыр қысымының ағып кеткен мұнай өнімінің әсері бойынша грунттың температурасының, электрлік сыйымдылықтың және тағы басқа өзгеруіне әсер етеді. Барлық осы құрылғылар ірі кемулерді табуға көмек береді. Кішігірім кемулерді шығару үшін жанама әсер құрылғылары аз қолданылады, сондықтан жиірек тікелей және жанама әсерлер жүйелерінің комбинациясын қолданады. Мұнай өнімінің кемуін құбырлардың ішінде сияқты (ішкі бақылау), сыртқыда (сыртқы бақылау), сыйыстырылатын құрылғылар және приборлар көмегімен анықтауға болады. Соңғы жағдайда құрылғылар стационарлы болуы мүмкін. Сртқы бақылауды визуалды немесе приборлар арқылы өткізуге болады. Визуалды бақылау трассаны айналып өту кезінде (айналып ұшу) іске асады. Ол айдайтын мұнай өнімі судың не жердің бетіне шыққанда ғана тек ірі апаттарды таба алады. Сыртқы бақылау приборлары ретінде құбыр трассасының маңайында сыйыстырылатын акустикалық, газдық, жылулық түрдегі түрлі датчиктерді қолданады. Бақылаудың осы түріне жататындар: құбырдың кірісі мен шығысындағы мұнай өнімінің шығынын салыстыру, электр қозғалтқышын қайта жіктеуін бекіту және тағы басқа ішкі бақылауды (жабдық құбыр ішінді орын ауыстырады) акустикалық, электромагниттік, ультродыбыстық және басқа жабдықтар арқылы және де радиоактивті, газды немесе сұйық тассерлер арқылы жүргізеді. Құбырдың толық немесе бөліктік ажыраулардағы айдалынатын мұнай өнімінің үлкен кемулерін қысым құлауы мен шығынды өлшеу сызықтарын салу жолы арқылы оңай табады. Құбырдың толық бөлінуіненмұнай өнімі соңғы пунктіне түспейді, ал айдау станциясының шығысындағы қысым станциядан р-дан р2-ге дейін құлайды. Жер асты құбырының кемулер пайда болғанды кетік маңынан сұйықтықтың ағысының жерінен грунтта акустикалық тербелістер пайда болады және оларды грунт бетінен арнайы жабдықтар мен ұстап алуға болады. Егер айдалынатын мұнай өнімі қоршаған ортадан басқа температуралы болса, ондай кемулерді бақылау үшін жылулық радиацияны өлшеуіне негізделген инфрақызыл термографияны қолдануға болады. Кейде кему орындарын анықтау үшін пайдаланылатын сұйықтың грунт бетінен буды ұстап алатын газоанализаторларды қолданады. Барлық жағдайда бақылау жабдықтарын құбыр трассасы бойынша орын ауыстыратын көлікте орнатады. Тексерілетін тілім екі траншеяның енінен кіші болмау керек. Кейде кему орындарын анықтау үшін радиоактивті заттарды немесе белгіленген атомдарды (трассерлер-натрий-24, кобольт-60 және т.б.) қолданады. Кему орнында радиоактивті ерітінді грунтқа түседі. Грунттың радиоактивтілігін жер бетінен құбыр трассасы бойымен орын ауыстыратын детекторлармен өлшей отырып, кему орнын табады. Сонымен қатар құбыр дуалдарының күйін ішкі бақылауын қолданады. Ол үшін өздігінен жүретін арбашаларды қолданады және ол арбашалар, өтіліп кеткен жол есепшілерімен құбырдың ішкі бетіндегі күйін таспаға бекітетін құрылғылармен жабдықталған. Дуал күйін гамма, рентген сәулелері, ультродыбыс магнит өрістері, құйынды тоқтар және басқа параметрлер арқылы талдайды. Айдау қысым кезінде сұйықтың ағынымен бірге жылжитын әртүрлі детекторларды (бақылау құрылғыларды) сынау, олар 4л/сағ. дейінгі өлшемді кемулерін апат орнын 20м дейін анықтау дәлдігімен таба алатындығын көрсетеді. Барлық приборлардың ішінде ең қолайлысы болып магниттометрліктер жатады. Осы жабдықтардың жұмыс қағидасы құбыр дуалының қалыңдығының өзгеру нәтижесінде магнит өрісінің өзгерулерін тіркеуіне негізделген. Дуал қалыңдығының өзгеруі наминалды мәнінен 2-3% аралығында тіркеледі. Құбыр дуалдар күйімен мүмкін болатын кемулерді бақылау айдауды тоқтатпай жүргізеді, сондықтан ол профилактикалы, перспективті. Жабдықты арбашаларды радиуы 1,5 Dy майысқын өндірмелерді өте алатындай және 4-13 км/с жылдамдықпен қозғала алатындай етіп құрастырады. Арбашалар қозғалысының жылдамдығы қайта жіберілетін арналар, тежегіштер мен гидротурбиналары бар арнайы құрылғы көмегімен реттейді. Профилактикалық жабдық ретінде ультрадыбыстық құрылғыны қолдануға болады. Жабдықтың алдыңғы бөлігіне ультрадыбыстық генераторды (арбашаның дөңгелегінен іске қосылады) орнатады. Ультрадыбыстық сәуле жабдық қозғалысының жылдамдығына пропорционалды бұрыштық жылдамдығымен құбыр өсі бойынша айналып құбырдың барлық ішкі бетінің сканерлеуін жүргізеді. Арнаулы құрылғымен құбырдың ішкі диаметрін өлшейді. Құбыр дуалының ішкі бұзылулары кезінде (коррозиялық бұзылулар, тесіктер және тағы басқа), олар өлшегіштермен белгіленеді, ал нәтижелер арнайы таспаға жазылады. Жазуды өтілген арақашықтықпен келтіреді және цифрді ашқанда құбыр бүтіндігінің мүмкін бұзылулар орындарын анықтайды. Бүлінгенді жою тәсілі оның түріне байланысты. Егер кему кіші болса онда теория жүзінде онықұбырды ашпай-ақ жоюға болады. Бұл жағдайда құбырға кемуді табатын детектордан тұратын арнайы құрылғы мен ақауды саңылаусыздандыру үшін құралдары енгізеді. Ақауды тапқаннан кейін құрылғыны тоқтатады. Саңылаусыздандырғыш элемент құрылғыдан босатыла отырып, құбырдың ішкі бетіне тығыздалып қонады, ал детекторлы арбаша ары қарай кетеді. Саңылаусыздандырғыш элементті арнаулы жұмсақ төсеніштері бар серпімді таспа түрінде жасайды. Таспаның төсеніштері полимерлі қосындылармен дымқылданған және олар уақыт өткен сайын полимерленіп, кемуді жеткілікті бірлік етіп жояды. Көбінесе кемуді жою үшін жер асты құбырдың ақау бөлігін ашады. Егер ақау қуыс түрінде болса, онда қуысты қорғасын тығын мен тығындайды. Содан кейін осы орынға металды жамауды қойып бүкіл контур бойынша құбырға пісіреді. Егер тығынды қолдануға келмесе, онда кемуді бензин өткізбейтін резинадан қорғасыннан немесе фибрадан жасалған иілімді төсеніші бар арнайы қамыт арқылы жоюға болады. Қамытты тарқаннан кейін оны құбырға пісіреді. Қысым жоқ болса, жөндеуді қатайтқышы бар элоксидті шайырмен жүргізуге болады. Ол үшін қатайтқышы бар шайырмен дымқылданған жұмсақ төсеніштермен ақауы бар құбырды орнайды. Беріктілікті жоғарлату үшін жұмсақ төсеніштерді иілімді орағыштармен тартады. Полимерлеуден кейін орғыштарды (манжеттер мен тағы басқа) алып тастауға болады. Кіші тетіктерді айдауды тоқтатпай-ақ жөндеуге болады. Элоксидті шайырлы құбыр бөліктерінің беріктігі құбырды әдеттегідей қолдану үшін жеткілікті. Құбырдың мәнді бұзылуы кезінде сәйкес бөлікті алып тастап, оның орнына катушка деп аталатын құбырдың жаңа бөлігін пісіреді. Катушканы өндіру үшін құбыр бөлігін әртүрлі тығындар арқылы құбырдың басқа бөлігінен айырады (балшық, пластмасса, айдалынатын қатып қалған мұнай өнімі және тағыбасқа). Пісіргеннен кейін құбырдың жаңа бөлігін битумды мастикамен немесе қабыршақпен бөлектеп, грунтпен жабады да, құбыр бойынша айдауды жалғастырады. Мұнай және мұнай өнімдерінің жоғалуын классфикациялау Мұнайды мұнай өндіретін зауыттармен алынған мұнай өнімдерінің тұтылушыға жеткізу және мұнай мен мұнай өнімдерін сақтау олардың жоғалуларымен байланысты. Мұнай және мұнай өнімдерінің жоғалуы мемлекет экономикасына үлкен шығын келтіреді, еңбекті затқа айналдыру шығындарына, өндірістің эффектілігіне төмендетуге әкеледі, бұл қымбат энергия көздерінің шығындары. Бұдан басқа мұнай және мұнай өнімдерінің апаттар, бөліп құю және кему кезінде жоғалуы топырақты, грунттық су мен су қоймаларын, ал буланғанда атмосфераны былғайды. Сондықтан жоғалулармен күрес өте маңызды және актуальді мәселе. Жоғалтулармен күресу үшін олардың пайда болуының себептерін білу қажет. Жоғалулар апаттар кезінде, кемулерден, буланудан, былғанумен мұнай және мұнай өнімдерінің әртүрлі сорттарының қосылуынан болады. Апаттар мен кемулер мұнай және мұнай өнімдерінің мөлшерінің жоғалуына әке леді, қосылып кетумен лайлану сапасының кетуіне, ал булану мөлшерінің азаюы мен сапасының нашарлауына әкеледі. Апаттар мұнай мен мұнай өнімдерін жарылғыш және өртке қауіпті заттар ретінде қарау ережелерін сақтамағандықтан, құрылыстар мен технологиялық жабдықтарды техникалық пайдалану ережелерін бұзғандықтан, бақылап өлшегіш жабдығының дұрыс істемегендігінен, стихиялық апаттар мен резервуарлар мен көліктік іштіліктерді толып кетуін жіберетін қызмет көрсететін персоналдың өз міндеттеріне мұқият қарамағандықтан болады. Бұдан басқа апаттар құрылысты жобалағанда, тасымалдау мен сақтау құралдарын жөндегенде құрылыс нормалары мен ережелерін сақтамағандықтан, зауыттық құбырлардың, резервуарлардың және тасымалдау іштіліктерінің ақауына және олардың пайдалану кезіндегі тозуы арқасында болады. Кемулерден жоғалу резервуарлардың, құбырлар мен ысырмалардың тығыз болмауы арқылы, кездейсоқ бөлек құюдан және тағы басқа болады. Кемулерден жоғалуды жаңа профилактикалық жөндеулер мен әрбір бөлек жағдайда жасалынатын арнайы ұйымдастырылған техникалық шаралармен алдын алады. Мұнай өнімдері атмосферадан су мен механикалық қоспалардың түсуінен, коррозия өнімдерінің түсуінен мұнай өнімдерінде химиялық және биологиялық үрдістер нәтижесінде ерімейтін заттардың түзілуінен, қорғалмаған тасымалдау іштіліктерді сақтау мен тасуынан, қорғалмаған құбырлармен айдағандықтан ластанады. Коррозия өнімдері католизаторлы болып табылады және сол себепті қышқылдану мен қышқыл, шайырлы затар мен мұнай өнімдерінде тұнулардың түзілуі үрдістерін жеделдетеді. Мұнай өнімдерінің сапасының нашарлауының алдын алу үшін ұйымдасқан техникалық шаралар жүргізуден басқа оларды сақтаудың регламенттелген мерзімдері сақталу керек. Ығысудан жоғалу мұнай өнімдерін тізбектеп айдау мен олардың резервуарларда кездейсоқ ығысуына болады. Резервуарардағы мұнай өнімдерінің кездейсоқ ығысуын резервуарлы паркін дұрыс пайдалану арқылы жоюға болады. Егер мұнай мен тез буланатын мұнай өнімдерін табиғи азаюын азайту үшін арнайы техникалық құралдарды пайдаланбаса, онда олардың тасымалдау мен сақтау жүйесінде буланудың жоғалуы барлық жоғалулар түрінен 75% - ке дейін жетуі мүмкін. Буланудан жоғалу. Резервуарда, мұнай құйылатын кемеде темір жол мен автомобильді цистернада және де автомобильдің отынды бағында, мұнай мен мұнай өнімдерінің біршама мөлшері бар, сұйықтың үстіндегі кеңістік-газды кеңістік бу-ауа қоспамен толтырылған. Мұнай өнмінің бұл бу-ауа қоспасындағы мөлшері. М=cpnV, мұндағы c – бу-ауа қоспасындағы мұнай өнімдерінің буларының көлемдік концентрациясы; Pn – мұнай өнімінің булар тығыздығы; V – газды кеңістіктік көлемі. Бу-ауа қоспаның іштіліктің газды кеңістігінен атмосфераға кез-келген ығысуы газдық кеңістікке буланып кеткен мұнай өнімдері табылады. Кейде оларды мұнай мен мұнай өнімдерінің буланудан табиғи өзақы деп атаймыз. Буланудан табиғи азаю мұнай мен мұнай өнімдерінің физико-химиялық қасиеттерімен, олардың ашық беттен ұшып кетуімен шартталады. Үлкен дәрежеде бұл бензиндер мен мұнайларға, ол кіші дәрежеде – реактивті отындарға, одан кіші дәрежеде – тракторлы мен жарықтандыратын керосиндер мен дизель отынына жанады. Майлар, мазуттар, пештік отындары мен майлаулар буланбайды. Бензиндерден ең жеңіл көмур сутектер ұшатындықтан, бензиндердің оптамдық сандары мен қаныққан булардың қысымы төмендейді, тығыздық пен әртүрлі фракциялардың қайнау басы мен қайнауының температуралары жоғарлайды және бұл бензиндердің жіберу қасиеттерін нашарлатып, отын шығыны мен қозғалтқыш тозуын тездетеді. Тауарлы мұнай өнімінің сапа көрсеткіштерінің шекті рұқсат етілетін мәндері стандарттармен регламенттеліп, сапа паспорты бойынша реттеледі. Сапа паспорты алдымен мұнай өндіретін зауыттың зерханаларында мұнай өнімдерін сынау нәтижесі бойынша, ол ары қарай жүру жолы бойынша – айдау станцияларының зертханалары мен мұнай базаларында құрастырады. Бензиннің сапа паспортына басқа сипаттамалармен қатар тығыздықты, октандвқ санды, қаныққан булардың қысымы мен фракциялы құрамды қосады. Жолда жеңіл фракциялар жоғалғаны үшін мұнай өнімдерінің булану МӨЗ-ден алыстаған сайын, ал мұнай - өндірістен алыстаған сайын азаяды. Көрініп тұрғандай, берілген оңай буланатын мұнай өнімінің меншікті жоғалулар барлық технологиялық операциялар және бірдей жабдық кезінде жолдың басында көп, ал соңында аз болады. Булану әсерінен болған мұнай мен мұнай өнімдерінің жоғалуы себептерін қарастырамыз. “Үлкен демалудан” болғанжоғалулар газды кеңістіктен мұнай өнімімен (мұнаймен) құйылатын сыйымдылықпен булы ауа қоспасының ығысуы нәтижесінде болады. Мұнай өнімі саңылаусыздандырылған сыйымдылыққа түсіп демалу арматурасы орнатылған булы ауа қоспасын қысымға дейін қысады. Қысым демалу клапанының есептелген қысымына жеткен кезде клапан ашылып сыйымдылқтан мұнай өнімінің буы бар булы ауа ағылып шыға бастайды және “үлкен демалу” дем шығару басталады. Неғұрлым демалу клапаны реттелген қысымы көп болса, соғұрлым “үлкендемалу” кеш басталады. Сыйымдылықтан мұнай өнімін айдаған кезде кері әсер пайда болады. Сыйымдылық ішіндегі разрядталу демалу клапаны орнатылған вакуумға тең болған кезде газды кеңістікке атмосфералық ауа түсе бастайды – “демалу” басталады. “Кері дем шығарудан” болған жоғалулар ауамен “демалу” кезінде түскен мұнай өнімінің булармен қанығу нәтижесінде болады. Ауа қанығу кезінде булы ауа қоспасындағы мұнай өнімінің буларының концентрациясымен газды кеңістіктегі ортақ қысымы өседі. Есептелген қысымға жеткен кезде демалыс клапаны ашылады, сондықтан “демалу” біткеннен кейін бірнеше уақыт өткеннен кейін “ кері дем шығару” болуы мүмкін – қанығатын булы ауа қоспасының ығысуы. “Кіші демалыстан” болатын жоғалулар келесі себептер нәтижесінде болады: а) күндізгі уақыттағы газды кеңістікпен мұнай өнімінің температурасының көтерілуінен. Күндізгі уақытта сыйымдылықтың газды кеістігімен мұнай өнімінің беті сыйымдылықтың қабырғасы мен төбесіне күн радиациясының әсерінен қызады. Булы ауа қоспасы түседі, мұнай өнімінің буларының концентрациясы газды кеңістікте көтерімді, ортақ қысым көтеріледі. Сыйымдылықтағы артық қысым демалу клапаны орнатылған есептелген қысымға жеткен кезде, клапан ашылып сыйымдылықтан булы ауа қоспасы ығысады “дем шығару” болады. Түнгі уақытта сыйымлықты суыту нәтижесінде температураның төмендеуінен қабырғалары мен төбелері арқылы булардың бір бөлігі конденсацияланады, булы ауа қоспасы қысылады, газды кеңістікте разрядталу құрылады, демалыс клапаны ашылады және сыйымдылыққа атмосфералық ауа кіріп – “демалу” пайда болады. Бұл тәулік температуралық “кіші демалыстар”. б) барометрикалық қысымының тербелуінен. Барометрикалық қысымның төмендеуі кезінде сыйымдылықтың гады кеңістігіндегі және атмосфералықтың қысымдар айырымы демалу клапаны орнатылған қысымының құлауын жоғарлатуы мүмкін, ол ашылып “дем шығару” болады. (барометрикалық “кіші демалыстар”). Барометрикалық қысымды көтерген кезде “демалу” болуы мүмкін. Газды кеңістіктің қанығуынан болған жоғалулар мұнай өнімінің буы жоқ сыйымдылыққа мұнай өнімінің түсуі кезінде болады. Егер тең ауасы бар сыйымдылыққа азғана мұнай өнімін құйса, соңғысы булана бастап газды кеңістікті қанықтырады, оының концентрациясы булы ауа қоспасында өседі, газды кеңістіктегі ортақ қысым көбейеді, есептелген қысымға жеткен бойында демалыс клапаны ашылады жіне булы ауа қоспасының бөлігі резервуардан кетеді - қанығудан жоғалулар пайда болады. Жоғарғы келтірілген буланудан болған жоғалулар түрлі тұрақты мұнайлар мен мұнай өнімдері және саңылаусыздандырылған сыйымдылықтардан операциялар жасау кенде пайда болады. Буланудан болған жоғалулар резервуарлардың техникалық эксплуатациялау және магистральді мұнай өткізгіштер ережелерін сақтамау кезінде тез өсіп кету мүмкін. Газды кеңістікті желдетуден болған аталмыш жоғалулар резервуарлардың, цестерналардың ашық люктары арқылы мұнай және бензин булардың желмен жәй желдету жолымен пайда болады. Соңғы жылдарда мұнай өткізгіштер мен резервуарларды температуралық деңгей көтерілуінен және кәсіптерде мұнайды дайындау шартының нашарлауынан көлікпен сақтау жүйесінде кейде тұрақты емес мұнайлар мен бензиндер келе бастады, олардың температурасы ГОСТ 2177-82 (СТСЭВ 758-77) бойынша қайнау температурасына жақын немесе жоғары. Мұндай шарттарда мұнайлар мен оңай буланатын мұнай өнімдеріндегі булар беттерінде ғана емес, сұйықтың көлемінде де құрылады, яғни олар сыйымдылықта қайнайды. Буланудан болған жоғалулар осындай тұрақты емес мұнайлар мен мұнай өнімдері үшін 3-6 рет стабильді мұнайлар мен мұнай өнімдердің көлік және сақтау жүйесіне түсуін жібермейді. |