4.Аралаш ташишлар тизими.. Аралаш ташишлар тизими. Аралаш ва тридантри аралаш юк ташиш
 Скачать 16.93 Kb.
|
|
Аралаш ташишлар тизими. Аралаш ва тўғридан-тўғри аралаш юк ташиш. Фақат йўл-транспорт юк жўнатувчилар ва консигнаторларнинг "дарвозадан дарвозагача" мол етказиб бериш борасидаги истагини қондириши мумкин. Бу ҳоказо транспорт бошқа усуллари устида автомобил транспорти асосий афзаллиги ҳисобланади. Темир йўл ва сув транспорти фақат ҳар бир мижоз учун темир йўллар ва қирғоқлар мавжуд бўлса, бу имкониятга ега. Шаҳарлараро ташиш амалиётида юклар одатда ҳар хил транспорт усуллари билан кетма-кет ташилади, ҳар бир турнинг афзалликлари (ташиш ҳажми, юк хавфсизлиги, тезлик ва бошқалар.). Юкларни турли транспорт усуллари билан кетма-кет ташиш “Мультимодал “ транспорт деб аталади. 1990 йил бошида барча юкларнинг 35% и темир йўл транспортида ташилган; темир йўл транспортида юк оқимларининг 80% и корхоналарнинг кириш йўлларида шаклланади ва тугайди; денгиз транспорти темир йўл ва Дарё транспорти иштирокида ташишнинг 90% дан ортиғини бажаради. Бошқа транспорт усуллари иштирокида ички сув йўли транспорти ҳам ташиш 90% Дарё йўналишларида жойлашган кетиш нуқталари ва борар ўртасида юк. Ҳар бир транспорт турининг ўзига хос хусусиятлари, уларнинг техник ва технологик хусусиятлари транспорт бозорида фойдаланиш соҳаларини олдиндан белгилайди, бу рақобат имкониятини бироз чеклайди ва транспорт усулларининг ўзаро таъсирини таъминлайди. Транспорт Individual усуллари бир-бирига ёмон рақобат бор. Мамлакат ичида юкларни ташишда асосий рақобатчилар темир йўл ва автомобил транспорти ҳисобланади, аммо уларнинг рақобати уларнинг ҳар бирининг афзалликлари ва камчиликлари билан чекланади. Албатта, юк егалари учун транспорт усулларининг самарали ўзаро таъсири муҳимдир. Ўзаро ҳамкорликнинг техник йўналиши транспорт марказларидаги юкларни ортиш-тушириш пунктларининг ўтказувчанлик ва қайта ишлаш имкониятларини мувофиқлаштириш, ўзаро талабларни кўриб чиқиш, вагонлар параметрлари ва қадоқланган юк ва контейнерлар ўлчамларини бир-бирига боғлаш, юк ортиш-тушириш иншоотларидан самарали фойдаланишни ўз ичига олади. Бу соҳада денгиз темир йўл ва автомобил фериботларидан фойдаланиш, қисмларни бирлаштириш ва стандартлаштириш, юклаш ускуналарини ишлаб чиқиш, контейнерлар ва денгиз, темир йўл ва автомобил транспорти юк платформалари параметрларини мувофиқлаштириш ва бошқалар киради. Ўзаро ҳамкорликнинг технологик соҳаси транспортда турли транспорт усулларидан фойдаланиш учун комплекс тизимни ташкил етишни, транспортда иштирок етадиган транспорт усулларининг келишилган иш жадвалларини ишлаб чиқишни ва оқилона транспорт жадвалларини тайёрлашни талаб қилади. Транспортнинг турли усуллари бўйича мувофиқлаштирилган қўшма ишларнинг ҳуқуқий соҳаси транспорт усуллари ўртасидаги шартномавий муносабатларда, шунингдек транспорт органлари ва юк егалари ўртасида шартнома мажбуриятларини бажариш учун томонларнинг ўзаро жавобгарлиги тўғрисидаги қоидаларга риоя қилишни ўз ичига олади. Транспорт усуллари ва ҳар бир турдаги корхоналар ўртасида ўзаро таъсирнинг турли шакллари ва рақобат елементларидан оқилона фойдаланиш истеъмолчиларни транспорт хизматлари билан ишончли таъминлаш имконини беради. Россияда Мультимодал юк ташиш кўп бор, лекин уларнинг фақат кичик бир қисми "тўғридан — тўғри Мультимодал ташиш" деб статистика томонидан ташкил етилади, бутун етказиб бериш йўналиши учун биринчи ташувчининг юк билл-бир транспорт ҳужжат томонидан берилади қайси. Россияда бундай транспортнинг уч тури мавжуд. Енг кенг тарқалган тўғридан-тўғри Мультимодал транспорти темир йўл ва сув. Ҳозирги кунда 20 та акциядорлик юк ташиш компаниялари Россияда тўғридан-тўғри аралаш темир-сув алоқасида юк ташишни амалга оширмоқда. Бу юклар ҳажми ўтган асрнинг 70-йиллари ўрталарида сезиларли даражада ошди. 1980-йиллар охирига келиб, уларнинг ҳажми, статистик ҳисоботларга кўра, йилига 42 млн.тоннани ёки Дарё транспорти умумий ҳажмининг 8% ни; темир йўл-денгиз Мультимодал транспортида - 40 млн. тоннани ташкил етди. Жами-80-82 млн .тонна. 1991 йилда еса бу кўрсаткич 190-200 млн тоннани ташкил етган еди . Тўғридан-тўғри Мультимодал транспортнинг иқтисодий мақсадга мувофиқлиги масаласини ҳал қилиш учун транспорт иштирокчиларининг барча харажатларини, яъни харажатларни ҳисобга оладиган мураккаб ҳисоб-китоблар зарур: * темир йўл транспорти; * Дарё транспорти; * денгиз транспорти; * узатиш нуқталари. Мултимодал транспорт самарадорлиги асосан транспортнинг бир режимидан иккинчисига ўтиш харажатлари билан белгиланади, булар қуйидагилардир: * ҳақиқий ортиқча юк; * юкларни сақлаш; * рейдларда кемалар ишлайди ва ишламай қолади; * портга келган пайтдан бошлаб чиқиш пайтигача темир йўл вагонларининг узилиш вақти ва километрлиги. Темир йўл транспорти харажатлари қўшилади: * магистрал транспорт харажатларидан; * transfer поездларини шакллантириш харажатлари; * темир йўл стансияларида вагонларни уриб тушириш ва ажратмаслик гуруҳлари учун харажатлар; * локомотивларни манёвр қилиш харажатлари. Ривермен харажатлари қуйидаги харажатлардан иборат: * магистрал транспортда ўзиюрар кемалар ва конвойларни ишлатиш, қулфлаш ва тўхташ учун; * йўналишнинг ички тугун қисмида бир хил; * Дарё кемаларини тарқатиш ва шакллантириш ва юкларни ташиш ва бошқа операциялар учун етказиб беришни кутиш учун. Темир йўл-йўл тўғридан-тўғри мултимодал транспорт. Улар одатда темир йўлларда бошланади ва йўл транспортида тугайди. Ушбу жўнатмаларнинг статистикаси жуда кам ривожланган ва умумий ишончли маълумотлар деярли йўқ. Шу билан бирга, ушбу аралаш темир йўл транспорти катта характерга ега бўлиб, улар алоҳида шартномалар асосида амалга оширилади. Кичик АТП катта бўлганларга қараганда самаралироқ еканлигига ишониш хато. Ривожланган Ғарб мамлакатлари тажрибаси шуни кўрсатадики, уларнинг маҳсулдорлиги 18-20 marta паст. Автотранспорт пластик, мослашувчан ва тизимли ва технологик жиҳатдан аралаш транспорт учун жуда қулай. Темир йўл платформалари, денгиз ва Дарё паромларида автомобил ва тиркамаларни контейнерлаштириш ва етказиб бериш бундай бевосита мултимодал транспортни ривожлантиришнинг асосий омилидир. Келажакдаги ривожланиш темир йўл ва автомобиль транспорти ўртасидаги ўзаро алоқанинг терминал тизимлари билан боғлиқ. |